Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 26, 29 June 1865 — Page 3

Page PDF (1.58 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ahaolelo, a ua kuka iho lakou e like me ka mea i kauohaia mai e Enelani ; i ka wa a ka moku Alabama i ku aku ai. Ua olelo mai o Kapena Wadela, e hooili no ia i kona moku i ka nanahu a me na mea ai, a e hana hou i na hao, a pau ia alaila holo. Ia w ia i haiia aku ai, aole ia e ae ia e holo aku mahope o ka holo ana'ku o kekahi moku Amerika, iloko o na hora he 24. Ua kauohaia'ku no hoi ia e hoolele mai i ka poe i pio ia ia, a ua ae mai no ia. Ua hooleleia mai na kanaka, a o na wahine ua laweia aku ma kekahi moku Amerika e ku ana ma ke awa.
            He moku maikai ke Kenedoa, he moku mahu, nona na tona 1,260, me ka huila mahope i hiki ke hukiia iluna, a.o ka ikaika o kona enekini, ua like me na lio 240. Ua kapiliia ia ma ke ano kalepa, a pela io no ke nana aku, aka, na kona mau pu nae e oioi ana ma kona mau aoao, ka mea nana e hoike mai ia ia iho he moku kaua ia, me kona hae e welo ana, i kauia i ke kea hoku ma ka lole ulaula. Ua maikai kona oneki, a malaila kona mau pu e kau ai. Eha no ona mau pu, he 68 paona no ka poka hookahi, a elua mau pu he 32 paona no ka poka, oia no hoi na pu a Witewota, he mau pu raipala, me kekahi mau pu omolemole elua. Aole nui o kona mau pu, aka, he mau pu nae ia no ka Helu 1 ; no ka mea, o na pu he 68 paona o ka poka, he mau pu maikai loa, a o na pu raipala a Witewota, ua hiki ke hooleleia na poka a hala na mile ekolu. He mau rumi oluolu ko na'lii, a elua rumi o ke Kapena mahope, a o na mea hoonani i loaa mai ka poe pio mai, ua oi pakela aku mamua o na manuwa e ae. Ewalu kapuai ke kiekie o kekahi oneki maluna ae o kekahi, a no ka pu ola i hoihoia ma ia wahi, nolaila, ua akea loa kahi a na luina e noho ai a e paani ai. He 78 wale no ka nui o kona mau kanaka. O Kapena Wadela, he kanaka makaukau ia ma ka hookele moku ana, a he kanaka opiopio nei hoi. He iwakalua kumamakolu ka nui o kona mau makahiki i noho alii koa ai ma nei manuwa o Amerika Huipuia. He kulana no kona i ka wa i hoomaka iho nei keia kaua, aka, ua haalele iho oia, a kaua aku no kona onehanau oia o Kalolina Akau. O na'lii malalo iho ona, he mau alii opiopio wale no, a maluna no o ka moku Alabama i holoholo iho nei kekahi poe o lakou. O ka poe luina, he poe Beritania ka nui, me na helehelena maikai, a me na kanaka Amerika eleu no hoi kekahi, me na nika u-i e kolu. Ua hanai pono ia, a ua uku pono ia na kanaka ; a ua hai mai no lakou, he makemake no lakou i ka lakou hana, a ua aloha no lakou i ko lakou Kapena. O ko lakou kahiko, he lole huluhulu ahiahia, a he aneane like ka lole o na'lii me ko ka puali koa Vitoria o Beritania. O ka holo o ua moku la, he umi kumamakolu mile i ka hora hookahi. Ua manao waleia, o ka moku Sea King no ia, ka moku hoi i kaulana no ka holo, a mamuli o ka hoike ana mai a kekahi nupepa o Farani ua ili ua moku la, malaila makou i hoomaopopo iho ai, aole keia o ka moku Sea King. Aole nae oia ka oiaio, o ka moku Kenadoa, oia no ua moku la, aole i ili a nahaha. Eia kekahi, ina oe e hele a nana pono mai mamua o ua moku la, e ike maopopo no oe i ka hopena o ka huaolelo King, oia hoi keia, "ing," a ua like loa no ke kii e kau ana ma kona ihu, me kekahi alii nui o ke aupuni. O ka moku Sea King, aole ia he moku malihini ma Nu Holani, no ka mea hoi, i ka makahiki i hala aku nei, ua hoolimalimaia ua moku la e ke Aupuni Beritania e lawe i na koa i Nu Kilani.

Na Hana a ka moku Kenadoa.

                I ka la 8 Okatoba o kela makahiki aku nei, ua haalele aku ka moku Laurela ia Livapula me na ohua, a i ka la 14 mai ku ae ia ma Madeira, a i ka la 17, ku mai kekahi moku pea, a holo hou aku iwaho o ke awa. I kekahi kakahiaka ae, ike hou ia aku no ua moku la. Ua ike no Kapena Wadela e kuaiia ana ua moku la, nolaila, holo aku la ia mahope me ka moku Laurela malalo o ka hae Beritania. Maanei kahi i kuaiia'i o ua moku la. He 225,000 dala ke kumukuai i oleloia, a maanei no kahi i hoolei aku ai o ka moku Laurel i kona mau ukana iluna o ua moku la. Ia wa, holo aku ia, a i ka manawa i kaa aku ai iwaho, kahea aku o Kapena Wadela i na kanaka, a heluhelu aku i kona palapala e hookohu ana iaia i Kapena no kekahi moku kaua kipi, oia hoi ke Kenedoa. Ua kauohaia oia e hoopio i ke kalepa o ka enemi. He iwakaluakumamakolu wale no ka nui o kona mau kanaka, pau pu me na alii. Elima kanaka ke ku i ka wati hookahi. Aole i lako ka moku i na mea kaua, a ua hopuhopualulu ka lakou hana ana. A ina lakou e holo i ke ao, kakaikahi wale no na pea e uuia, a i ka po, hao ka huila i kana hana o ka nome. Ua wehe ae na 'lii o ua moku la i ko lakou mau lakeke, a hookahi no ka hana like ana me na kanaka, aole no i emo lako pono ka moku. Nolaila, hooholo iho lakou e holo e alualu i na moku Amerika, e holo ana a e ku ana ma na awa ku moku o Amerika Hema.
            I ka la 29 o Okatoba, hoomaka lakou i ka lakou hana, a i ke kakahiaka ana ae, alualu aku lakou i kekahi moku kia-pa. I ka hora 1 o ua la nei, elua wale no mile ke kaawale mawaena o laua, ua huki ae ia i na hae Beritania, a hoike mai no hoi ka moku kia-pa i ka hae Amerika, ia wa ua huki koke ae ia i kona hae kipi, a o ka manawa iho la no ia i hopu koke ia ai ua moku la. No Maine ua moku la, a e holo ana i Buanika Areke, me na hao no na alanui kaamahu. Mahope no o ka lawe ana mai i na kanaka o ua moku la a me ka waiwai, hoopiho ia iho la ka moku. He umi ko lakou nui, a ewalu o lakou i lilo i poe kanaka no ka moku Kenekoa. Ua hiki aku ka waiwai o ua moku la i ke $38, 000 ; a o ka moku hoi, he moku hou, eono wale no malama, he $50,000.
            I ka la 5 o Novemaba, ua ho-a ia ke alii mahu no ke alualu ana i kekahi moku kialua. I ka la 7, ki aku ia i ka pu, a ia manawa ia i ku koke mai ai i ka pu, me kona hoike mai no nae i ka Hae Amerika ; e holo ana ia i Kapalakiko mai Bosetona mai, me ka waiwai o na ano a pau. Ua hoolako iho lakou i na waiwai o ua moku la, me ka lawe mai i ka wahine a ke kapena, a me kona kaikuahine, he wahinekanemake na kekahi kopala o ka aoao Akau i make ai i ke kaua ma Hapa Fere. Ua hookaawale iho o Kapena Wadela i na wahine mahope o ka moku, a o na kane mamua. Ua puhi lakou i ua moku pio la i ke ahi, he moku hou loa.
            Ma ka la 7 mai no hoi, alualu aku lakou a hoopio i ka moku D. Godfrey mai Bosetona mai me ka waiwai, a me na barela bipi a me ka puaa 400 ; a ua puhiia ka moku i ke ahi. He umi mau kanaka olaila i hoi aku ma ka aoao kipi.
            Elua mai la mahope, halawaiia me kekahi biriki Denemaka, a nana no i lawe aku elua Kapena, eha malama moku, a me elua mau kanaka pu.
            Ma ke kakahiaka nui no hoi o ka la 10 o Novemaba, ike aku la ia i kekahi kialua biriki hou, o Susan ka inoa, a ua piha no i ka nanahu. Ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ua hoopihoia ua moku la, a ua iho pololei loa ua moku la ilalo, o ka ihu no mamua a ku ilalo, a ikeia no ka hope o ka moku iluna.
            Ma ke ahiahi o ka la 11, ike houia no kekahi moku, he moku nanahu no ia, he 1,700 tona ka nui. He palapala hoopaa nae kai hanaia me keia moku, a ua ae mai ke Kapena ia mea, nolaila ua hookuuia mai oia, me ka hooiliia mai o ka poe pio iluna o kona moku he 13 ko lakou nui. A ma ka la 18 o Novemaba, ua pio iho ka moku kialua o Burua ma o Lizizie M. Stacy e holo mai ana i Honolulu nei, a ua puhiia i ke ahi. Hookahi nae nika oluna oia moku, i kona wa i lawe pio ia ai, halawai iho la oia me kekahi nika no i pio maluna o Kenedoa, he kanaka aole i nui na pule o ko laua kaawale ana ma kekahi hale hotele ma Nu Ioka ; He mea kamahao ko laua hui hou ana maluna o ke " puhi okaoka" o ka moana. I ka la 24 o Novemaba, ike aku ia i kekamoku kiapa, aole nae ia i alualu aku. Ma kekahi la ae ua kuupau aku ia i kona hahai i kekahi moku i manaoia he manuwa Beritania. Ua hoohokaia kona manao.
            I ka wa o Kapena Semmes i holo ai i Madeira, ewalu no ona kanaka i holo pu ai maluna o ka moku Laurela, a mai laila aku kona holo ana a hiki i Mesiko, a hala loa aku a lilo i Luna Nui no ke aumoku kipi ma ka muliwai Iamesa. Mai kona lilo ana i ke Aupuni kipi, aole i emi iho kona holo a hiki wale i keia wa e noho nei.
            Ua olelo kaena ae o Kapena Wadela, ina e loaa ana na moku eono a oi aku ia lakou, alaila, he hiki no ia lakou ke pulumi ae i na moku kalepa, a me kekahi mau moku kaua o Amerika.
            Mamua aku nei, ua hoike aku makou ma ka kakou Kilohana nei, e holo mai ana ua moku Kenedoa la ma na aina o ka Polunesia, me ka manao ka e hopuhopu i na moku Okohola Amerika e ku nei ianei ke hiki mai i ka wa kikina. Ma ka malama hoi o Maraki aku nei, halawai iho la ka moku kialua o Hawaii nei, o Pfiel ma ka latitu deg. 35 min. Akau, lonitu deg. 167 Hikina, i ka hora 6 o ke ahiahi. Ua lohe lakou i ke kani ana o kekahi pu, a ia manawa no i holo mai ai kekahi waapa me na'lii, a me na kanaka i lako pono i na pu panapana, a me na pahi. Hookahi alii i noi mai i na pepa, a nana iho la ia, a olelo maila ua pono no makou. Ia wa no ia i ninau mai ai i ke Kapena, ina ua ike ia i kekahi moku okohola ma ia wahi. Ninau aku la hoi ke Kapena i ka inoa o kona moku, a hai mai la no ia o ka Miami, he moku Beritania. Mahope iho haalele iho ia, no kona makemake ole e ninaninauia'ku, a holo aku la i ka mokupuni Kanikani (Ascension). Ua ninau aku nae ka malama moku i kekahi alii i ka inoa o ka moku, a he okoa loa hoi kana inoa o ka hai ana mai ia ia, a he inoa hoi e hiki ole ai ia ia ke hoomanao. Hookahi kanaka hoe waa pa i ninau mai i kekahi luina o ua moku kialua la , ina ua ike lakou i ka moku o Kapena Pihi, ia Naila, a me kekahi mau moku e ae. Ua poeleele iho la, aole e hiki ia lakou ke hoomaopopo aku i ka nui o na pu, he moku mahu nae e holo ana no me ka pea, a he moku holo loa no hoi. No ka maopopo ole o kekahi manuwa Beritania i kapaia o Miami, me ko lakou hai pa-e-e mai i ka inoa maoli o ko lakou moku, me ko lakou mau ano pio-o, a me ko lakou ninaninau ana mai i na moku okohola ; malaila wale no i manao ia aku ai, o ka moku kipi no ia nona keia moolelo, ka Eu o ka Hema, ka Pilikua hoi o ka Moana.

            Ua komo ole iloko o keia pepa na palapala momona mai Oregona mai, a me Maikonisia, a me Hawaii nei no hoi kekahi.

Na Palapala i hoounaia mai no ke Kuokoa, ua hoomoe iho ia.

                I na makamaka o makou mai Hawaii a Niihau, ua aloha nui makou ia oukou no ko oukou hoomanawanui i ka hoouna ana mai i na manao no ko kakou Kilohana nani ke "Kuokoa." Aka aole e paiia ka oukou mau palapala no ka piha loa o ko kakou nupepa.

EIA NA INOA.

Isaia Kaheana, " Minamina wale."
J. W. Kahauanu, " Eha kumu i keakeaia ai ka maluhia o ke Sabati ma Hanalei."
S. A. K. " Manao kaumaha no kuu lahui."
T. K. Kauaihikaua, " He pule unuhi aloha."
Josepa W. Hanu, " Na mea i ike ia ma Wailuku."
S. A. K. " E noonoo pono e na makamaka i na keiki a oukou i ka wa e noho ai i ke kula ma Lahainalua, pela no hoi na keiki."
J. H. " Pane ia G. W. Aalona no kana mau olelo wehewehe i hoopukaia ma " Ke Au Okoa." "

He mea Kaupaona.

                Ma ka palapala a Ioane, Kauai, Lunakanawai Apana o Waimea, Kauai, ua ike au i kekahi mea kaupaona kupono iwaena o na aoao elua o ka ekalesia o Waimea, Kauai, e mokuahana nei, peneia ; " Ua hoala ia ka heihei lio ma Waimea nei i keia mau la, ma kahi kokoke i ka hale o G. B. Rowela, ma ke komohana aku. I ka wa i ike ai o Rowela i ka haiamu o na kanaka ma ka heihei lio, ninau aku oia i kekahi kanaka, " Owai ka mea nana i hoomaka i keia hana ?" pane mai la kela, o " Kaapuni" ka Alihikaua o ka poe heihei lio. I kekahi manawa, halawai o Rowela me Kaapuni, a ninau aku iaia, " Ua lohe au o oe ka alihikaua o ka poe heihei lio," ae mai kela, "ae," olelo aku la o Rowela ia Kaapuni, " e hooki oe i kau hana, mamuli pau loa na kanaka ma ia hana ino," pane aku la o Kaapuni, " na ke Akua i haawi mai iau i keia hana, i mea e hoao mai ai i ka oiaio o na aoao hoomana a elua ma Waimea nei." No ka mea, ke ike, nei au ma ke kahua heihei lio, o ka poe ma kou aoao, wale no kai hele mai ma kahi heihei lio, aole au i ike i kekahi mea hookahi o kela aoao. Mumule iho la o Rowela, aole i pane hou aku.
            Ea, he oiaio ka ka Haku i olelo aku ai i kana poe haumana. "O oukou no ka paakai o ka honua nei, aka, ina e pau ka liu o ka paakai, pehea la ia e lia hou ai ? Aole ona mea e pono ai ma ia hope aku, e kiola wale ia i waho, a e hehiia e na kanaka."
M. K.

Na ke Aupuni.

                Mamuli o ka Pauku 8 o ke Kanawai e Hooponopono ana i na ee moku mawaena o keia mau Mokupuni, nolaila, ma keia, ke hookohu nei au ia S. KAILI, oia ka mea nana e lawe i na palapala ae holo o na eemoku mai ka lima ae o ke Kapena a Kupakako o kela moku keia moku i aeia e lawe i na ohua, mahope iho o ke ku ana mai o na moku. JNO. O. DOMINIS,
Kiaaina o Oahu. Keena Kalaiaina, Honolulu, Iune 16, 1865.
            Ua manao ka Papa ola i keia wa ; ua kupono ke hoolaha ia na rula malalo nei, i malama ponoia ke ola o ke kulanakauhale nei, a e hooko pono loa ia ana ia mau rula, i kulike ai me na mea i hooholoia ma ke Kanawai Kivila e hooponopono ana no ke ola o ka lehulehu.

Na Rula o ka Papa Ola.

            1. Hele no ka Papa Ola, a i ole ia kona Luna paha, e nana i na wahi kuai ia, mea kanu, na Malakeke kuai io, a me na mea e ae kahi e kuai ia ai ia mau mea, i kela wa keia wa, i manao ia ai he pono, a e kauoha aku e hoomaemaeia ia mau wahi, a e lawe aku hoi i na mea e kue ana i ke ola o ka lehulehu.
            2. Aole e aeia na hale pepehi holoholona iloko o na palena o keia kulanakauhale, aole hoi maluna o kekahi alanui e hele aku ai i ua kulaoakauhale la, a me na kae muliwai, a kahawai paha, i manaoia he kupono ka wai no ke ola o ka lehulehu ; aole no hoi ma na wahi e ae, ke ole e ae mua ia e ka Papa
Ola.
            3. Aole no e aeia e kaulai a hoomaloo paha i na ili i kapi paakai ia, iloko o na palena o ke kulanakauhale, aole no hoi ma na wahi e ae e kokoke ana, a mauka iho paha o ke kulanakauhale, a me na wahi e ae no hoi i ae ole ia e ka Papa Ola.
            4. Na lua hanalepo, na wahi aina moku, na auwai a me na hawai lepo, na kiowai a me na wahi e ae a pau, i nohoia e na wahi opilopilo, a me na mea ino e ae paha; ina i kupono ole ia i ka pono o ka lehulehu, alaila, na ka Papa a i ole ia na kona luna paha e hoomaemae, a e auhau ia ka mea nona ia wahi no na lilo o ia hoomaemae ana eia ;— nae e hai e aku no ka Papa i ka mea nona ia wahi i eono la mamua ae o ka hoomaemae ia ana. Eia hoi ka rula o ke kukulu ana i na hale hanalepo, ma keia hope aku, aole e emi malalo o eiwa kapuai ka hohonu o ka lua, a eha kapuai ka huina ha, a e kukulu papa ia a puni ka lua i eli ia, a e pani pono ia.
            5. Na ka Papa Ola, a i ole ia na kona luna e hele kino aku i na hale kupilikii a pau e manao ia, ua lawa pono ole i ke ea e ola maikai ai na hoanoho oloko, ina paha no ka nele i ka puka makani ole, a no ka haiamu paha o kanaka, a no kekahi kumu e ae paha, i pono ole ai ke ea, alaila, e kauohaia e hana puka makani ia ua hale nei, a e hana hoi i na mea e ae, i mea e pau ai ia hemahema.
            6. O ka ia a me ka io o kela ano keia ano i kapi pono ole ia, a ua pilikia ke ola o ka lehulehu no ka pilau, e lawe koke ia no ma kahi e, a e auhau ia ka mea nona ia wahi no na lilo, a e hai mua ia nae e ka Papa a e kona luna paha i ka mea nona ia wahi.
            7. Aole no e aeia e malama ia kekahi puaa iloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu.
            8. Ua papa ia ka hoolei ana i na holoholona make ma na alanui.
            9. Ua papaia ke kanu ana i kekahi kupapau iloko o kekahi hale, a me kahi e kokoke mai ana i kekahi hale noho o kanaka, a ma kekahi kahua paha i hoolilo ole ia mamua i ilina kupapau, ke ole nae i loaa ka palapala ae a ka Papa Ola ; aole hoi e emi mai ka hohonu o kekahi lua kupapau malalo mai o na kapuai eono.
            10. Eia na wahi i hookaawale ia i waihona opala a me na mea ino, i laweia mai loko aku o Honolulu ; ka loko i kapaia o Poki, ma ka palena hema o ke Alanui Moi Wahine ; a me ke kahua e waiho wale ana ma Koholaloa, e waiho wale ana makai iho o ka Halepaahao.
            11. Ma keia, ua papa ia na mea a pau i ka waiho ana i ka opala a me na mea ino paha, ma ke alanui, ala liilii, uapo, a kahua e waiho wale ana paha iloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu.
            12. O ka mea e uhaki i kekahi o na rula i haiia maluna, e hiki no ke hoopai ia, aole e oi aku i ka haneri dala, e like me ka Pauku 285 o ke Kanawai Kivila.
Aponoia e ka Papa Ola i keia la 14 o Iune, M. H. 1865. T. C. HEUCK,
Kakauolelo. Keena o ka Papa Ola, Iune, 1865.

Ua Hookohuia.

                O ka poe no lakou na inoa malalo nei, ua hookohuia lakou he mau Luna no ka Papa Ola, i keia la :
            John H. Brown, Esq., no ke kulanakauhale o Honolulu ; P. H. Treadway, Esq., no na Mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai ; T. H. Marshall, Esq., no ka mokupuni o Kauai, J. H. Coney, Esq., no ka mokupuni o Hawaii. FERD. W. HUTCHISON
Peresidena o ka Papa Ola. Keena Kalaiaina, Iune 14, 1865.

            KEENA AO PALAPALA. Ma ka Olelo Hooholo malalo nei, i hooholoia e ka Papa Hoonaauao, ua ikeia ka manao e hooholo pololei loa ia ana, no na mea e pili ana i na kula Hanai, no na keiki kane.
            Hooholoia. No ka mea, aohe i makaukau ka Papa Naauao, i keia wa, no kekahi kula hanai ma ka olelo Beritania, no na keiki kane Hawaii, nolaila, me ka manao e hookoia ke ano o ka pauku 30 o ke kanawai e hooponopono ai i ka Oihana Hoonaauao, e kokua aku no ka Papa ma ke ano i manaoia he pono, a kela a me keia Kula Hanai i ao pono ia, a i ae hoi ka mea nona ia kula, i na hoa o ka Papa a me ke Kahukula Nui, e makaikai i ua mau kula nei, a e hoi ana iloko o ia kula he mau haumana i kohoia e ka Papa e like ka nui me ka mea i ae like ia.
Keena Hoonaauao, Junei 19, 1865.
            Oiai ua kuai iho nei ke Kuhina Kalaiaina i kekahi apana aina, a ke hoomaka nei ke kukulu ana i mau hale no na Mai Pupule, i.mau wahi e malama pono ia ai lakou, nolaila, ke noi ia aku nei na Luna Makai a me na Lunakanawai o na Mokupuni, e hoike mai i keia Keena, e like me ka hiki ia lakou, i na mea a pau e pili ana i na Mai Pupule, maloko o ko lakou mau Apana, i loaa ai na hookipa kupono maloko o ka Hale Mai Pupule.
H. A. WIDEMANN.
Kakauolelo Kiekie. Keena Kalaiaina, June, 16, 1865.
            Ua hookohu ia ka poe no lakou na inoa malalo nei, i poe na lakou e hana i ka oihana mare, e ke Kuhina Kalaiaina :
S. C. Luhiau. A. Pali, E. Helekunihi, Keena Kalaiaina, June 16, 1865.
            Ua kohoia e ke Kuhina Kalaiaina, o W. P. Kahale, no Wailuku, Maui, i Luna hoopuka i na palapala ae mare.
Keena Kalaiaina, June 20, 1865.

MARE.

Iune 34, ma Honolulu, mare o Mahiai (k.) me Kaiwinui (w.,) na Rev. H. H. Pareka i mare.
Iune 26, ma Honolulu, mare o Kaaihapuu (k.) me Kaleo (w.) no Waikiki-waena laua, na Rev. H. H. Pareka i mare.
Aper. 8, ma Moloaa, Kauai, mare o Kano me Kamaka, na Dionigio i mare. Ma ia la no mare o Kakimilo me Paka.
Mei 28, ma Koolau, Kauai, mare o I. Paia mh Ana Kepuu, na Rev. Edewordo Johnson i mare.
Iune 1, ma Kauai, mare o Kauhane me Ihuloa, na Dionalgio i mare.

HANAU.

Mei 6, Waipake, Koolau, Kauai, hanau o Iolama Kaipu-opio k. na I. Kaipu me Hariaka Kawahine.
Mei 6, ma Pilaa, Koolau, Kauai, hanau o Laulua w. na Papalauahi me Kona.
Mei 28, ma Lepeuli, Koolau, Kauai, hanau o Daniela w., na Daniela me Wahine.

MAKE.

Iune 26, ma Kikihale, Honolulu, Oahu, make o Hana Kauhane Smith. Aper. 9, ma Pilaa, Kauai, make o Lauhulu.

OLELO HOOLAHA.

                OWAU O MOKUIKI, KE KANE MAre a Kahalauaola, ke kauoha aku nei ia oe e hele mai i Honolulu nei ; mai keia la aku a'u e Hoolaha aku nei, i na aole oe e hele mai, e hoopii no au ia oe imua o na Lunakanawai e oki, no ko haalele wale ana ia'u no na na makahiki Eiwa. (9) O ke aloha no kou.
Na MOKUIKI. Kamanuwai, Honolulu, Iune 20, 1865. 187-1t*

Olelo Hoolaha !

                E IKE MAI E NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano, ke nana mai ma keia hoolaha. Owau
o ka mea nona ka inoa malalo iho o keia hoolaha ana, ke hai aku nei au ma ke akea. Ua kapu loa na Aina o Kimo Pelekane, Keolaloa, a me Kapilikea, oia hoi o Alele a hiki i Mokapu, i na e komo hewa kekahi Lio, Hoki, Piula, alalia, e uku ka mea nona ia holoholona hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi no ke komohewa a me ka hoopoino ana, a me ke poho o ka poe nona ka inoa. Ua kapu no hoi na kanaka i ke kii ana i na mea ulu a pau maluna oia mau aina, ina e kii kekahi, e uku no ia Elima Dala. ($5.00) Ua kapu no hoi na kanaka o na ano apau, aole e hele wale ma ke Kula e ho-a ai i ko lakou mau Lio me ka ae ole ia e a'u, a i na i ku-e ia kekahi o keia Olelo Hoolaha, alaila, e hoopiiia no ia imua o ka Lunakanawai Apana. O na kanaka a pau e hele ana i ka lawaia ma Ulupau a me Kuaaohe, ua kapu na Lio aole e nikiniki ma ke Kula, o na kanalu e hele pu ana me ka Ilio ma ke Kula o Mokapu, e uku ia Elima Dala. ($5.00) Ua kapa ko'u mau Paniolo aole e kii wale i na Lio o na Haku nona ka Aina me kuu ae ole. E hookoia keia mau olelo i ka malama o Julai e hiki mai ana.
S. KANEHAKU, Luna malama Aina, Kapaa. Kailua. Koolaupoko, Iune 17,1865.166-1m*

PALAPALA HOIKE MAKAHIKI

                A ka Puuku o ka Papa o ka Ahahui Euanelio Hawaii, kahi i loaa mai ai na dala i olelo ia malalo, ame na Oihana e lilo ai ia mau dala.

No na aina e.

Dala i koe ma ka Lima, June 1, 1864 . . . . $1,210 00
Ekalesia ma Hilo, Hawaii. T. Coan.....................$ 800 00
Ahahui Misionari Wahine ma Waialua, Oahu............ 7 76
Na na haumana kulanui,
Lahainaluna.............. 32 00
Manawaleaia mahope o ka haiolelo ana a A. O. F........ 33 45
Ekalesia Kona Hema. Hawaii, J. D. P................... 70 00
Mai a Mr. Kualana Kaliponia 3 25 Mai Kohala Hema ame Hamakua, L. Lyons........... 162 50
Mai Ahahui Misionari ma Kohema, Kaliponia......... 13 25
Mai ka Ekalesia o Kawaiahao Honolulu, M. C........... 15 62
Mai ka Ekalesia o Kona Akau, Hawaii, J. D. P............ 19 21
Mahina hou Ekalesia Alanui Papu, Honolulu............ 89 37
A. B. C. F. M. misionari Maikonisia.................... 650 00
Ekalesia ma Koloa, Kauai, J. W. Kamika............. 114 92
Ahahui Lulu Misionari no Maikonisia.................... 150 00
Na na haumana kula Hawaii, Hilo..................... 40 00
Ekalesia ma Waialua, Oahu.. 37 24 Ekalesia ma Waimea, Hawaii 9 78 Na luina ma Kapalakiko..... 18 00
Ekalasia ma Waimea, Kauai. 50 00 Ekalasia ma Kaumakapili, L. Kamika................. 257 62
Ekalasia ma Kaluaaha, A. O. Porebe.................... 50 00
Mai ka ahahui mai o na keiki
no Nuuhiva............... 150 00
Ekalasia ma Kau, Hawaii. O. H. Gulika................ 215 00
Ekalasia ma Kealakekua, J. D. Parisa................. 78 62
Ekalasia ma Kaneohe, Oahu, B. W. Pareka............. 95 00
Ekalasia ma Kohala, Hawaii, E. Bona.................. 240 00
Mai a Rev. E. Bona mai...... 50 00
Ekalasia ma Wailupe. Oahu, Z. Poli................... 1 50
Na Kauka Minuteole......... 50 00
Ekalesia ma Ewa, Oahu, J. Bikanele................. 24 25
Ekalasia no Halawa, Nueku.. 25 00 Ahahui Misionari ma Waioli, K. Ioane.................. 73 63
Kokua mahina hou, E. Ioane. 32 37 Ekalasia ma Lihue, Kauai.... 12 00
Na J. F. Pogue.............. 50 00
248 62 278 16
— $ 4,447 01
$ 5,657 10
No na Oihana Kuloko. Dala i koe ma ka lima June
1st, 1864.................. 222 82
Haawiia mahope o ka haiolelo a L. H. G................. 74 44
Haawiia mahope o ka haiolelo a M. Kuaea................ 80 00
Ekalesia ma Kona Hema.
J. D. P................... 80 00
Ekalesia ma Kona Akau, J.
D. P..................... 70 12
Na J. F. Pokue.............. 10 00
Ekalesia ma Waimea, Kauai.. 14 62
Mahina hou Ekalasia Alanui

Papu..................... 49 00
Na Rev. L. Kamika ame kona
ohana.................... 25 00
Ekalasia ma Kaumakapili.... 76 87
Mai ka Ahahui Misionari
America.................. 2,375 00
Ahahui Keiki Misionari..... 200 00
— $ 3,276 87
$ 8,933 97
No na Waihona Okoa. Dala i koe e pau ana i ka la 30 o Mei, 1864............. 679 42
Mahina hou Ekalesia Alanui Papu.................... 80 76
Ekalasia ma Waialua, Oahu,
M. K..................... 21 31
Na Rev. D. Balwina......... 5 00
Ekalasia ma Kohala, Hawaii, E. Bona;............. 200 00
Ahahui Misionari ma Waikiki W. P. A.................. 132 00
Na ka mea Hanohano J. Ii... 6 00
Ekalesia ma Waikiki, W. P. A. 294 25
Ekalesia ma Kona Hema, J.
D. P...................... 35 00
Na Rev. J. D. Parisa......... 38 00
Na ko Parisa ohana......... 16 00
Na Kauka Wetmore, Hilo.... 50 00
Ekalasia ma Kawaiahao H.
H. P................:.... 100 00
Ekalesia ma Hilo, Hawaii, T.
Coan.................. 202 20
Na ke kapena o ka moku H. H, Jr..................... 31 00
Ekalesia ma Ebona ........ 30 00
Ekalesia ma Kusaie.......... 2 32
Ekalesia ma Lahaina, D. B..... 100 00
Ekalesia ma Kaluaaha, A.

O. F.................... 80 00
Ekalesia ma Helani, Dr. G... 30 00
— $ 2,240 81
No ka Oihana Palapala, Ka nui o na dala June 1, 1864 436 55 Mai ka Ahahui Misionari Amerika................... 358 26
Ke kona ma ka lima o S. N.
Castle..................... 691 67
Na L. H. Gulick no ka Hokuloa....................... 465 58
Na W. E. Kalaka no na buke 16 00 Kauka Kulika no na buke... 218 22
Mahina hou Ekalesia Alanui
Papu..................... 51 10
Mai ka Ahahui Misionari
Amerika.................. 1,266 74
Mai ka A. B. C. F. M. no ka
pai ana................... 605 75
Mai Kakela me Kuke........ 123 50
Na buke i kuaiia i ka Papa
Hoonaauao................ 677 10
No na Baibala...........618 54
No na Palapala Liilii........ 116 74
Na L. Laiana.............. 5 00
— $5,650 75
No ka Hoonaauao. Mai ke koena mai o na dala no ke Kula Kai........... 76 06
Mai ka A. B. C. F. M. no 1864 1,550 00 Mai ka A. B. C. F. M. no 1865 800 00 Ke koena no ka Kula Kahuna 40 12
— $ 2,466 18
No na Halawai Makahiki.
Koena o na dala June 1, 1864.....$ 400 00
Ka huina houluulu o na loaa a pau loa. 19,591 71
Na Loaa. No na Aina e................ 5,657 10
No na Oihana Kuloko........ 8,276 87
No na Waihona Okoa........ 2,240 81
No ka Oihana Palapala...... 5,550 75
No ka Hoonaauao............ 2,466 18
No ka Halawai Makahiki.... 400 00
— $ 19,591 71
Eia na Lilo. I na Aina e.......................... $ 1,180 63

No Fatuhiva........................ 3,417 68
No ka Oihana Kuloko................ 2,921 31
No ka Waihona Okoa................ 334 14
No ka Oihana Palapala.............. 2,989 41
No ka Hoonaauao............ . 829 83
No ka Halawai Makahiki. Na lilo i ka Halawai Makahiki o 1864.... 308 60
Ka huina o na lilo a pau i ka makahiki, 11,989 45
No na Aina e............... 4,606 26

No na Oihana Kuloko....... 2,921 31
No ka Waihona Okoa........ 334 14
No ka Oihana Palapala....... 2,989 41
No ka Hoonaauao.... 829 83
No ka Halawai Makahiki.... 308 50
— $ 11,989 45
Koena ma ka lima o ka Puuku....... 7,602 26
— $ 19,591 71
Na dala i koe no na Oihana, penei : No na Aina e................ 1,050 84
No ka Oihana Kuloko ... 355 56 No ka Waihona Okoa......... 1,906 68
No ka Oihana Palapala...... 2,561 34
No ka Hoonaauao.......... 1,636 35
No ka Halawai Makahiki.... HI50
— $ 7,002 26

E Ala ! E Ala !!

                E ALA MAI E NA KEIKI PAPA O KEIA Aina, a e huli, no ka hoomakaukau no ka La Hoihoi E-a o ka Aina e hiki mai ana. E hoomakaukau i na wahi HAPAHA, me na wahi HAPALUA, i mea e lulu manawalea ai i ke kukulu ana i Ahaaina nui no ka La Hoihoi E-a o ke Aupuni Hawaii.
            A maopopo ka la e halawai ai, hoolahaia'ku. Ma ke Kauoha a ke 187-1t KOMITE.

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke hai aku nei au ia oukou, o ka'u keiki O KAMAKEKE, ua pilikia oia ma kekahi hewa ku i ke Kanawai ; aka, ua pono no ia. Eia ka hewa, o ka lilo ana o kuu keiki i ka BIHOPA, aole hoi i Kawa i ka hana o ke Kanawai. Nolaila, ia'u i hele aku ai e ike i kuu keiki, a ike mai keia ia'u i ka makua, hele mai e lulu lima maua. Aka, kii mai la ka Bihopa a kau-o aku la me he Puaa la, a kui ia, a pepehiia hoi, nolaila, pilikia loa mai au i ke aloha i kuu keiki. Ue nui ka poe i ike, i na he makemake e ninau, e ninau no,
ISAIA KAHEANA. Ulakoheo, Honolulu, Iune 27, 1865. 187-lt*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAKA A pau, ke nana mai i keia Palapala, owau o HALIIMAILE (w.,) ka wahine mare a KEKOI, o Kapalama, Oahu. Ke hai aku nei au ma ke akea, i ike ma ai oukou a pau, ua kuai au.a ua hoolilo loa aku i kuu mau Apana Aina a Kapalu i hooilina mai ai no'u ia KEKAI (k.) o Honolulu, Oahu, no na dala maikai he $ 50 00, i loaa mai ia'u mai ia Kekai mai, ma ke kuai maikai ana e like me ke kupono i ko'u manao. Aka nae, ua ike oukou i ka Olelo Hoolaha a ko Kakoi kuu kane i hoopukaia ma ke " AU OKOA " o ka la 19 o Iune M. H. 1865, aia ma kana Olelo Hoolaha oia la, e hoole loa ana ia, " Aole ka mana iki o ka'u kuai ana, aole ka e paa ana, aole ka e hiki ia Kekai ke komo iloko o ua aina la," wahi a kuu kane e olelo nei, " Ua noho pu au me Kakai ma ke ano hewa." Ke hoole aku nei au ia oukou, ua ku ia olelo a kuu kane i ka hoopunipuni a me ka laibila, ua ike ae la oukou i ke kumu oiaio o kuu kuai ana i ua mau Apana Aina la o'u ia Kekai, a oia iho la ke hamu o ka ino loa ana ia Kakai a me kona mau Hooilina a mau loa aku. A ke ku aku nei au e pule i na olelo a kuu kane, ma na hoopii a pau o Kekai e hoopii ai no'u ma ke Kanawai, e like me ka olelo o ka Pauku 1294 o ke. Kanawai Kivila. A ke hoole loa aku nei au, aohe loa e hiki ia Kekoi kuu kane mare ke komo a lawe i na mea e ulu ana ma ua mau Apana Aina la o'u, a'u i hoolilo aku ai ia Kekai, ma ko'u kuai lilo loa ana'ku. A e hiki no ia.Kekai ka hope i na kanaka a mau kanaka paha e komohewa ana ma ua Apana aina i lilo la la, ke kue mai kekahi, a me kuu kane pu i mare la o Kekoi, he kanaka malama ole loa ia'u a hiki i keia la, mai ko maua mare ana mai, he haawi mai no i kahi lole, a loaa hou aku no. Pela auanei ke ano maikai o na mea i mare ia.
HALIIMAILE. Ka wahine mare a Kekoi. Honolulu, Oahu, Iune 27, 1865. 187-2t*

PAPA ULAULA !

HE ANO MAIKAI AE KAI LAWEIA MAI nei o ke Kialua Biriki "KENTUCKY," he 125,000 Kapuai PAPA KALAKALA, 20,000 Kapuai Laau o-a ULAULA, o ka Helu 2x3, 2x4, 4x4,3x6, 4x6. 20,000 Kapuai PAPA HOLE. 20,000 Kapuai PAPA ULAULA Paku, 50,000 Kapuai PAPA ULAULA i kahiia, iniha 1, iniha 1 1/4, iniha 1 1/2, a me 2 Iniha, 225,000 PAPA PILI ULAULA.
            E Kuaiia ana ma ke Kumukuai haahaa loa ma kona wahi Kahiko ma AINA HOU. George G. HOWE. Honolulu, Oahu.161-1m

PAPA. OREGONA.!

                KA HIKI ANA MAI NEI NO IA MALUNA o ka Moku " CAMBRIDGE," a e kuaiia'na ma ke Kumukuai haahaa loa e George G. Howe, ma kona wahi mau ma AINAHOU.
100,000 Kapuai Papa Kalakala, 80,000 Laau o-a, NA PAPAHELE, NA PAPA PA, NA PINE PA. ME NA LAAU AAHO, pono iniha ka manoanoa.
                100,000 Pili Kedera.

E oluolu oukou a pau e kipa aku ia ia. 164-1m

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU !

                UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana, $5 Dala ko kekaii, $6 Dala o kekahi. Eli-
ma haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia buke UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H. M. WINI.
Luna Hoopuka
Honolulu, Mei 22,1865.

UA MAKEMAKE ANEI OE I KA
Papa Ulaula

                UA MAKEMAKE ANEI OE I KA Papa Ulaula Makepono ?
            Ke ike nei anei oe, aia o George G. Howe, Ke noho kuai Papa la ma kona wahi kahiko, ma AINAHOU ? 186-lm

Lio nalowale.
ELIMA DALA ($5.00) MAKANA !


                E UKU IA NO KA MEA E LOAA'I kuu Lio Ulaula i nalowale ma EWA, OAHU, nona ka hao M ma kekahi uha, a he hao ano-e ma kekahi uha, ke hoihoi pololei ae ia S. N. Emerson (Samuela) ma Waialua. A i ole ia, ia KAUKA KULIKA,
Ma ke Keena Kuokoa.

OIHANA Pulupulu Hawaii !

                UA LOAA MAI IA'U MAI BOSEtona mai, i kekahi mau WILI PULUPULU — NO KA — Pulupulu Ki Ailana !
            A no ka PULUPULU GEORGIA, no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, Mailoko mai o keia wili hou, ke hookaa wale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai — o na hua, o haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
            Penei ke ano a me na inoa o ka Pulupulu.
            HELU 1.— Oia ka Pulupulu KI AILANA (Sea Island.)
            HELU 2.— He Pulupulu GEORGIA, nona na anoano huluhulu. He Pulupulu AIGUPIKA, he anoano ulaula. He Pulupulu PERU, he anoano ulaula.
            HELU 3.— Ka Pulupulu Kahiko o Hawaii nei, he anoano aloalo pipili. Ka inoa o keia KIKANE (Kidney.) Penei ke kumukuai ; aka, ina hooemi ke kumukuai ma na aina e, pela no hoi e anei ai maanei :
            HELU 3.— Eha (4) keneta no ka paona hookahi Ina maemae loa ka Pulupulu laweia mai, me ka Pulupulu opiopio ole — 5 keneta.
            HELU 2.— Elima (5) keneta no ka paona hookahi.
            HELU 1.— Eono, ehiku, a ewalu keneta paha no ka paona hookahi, e like me ke ano a me ka maemae o ka Pulupulu ke laweia mai.
            No ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, e kuai mai no hoi au, he 16 a 20 keneta, e like me ka ano a me ka maemae o ka Pulupulu.
            EIA KEKAHI.— E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu l, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2. ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e ukua no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2, a 3.
            E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
166-3m H. M. WINI.