Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 26, 29 June 1865 — KA MOOLELO. NO HAWAII NEI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O HAWAII NEI.

HELU 3. NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU. Ike ua kanaka la, he maikai loa ka ia nei hana e loaa mai ai ka ia. Kuko iho la ua kanaka nei, a imi iho la i kumu e loaa mui ai. E hoohihia ae ana ua kanaka nei i ka upena i ka pukoa, a paa loa, hawele i ka muku a paa, kahea ia Kahuoi e luu i ka upena. E luu iho ana o Kahuoi ilalo; e elekei aku ana ua kanaka nei kau i ka waa o Kahuoi, holo iuka, a komo i ke ana nalowale loa. Ea ae la o Kahuoi iluna o ke kai, aole kona waa. "Ku keia mawaho o ka pa o homa, hopuhopu i ka laau a Kauhiike, homahoma ia hoolehelehekii." Pae keia iuka, pii i ke kuahiwi, a noho i kuahiwi; hakaka me Maiakuapuu, a lilo ka e-a maia ia Knhuoi. (Ke ulu nei ka e-a maia a Kahuoi a hiki i keia la; he mea kaulana ia no ka ulu ana no ke 1,000 M. H. a keu o ka ulu ana.) E hoopau kakou i kona moolelo. No Kahaoi. I kuu nana i ke kahua hale o Kahaoi, a loao iho la ka ho&ilona ine ka niho pohaku o ke kahua : A huli au e nana ia Kamanuwai. He loi kahiko o Kamanuwai, ua oleloia na Keopuolani; a mamua aku paha. (E olelo mai pahaauanei oukou, hou wole iho nei no o Keopuoiani, ka makuahine o Kauikeaouli; ke hoole aku nei au, aoie oiu Keopuolani.) O ka ai o ua loi nei, oia ka ai a ka puaa, a ua'lii maka kamehai nei, o Kupanihi ka inoa o ua puaa la. Ua kapaia mamuli o ka inoa o ko iakou makuakane. He Alii kapu o Kahaoi, aole e hele i ke ao, i ka po wale no. He poe hookae i ka la, i ke kau maluna. (He hana kupanaha ia) no ka makau paha i kona «noka kekahi. (Ua hemahema kooukou Buke Moolelo Hawaii, aole akaka loa na'iii kapu, ka niaupio, ka wela, kawohi, a me na'lii n«ha ; o keia poe alii ka poe alii i kapaia, he mau alii kapu, a he mau alii nui.) Eia kekahi mau alii uona na kupuna o Kahaoi. Kane. Wahine. Keiki. Kaliaokalani, Kuaobe, Keopuolani, Keopuoloni, KaohiauLi, Kupaoihi, iLuapuloku, Niopololouīa. Kahaoi. 0 ka oi o ka nani a me ka ula o ka welowelo ana o ka ta, oia ka ili o Niupololoula ; o ka hai malule ana o ka lei ilima, oia ka hehelo i moaunounoo oa papalina. (Ua lohe no hoi paha oe e ka uiea e heii|helu ana 1 kou mau Papa i ka moolelo o Kahaoi i kuko ai ia Niupolo» louia.) Aoie kanaka hookahi i lohe ok. Ke waiho nei na wahi kaulana mai Peieula a hiki i ke kumu waihi o Pauoa. Ua emi iho ke kapu wela o Kahaoi. Ua kapaia kana poe mamo aiii, he wokL Ua ike paha kekahi poe e oia nei, ia Nakaukapu> nanu mai o Likeiike. O kana pua ia. Nona hoi keia wahi mele: Maikai Puna, Konale i ka maikai, Mi h* kumMa* ihoU ia K Ka olali hiau o ka p*pa i H Ko koiao aku i ka r»hy » Maiiu, M No KA UU) ANA O KAMKIKAiaAMA I AaUA. 1 ko'u hele ana • &ana i kahi i k« ti ka ulu, i lib «i o Kamehaik«at i Akua. Aia no i Nlni, i ke kawa o Waikahaluhi maluna'ku. HC WAH! MOOLKLO WCHCWCItC. I ka noho ana o Kamehaikaaa ma ka» na tytne o Makea; t Kooku o Heeia, i Uiokaa. I kekahi 10, Uk> o KamehAika» na i ka iawaia, i kai o Keeloli» a htkt i Heeia*kea;* loaa ka papai tue ka limu. Hoi keia a iuha o H«fkok, he wahi punawai i kapaia i kona iooa a hiki i k«« ia ia. Kaka i ka liuiu a nae k« papai; ua ulu ka limu, holo ka papai: o ke ka»

kai o hope, ulu na k*f* o ut «iki pitm wti oei & htki i Im»* ki. 1 o«ii« (tmi ka ham e akkiu «'m I# kane; ua liopu ta be bwehala« e dtiuß ia'oa e u«ke i kaaoka im ka U«an tm Pakaka. 0 ko ia oei boi mai k ki hei* haalele ika ifMi kahakai; kakm iko ptm a paa; kaliki i ka puimahnii m* ka knp» a paa. Oka uhai a»ai kao «a» a luaW paakai keia ; iho aoa lakon ka i hoku. I Kawaoaoakua kek; ona lakou la i Kahookane. (O k« aliMii ko~ ma kela aooo o Nioi, aikaik*ka> hawai o Puehuehu, a hoeo i Kioloomlo, a iho i Makaho.) Ko io att Ua anoi io no ia, a kokoke hkoa lo i ke ktoM «lo o Nini, a hokwoi iho k. 1 uaoa'ko ko hooa, ua peoio oo Imm • ke kane i ke koa» aole wohi mok; bm inai la ko ia uoi aUio, holoki tk»ioU waiwaka. lOwai ta ka om» olaho ok« kakon ke ike aku i kc»ao k* koila oko po loioa oka Huuilo; « hoMoio'oo ao» ka uiaewaewa, e kakiopo ; e kok* oh»luhuhua'na i-o a looei. Aloha uh*.) £ pai ae aua o Kaionhoiknna i ke koue; oka nioiu ae k uo io» ooho mm k ke kumu uiu. Oko oei lniaa 010 la no ia iloko o ke kooHi # poi hoo ae ana ke kuinu uiu poo; & poka lomo nei ma kekaiii aooo, ko kuo ooi ik la no ia a Keoihuiho; e hot oi o Waikohalulu oie Puehoehu; wohokok iko pm pohuehue a kiok. (Ke ok ooi a hilu * keia la» he tnea kupoooho 100 ; oo iko k aiea ina kahakai wak iml l*ahooia ka poe uaoa i akkai mm} £ hop* om t ka laau meluuielo a Kihoan. eko ooo» | ka Pa o H&oieheiehekii.) [ Ika huii ana 000 0010 ka^ " Ua hak ka Poukoo ok i HtK oo «ok aku k no kua k i ko koa k ok," o* kuhi na kanaka ak oo iioko oke koooo olu. Holo ke kaoaka a i ko lehoomao ma. Okk ako k, Sk ke kanaka kwohok; aoo kmmm : h*m o ka uiu." k O keia ukt, ho 010 kopo; oa l«a, no ka moa» ok*kohi o oolm oi oo*Mi i ka kk kawa o Wnikahalulo o ow huehu.) Oieie oko k ke oht e oki ko oku Hoomakaukau iho k naHi, o oim kanaka. Oke kuo 000 ;kk ka «anok o ua uiu nei * po i ke k«aofe» aafe*k* kooaka; paki moi hoi U woi opiik kanaka make oo: Kaho noi ooknkoko oua ulu oeL Okk oooi k Kofeo«o o Wolii ka inoo, " Aok o paoo» o k* ka puaa ku, ka owa kn, ka k ok, I* ko4okoho, ka aahu, ho ko ka oio» o * ke kumu oko ulau E pooi ko pem 0000 e oki ika atu*afcik, o oki. w Akik, «a hookok ka ko Kahooo, 010 ko koom. pokek ai oa kanoka i ko omhe. Uo Nlo oo uiu oei i Akoo r Om • Kainehoikaoa. Aho Akoo kookoo!Im Hawau a Kaooi, oo ka omoo* o m U kaili Aupuni. Oi« keUhi lk . M lij o»te; • w lilo i na lii u Bfaut ma Baoa ; a uo hk> i Akuo oo Kamehameho i kowi Ao> puni ana. {£ woiho no ao i kooa Moakk • ifai hua 100 mai oukou.) Huli ae k iu e i k» olioli hkhk aak mai o ka ku o ka o e»fc* Kookuu ana mai o ka kuokoawoo** Ninaonu i kooo oak kaW ko'u haha oo u;> "niii-nh»kai A pitka uiai k kok wahi hiok-Mk: " ° k** Akoa Lak Ku he awaalii, " Uikako kha kMaokoaUi» lk ****** i kbke k» kwM* tfc p«Li» tm 4&1 Kui&nao. tt» kai wmlu Kahamoih** SEiut!i?ESSu ss«as? , " M -