Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 26, 29 June 1865 — Page 1

Page PDF (1.45 MB)

KA NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE IV. HELU 26. HONOLULU, IUNE 29, 1865. NA HELU A PAU 187.

" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

S. KUPANEA. J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio ! Loio !

                KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu. Feb. 6, 1865. 167-y

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kua aina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wae EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI.
E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m

MA KE KUAI !

                UA LAKO AU I NA KUKA PAINA ELEELE maikai, he hookahi haneri. Mai ka Umikumamalima aku a ke Kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na Kuka maoli, na Koheoheo, me nu Kuka Holoku.
            He mau lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini, me na Palemai wawae i hanaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau Kuka Palu Holoku no kekahi, me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala o ke Kuka hookahi.
            O na lole i haiia ae la maluna, he mau lole maikai, aohe aie, he dala kuike wale no.
H. McDONNA.
Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai Papa o Lui a me Dikesona. 176-3m

HALE PAI KII.

                AIA KO'U HALEPAI KII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka " Nupepa Kuokoa," Ua emi loa na kii. Elima dala no ke Kakini Pepa Kii hookahi. A elua wale no dala no ke kii aniani.
H. L. CHASE (Keiki.)
174-6m Mea Pai Kii.

KUOKOA HUMUHUMUIA.

                EKOLU BUKE — BUKE 1, 2, A ME 3 ke kumukuai no na buke ekolu. No ka akahi buke $3.50. E ninau ma ka Hale buke o H. M. WINI.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
  " Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
a me na Moohana, } 5 00

  " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
  " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
  " Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, - - - - - 25

Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25

Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2

Moolelo Ekalesia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 1/2


Eia na buke i haawi waleia.
Haawina Baibala.
Ui.

Olelo Ao i na Wahine Hawaii.
Na Dawida Malo Kumumanao.

Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

KE KAAO O ASIMEDA !
HELU 5.
(I unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)

                " Eha mau makahiki mamua'e nei, i ka umikumamalua o ko'u mau makahiki, halawai mai la wau i ka moeuhane me kekahi kaikamahine a'u i ike mua ole ai, a ma ia hope mai, ua hoomau mai la ia'u ua moeuhane nei iloko o na hiamoe nui, a me na hihio, a me na akaku hookahi makahiki a oi ae, a hiki wale i ka wa a ka Aha Kuhina i hookuu ai ia kakou ma ka moana, a mailaila mai a hiki mai i keia la a'u e ku nei, ua hiki mai ka hookoia ana o ua moeuhane kupanaha nei, no ka mea, ua halawai au me kona helehelena i keia kakahiaka, a eia kona kii ma kuu lima i keia hora." (Ia manawa, hoikeike ae la o Asimeda i ke kii) " A no ia mea, mamuli, wale no o kuu moeuhane i keia kii ke kumu i noi ai au i ko'u makuakane e makaikai honua : A ua ike oukou i ke ano o ko kakou houluulu anaina ana, me ka makana wale aku i na dala he nui. A nolaila, ke hai aku nei au ia oukou i kuu manao paa. E hele ana au e halawai maka me ka mea nona keia kii a'u e hoike nei ia oukou, a i na ua pilikia wau mamuli o keia hele ana, alaila, ua makepono no, aka, i na hui kino kakou ma ka la apopo, alaila o ko ke Akua manao no ia no'u : A nolaila, mai keia hora aku, e hookeai oukou a me a'u pu, e wehe na kapa koa, a e aahu oukou i na kapa ino, a e lu i na lehuahi maluna o oukou, e lilo oukou i poe pule hoomau i ke Akua a hiki i ko kakou halawai hou ana : Pela wale no au e halawai hou ai me oukou i ka la apopo. Eia nae ; i na ua hoi ole mai au i ka la apopo, alaila, ua pilikia wau, no ka mea, aole i hookoia ka leo o ka kakou pule ; alaila hoi aku oukou a i kuu Aupuni, hai aku i ka maikai ole o ka'u hana." A pau ka Asimeda olelo, hookuu ae la ka halawai, hoi aku la na'Lii o na moku, a hana aku la e like me ka ke Alii kauoha, hookeai iho la me ka pule hoomau, me ka naau menemene pu.
            Ia la no, mahope koke iho o ka hookuu ana o ka halawai, kauoha ae la ke Alii Asimeda i na mea Ana Aina e a-na i ke kiekie o ka pa o kahi e noho ana kana mea e moeuhane nei : A mamuli oia mea, a-na'ku la na mea a-na aina i ke kiekie o ka pa, aia hoi, " ekolu hapaha mile ke kiekie."
            A lohe o Asimeda i ke kiekie o ka pa, alaila, kauoha ae la oia i kona mau Kamana " e hana i Alanui e like ke kiekie me ka pa." A nolaila, ua hana na kamana i alanui ma ke ano akamai.
            A pau keia mau mea a pau i ka hanaia, komo ae la o Asimeda ma kekahi Rumi mehameha o ka Hale Alii, a pule aku aku la penei :
            " E ka Haku, e Iehova ke Akua e ; ua ike Oe i ko'u manao mai ko'u wa kamalii mai a hiki i kuu loaa ana o kekahi moeuhane kupanaha ia'u, a ua ike Oe i ko'u manao a me ka'u mau hana mai ka loohia ia ana o'u e ka moeuhane a hiki i keia hora a'u e pule nei ; a nolaila, ma Kou ike nui, a me kou Mana lua ole, ke waiho aku nei wau i ko'u ola a pau ma Kou lima, a i mea e pono ai au imua Ou ; ke nonoi aku nei au ia Ooe e ae mai, e kokua ia'u ma ko'u komo ana e halawai pu me ka mea a'u e moeuhane nei, malia paha, e ae mai ana kela ia'u e hoopaa maua i ko maua mau lima Akau e noho malalo o ka Berita paa o ka mare, i lilo ai maua i io hookahi ma kou Inoa. A nolaila, e Iehova ke Akua e ; ke noi aku nei au ia Oe e haawi mai ia'u i ke akamai nui hohonu ma ke kamailio pu ana me kela kaikamahine haipule, malia paha o kue ikaika mai kela ia'u ma ko iala ano haipule a hemolele hoi. A nolaila, e Iehova ke Akua e; o Oe me a'u i keia manawa a hiki i ka hookoia ana o ka'u mea e noi nei ia Oe. AMENE."
            A pau ka Asimeda pule ona, haule aku la oia i ka hiamoe ano-e : Ia manawa, lohe ae la oia i kekahi leo e hea ana iloko o kona manawa e moeuhane ana, i mai la, " E ke Alii ! e Asimeda e !! Ua lohea ka leo o kau pule i ka lani nei, nolaila. E ala ! E ala oe !! A e nana mai i ka lani nei, i ike oe a lohe hoi, a e haiia'ku ia oe ka mea e hiki ai ia oe ke hana aku." Alaila puiwa koke ae la o Asimeda mai ka hiamoe ae, me ka manao, he leo no kana mea e moeuhane mau ai. A ia ia i puoho ae ai mai ka hiamoe ae ; aia hoi, ike aku la oia ma ka hihio, ua kuuia mai kekahi malamalama olinolino imua ona mai ka lani mai a i ka rumi ana e moe ana, a maloko oia malamalama, e noho ana he anaina nui hiki ole ke helu aku, e paa ana me na Buke ma ko lakou mau lima, a ma ko lakou mau lae na hoailona o ke " OLA MAU." A nana aku la ia i kekahi kanaka e ku ana iwaenakonu o ke anaina, he mau kamaa sila kona, ua aahu me ke kapa keokeo, a ma kona a-i e amo ana he kea, a ma ka amana o ua kea nei, ua palapalaia he mau hua palapala penei : " O IESU KE ALII O KA POE IUDAIO." Ma ona la i puka mai ai ka leo e i mai ana, " Ua hiki mai kau noi ana i ka lani nei, a nolaila, o na mea a pau au i noi mai nei, e hookoia aku ana no ia, ke lilo oe i Alii haipule mai keia la aku, ma ou la e pono ai kou lahuikanaka."
            A lohe o Asimeda i keia leo, haliu aku la oia me ka haka pono aku o na maka i ka lani, a kahea aku la, " E Iesu ka Haku e ; ia Oe, ia Oe wale no au e hilinai nui ai, a ia Oe mau loa au e hoomana ai a hiki i ko'u la hope, a i kahi Nani nui Au e noho mai la. AMENE." Alaila, pae hou mai la ka leo mai ka Mea e amo ho ana i ke kea, o ka lua ia. " Ke haawi aku nei Au i ka mana a pau e hiki ia oe ke olelo pu me Tamala ke kaikamahine i oleloia he Hemolele, e lawe ae oe ia ia i wahine mare nau mamuli o ke kauoha nui, maloko hoi o ka Berita paa o ka Hoopomaikai mau loa ia ma keia noho ana lani ; no ka mea, ke ike nei au, ua haule o Tamala i ka manaoio kuhihewa iki mamuli o na ao lalau ana e kona mea nana i ao ; a lilo mai ia ia oe malalo o ke Kanawai paa o ka pono, alaila e ao aku oe ia ia e like me Ka'u e kuhikuhi aku nei ia oe."
            Mahope o keia leo, puoho ae la o Asimeda, aia hoi e noho kukuli ana oia : I iho la o Asimeda, " He mea kupanaha, aole au i ike i kekahi hiamoe kupanaha mamua a e like me keia, no ka mea, aia kuu poo ma ka uluna, a o kuu kino, e waiho loihi ana maluna o kahi moe ; aka ma kuu puoho ana'e nei, aia e kukuli ana wau iluna, me ka haliu o kuu mau maka iluna pono o keia rumi me he mea e pule ana.
            Ia manawa, kahea'ku la oia i na mea lawelawe malalo ona, a hele mai la laua, ninau aku la ke Alii, " Aole anei olua i ike i kekahi poe e ae maluna ae nei o keia rumi ?" " Aole maua i ike," wahi a na kaikamahine Alii. I hou aku la o Asimeda ; " Ina aole he poe maluna o keia rumi, alaila, e puka olua iwaho, a e nana ae maluna o ka Hale Alii nei, malia o ike olua he mea e noho ana." I aku la na kaikamahine, me ka ninau ana ; " Heaha la kou manaolana no keia mea au e olelo nei ia maua ?"
            I aku la o Asimeda, " He haohao ko'u ma ka'u moe ana iho nei, no ka mea, ia'u i moe ai, ua lawe au i ka uluna a waiho malalo o ko'u poo, a moe iho la au, me ka waiho loihi o ko'u kino maluna o kahi moe, aka, i ko'u puoho ana'e nei mai ka hiamoe ana, aia hoi, e noho ana wau iluna, me ke kukuli ana o ko'u mau kuli, a i ke kaakaa ana'e o ko'u mau maka, ike ae la au ia luna o ka rumi nei, me he mea la e pule ana wau."
            I hou aku la na kaikamahine Alii, " Heaha kau mea i ike iloko o kou hiamoe ana ?"
            I aku la o Asimeda. " Ia'u i haule aku ai iloko o ka hiamoe ano-e, he leo ka'u ilohe ai me he mea'la he leo e hea iho ana maluna'e o keia rumi, me ka i ana, " E ke Alii e ! e Asimeda e !! Ua lohe ia ka leo o kau pule i ka lani nei, a e haiia aku ia oe ka mea e hiki ai ia oe ke hana aku."
            A no ka hai ana a Asimeda i keia mea i na kaikamahine Alii, ninau mai la laua, " Aole anei oe i pule aku i ke Akua mamua o kou hiamoe ana ?" I aku la o Asimeda : " Ua pule au." Ninau hou aku la na kaikamahine, " Pehea la ke ano o kau pule ana ?" A no keia mea, ua maikai ole keia ninau ia Asimeda, no ka mea, ua ku i ka mea e oluolu ole ai ua mau kaikamahine la, i na e hai maoli aku oia i ke ano maopopo o kana pule ana, nolaila, i aku la o Asimeda, " Aole e hiki ia'u ke hoomaopopo i ke ano maopopo o ka'u pule ana, aka, o ke Akua ka'u i pule aku, oia wale no ka mea maopopo."
            I aku la na kaikamahine, " Ina he oiaio ua pule oe, alaila, no ka lani mai kau leo i lohe ai, nolaila, e noonoo oe a hoomaopopo pono i ke ano oia leo." Ia manawa, akahi no a hoomanao ae o Asimeda i kana mea i pule ai.

NO TAMALA.
(Maanei au e hoike ai i ka Moolelo o Tamala.)

                " He kaikamahine haipule o Tamala, ua kupaa mau oia ma na Kauoha Hemolele, e hilinai nui ana oia i ke Akua iloko o kona mau la ; a o kona Ekalesia i komo ai, he Ekalesia Katolika ; a ma ke ano kupaa mau a haipule hoi o Tamala ; ua laweia'e oia i punahele, a oia hookahi ke poo kiekie oia hanauna.
            " Ua puka mai o Tamala noloko ae o na mea eha a lilo i hanauna nui loa, a oia ka mea i oleloia iloko oia hanauna, " O KA HUA HOPE LOA O KO KO MAKOU OPU." Wahi a kona mau kupuna kuakahi kualua, a me kona mau hoahanau. " He kaikamahine kapu loa oia, aole e launa mau me na haipule e ae, iloko o na manawa halawai wale no e ikeia'i kona mau helehelena : Ina e hoi ma kona hale i hookaawaleia nona, aole e hiki ina mea e ae ke hele aku e launa me Tamala ; aka, o ka Epitobo Nui wale no ka mea hele aku ma kona hale i ka hora ewalu o kela po keia po, e kuka no na mea e pono ai ia lahui. A ma ka hora ekolu o ka wanaao o na po a pau e hui ai ma ka luakini. I ke komo ana, mamua ka Epitobo, a pau kona manawa, alaila, hoi mai oia, ia wa e komo aku ai o Tamala, a pau kona manawa, alaila, kani ka bele o ka halawai hui nui." (e like me ka Halepule Katolika ma Honolulu nei paha)

KE KOMO ANA O ASIMEDA ILOKO E HALAWAI ME TAMALA.

                I ke ahiahi, ma ka hora ehiku paha o ka po, mahope iho o ka Asimeda kamailio ana me na kaikamahine, pii aku la oia ma ke alapii i hanaia e na Kamana, hiki aku la oia iluna ma ka welau ponoi o ka Pa. Ilaila, nana aku la oia ia loko o ua Pa nei, e a lehulehu ana na kukui oloko. I iho la oia, " Auwe ! he Kulanakauhale nui ka keia."
            Ia Asimeda maluna o ka Pa i kela manawa, ia ia maluna oia wahi, noonoo iho la oia i ke alanui e hiki ai ilalo maloko, aka, aole e hiki, no ka mea, ua hana na Kamana i alanui no waho wale no : Aka, he mea minamina loa ia ia nei, no ka lawa ole i ke alanui e hiki ai.
            Ia manawa, pule koke ae la oia i ke Akua penei : " E Iehova ke Akua e ; eia wau maluna o keia Pa i keia hora, ua hele mai wau ma ke alanui i hanaia e ka lima kanaka, aka, ke manao nei au, e haule poho ana ia noonoo nui ana o'u ; a no ia mea, i mea e hiki ai ia'u ke hoao i ko'u akamai i ke kamailio me Tamala mai a Oe mai, e like me ka'u noi i ke awakea iho nei : Nolaila, ke noi aku nei au ia Oe, e ae mai i ka pule a kau Kauwa nei, e hookuu mai i alanui no'u e hiki aku ai ilalo, i halawai aku ai wau me ka Mea a ko'u lima Akau e hoopaa'i, a nolaila, e Iehova ka Haku e; o Oe pu me a'u i keia hora. AMENE."
            I ke kaakaa ana'e o kona mau maka, mahope iho o ka pau ana o kana pule, aia hoi, ike aku la oia i ke alanui i uliliia e kua ana imua ona a hiki ilalo : Ia wa pokole, hoomaikai ae la oia i ke Akua, a iho aku la a hiki ilalo : A ma ke kumu o ke alanui, nonoi hou ae la oia i ke Akua.
            " E ka Haku e; eia wau maloko o keia Pa, ma ke kumu o ka haka au i ae ai no'u, nolaila, e ae mai i kau Kauwa e hoopaa i ke alanui pela, a hiki i ka hookoia ana o ka'u noi mua ia Oe. AMENE."
            Ia ia i kaakaa'e ai mai kana pule ana, aia hoi, ua pau na kukui a pau loa i ka pio, o ka hora eiwa paha ia. I iho la oia, " Auwe au e ! me kuu manao e loaa'na ia'u ka'u mea e manaolana ai iloko o ka lehulehu o na kukui, eia ka e nele ana au." Haalele iho la keia i ke kumu o ka haka, a hele aku la.
(Aole i pau.)

KA MOOLELO.
— O —
HAWAII NEI.

HELU 3.
NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

                Ike ua kanaka la, he maikai loa ka ia nei hana e loaa mai ai ka ia. Kuko iho la ua kanaka nei, a imi iho la i kumu e loaa mai ai.
            E hoohihia ae ana ua kanaka nei i ka upena i ka pukoa, a paa loa, hawele i ka muku a paa, kahea ia Kahuoi e luu i ka upena. E luu iho ana o Kahuoi ilalo ; e elekei aku ana ua kanaka nei kau i ka waa o Kahuoi, holo iuka, a komo i ke ana nalowale loa.
            Ea ae la o Kahuoi iluna o ke kai, aole kona waa. " Ku keia mawaho o ka pa o homa, hopuhopu i ka laau a Kauhiike, homahoma ia hoolehelehekii." Pae keia iuka, pii i ke kuahiwi, a noho i kuahiwi ; hakaka me Maiakuapuu, a lilo ka e-a maia ia Kahuoi. (Ke ulu nei ka e-a maia a Kahuoi a hiki i keia la ; he mea kaulana ia no ka ulu ana no ke 1,000 M. H. a keu o ka ulu ana.) E hoopau kakou i kona moolelo.

NO KAHAOI.

                I kuu nana i ke kahua hale o Kahaoi, a loaa iho la ka hoailona me ka niho pohaku o ke kahua : A huli au e nana ia Kamanuwai. He loi kahiko o Kamanuwai, ua oleloia na Keopuolani ; a mamua aku paha. (E olelo mai paha auanei oukou, hou wale iho nei no o Keopuolani, ka makuahine o Kauikeaouli ; ke hoole aku nei au, aole ola Keopuolani.)
            O ka ai o ua loi nei, oia ka ai a ka puaa, a ua'lii maka kamehai nei, o Kupanihi ka inoa o ua puaa la. Ua kapaia mamuli o ka inoa o ko lakou makuakane. He Alii kapu o Kahaoi, aole e hele i ke ao, i ka po wale no. He poe hookae i ka la, i ke kau maluna. (He hana kupanaha ia) no ka makau paha i kona maka kekahi.
            (Ua hemahema ko oukou Buke Moolelo Hawaii, aole akaka loa na'lii kapu, ka niaupio, ka wela, ka wohi, a me na'lii naha ; o keia poe alii ka poe alii i kapaia, he mau alii kapu, a he mau alii nui.)
            Eia kekahi mau alii nona na kupuna o Kahaoi.
KANE.                   WAHINE.                              KEIKI.
Kaliaokalani,         Kuaohe,                                 Keopuolani,
Keopuolani,          Kaohiaula,                             Kupanihi,  
                                                                                { Luapuloku,

Kupanihi,               Kahuaokalani,                       { Niupololoula.  
                                                                                { Kahaoi.

            O ka oi o ka nani a me ka ula o ka welowelo ana o ka la, oia ka ili o Niupololoula ; o ka hai malule ana o ka lei ilima, oia ka hehelo i moaunounoo na papalina. (Ua lohe no hoi paha oe e ka mea e heluhelu ana i kou mau Papa i ka moolelo o Kahaoi i kuko ai ia Niupololoula.) Aole kanaka hookahi i lohe ole. Ke waiho nei na wahi kaulana mai Peleula a hiki i ke kumu waihi o Pauoa.
            Ua emi iho ke kapu wela o Kahaoi. Ua kapaia kana poe mamo alii, he wohi. Ua ike paha kekahi poe e ola nei, ia Nahaukapu, nana mai o Likelike. O kana pua ia. Nona hoi keia wahi mele :
" Maikai Puna,
Konale i ka maikai,

Me he kumo**a ihola ia la,
Ka olali hinu o ka papa i ka la,
Ke komo aku i ka nahele o Malio,"

NO KA LILO ANA O KAMEHAIKANA I AKUA.

                l ko'u hele ana e nana i kahi i ku ai ka ulu, i lilo ai o Kamehaikana i Akua. Aia no i Nini, i ke kawa o Waikahalulu maluna'ku.

HE WAHI MOOLELO WEHEWEHE.

                I ka noho ana o Kamehaikana me kana kane o Makea ; i Kooku o Heeia, i Iolekaa. I kekahi la, iho o Kamehaikana i ka lawaia, i kai o Kealohi, a hiki i Heeia-kea ; e loaa ka papai me ka limu. Hoi moi keia a luna o Haakola, he wahi punawai i kapaia i kona inoa a hiki i keia la. Kaka i ka limu a me ka papai ; ua ulu ka limu, holo ka papai : o ke kakai o hope, ulu ma kapa o ua wahi punawai nei a hiki i keia la.
            I nana mai ka hana e alakai ia'na he kane ; ua hopu ia he lawehala, e alakai ia'na e make i kanaka no ka Heiau ma Pakaka.
            O ko ia nei hoi mai la no ia, a ka hale haalele i ka ipu kahakai ; kakua i ka puaa a paa ; kaliki i ka pohuehue ma ka hope a paa. O ka uhai mai la no ia, a Kahapaakai keia ; iho ana lakou la i Kaukahoku. I Kawananakoa keia ; iho ana lakou la i Kahookane. (O ke alanui kahiko, ma kela aoao o Nini, a iho i ke kahawai o Puehuehu, a hoea i Kauluwela, a iho i Makaho.) Ko ia nei holo mai la no ia, a kokoke lakou la i ke kumu ulu o Nini, a halawai iho la.
            I nana'ku ka hana, ua paaia na lima o ke kane i ke kua, aole wahi malo ; hu mai la ko ia nei aloha, helelei iho la ka waimaka. (Owai la ka mea aloha ole o kakou ke ike aku i kona hoa kuili o ka po loloa o ka Hooilo ; e hanaia'na me ka maewaewa, e kaialupe ia'na; e koke ahuluhuluia'na i-o a ianei. Aloha ino.)
            E pai ae ana o Kamehaikana i ke kane ; o ka niniu ae la no ia, naha mai la ke kumu ulu. O ko laua nei komo aku la no ia iloko o ke kumu ulu, e poi hou ae ana ke kumu ulu paa ; a puka laua nei ma kekahi aoao, ko laua nei iho aku la no ia a Keoihuihu ; e hui ai o Waikahalulu me Puehuehu ; wehe keia i ka pau pohuehue a kiola. (Ke ulu nei a hiki i keia la, he mea kupanaha loa ; ua ikeia ia mea ma kahakai wale no. Pehea la ka poe nana i alakai mai ? E hopu ana i ka laau melomelo a Kahoaa, e ku ana i ka Pa o Hoolehelehekii.)
            I ka huli ana o na kanaka, aole loaa, " Ua hala ka Puulena aia i Hilo, ua imi aku la no laua la i ko laua la ola," ua kuhi na kanaka aia no iloko o ke kumu ulu. Holo ke kanaka a i ke Alii ia Lelehoomao ma. Olelo aku la, " Ua lilo ke kanaka lawehala ; a ua komo iloko o ka ulu." (O keia ulu, he ulu kapu ; ua laa, no ka mea, oia kahi e noho ai na'lii i ka lele kawa o Waikahalulu a me Puehuehu.) Olelo aku la ke alii e oki ka ulu. Hoomakaukau iho la na'lii, a me na kanaka. O ke kua ana ; lele ka mamala o ua ulu nei a pa i ke kanaka make ke kanaka ; paki mai hoi ka wai a pa i ke kanaka make no : Kahe mai no ke koko o ua ulu nei. Olelo mai ke Kahuna o Wohi ka inoa, " Aole e pono, e kii ka puaa lau, ka awa lau, ka ia ula, ke kohekohe, ka aahu, he lau ka niu, e uhau i ke kumu o ka ulu. E poni ka poe nana e oki i ka niu, alaila, o oki." Alaila, ua hookoia ka ke Kahuna, oia ke kumu i pakele ai na kanaka i ka make.
            Ua lilo ua ulu nei i Akua : Oia hoi o Kamehaikana. A he Akua kaulana, mai Hawaii a Kauai, no ka mana, a no ke kaili Aupuni.
            Oia kekahi Akua o na'lii Oahu ; a ua lilo i na'lii o Maui ma Hana ; a ua lilo i Akua no Kamehameha i kona Noho Aupuni ana.
            (E waiho no au i kona Moolelo o uluhua loa mai oukou.)
            Huli ae la au e nana i ka uliuli hiehie aala mai o ka lau o ka palai, a me ka hookuu ana mai o ka lau o ka awapu o Nuuanu i kona aala kohai. Hu mai la ko'u halia no Kuikealaikauaokalani. A puka mai la keia wahi hua-mele :
" O ka hauli o kuu Akua ia o Manuhi,
Lele Ku he omea'lii,
Lele aku la he kawa ke alii,

He mauna i kiekie ka lani,
He pali loa alii Kuihewa,
He anaha Kane,
He kai ewalu Kahoowaha,
He papaholahola Kauakahi,
He Niaupio Ku no ka aina - e,
He kohola Nuuanu, he koa ka i kai,
He poi ka puao i Malailua,
He hooili waa Leleaanae."
(Aole i pau.)

Haina o na ninau a Kanikahu-
ipa o ka la 5 o Iune.

                Ninau ; Owai ka inoa o ka la 1 o Ianuari 1866, ma ka helu Hawaii a na elemakule kahiko o Hawaii nei ? Haina O Hilo.
            Ninau ; Owai ka inoa o ka la 31 o Ianuari o ia makahiki no ? O Hilo no.
            Eia ka mea hoakaka, ina e hoohalike ia ka la mua o ka malama ma ka helu Hawaii, me ka la mua o ka malama ma ka helu mau o keia wa, alaila, o ka haina keia i hoike ia maluna.
            Ua oleloia ma ka helu Hawaii, o ka