Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 26, 29 June 1865 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

HOIKE MAKAHIKI
— O KA —
PAPA HAWAII
— NO —
1865.

                I ka pau ana o keia makahiki elua o ko makou noho Papa ana he nui na mea e hoohauoli ai a e hoolana ai hoi i ko kakou manao, A he nui na mea e paipai ana ia kakou e hooikaika ma ka pule ana'ku i ke Akua e kokua mai ia. Ke kokua ole mai ia he makehewa wale ka kakou hana.

OIHANA KULOKO.
NA LOAA.

Ma ka manawalea ana o na Ekalesia i keia makahiki ua loaa mai $4465 69
Ua haawiia mai
No na Misiona 2,060 15
  " Misiona kuloko 679 05
Me ka hoomaopopo ole ia kahi e
hoolilo aku ai 1,675 39 No ka Hoolaha palapala 56 10
            O keia mau loaa ua aneane hookahi tausani dala ka oi aku i na loaa ma ka manawalea o na ekalesia i ka M. M. 1864. O kekahi kumu o keia mahuahua ana oia ka hooikaika ana ma ia hana i ka pule mua o Ianuari, oia hoi ka hebeboma i hookaawaleia no ka pule hoomau. He pono no paha e hoomauia kela hana ana, i kela makahiki keia makahiki.
            Aole o keia mau dala $4,465.69 wale no kai manawalea ia, aka ua haawi aku hoi na ekalesia o keia Pae aina i ka Ahahui Hoolaha misionari ma Amerika $842 88 A ua loaa hoi mai Maikonisia mai 87 12
930 00 Huina pau o na manawalea $5,395 69
            O ka ike ana i ka mahuahua ana o na loaa o keia makahiki he mea ia e lana ai ka manao a he mea hoi e ao ana ia kakou e hoolilo mahuahua aku i ko kakou mau dala ma na hana i waihoia mai ia kakou.
            Ma ka Palapala Hoike a ka Puuku e ike kakou he mau dala mahuahua no e waiho nei.
            Na dala no ko na Aina e e lilo koke ana no a ua akaka no kahi e hoolilo koke aku ai kekahi o na dala no ke Ao ana a me ka Hoolaha Palapala ana.
            Ua oluolu kekahi mau ekalesia e hooili mai i ka lakou manawalea me ka hoomaopopo ole ia kahi e hoolilo aku ai, nolaila ua lawa na dala ma ia puu e hoolawa ai no kela hana keia hana i ka wa, e pau ai na dala i hookaawaleia ma kela puu keia puu.

KA WAIHONA BUKE.

                Ua Ikemakaia ka houluulu ana i na buke o kela ano keia ano i paiia e ka Poe Misionari ma Hawaii nei, a me na buke i paiia ma na aina e e pili ana ia Hawaii nei, a me na buke e pili ana i ka hana misionari.
            Ua manawalea mai na hoa'loha i keia mau buke, a he mea pono i na hoa ke hoomanao a kokua mai i na buke o ia ano no keia Waihona Buke.

NO NA EKALESIA HAWAII.

                Ua holo maoli i keia makahiki ka hana o ka hookumu ana i na ekalesia hou a me ka hookahuna ana i na kahunapule hou.
            Ewalu mau kahunapule hou ka i hoonohoia i keia makahiki maluna o na ekalesia hou ewalu ma ka mokupuni o Hawaii.
            Ekolu ka i hookahunaia a hoonohoia ma Maui, hookahi ma Lanai, hookahi ma Kauai. He umikumamakolu ka huina o keia mau kahuna hou i hoonohoia maluna o keia mau ekalesia hou he umikumamakolu. Hookahi hoi o na kahunapule mua o Maui ua hoonohoia maluna o kekahi ekalesia hou ma Molokai.
            I keia wa ua loaa ia kakou he umikumamaono mau kahunapule Hawaii maloko o na palena o keia Ahahui Euanelio.
            Elua wale no ekalesia i kokuaia oia ko Kaupo ma Maui, a me ko Wailupe ma Oahu nei.
            Ua hoounaia i Kauai i keia mau pule iho nei elua mau misionari kuloko ; hookahi i Hanapepe Kauai, a hookahi i Niihau.

NO KE AO ANA.

                Ke ike nei kakou i na hua maikai o ke Kula ao Kahunapule i hookumuia ma Wailuku. Ua hoonohoia'ku na haumana o ia kula penei, hookahi ma Ka-u Hawaii, hookahi ma Lanai, hookahi ma Maui. Ke haiolelo nei kekahi ma Molokai, kekahi ma Hanapepe Kauai, a ua hoounaia kekahi e hele i Niihau, a o kekahi hoi ua kokoke paha e loaa iaia ke kahea e noho kahu ma Lihue Kauai.
            Ke koe nei ma ia kula ekolu wale no mau haumana, elua o laua i komo mai iloko o keia makahiki i hala ae nei.
            He pono ke imi ia na kanaka ui kupono e hapai aku i keia oihana kahunapule. Na na Kahu ekalesia ka hana o ka imi koke iwaena o na hoahanau o na kihapai o lakou a e paipai i ka poe kupono e komo iloko o ka ipuka i hoohamamaia no na hana maikai.
            He nui no na kihapai o Hawaii nei e waiho hemahema nei, a he nui na leo kahea mai Makedonia mai e hea mai ana i na elele a ka Haku e hele i na aina e.

KE KULA KAIKAMAHINE O KA-U.

                Aole i piha wawe keia kula i na mahina mua o keia makahiki. I ka la 1 o Ianuari ua loaa he umi-kumamalua wale no haumana. Mahope mai o ia la ua mahuahua na haumana i komo mai a i keia wa ua loaa he iwakalua-kumamaono haumana.
            I ka malama o Okatoba ka loaa ana ia Miss Clara Rowela he kumu kokua i ke ao ana i na kaikamahine, a ua mahaloia oia no koaa makaukau ma ke ao ana.
            O na kaikamahine i noho elua makahiki iloko o keia kula, ua holo no lakou imua ma ka ike, a ua akaka ka makepono o na lilo no ko lakou ao ana, a me ka hoomanawanui pono o na kumu i ao ia lakou. E puka mai ana no kekahi o lakou he mau wahine makaukau i keia manawa'ku. He kumu pono no e nonoi ikaika ai na ekalesia a pau i ke Akua e iho mai me kona Uhane Hemolele maloko o ia kula o hooko ole ia auanei ka manao o ka poe e hanai nei i kela kula.
            I ko makou manao ua hiki mai ka wa kupono e hoonuiia'i kela kula. He nui no na makua e ake nei e hookomo i ka lakou mau kaikamahine i na e ae ia lakou a ina i hoonohoia ke kula ma kahi kupono.
            He wa kupono no keia e noonoo ai kakou i ka pono o ka hoonoho ana i keia kula i manaoia no na kaikamahine no kela wahi keia wahi o keia pae aina, ma kahi mawaenakonu o keia aina aole ma kahi mamao loa aku.
            Eia na rula i kauia no ke komo ana mai o na kaikamahine i keia kula.
            1. Ua ae ia na kaikamahine e komo mai, mai ka umikumamakahi a hiki i ka umikumamalima o na makahiki.
            2. Aole no e manaoia aia a hoahanau ke kaikamahine alaila hiki ke hookomo i keia kula, aka, e ae ia ana no ke kaikamahine i hoahanau ia mamua o ka mea i komo ole i ka hoahanau.
            3. E hiki no i na kaikamahine ke lilo i poe haumana no ke kula, ke hooponoia e ke kahu ekalesia kahi a lakou i noho ai, a me ka ae ana o kekahi lala o ke Komite Hoonaauao o keia Papa, me ka ae pu ana o ke kahu o ke kula.
            4. O ke ao ana, a me ka hanai ana, ua haawi wale ia me ka uku ole i kela haumana keia haumana. E hoomaopopo no nae na makua ponoi, na makua hanai paha, ina e hiki ia lakou, maluna no o lakou ka hoaahu ana i na kaikamahine e like me ka ke Kumu e manao ai he pono, a maluna no hoi o lakou na lilo e ae.
            5. E hoomaopopo no hoi na mea a pau e hoouna ana i ka lakou mau keiki i keia kula, ua lilo ka lakou keiki nana kumu, a hiki aku i ko lakou wa e mare ai, a hiki paha i ka wa a na kumu i manao ai e hookuu ia lakou ; a ina e lawe ka makua, a kahu hanai paha, i kekahi kaikamahine me ka ae ole o na kumu, e uku mai no lakou i ke kula ana, a me ka hanai ana no ka wa i hala he $6.00 no ka hapaha, a he $24.00 no ka makahiki hookahi, a me ka uku mai no hoi i na lilo e ae.
            Ua kokua keia Papa i ke kula Hawaii kaikamahine o Rev. Poka Kelina ma Makawao, Maui. I hoomakaia i Augate 1864. He 24 mau kaikamahine iloko o ua kula la i keia manawa. He kula maikai keia ; a ke manao nei makou oia kekahi o na kula e pomaikai nui ai keia Lahui.

NO KE PAI-PALAPALA ANA.

                Ua holo no na hana o keia oihana i keia makahiki, aole nae holo loa e like me ka makemake o ka naau.
            Iloko o ka makahiki 1864 ua loaa ia Binamu ma Apiana he kanaka akamai i ke pai-palapala ; a ua pai oia i na buke o Mataio, Ioane a me Epeso, a me kekahi mau moolelo mailoko mai o ka Baibala.
            Ua hoomakaukau o Mr. Kano (Snow) a ke paiia nei o Malalo ma ka olelo o Kusaia a me ka olelo o Ebona. He mea keia e pomaikai loa ai na hoahanau o ia mau mokupuni.
            Ua hoopuka mai hoi o Mr. Dona (Doane) ma Amerika he Palapala aina ma ka olelo o Ebona.
            I Dek. 1864 ua hoopauia ka hoopuka ana o ka Hokuloa. Ke ikaika nei ka manao o kekahi poe e hoopuka hou ia ia pepa. i mea e hoomalamalama ai i na keiki kula Sabati o keia Pae moku.
            Ua pai hou ia ma ka olelo Hawaii ka Ninauhoike, ka Haiao a Davida Malo, ka Moolelo o Batimea, a me na olelo Ao-liilii. Ua humuhumu pu ia na Mooohana iloko o kekahi mau Baibala, a ua hoano maikai ia ka wa-hi ana o kekahi mau Baibala, a o ka mea keia i lilo mahuahua ai na Baibala i ke kuaiia.
            Ua humuhumu pu ia hoi kekahi mau kii me kekahi o na Baibala a ua makemake ia mai kekahi.
            Ua mahuahua no na Buke i lilo i keia makahiki, a he mea ia e hauoli ai kakou. Ka nui o na aoao i hoopukaia i keia makahiki aneane 300.000.
            Ua hooikaika nui kekahi o na kaha ekalesia Hawaii ma ka hoolaha ana'ku i na buke i ka wa e kaahele ai lakou i ka lakou mau kihapai. He hana keia e hooulu nui ai ka pono. He mea pono maoli ke hoomahui na kahu ekalesia a pau i keia hana maikai o ka halihali ana i ka berena o ke ola mai ia hale aku a ia hale aku. O keia kekahi o na hana ano nui e kokua ana i ka hooholo ana o ke aupuni o ka Haku.
            I keia makahiki ua kuai lilo ia'ku i ka Papa Hoonaauao na buke kula Hoikehonua Huinahelu, a me na Anahonua. A o na buke i koe he mau buke pili i ka hoomana wale no ka nui.
            Mai kela makahiki mai, ua hoomakaia ke kuai ana'ku i na buke ma ke ano dala kuike wale no, a ua puka pono ia ano kuai ana.
            O na loaa ma ke kuai ana'ku o na Buke i keia makahiki, he $1491.08 a i kela makahiki iho nei he $179.00 wale no i loaa ma ke kuai ana.
            Ke pai nei makou he Ui hou no na kula Sabati, he mea maikai i hoomakaukauia e Rev. E. Bona. Ua hooholo ka Papa Hawaii e nonoi aku i ka aha hoolaha buke liilii ma Amerika. (Am. Tract Society) e pai i Palapala aina Hemolele, a na Rev. E. W. Kalaka e hooponopono.
            Ke hoomakaukau nei o Mr. Bona he Waihona olelo Baibala a o Rev. B. W. Pareka ke hoomakaukau nei he Buke kuhikuhi Pauku.
            Ua koiia'ku o Porebe a me S. E. Bihopa e hoomakaukau he Buke wehewehe ano o ke Kauoha Hou, a na Alekanedero a me Pogue e nana a hooponopono ae.
            E hoomaka aku ana o Rev. O. H. Kulika he Buke e pili ana i na pae aina o ka moana Pakipika.

OIHANA KUWAHO.

Maikonisia.

                I ka la 14 o Sepakemaba, hoomaka aku o Hokuao i ka iwa o kona holo ana'ku i Maikonisia.
            Ku aku oia i Apaiana i Okatoba i Ebona i Novemaba, i Ponape i Dekemaba.
            No ka mai loa o Binamu ua hoi koke mai no ka moku a ku mai i Honolulu i ka la 17 o Ianuari 1865. Ua e-e pu mai o Mr. Kano me kana wahine a me na keiki elua a laua, o Binamu kane me Binamu wahine, a me ke kaikamahine hanau mua a Mr. Kureke (Sturges.)

PONAPE.

                Ronokiti Rev. A. A. Kureke (Sturges.) a me kana wahine o Mrs. S. M. Sturges.
            Ke holo mua nei no ka hana a ka Haku ma keia mokupuni kahi i oolea loa ka hoomaka ana o ka hana. Ke mahuahua nei ka makemake o kanaka i ka ike i ka heluhelu palapala.
            Hele mau mai na kanaka mai kela kihi keia kihi o kela moku i o M. Kureke e imi ana i ka naauao. A ua kaahele pinepine no oia ia Ponape i keia makahiki, a i kekahi manawa ua hele pu kana ohana me ia.
            Make o Nanakini ke alii kaulana o Kiti, i Aperila 1864, a ia manawa hoomaka mai ka haunaele ana a me na hana uhauha. Aole nae i hoopilikiaia ka misionari.
            He nui na'lii o ka aoao hikina o Ponape i huli i ka pono. O ka Uajai o ke aupuni o Malalanima ke alii i holo imua, a i kupaa loa mamuli o ka pono me ka luli ole.
            O na hula a me na ahaaina pegana ua pau i ka haaleleia e na'lii i huli i ka pono ; a ua hauoli nui lakou i na wa e hiki mai ko lakou kumu e ao ia lakou.
            O ka poe a pau i bapetisoia ma keia mokupuni he 154.
            Ua o-o ka ai o keia kihapai a ua hiki ole i ke kanaka hookahi ke houluulu. Ua ili maluna o Mr. Kureke hookahi ; ka unuhi ana o ka Baibala, a me ka hoolaha ana i na buke e ae, a me ka haiolelo ana mai o a o. He mau hana nui keia i hiki ole i ke kanaka hookahi ke amo.
            Eia ka pono, e hoouna koke ia'ku kekahi mea hou i ike i ka olelo Beritania e kokua a hana pu ma ia kihapai. Auhea la ka mea kupono e hoouna'ku. Ua noho o Mr. Kureke malaila he 13 makahiki me ka hoomaha ole. He pono loa ia ia e kuu iho i kona ukana no kekahi wa pokole a hoomaha iki ke loaa ke pani hakahaka a me ka hoahana.

KUSAIE (STRONG'S ISLAND.)

                Ke holo maikai nei ka hana a ka Haku ma ka ekalesia kahu ole o Kusaie. Ke ao ia nei kekahi poe i ka heluhelu.
            Ua hoomau no na hoahanau i ka hele ana ma na apana kuaaina oia mokupuni e halawai pu ae ao i kanaka. Ua hoomalu pono loa no lakou i ko lakou ekalesia iho. He 54 ka nui o na hoahanau o keia ekalesia e noho nei. Eono i make aku a elima i oki ia'ku. O ka huina pau o ka poe i hookomo ia mai mua mai he 65. He 50 paha ka nui o na hooikaika e imi nei e komo i ka ekalesia, a ua lana ka manao no ka nui o lakou. E komo mai ana no paha ka nui o lakou i keia makahiki.
            O ko lakou makemake nui e hoi hou mai o Mr. Kano ka lakou kumu mua, e noho pu me lakou. He mea pono e holo aku oia a kamau iki me lakou a hala kekahi wa.

PAE AINA O EBONA (MARSHALL IS.)

            Ebona, Mr. H. Aea, a me kana wahine Debora.
            Namarika. Rev. D. Kapali a me kana wahine Tamara Kealakai, Mr. J. A. Kaelemakule, a me kana wahine.
            Ma Amerika. Rev. E. T. Kone (Doane)
            Ma Hawaii nei. Rev. Snow, a me kana wahine Mrs. L. W. Snow.
            Aole no i holo loa imua na kula ao ma ka mokuaina o Ebona ponoi i keia makahiki, aka ma ka moku liilii o Foke kahi i noho ai o Kapali a me Kaelemakule, ua ulu nui no na kula a ua nui hoi ka poe kanaka makua i ao i ka heluhelu.
            No ka hiki ana mai o kekahi mai ma Ebona i ka wa i hala o Mr. Kano i Kusaie i Ianuari 1864 emi loa iho ka hele ana mai o na kanaka i na halawai Sabati a me na kula la noa, aka mai ia manawa mai ua pii hou ae ka hele ana mai a nae ka hoolohe ana. Ua kokua mahina hou keia ekalesia ma ka aila nui, a ua loaa malaila he $30.51.
            He 45 ka huina pau o ka poe i komo i keia ekalesia. Elua o lakou i oki ia'ku, a he 43 ka poe hoahanau e noho pono nei. I ka ahaaina a ka Haku i Okatoba la 6, a 42 o lakou i ai pu.
            I Novemaba i ka wa i kali o Hokuao ma Ebona, ua hui na kumu Hawaii malaila a ua hoolilo ia lakou iho, i Misiona okoa e like me ko makou manao i hoikeia ia lakou. Ua noho pu o Mr. Kano me lakou, oia ka elele o ka Papa Hawaii.
            Ua hooholoia e lakou e hoomaka o Rev. D. Kapali a me Elemakule i kihapai hou ma ka mokupuni o Nmerika e waiho ana he 50 mile ma ka Akau komohana'ku o Ebona. Na ka Hokuao i halihali aku ia lakou mai Ebono a i Namarika. Hoike mai o Mr. Kano a me Aea i ka nui loa o ke aloha o na kamaaina o ko laua kihapai mua ia laua i ko laua wa i haalele ai ia lakou. Ua nui ka uwe a me ka helelei ana o na kulu waimaka. E noho mai ka Uhane me lakou ma ka aina hou a lakou e noho nei.
            Ua hooholo ka Papa Hawaii e hoouna hou aku i misionari Hawaii hou i ka Pae aina o Ebona i hiki ke hoomaka i kihapai hou ma kekahi mokupuni i noho ole ia e na misionari.
            Haalele a Mr. Kano i kona kihapai a holo mai ia nei e kokua ia Binamu maluna o Hokuao i kona wa mai loa. Ua akaka ka pono o kona holo ana mai a e hoi aku ana oia i Maikonisia me ka hahaiia e na pule he nui a he ikaika i ke Akua nona.

KA PAE AINA O TARAWA (GILBERT IS.)

APAIANA.

                Rev. T. W. Kano, a me kana wahine Mr. D. P. Aumai, a me Mauli kana wahine, Mr. W. P. Kapu, a me kana wahine.

TARAWA.

                Rev. J. H. Mahoe, me Oliva kana wahine, Mr. G. Haina, me Kaluahine kana wahine.

MA HAWAII NEI.

                Rev. H. Binamu opio, a me kana wahine Mrs. M. C. Binamu. I ka malama o Mei hiki mai la ka pilikia maluna o Binamu, a ma ka lokomaikai o Kapene Bete (Bates) ua lawe aku oia ia Binamu ma ka mokupuni o Ebona, i ka malama o Iune, a malaila oia i noho ai, a he nui ka ai kupono malaila no kona kino nawaliwali, a malaila oia i noho ai a hiki wale aku nei ka Hokuao.
            I kona hiki ana mai ia nei, loaa iaia ka oluolu iki mai, a ke papaana loa ae nei. Ua hooholo iho ka Papa Hawaii e hele ia, a me kana wahine, i Amerika Huipuia, e hoolana ai i kona mai. He mea kupono no hoi ia a kakou e manao ai, e oluolu ana kona mai, a e makaukau ana oia no kana hana no Mai_ konisia.
            Mamua o ka hiki ana'ku nei o ka Hokuao, i ka mahina iho nei o Okatoba, ua aneane loa e komo na misionari a kakou ma ka Pae aina o Tarawa i ka pilikia i ka ai ole. He pilikia keia i oi aku mamua o na mea a pau i haiia ma ko lakou moolelo i ka wa i hala. O ka ai mau o laila oia hoi ka niu, a me ka hala, aohe nui e like me na makahiki mua, no ka ua ole ; a no ka lohi loa o ka Hokuao, nolaila ko lakou mea i pilikia ai, no ka ai ole.
            Ua hahai wale mai nei no lakou i kekahi mau mea e pili ana no ia mau pilikia, aka aohe lakou i kunukunu iho no ia mea, nolaila o ko kakou hana ia, o ka malama'ku ia lakou, oiai aia lakou la i kahi haiki, a o kakou hoi eia i kahi akea, a aohe hoi o ka hoopoina loa'ku ia lakou la, e like me keia ka loihi.
            Aohe no he holopono loa o ka hana misionari ma ka pae aina o Tarawa i ka makahiki i kaahope ae nei.
            Aohe nui loa o na wahi mea i lohe ia mai nei no Tarawa, no ka mea aohe i lawe mai ka Hokuao i kekahi mau palapala mai laila mai, e lohe ai la hoi kakou. Ua lohe mai nei makou, aohe nui loa o kahi anaina hoomana malaila, a aohe he hoomaopoopo pono loa ia, o ke ao ana i ka heluhelu. Ua pau ka pioloke o ka Apaiana poe, no ke kue ia mai e ko Tarawa poe, a ke lana nei ko makou manao, no ka lono mai i ka malama pono ia o ke ao ana i na kula ua malama pono ia no ke kula a hiki wale mai i ka malama iho nei o Mei, a aohe no hoi i hoomaka hou ia a hiki wale mai i ka malama o Okatoba la 5, 1864.
            Aole i hoihoi loa ke alii o Apiana i ka hooponopono iaia iho, a me kona Lahui ma ka pono e like me mamua, aka ua hana oluolu mai no ia. Ke kupaa nei no ka Moiwahine me kekahi hoahanau hookahi e ae.
            Aohe mea a kakou e kanalua ai no ka hana a ko kakou mau misionari. Aohe i hiki mai ka wa e ulu ai a e ohi ai. Ke kanu nei no ma kela Pae aina. O ka hoomanawanui ko kakou pono, a hiki mai ko ke Akua kau, alaila ilaila kakou e ohi ai.
            Ke makemake loa nei ka Papa Hawaii, e hoouna koke i kekahi misionari Hawaii hou, ma kela pae aina, a e hoonohoia ma ka aina o Maiana.
            Ka Pae Aina o Nuuhiwa. Fatuiwa. Omoa. Rev. J. W. Kaiwi, a me kana wahine o Hana Napaeaina.
            Hanavave. Rev. A. Kaukau, a me kana wahine o Ruta Kaihihekai.
            Hivaoa. Puamau. Rev. J. Kekela, a me kana wahine o Naomi.
            Hanaahi. Mr. J. W. Laioha, a me kana wahine o Hana Ihuanu.
            Uapou. Hakaekau. Rev. S. Kauwealoha, a me kana wahine o Kaaiawahia.
            Holo aku o Hokuao i Nuuhiva i ka la 15 o Feberuari, a me ka Mea Hanohano o Ioane Ii ke elele i hele a ike aku i ko kakou mau hoahanau ma ia Pae aina. O Rev. J. Bikanele kekahi i holo pu. Ua holo aku a hoi pomaikai mai o Hokuao i ka la 18 o Aperila. Ua e-e mai maluna ona na kaikamahine ekolu o na misionari a me na kanaka Nuuhiva he 20 paha i holo pu mai me Mr. Bikanele. O Kiiheikai kekahi alii o laila kekahi i holo mai e hoolana mai ana. Ke hoike mai nei o Ioane Ii i ka holo pono ana o na hana a keia Misiona.
            Ua luku nui ka mai puupuu-liilii i na kanaka o Nuuhiva a me Uapou, aka ua pakele na mokuaina e ae, a ua pakele hoi o Kauwealoha a me kona ohana ma ka lokomaikai o ke Akua.
            O ke kiakahi liilii ka mea e halihali i na misionari i na wahi a pau loa o kela pae aina, a ua pomaikai lakou malaila, aka aole he mea ia e waiwai ai lakou.
            Aole i komo hou mai kekahi mea hou i na ekalesia olaila i keia makahiki, aka hoi aole e ole ka ulu ana o ka mana o ka malamalama ma kela aina pouli pegana.
            Ua hui ko kakou mau hoahanau misionari ma ka Ahaolelo a lakou i ka la 24 o Maraki. Ua oluolu loa lakou i ka loaa i ka noho ana malalo iho o ka Papa Hawaii. Ua hoopii like mai no hoi e hoomahuahuaia ka lakou mau haawina dala makahiki. Ua nonoi mai hoi i hookahi misionari hou no lakou. Ka Hoike Makahiki iho la no keia o na hana a ke Akua i ae ai ia kakou ke hapai aku nona, a me na hana ana i kokua ai ia kakou e hoopau. Iaia ka Hoonani ia !

Hailoaa o na ninau a A. Kalauli.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
            Ua hai ia mai au e ka manao iini no na ninau a A. Kalauli, i hoikeia iloko ou, i na pule ekolu i hala aku nei, a i ko'u noonoo maikai ana iho, he mau ninau Baipala no ia. Nolaila ina he ninau Baibala ea, nolaila ke hoouna aku nei au i ua mau ninau nei, a me na haina pu, a mehe mea la o ka oiaio keia.
            1. Heaha ke ki enekine mahu o ke kanaka ?
            Ka makani o ko ke Akua waha Kinohi 2 : 7. Wehewehe, o ka mea i oleloia e oe, no ke ki enekine mahu o ke kanaka, e nana kakou i na mea a pau o ia ano ma na hale hana mahu, na hale puhi ko, o ka enekine mahu, o ke kino ia nana e ume na mea a pau e pono ai. Ina aole ia ki, aole pono ka hana ana, nolaila o ke ki enekine mahu o ke kanaka, o ke Akua no ia, ka mea hiki ke hoola, a me ka hoomake, aohe ki e ae ma ka lani iluna, a ma ka honua ilalo.
            2. Heaha ka hewa a ke Akua i ike ole ai ?
            Haina, ka hana ana a ke Akua i ke kanaka, ma ia mea, ua manao oia he mea pono kona hana ana i ke kanaka, a mahope iho, ike iho la o Iehova ke Akua, ua hana heva o Adamu ma, mihi iho la oia, no ke aha i mihi ai ke Akua ? Eia, no kona ike mua ole ana he heva ke kanaka, nolaila ua pili pono keia haina i ka ninau, he oiaio, aohe ninau me ke kani iho o ke u, aohe nalo i ke Akua, ea, e na hoa, he makapo maoli paha, e nana ma Kinohi 6 : 6.
            3. Heaha ka hoeuli no Adamu i pono ai ka lahui ?
            Haina he wahine. E nana ma Kinohi 2 : 54. Wehewehe, ina o Adamu wale no, puka mai anei ka lahui ma ia hope mai, ke i nei au aole, nolaila, ma ia hope iho, ua hooliloia laua i hookahi io, a hanau mai na laua o Kaina, a o Apela ka hope, a me kekahi mau keiki e ae no a laua, a make o Apela ia Kaina, a ma ia hope mai, kukulu ae'la o Kaina i kekahi kulanakauhale nui o Enoka, oia ka makamua o na kulanakauhale o ka honua nei. A moe aku la o Kaina i ko laua hanau muli o Enoka, hanau mai na laua na kanaka he nui wale, a pela i lilo ai na mamo a Adamu me Ewa i lahui kanaka nui, a hiki mai ke kai a Kahinalii i ka wa o Noa. Pelu ka'u a ina ua kuhihewa au e A. Kalauli ea, e kala mai no. Ina oia ka loaa, alaila ke noi aku nei au ia oe e hai mai oe i na ninau i koe, mai ke 4 a hiki i ka 13. Me ke aloha. P. W. KANEKOA, (makai)
Haliimaile, Honolulu, Oahu, Iune 16, 1865.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
            Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
            Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
            He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y