Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 25, 22 June 1865 — Moolelo o ka Halawai Makahiki o ka Ahahui Hawaii Euanelio A. D. 1865. [ARTICLE]

Moolelo o ka Halawai Makahiki o ka Ahahui Hawaii Euanelio A. D. 1865.

Honolulu, Oahl t . )' lune 7, 1865. ( Halaiwai ka Ahahui Euanelio Hawaii ma ka- Halepule ma Kawaiahao ma ka hora 9 o ke kakahiaka. Kohoia o Kev. J. Partoi i Lunahoomalu. Bule iho la. ka LnnahooolaW. ,Kqhoia o |^feT. l&ihopa i Vo Rtt. S.' W. Papaula i Kakauolelo kokua. Hooholoia; 11 E kakau i ko kakou moolelo'ma ka olelo Hawaii, e unuhi ia mailaila iiwi a i karQ|elo haole." . Kohoia ke Komite imi iiana o Alekanederō; o Kauka Kulika, o H. H. Pareka. Hooholoia e hookaawaleia ka hapaliiao ka hdra i ka pule, i kela la, keia la. - ♦ JEia na Boa i hiki mai. No Hawali Hikina. Waiakea, Hilo, l Rev. D. B. Liaimana, \ Rev. T. Koana, Hakalau, Hilo, R®y,- Tim. Pohano, Kapaliuka, Kau, Rev. J. Kauhane, Waiohinu, Kau, Rev. O. H. Kulika, Na Elele, \ Hōoluhi, - - l Moknpu, : No Hawaii Konohana. Kaawailoa, Kona H., Rev. J. D. PariSa, Kapalilua, Kona H., Rev. S. W. Papaula, Helani, Kona Akau, Rev. J. W. Kupakee, Kailua, Kona Aka.u, Rev. G. W. Pilipo, KohahL Akau, Rev. E. Bona, Kohala Hema, Rev. A. Pali, Kohala Komohana, ~Rev. S. C. Luhiau, Hamakua Komohana, Rey. S,. Kukahekahe, ( Haae, Nlā Elele. •{ J\Jaftuia, J. G. Hoapili»... r . , • No Maūi a rae Molokai. Lahama, Rev. D. Baluina, Lahainaluna, Rev. J. F. Pogue, Waiiuku, Kev. W. P. Alekanedero, Honua.ula, Rev. Ho. Manake, Haaa, Kev. S. E. Bihopa, Molokai v Kaluaaha,Rev. A.O. Forebe, ? ii » Kev. Kuaihelani, >lalawa, Rev. S. W. Nueku, r Dan. Puhi, s Efele. | Kahale, # rPSulrita. ..IWI*? v n

No Oahu. -Kaneohe. Rer. B. W. Pareka, ; Waialua, i Rev. M. Kuaea, \ Rev. J. S. Emekona, Waianae, Rev. A. Kaoliko, Evra, Rev. Bvkaneie, Kawaiahao H0n61., Rev. H. H. Pareka, Henoiulu, Rev. L. H. Kulika, " Rev. A. Tatina, " Rev. A. Bihopa,. " Rev. P. J. Kulika, " Rev. L. Aneru, " Rev. S. O. Damona, " Rey. E. Kowina, G. P. Kauka, S. N. Kakela, " W. D. Alekanedero, f Maj. Moehonua, Na Elele. / Sol. Kumuhonua, ) Maka, (lli. . No Kaūai. Waioli, Rev. E. loane, Aeiahola, Rev. Helekunihi, Koloa, Rev. Kauka Kamika, Wiaioli, H. G. Wilikoke, ( Wana, Na Elele. * Kauai, " No Maikon-isia, Ebona, Tarawa. Kev. B. G. Sano, Rev. H. Binamu opio. Na Hoa Kūka-pu. Hon. loane li. Mea Kiekie M. Kekuanaoa, Mea Hanohano P. Kanoa. Kohoiake Konvite no ka halawai haipule, o H. H. Pareka, Kauka Kulika, a me Koana. Kohoia ke Komite hoomakaukau i palapala hōike makahiki no keia Ahahui. o Koana., o Alekanedero, x> Kuaea. Hooinaka ka hoolohe i na hoike kihapai. Heluhelu mai o Rev. T. Koana i ka palapala hoike kihapai o Puna a me Hilo. Heluhelu mai o D. B. Laimana i ka palapaia hoike makahikl no ke Kula Hanai ma Hilo.

Heluhelu mai o Rev. Timoteo Pohano i ka palapala-hoike makahiki no ke Kihapai mti Hakalau, Hawaii. Helahelū mai o Rev. O. H. Kulika i ka palapala hoike kihapai o Waiohinu, Kau. Heluhelu mai o Rev. J. Kauhane i ka . palapala hoike makahiki no ke kihapai o Kapaliuka Kau, Hawaii. Heluhelu mai o A. Pali i ka palapala hoike makahiki no ke kihapai o Kohala, Hema Hawaii Heluhelu mai o Rev, ,Setepano Kukahej kahe i ka palapala hoike makahiki no ke kihapai aia Hnmakua, Komohana, Hawnii. L1..,.n1i. imuaum nmu * Hola 1. Halawai hou ka Aha, pule o Laimana. Heluheiu mai o J. D. Parisa i ka palapala hoike mokohiki no ke kihapai o Kona Hema, Hawaii. N Heluhelu mai o Rev. E. fcona i ka palapala hoike makahiki no ke kihapai o Kohala Akau. Heluhelu mai o Rev. W. P. Alekanedero i lca palapala hoike makahiki no ke kihapai ma Wailuku, Waui. Hooholoia; e noi aku ia Hon loane Ii e noho pu i lala kukapu me keia aha. Heluhelu mai o Rev. B. W. Pareka ika palapala hoike makahiki no ke kihapai ma Koolau, Oahu. Heluhelumaio Rev. Kaoliko i-kana palapala Hoike makahiki no ke kiha'pai ma Waianae, Oahn. Heluhelu mai o Rev. J. Bikanele he palapala hoike makahiki no ke kiliapai ma Ewa. Heluhelu mai"o Rev. H. H. Pareka'i katia palapnla makahiki no ke kihapai ma Kawaiahao. Kawāiahao, : lune 8, 1865. Halawai ka Ahahui i ka hora 9 o ke kakahiaka. Malamaia ka hapalua hora\no ka pule ana i ke Akua. Hooholoia. E noi aku ika Peresidena o ka Papa Hoōnaauao, e noho pu me ka Ahahui i lala kuka pu. Hooioheia ka heluhelu ana o ka Palapala , a Kauka Anesona i keia Ahahui. Ma ke noi a ka Lunaboomalt», pule o Baluina no r*a hooko ana o ka mapao nui oia palapala e hooalaia ka pono ma Aina. Heluheluia na Palapala hoikē makahiki o na kihapai ma Lahaina Maui, ma Kohala kpmohaua Hawāii. Hoomaha ka Ahahui hookahi hora. Halawai hou ka Ahahui i ka Kora ]. hoi&e kihapai- makahiki o Waialua Oahu, o Hana, a me Kaupo Maui, Wailupe Oahu, Kaumakapili Oahu, o Hauula Oahu, o Anehola Kauai. Heluhelu mai o Kauka Gulik-a i ka Palapala hoike makahiki o ka Ahahui Euanelio Oaihu. Heluhelu mai o Kev. O. H. Gulika i ka Palapala hoike makahiki o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina. Kohoia ke_Komite nana e. kakau i ka Leta Hui o keia Ahahui i ka Ahahui MisSnari mu Bosetona; Bona, B O. H. G«lika. * . Kohoia he Rbmite£ hoopōnopono i ka Papa Heiu o na £ftalesia; Rorebe, Manase, a I me Kauhahe. . ! *

Hoopaneeia ka halawai a i ka hora 9 o ke kakahiaka. Kawaiahao, Feraide, June 1865. Habwai ka Ahnhui i ka hora 9, pule o Kauka Kamika. Lilo ka hapalua hora i na hana haipule. Hooloihi ia ka pule a me ka paipai a hiki i ka hora 10. Hoike mai o Rev. B. G. Snow i na mea 3 'ke Aupuni o ka Haku ma ka pae ai--ia o Ebona. Na Pareka opio i mahele olelo. Hoike mai o Kev. H. Binamu i na mea o ke Aupuni o ka Haku ma ko Apaiana pae iina. Hoike mai p Rev. L. H. Gulika i na mea na Bonabe. Heluhelu mai o Kauka Gulika i ka hoike makahiki o ka Puuku waiwai o ka Papa Hawaii. Heluhelu mai o Kauka Gulika i J<a " Hoike Makahiki" o ka " Papa Hawaii." Hoomaha ka Ahahui hookahi'hora. Halawai hou kn aha i ka hora 1. " Hooholoia," e hoihoi ia ka palapala hoike makahiki i ke kakau leta, e hooponopono i hoihoi mai. Heluhelu mai o Rev. A, O. Forebe i kana palapala hoike makahiki no ke kihapai o Kaluaaha. Molokai. Heluhelu mai o Kauka Kamika i kana palapala hoike makahiki no ke kihapai o Waimea Kauai, a me ka hihia o G. B. Koela. Heluhelu mai o Kauka Kamika i ka palapala hoike no na hana a ka Ahahui Ekalesia 0 ka mokupuni o Kauai. " Hooliloia" o Pogue, o Kuaea, a me Forebe, i Komite e nana a hoike mai i kakahiaka no ka pono o ka palapala hoikeo ka papa Hawaii, " Hooholoia," o, Alekanedero, o Kamika, a me B. VV. Pareka, i Komi|e no ka hihia o Roela. Hoopanee la ka Ahahui i ka la apopo hora 9. Satude, lune 10, 1865. Halawai hou ka Ahahui i ka hora9—Pule o Rev, S. W. Papaula, Malamaia ka hapalua hora ma ka pule. Heluheluia ka Moolelo, hooponojtonoia a hoaponoia. Hooholoiou E hoapono i ka Palniala hoike Makahiki oka Papa Hawaii. \ Heluhelu mai o Rev. W. P. Alekpnedero 1 ka manao o ke Komi(e no ka hih\a o G. B. Roela penei: \ Ua lohē maopopo lea mai nei keia Ahaln* i Euanelio, me ke kaumaha i ka paiemo ank o G. B. Koela, kekahi lala o keia Aha iloko\ o ka hewa, maloko o kona kihapai ; ma Way mea, i Kauai; a malaila ua loaa i ka poe enemi o lehova, ke kumu e olelo hoipo ai, a ua hoehaia mai ka Haku iloko o ka hale o ka poe e alolia aku ana ia ia, a ua (loohilahila mai lea ekalesia o ke Akua: Nolaila, e hooholoia. j E oki aku kakou ia G. B. Roela nrku keia Ahahui Euanelio aku, a e hoike i na ekaiesia n pau mai Hawaii a JNiihauje like me ka ka Ahahui Ekalesia o Kauaj i hooholo ai nona, aole o ua Roela nei ke| kahunapule ma keia hope aku. Aole ejpono i kekahi.poe hoahanau e hoopili aku |a ia, e kokua ia ia e kue i keia mea i hooho(pia: he pono ke aoia .mai lakou e haalele ia ki, a ina e hookuli lakou, e kapae aku ia mai ka ekalesia aku. , ( W. P. AVEkANEDERO. i\a ke Komite ) B. W. Pa^eka. ( J. W. SmitiV Pule mua o Koana, alaila, ua Hook*loia, e. apono i ka hoike o ke Komite, a lilo i Helo hooholoia 110 keia Aha. \ -Hookoloia, e lilo o Alekanedero, o Bona, o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, a me Joane li, i Komile nana e palapala aku i na hoahanau o Waimea. Hookoioia, e lilo o P. Kanoa ke Alii Kiaaina o Kauai, i lala kuka pu o keia Aha. Hoopaneeia ka halawai a i ka hora 9 o ka Poakahi. Monede, lune 15, 1865. Halawai ka Ahahui i ka hora 9 o ke kakahiaka. Malamaia ka hana Haipule no ka hapalua o ka hora. , Heluheluia ka moolelo a hoaponoia. Hapaiia ka hana mua oia ke koho balota ana i na Lala Hou o ka Papa Hawaii. Kohoia o Rev. L. H. Kulika i Luna kakau Leta, a o E. O. Holo i P'uuku Dala. Kohoia o Parisa laua o Kupakee i mau Hoa no ka Papa Hawaii. Kohoia o Rev. J. F. Pogue i hoa o ka Papa no iMaui. * Kohoia o B. W. Pareka, o loane li, o E. Kowina, o Moehonua i mau hoa no ka Papa o Oahu: llookoloia, c kapae aku ia D. Nuuhiwa māi ka papa Hawaii aku, no kona kokua nui i ka mokuahana o G. B. Roela. Koh&ia o Rev. Helekunihi i pani "hakahaka no Nuuhiwa ma ka Papa Hawaii. Noiia ka Ahahiui e Rev. S. E. Bihopa e hooholo i keia manao penei: " Hookoloia. No kokakou hoomaopopo ana ma ka Palapala hoike o ka Papa Hawaii, i ka mahuahua jie o na dala e waiho nei ina ko lakou lima no na hana o keia makahiki ma ka lokomaikai o ke Akua, nolaila ke paipai aloha nei keia Ahahui i ka lakou Papa e hoomau i ko lakou hoolilo ana i kela waiwai me ka noiau a me ka hooikaika no na

mea e pono ai ke aupuni p ka Haku. Ke paipai nei no hoi kakou i ka Papa e hoonui ae i ko lakou ikaika ma ka Jianu nui o ke kukulu ana a ine ke kokua ana i na kula Hanai no na kaikamahine llawaii." Hooholoia kela manao e ka Aha. HooJioloia. Na ke komite palapala i ko Waimea ekalesia f e ao aku ia lakon no ka Luakini. Heluhelu mai ke Kakauolelp i ka Palapala Hoike o Rev. J. Potu Gerina no kona kula hanai ma Makaowao. Heluhelu mai o Rev. J. F. Pogue i kaua Palapala Hoike no ke Kulanui o Lahainaluna. Hoomaha ka Aha hookahi hom. Hora 1. Halawai hou ka Aha. Pule o Helekunihi. Heluhelu mai o Rev. J. F. Pogue i ka Palapala Hoike o ka Ahahui Lunakahiko o Maui a me Molokai. Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Palapala Hoike o Rev. L. Laiana, no ke kihapai ma Waimea Hawaii. Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Palapala Hoike no ke kihnpai o Hamakua waena, Hawaii. . Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Palapala Hoike a S. Kamelamela no ke 44 Kihapai o Hamakua Hawaii." Heluhelu mai o Rev. G. W. Pilipo ī kana Palapala Ho'ke no ke kihapai o " Kailua Kona Hawaii." Heluhelu mai o Rev. J. W. Kupakee i kana Palapala Hoike no ke kihapui o " Helani, Kona Akau, Hawaii." Noiia ka Ahahui e Rev. S. C. Luhiau e hooholo i keia manao penei: " Hooholoia. Ma ka manao o keia Aha Eununelio he mea pono i. ka Papa Hawaii, ke hoihoi mai i ke Kula Hanai kaikamahine a ine kona Kahu, mai Kau a i Waialua o Oahu". Hoopaneeia ka Aha a Poaha. Kawaiaiiao, Tarede, lune 15, 1865. Halawai ka Ahahui i ka hora 9 o ke kakahiaka. Malamaia ka hapalua o ka hora ma na hana haipule. Hapaiia ke kuka ana no ka hoonee ana i ke kula o Kau. Kuka ka Aha a hala ka hora 12, alaila ua hoomaha hookahi hora. Hora 1, hai hou ka a pule o Kauhane kuka hou ka Aha.no ke Kuia-hanai o Kau. Hooholoia, e kahea i na inoa no ka ne a me ka hoole ma ka manao hooholo. Hooholoia, ka manao hooholo e hoonee i ke kula hanai kaikainahine o Kau i Wsialua, Oolui, ma ka ae he 23, na hoole he 17. ; Heluhelu mni o Rev. T. Koana i ka Palapala Hoike n ke komite no ke nno o nn eka*Jesia, a ua aponoia. KoUoia o Kauka Gulika a me S. E. Bihopa i komite hoomakauk.au moolelo e paiia no keia haluwai. Hoolioloia, e kuka ka aha no ka pono o ka hookuu \ na hoahanau e hui me ka 4iekaj lesia hooponoponoia." Koho/a ke ifomi(e e huiko manno no kela ninau, i ke kiikahiakao lialuina, F<4rehe a me loane li. Hoopaneeia ka halawai a i ka hora 9 o ke kakahiaka. Kawaiahao, Feraide, lune 16, 1865. Halawai leeia Ahahui i ka hora 9 o ke kakahiaka lilo ka hapalua hofa ma ka pule. Hoike mai o Kauka Kulika e hoopaneeia keia Aha no ka hana o na keiki kula Sabati o Kawaiahao nei. Kohoia ke komite hoike. manao no na kula hemahema. Alekanedero, Koana, Kauka Kamika. Heluhelu mai o Rev. E. Bona i ka pala\nala a ke kojnite i kakau ai ia G. B. Roweua aponoia. heluhelu mai no hoi o Bona i ka Palapala %k e komite i kakau ai no ka ekalesia o Waimei i ua hooponoponoia a aponoia. Hooholoia, i komite nana e lnwe i keia palapala i ka o Waimea, o loane li, o H - M. Pareka»o me E. Bona. Heluheluia ka P^ pa l a hoike a Rev. Noa Pali no ke kihapai o \^iai. Kohoia ke komite na\ e imi i mea hele ma ka aina e, o Kauka ftv|i| ia a me Mainase. Hooholoia. Pono no e hoopoko)y a na Hoike kihtpai ma keia makahiki aku Vtyki ke heluheluia kela me keia mea īloko o r»vminute he 10. Hoopaneeia ka fiana a hiki i ka hora 9. Kawaiahao, Satude, liine 17,-1965. Halawai ka Ahahui ma ka Luakini i ka hora 9 o ke kakahiaka a lilo ka hapalua hora ma ka pule. Heluhelu o Baluina i ka hoike a ke komite no ka "ekalesia hooponopono hou ia" a up aponoia penei. E hooholoia e ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii nei Pae Aina. 1. Ua makaukau mau makou e launa aloha pu me na ekalesia a pau i ku i ka Baibala ko lakou ano, ka lakou hana ana, a me ko lakou ao ana. 2. Aka, i ko makou manao, ua maopopo no t o ka ekalesia i-hiki mai nei iwaena o kakou, i kaf«ia "ka ekalesia Katolika i hooponopono hou ia ;" aole i ka i Va Baiimia kona ano, kana hana ana, a tnē kona no ana^ 3. Nolaila, aole n kakotf Unleana e launa

»i me lakou, aoie hoi ktkou 0 ike aku ia hikou ma ke ano ebriesla*. Hooholoia, e hooiuakaukau ka Luna kakau leta mu ka Palapala pai h&kahaka 'ua Pahpala hoikn heiu o na kihapai o keia ahahui. Hoohoioiu, e w;iilio tia ka Papa Haw&ii e noonoo uo ke pai ana i Buke Hiu&eoi a uae na ieo mele, i mea haawi wale no na kuW Sabati. Hai mai ke komite e iiai i misionari bou no Tarawa, o Rev. A. Pali ka mea i ae »ai. Wenewehe mai o A. Pali i k»na manao. Hooholoi». £ oluoiu keia aha k« hookuuia 0 Rev. A. Paii mai kona kihapai ae, e hel« 1 ka misionari ma koKilipate pae moku.i keia makahiki ke ae mai ka Papa Hawaii, a me ka Ahahui eknieaia o Hawaii komohana pe* la. Hoike mai o Binamu m me Sano i ka hiki wawo o ka ioaa o ko iaila oleio i kanaka Hawaii. Heiuheiu mai Rev. O. H. Gulick hapa o ka leta a ke komite i hoomakaukau ai i ka Ahahui Misiouari o Boeetoon i piii i ke ano 0 keia haluwai. Ua aponoia. Heluheiu mai o Kev. B. M. Pareka i ke« la liupa o ka ieta e piii ana i ke auo o oa kihapai. Uu aponoia. Hooholoia, e kakau aku ke kakauoklo o ka Papa Hawaii i na Kahu ekalesia i hooiii ole mai i na Puiapala Hoike makahiki a me na Pnpa heiu o ko lakou mau ekaie*»» lue ka hai aku hoi i ka hoohewa ana'ku o keia Ahahui ke noho kumu ole kekahi Kahu ekaiesia noe ka heie 010 inai i ka hulawai o ka Ahahui. Heiuhelu mai o Rev. £. Bona i keia hapa oka ieta e pili aim ina kula. Hoomahn ka Aha a hiki i ka hora 1. Halawai hou ka aha i ka hora 1 a kuka hou ma na mea o ka ieta a Boaa i heluheiu ai. Hoihoiia ka Bona apana oka leta ia ia e hooponopoao ai. Hoohoioiu, e paiia 250 kope o ka Palnpal;i a ke koiuite i na hoahanau ma Waimea, 1 inea hoolaha ia lakou. Hooholoia, e hooliloia ka hebedoma mua o iunuari i hebedoma puie i ke Akua, a o ka Poaha hope o Feberuari i la puie i ke Akua no na leula o Hawaiinei. Hooholoia, e hoopanee a hiki i ka hora 9 0 ka Monede. Kawaiuhuo, Monede, luue 19, IS(>5. Haiuwui hou ka Aha i ka hora 9. llooholoia. E nuilamuia ka hebedcma pule e hooumka :m:i mu ka la inna o lanuuri. M. H. ISG6. WoohUoia. E hoapono i kela apana oka Seta i pili i na kula. \\uohtJoia. A keia Ahahui, e hoopaneeiu a haluwui hou ma ka la Poakolu mua o lune 1566. Heluhelu mai o Rev. S. W. Nueku i ka palapala lioike makahiki o ke kihapai o Halawa Molokni. Hooholoia, fna e hookuuia o Rev. O. H. Oulika mui ka Ekalesta o Kau,e hoopono keia Aha i kela Ekalesia, me ka Aha Eunnelio pu o Hawaii Hikina, e imi i Kahu Haole no kela Ekalesia, ma Hawaii paha, a ma Amerika paha. Hooholoia. "E hooikaika nui na Lala a pau o keia Aha, e ola a e ikaika hoi na kula 1 haaleleia e ka Papa Hoonaauao, a e kukiu lu hou hoi na kula ohana, na kula e ae paha, e ao ai a e aloha ai hoi i na keiki Hawaii, a me na kamalii a pau ma ka pooo io." Hooholoia. "E hooikaika nui na laia a pau o keia Aha, e hoolaha ioa i ka Palapaia Hemolele, a me na Paiapala pono e ae a pau iwaena o na kanaka a me na kamaiii » pau mai Hawuii a N'iihau." Hooholoia. E honlilo ika hora i koe ike kuka a me ka pule pu no ka nininiia mai o ka Uhane Hemoleie. Hooholoia Ke aloha aku nei oa Laia malihini o keia Aha, i na hoahaouu kamaaio Honoluiu nei, no ke aloha nui o ko iakou hookipa ana ia makou i keia Haiawai. Hoopaneeia ka Aha, me ka puie hoomaikai a ku Luna Hoomalu. S. £. Biuopa. Kakauolel®.