Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 28, 13 July 1865 — Page 4

Page PDF (1.48 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

He Papa Kuhikuhi.

2595        { Pio ka Iseraela i ke Alii o }                   1409  
                   { Mesobotamia. }

2603        { Lanakila o Oteniela maluna o }           1401  
                   { ke Alii o Mesopotamia, pau }

                    { ke pio ana o ka Iseraela. }
2674        { Pio hou ka Iseraela ia Egero }             1330  
                   { na ke Alii o Moaba. }

2683        { Na Ehuda i pepehi ia Egero }              1321  
                   { na, pau ke pio ana o ka Ise }

                    { raela. }
2723        { Pio hou ka Iseraela ia Iabina, a }       1281  
                   { na Debora laua o Baraka i }  
                   { hoopakele ia lakou. }
2756        { Pio hou ka Iseraela a hiki i ka }          1248
                   { makahiki. }
2763        { Na Gideona i hoopakele ia }               1241  
                   { lakou. }
2803        { Pio hou ka Iseraela i ko Pili }              1201  
                   { setia. }

2821        { Lanakila o Iabeta, a pakele ka }        1183  
                   { Iseraela. }                                                    1151
2853 — Hanau o Samesona.                                     1113
2891 — Make o Samesona.

2892        { Kaua na Pilisetia me ka Ise }               1112  
                   { raela, a lilo aku ka pahu o }  
                   { ke Akua. }                                                   1112
2892 — Make o Eli ke Kahuna nui.
2909        { Lilo o Saula i alii no ka Isera }            1095  
                   { ela. }
2923        { Hanau o Davida ke keiki a }                1081

                    { Iese. }
2946        { Make o Golia i ka A-la a }                   1058
                    { Davida. }
2949        { Lilo ke Aupuni o ka Iseraela }            1055  
                   { ia Davida. }                                                 1019
2985 — Kipi o Abesaloma.
2994        { Make o Davida,a lilo ke Aupu }        1010  
                   { ni ia Solomona kana keiki. }

3000        { Haawi aku o Solomona i ka }             1004  
                   { Luakini nui ana i hana'i no }  
                   { ke Akua. } .
3004        { Make o Solomona, a haalele }            1000

                    { ka nui o kona Aupuni ia }  
                   { Rehoboama kana keiki, a }  
                   { koe ia ia kekahi aoao, ua }  
                   { kapaia ke Aupuni o Iuda. }
3033        { Make ka Ierusalema i ke kaua }        971  
                   { o Sikaka ke alii o Aigupita, }  
                   { a lawe aku ia i ko laila wai }  
                   { wai. }
3093        { Hai aku o Elia ke kaula i ka }              911  
                   { ke Akua olelo. }
3190        { Ka hookumu ia ana o ke Au }            814  
                   { puni i Makedonia. }
3228 — Ka paani Olumepida.                                   776
3251        { Hanaia ke kulanakauhale nui }            753  
                   { o Roma e Romulu. }

3284        { Hiolo ke Aupuni o ka Iseraela, }        720  
                   { a laweia'ku ko laila kanaka }

                    { e ke Alii o Asuria. }
3284 — Poeleele mua ka Mahina.                           720

3320        { Hoomakaia ka Arisekoterati }            684  
                   { (oia ka malama Aupuni ana }

                    { i na'Lii wale no. }
3324        { Make o Senakeriba ka Moi o }         680  
                   { Asuria. }
3398        { Ka make ana o Nineva ia }                  606  
                   { Kiakore. }
3400        { Make o Napopolasa, a lilo o }           604  
                   { Nebukanezo kana keiki i }  
                   { alii no Babulona. }

3416        { Make ko Ierusalema i ke kaua }        588  
                   { ana, a pau ka Luakini i ke }  
                   { ahi. }
3416        { Hiolo ke Aupuni o ka Iuda i }             588  
                   { ke Alii o Babulona. }

3444        { Hoolei ia o Daniela ma iloko }            560  
                   { o ka imu ahi, na Nebuka }  
                   { neza keia hana. }
3457        { Hoihoi hou ia na Iudaio e Ku }           547  
                   { ro ke Alii o Babulona e hana }  
                   { hou lakou i ka Luakini. }
3498        { Haawiia ka Luakini hou ma }               515  
                   { Ierusalema i ke Akua. }

3550        { Hana hou ia ka Luakini Ku }               454  
                   { lanakauhale o Ierusalema. }

3565        { Ua noho mai o Malaki a ka }              439  
                   { kau i kekahi olelo kahiko a }

               {ke Akua, ka hope o Kaula. }
3631        { He olai nui ma ka aina o He }               373  
                   { lene. }

3675        { Ka lanakila ana o Alekanedero }        326  
                   { ka Nui ka Alihikaua koa }

               { loa o ke Aupuni o Asia. }
3681        { Ka make ana o Alekanedero }           323  
                   { ka Nui. Aperila 6. }

3724        { Hoomakaia ka Berita Akeana }         280  
                   { (oia ka hui ana o na moku }  
                   { na nui.) }
3735        { Ka hana mua ia ana o na dala }          269  
                   { ma Roma. }
3737        { Ka hoolilo mua ia ana o na }                267  
                   { palapala ma Roma. }

3938        { Pio o Suria ia Pomepei ke }                 66  
                   { Alii o Roma. }

3954        { Kaua o Kaisara me ke Aupu }           50  
                   { ni o Beritania. }
3955        { Hoaia ka Luakini ma Ierusa }              49  
                   { lema e Keraso. }
3959        { Puhiia na palapala 400,000 }               45  
                   { Alekanederia i ke ahi. }
3959        { Kahuli ke Aupuni o Aigubita, }           45  
                   { a lilo ka aina ia Kaisara. }
3967 — Lilo o Herode i Alii no Iudea.                   37
3968        { Kaua o Herode ia Anetigoneo, }       37  
                   { hou o Ierusalema. }
3973 — He Olai nui ma Iudea.                                  31
3985        { Hookumu o Herode i ka Lua }           19

               { kini hou. }
3994        { Paa ka Luakini a Herode i }                 10  
                   { hana'i. }
3995        { Aole kaua ma ka Honua nei a }          9  
                   { puni a hiki i ka makahiki 9. }


He mau Nane hai.

                   Heaha ka mea i like ai o ka po mahina ohilahila me ka hehena ? No ka mea. He po manino opulepule ua po la, a he mea opulepule hoi ka hehena.
               Heaha ka mea i like o ka wahine hololio me ke kanaka hoohie ?
               No ka mea : E hamo mau ana ka wahine i kona pa-u, a e hamo mau ana no hoi ke kanaka iaia iho.
               O kau palapala e Simeon Keliikuoe, no ka hoopaapaa ma Ulakoheo no na ninau a A. Kalauli, ua hoomoeia ma ka papa.

KA PAPA KUKUHI MAHIKI
— O NA MEA —
KAULANA O HAWAII NEI.
HELU 1.
KA MOOKUAUHAU ; A HE PAPA HOOMANAO
I NA MEA KAULANA O NA MOOLELO
O HAWAII NEI.

                   Ua hoomakaia keia Papa Mooolelo ma o kekahi Alii, a Moi kaulana hoi, o Kualii ka inoa. Ua oleloia oia he akua, he mana, a he koa, a he lele, a he mama, elima puni o Oahu i ka la hookahi. Ua aloha oia ia Oahu wale no, aole makemake e lawe i kekahi aupuni e ae. Ua oleloia, ua loihi kona mau makahiki, ua kanikoo, haumakaiole, palalauhala, ka i koko, kau i ka puaneane. Eha kanaha umi kumamalima makahiki, ua like me (175.)
1555 Hanau o Kualii ma Kalapawai, i Kailua, Koolaupoko, Oahu. 1567 Hoomaka ka mama o Kualii i ke kukini ma ke koi ana mai Alala a Mololani hoi mai; mai Alala a Kalapueo hoi mai, hookahi huakukui. 1583 Hoomaka o Kualii i ke koa i Puuala ma Kahuku. Mai Alala aku, elua no hora a hiki hou ma Alala i Kailua. 1587 Make o Kauakahiakahoowaha, a lilo o Kualii i Moi no Oahu. 1664 Hanau o Kekaulike, i Kamaniula, ma Honolua, Maui.
1669 Hanau o Peleiholani ma Haleula, Koolaupoko.
1700 Hanau o Kamehameha Nui, na Kekaulike laua o Kekuiapoiwa Nui, i Paiki, ma Pakaalaneo, Maui.
1706 Hanau o Kahekili i ka po i o Akua ma Alenuihaha.

1716 Hanau o Keaulumoku, he kanaka haku mele akamai.
1720 Hanau o Kameeiamoku laua o Kamanawa, ma Apee, he mau mahoe kapu na Kekaulike.
1720 Halawai o Lonokahikini, me kona kaikaina me Kekuiapoiwa, ma Kiheipukoa.
1730 Make o Kualii, ka Moi Oahu, a noho alii iho la o Kapiioholani i alii no ke Aupuni Oahu.
1735 Hoonoho o Kahekili, ia Kameeiamoku me Kamanawa i Hawaii, i mau makua no kana keiki.
1736 Hanau o Kamehameha I., ma Kokoiki ma Kohala.
1736 Make o Kekaulike, i Halekii, i Kukahua, ma Kapuhau.
1736 Make o Kapiiohookalani, ke alii Oahu, ma Kawela, i Molokai, ia Alapai ke alii o Hawaii.
1736 Pae mai o Alapai ma Oneawa, i Koolau, a kaua me Kanahaokalani.
1736 Lilo o Kamehameha Nui, i Moi no Maui.
1737 Hoi maio Peleiholani mai Kauai mai, e kaua me Alapai.
1737 Ike o Peleiholani me Alapai, i Naonealaa, ma Kaneohe, a pau wale ke kaua ana.
1737 Make o Kanahaokalani, i kaia i ka pohaku ma Pauoa.
1737 Lilo o Peleiholani i Moi no Oahu.
1737 Kipi o Kauhiaimokuakama, ia Kamehameha.
1738 Kokua o Peleiholani ia Kauhiaimokuakama, ke alii kipi,
1738 Kaua o Peleiholani me Alapai ke alii o Hawaii. O Kaleiopuu, a me Keoua, na pu kaua. Ike o Peleiholani me Alapai, ma Honokahua. O Puunene ka inoa oia kaua.
1739 Ua loaa o Kauhi, ma na Holomahana, me Hikianakala, a ua lawe pio ia, a Huakini, pepehiia ; ua moku-ia i ke kai o Puhele. (Oia ka inoa o Kalaimoku.)
1740 Ua halawai o Peleiholani, me ka moku haole ma ka moana, i ka holo ana i ke kaua ma Molokai. 1740 Ua wawahi hanainoia na ku-a-pa o Molokai, a ua pau ka ulu niu o Oneuli, i Honuaula, a ua puhiia o Kauiki i ke ahi e Peleiholani. 1749 Ua make o Keoua ma Wailoa, Hilo.
1749 Ua kipi o Kalaiopuu, a me Puna, ia Alapai, a kaua i Kalepolepo, i Paieie, i Mahinaakaka.
1750 Hee o Kaleiopuu ia Alapai, a lilo ia i alii no Kau a me Puna.
1752 Make o Alapai ma Kiikiiakoi, ma Kawaihae. Lilo ke aupuni o Hawaii ia Keaweopala ke keiki a Alapai.
1753 Kipi o Keeaumoku ia Keaweopala a hee, mo-ku kohekohe i ka moana.
1753 Halawai o Keeaumoku me Kaleiopuu ma Kapalilua, a haawi i ka aina.
1754 Make o Keaweopala ia Kalaiopuu, ma ke kaua i Puukiilili.
1754 Makia ke aupuni ia Kaleiopuu.
1759 Holo o Kaleiopuu e kaua ma Maui Hikina, a lilo o Hana, o Koolau, a me Kipahulu, i apana no Hawaii.
1764 Kaua o Kamehameha ia Puna, ma Makolehua. Ua make o Kamakaukii ia Kaohele, ke kamaeu o Molokai. Ua lukuia na'lii o Hawaii, aole nae i hee ka puu kaua o Kauiki.
(Aole i pau.)

Na Rula o ka hana mea Ono ana.

                   Helu 8. (CREAM CAKE.) E lawe ae oe i ke keokeo o na huamoa eiwa, a koakoai, a hiki i ka manawa e huahua ae ai. A hui mua oe i ka ili o na lemi elua i kolikoliia me ka humoa hookahi, me ke koai mau i na manawa a pau i ke keokeo, i haule ole ai, alaila, lulu malie iho oe i hookahi pauna ko keokeo i kui ia a aeae. Pau ia, waiho oe i pepa maluna o kekahi tini, a hookulukulu iho i ka huahua, me ke puna e pale mai ai i kokoke ai kekahi kulu me kekahi ; alaila, kanana iho oe i ke ko keokeo maluna pono o ua poe kulu la i lilo ae i puu liilii, a hookomo aku iloko o kekahi Oma e a oluolu ana ke ahi, a pani aku i ka waha, o ka mea ia e pii ae ai o ua puu mea ono liilii la a lilo i mea ono nui. Aole no e nalo ka moa e ike aku ana no oe i ke ano haulaula owaho, ua moa oloko. Alaila kii aku a waiho ae iluna o ka mea kanana, a waiho aku ma kahi oluolu.
               HELU 9. (BRIDE'S CAKE.) E lawe oe i elima pauna palaoa i kanana ia, elua pouna ko keokeo i kanana ia, elua pauna waiu-bata hou, he umikumamawalu huamoa, eha pauna o na kurana maloo, (currants) hookahi pauna waina maloo i pakuiia a oolea a okiia'e ; hookahi hapalua pauna niu liilii i wawahiia ka iwi a o oki iho i ka io ; he hapa pauna kukane, hookahi pauna ilialani me ka ili-lemi i okiokiia a lahilahi, a i hanaia i ke ko a momona ; hookahi hua ala (nutmeg) i wau ia ; he hapalua auneki o ka hua ala liilii (allspice) i kuiia a aeae ; aka, o ka laau Ilikini (cinnamon) me ka hua ala (mace,) me ke kinika (ginger) me na hua ala e ae i kapaia korianeda (coriandes) he hapalua aunaki pakahi, me akahi gila barani. Alaila, waiho i ka waiu-bata iloko o kekahi wahi kupono, ma kahi mahanahana, hookomo iho i ka waiu i-o me ko lima, a hui iho me ke ko, a me na hua ala kapaika (spices) no kekahi manawa ; wawahi i na huamoa, a pau ia, koa-i a hala na minute he iwakalua a he kanakolu paha, alaila, hui me ka barani a me ka palaoa. E ko-ai maikai oe, alaila hui aku i kekahi mau hua laau, me kekahi mau hua i hanaia i ke ko, oia hoi na (sweetmeats) me na niu liilii. Pau ia, alaila, waiho aku iloko o kekahi panamea-ono, a ho-o aku iloko o ka o-ma e a hopipi ana no na hora eha a oi aku. Aia no a maikai ka hanaia ana o ka mea ono, alaila no maikai ka mo-a ana ae. Ina e kokoke ana i ka maalili loa, e hana e like me ke kanawai malalo iho :
               HELU 10. (ICEING.) E lawe oe i hookahi pauna ko keokeo i hoomaikai paluaia, a i kuiia a aeae, a kanana ia hoi me ke kanana maikai, wawahi iho oe i na huamoa eono, alaila, hookomo iho ke ko, mai hoopoina nae i ke ko-ai ana; a pau ia, alaila, uwi ae i ka lemi, a i na ua lako oe i ka wai lemi, aohe hoi he olelo ana, no ka mea, oia ka mea nana e hoalaala ka mea ono, a ko-ai mau no nae oe a hiki i ka manawa e paakiki ae ai. Alaila, hoopalaha ae oe maluna pono a ma na, aoao i pahee maikai ai mamua o ka maalili loa ana iho o ka mea ono.
               HELU 11. (SPONGE CAKE.) E lawe ae oe i ka io o na huamoa he umikumamalua a ko-ai no ka hapalua hora ; alaila, hookomo iho i hookahi pauna me ka hapa o ke ko keokeo i kuiia a aeae, a ko-ai iho ; a pau ia, lawe ae oe i ke ko keokeo o ka huamoa, ko-ai a hiki i ka wa e huahua loa ae ai, alaila, hui iho ke ko me ka io o ka huamoa, me ka hookomo mau iho i na aunaki palaoa he umikumamaha, me ka ili o na lemi elua i okioki liilii ia. Pau ia, kahinu oe i na tini e waiho ai ua mea ono la a hookomo aku iloko o ka o-ma e aa ana ke ahi no ka hora hookahi.
               HELU 12. (GINGERBREAD.) E hui iho oe i ekolu pauna palaoa me eha auneki o ke ko ulaula, me ka hapalua auneki o ka awapuhi-haole, (ginger) i kuiia a aeae a me akahi pauna me ka hapalua malakeke, e mau ana no ka mahanahana. Hoohehee iho oe i hoohahi hapalua pauna o ka waiubata hou, a ninini iho iloko, alaila, hana iho ia mau mea a pau a ho-o aku iloko o ka o-ma.

Ke Akamai o kekahi poe kanaka i ke Aohoku.

                   Ua ao ia kekahi poe i ke Kilo Hoku ma ka lani ma Hawaii nei.
               1. Eia ke kumu i ao ai ke Kilo Hoku. Ua ike i ka manawa e hiki mai ai ka pilikia, ke kaua, ke auhulihia o ke Aupuni, ka mai ahulau, ka wi, ka make ; a me ke ola. I ka M. H. 1802, aua mai kekahi Kahuna Kilo o Lonohelemoa ka inoa ia Kamehameha.
               " E Kalani — E noho kaua, mai holo oe i Maui, i Oahu, a hiki i Kauai : He ai no ko uka, he ia no ko kai, ai no kaua i ka momona o Hawaii. E noho kaua a noa ka hale o ko Akua, a hala na makahiki ekolu, alaila holo oe e ai i ko Pakalaau."
               Olelo aku o Kamehameha, " Aole au e noho."
               Olelo mai o Lonohelemoa, " E haawai mai oe i aina no'u e noho ai, aole au e holo i ka nahelehele, aole au e hele i ka aina e aku. Eia ka'u olelo ia oe ; he waa kanaka kou e holo ai mai Hawaii aku nei ; a he waa akua ke hoihoiia mai ihope nei."
               I ka M. H. 1804. Ua ko keia mau olelo wanana i ka hiki ana mai o ka mai ahulau. Ua pau na Kuhina a me na hoahanau o Kamehameha a me na'lii i ka make. Pakele mahunehune o Kamehameha. O ka iwi o na'lii kai hoihoi ia i Hawaii.
               Ua loaa mai ia mai-ahulau mai Panama mai maluna o na moku ia manawa e ku ana ; hookahi moku mai Kina mai.
               Mai manao no oukou, ua ku ia ike ana i ka hoomanakii. Mai ke Akua mai no ia haawina, a e paulele aku no iaia ka mea ia ia na aouli a pau o ka lani. Ina popilikia o na la i aui kunewa ae nei i ka manawa o na la ia Kamehameha III. Ia uhi ia na kapa kanikau i na Kuhina a me na'lii no ka la o ka make ; a me ka hora e hooneoneo ia'i ke kulanakauhale.
               Ua lawe ae ka Moi i kana keiki e noho ma kona alo i moe puu nona.
               Ia manawa i aui ae ai o Kalani e ninau i kahi kaikamahine opiopio nona na makahiki he kanawalu a keu : I naue iho nei iloko o keia mau la.
               Eia ka ninau a Kalani, " Pehea keia la ?" Ekemu aku la kela, " O keia la, he weoku keia no ka la, o ka la keia i kalanaola, aole pilikia, aole make, aole pilikia o ke Aupuni ; he wahi olelo nae no ke Aupuni."
Mai manao mai no oukou e ka poe puni heluhelu moolelo ua nalowale kekahi mau pilikia i ka ike e ole ia mamua a mahope hiki mai no.
               Ua ike e ia no ka pilikia huliamahi o Amerika mamua o kona puka ana mai.
               2. Ua ao ia he Kilo Hoku no ka hookele moana, i makaukau no ka holo ana i na Pae aina o Kahiki, o Wawau, o Upolu, o Niua, me na moku o Hiilei.
               No ka ike i ke Aohoku i holo ai o Olopana i Kahiki, o Paumakua, o Moikeha, o Keanini, o Kila, o Kahai, o Hema, a me Laamaikahiki.
               I ka M. H. 1783, holo mai ka Moi o Kauai o Kaeo, e ike ia Kahekili i Oahu nei, no ka mea, ua lilo Oahu nei ia ia.
               Ua hooiliia mai kekahi keiki ma na kaulua o Kaeo.
               Penei : Ma Wailua i hoomakaukau ai o Kaeo no ka holo i ke ahiahi.
               Olelo mai ka makuakane i ke keiki, " Ke holo la oe ma ka waa o ke alii, mai noho oe a olelo iki, mai noho oe a hoopaapaa me ka poe hookele, o huhu auanei ke alii, kiolaia oe i ka moana. Ina e huhu ke alii ia oe a kiola, e malama oe i na hoku ; e noho pono oe i ke alo, o lilo oe i ka lewa, a loaa aku oe ia makou."
               I ka holo ana a ka moana i ke aumoe, a olelo aku la ua keiki nei i na hookele, " ho'e ka ihu o na waa i kupono ia Keoe, (oia ka inoa o ka hoku hookele) no ka mea, eia ka ihu i ka lewa, e kau pono ae iluna o Keoe." Hooko aku la no hoi na hookele mamuli o ka olelo a ke keiki.
               I ke ala ana'e o ke alii mai kona hiamoe ana, ninau mai la i na hookele, " Eia kakou i hea ?" Wahi a ke alii. Olelo aku la hoi na hookele, " Eia ka ihu iluna o Keoe, na ke keiki i olelo mai nei, nolaila hooko aku nei maua i kana." A lohe ke alii no keia mea, kauoha ae la oia, e kiolaia ke keiki. I ke kiola ia ana o ua keiki nei iloko o ke kai, ua hooholo malu iho kekahi kanaka i ka lona, a loaa iho la kona hoolana, a malaila no hoi oia e hoomaha ai.
               I ka moe ana o ka makuakane a aumoe, holo mai la oia, a me kona mau hoa holo, he eono ko lakou nui.
               I ka lana ana o ua keiki nei a hala o Keoe, puka mai hoi o Humu ma, au ae la ua keiki nei a kupono i ke alo o Humu. A no ka loihi loa o ko ia nei ala ana, pauhia iho la hoi keia i ka hiamoe, a o ko ia nei hiamoe iho la no ia iluna o ka lona. Iloko hoi o kona wa e hiamoe ana, ia wa, koele ana ka lona ma ka ihu o ka waa o ka makuakane, a komo aku la keia maloko o kuaiako. A ikeia iho la keia e ka poe o luna o ka waa, a hapaiia'e la keia me kona hiamoe no nae, aka hoauau ia iho la keia, a owiliia iho la i ke kapa.
               Holo aku la no hoi lakou nei, a pae mua aku la i Makaha. O Kaneakahooaha ka makuakane, a o Kalahua hoi ka inoa o ua keiki nei.
               Ia lakou nei e noho ana i ke one o Makaha, hoea mai ana o Kaeo ma, oia hoi ua alii nei nana i kiola, ia Kalahua iloko o ke kai lipolipo o ka make. Aka, i ke kokoke loa ana mai o ka waa o ua alii nei, ike aku la oia ia Kalahua e holoholo ana i ke one o Makaha, puiwa ae la kona manao, no kona ike ana aku i ua keiki nei, no ka mea, ua paa ko lakou manao, ua make i ka moana eia ka ua pae mua iuka.
               Ua kaulana keia i na la o Kahekili, a me ko Kamehameha.
               I ka wa ia Kamehameha, ua lilo na keiki a Kaneakahooaha, i poe hookele moana. O Kalahua, o Luia, a me Kaukapuaa.
               Ina he mau olelo pilikia ia Kaumualii, e hikiwawe no ka lohe o Kamehameha iloko o na la elua. Ua hiki no hoi ia Luia ma ke holo ma ka lewa o ka moku, a pae aku i Hawaii iloko o na la elua, me ka loaa o na lai elima e waiho mai nei ma ka moana, mai Hawaii a Kauai. Heaha la ia ? O ka ike i Ao-hoku. Me oukou no ke aloha.
S. M. KAMAKAU. Honolulu, Iulai 7, 1865,

ia make ana o Z. Puakea, ka wahine mare a A. W. B. Nahakualii.

                   E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : Ka uwila hikiwawe i ka holo ma kela wahi keia wahi o ke aupuni Hawaii a me na wahi e ae. E hiki ia oe ke hai aku, i ike mai i na makamaka ponoi a pau o ka'u wahine, me ka poe e uwe aloha mai ana ia ia mai Hawaii a Kauai.
               Ma ka la 1 o Iune, M. H. 1865, make aku la o Z. Puakea, ka'u wahine mare i aloha nuiia, iloko hoi o ko maua mau makahiki he 11, me 6 malama, me 7 la o ko mau noho oluolu ana me ke aloha. Aole ona mai, ole no hoi he nawaliwali a make aku la. A ua make hoi oia mahope o ka pau ana o ko makou paina ahiahi ana, o ka la i haia'e nei maluna.
               Maanei hoi, e hoakaka aku no au i ke ano o kona make ana, no ka mea, mahope o ka napoo ana o ka la, olelo mai la oia e hoomoa kofe no makou, a ua hoomoa kokeia no ke kofe ia manawa. Pane hou mai no hoi kela ia'u e hoomoa i kekahi mau huamoa, a ua hoomoaia no ia manawa. A makaukau ia mau mea, o ko makou paina iho la no ia, a oia no hoi ka hora 7 o ke ahiahi.
               A pau ke paina ana, ua inuia ke kofe mahope iho e like me ka mea mau. Pau ae la keia mau mea, hooluana wale iho la no makou, i waiho maikai aku ai na mea i hookomoia maloko. Mahope iho oia wa, ua heluhelu aku au me ke kamailio aku i na mea hou i hoopukaia e ka nupepa "Kuokoa" o ia la, no na mea hou o na aina e kaua mai nei. Iloko oia wa a'u e kamailio ana me ka maikai, ua ike ia aku na hou wai e hoopulu ana i kona kino holookoa ; a hooki iho la au i ke kamailio ana no na mea hou, a pane aku la au me ke kaumaha, " E, e make ana ka oe a no." Ia manawa, pane mai la oia me ka leo oluolu maikai, me ka ninau mai, " Ke aha la la ?" Olelo aku la au me ke kaumaha o ko'u naau ia manawa, " O ka hou wai i hoopuluia i kou kino ano, ua like loa ia me ka wai hou o ke kanaka e make ana." Ma ia manawa, ua noi mai oia ia'u i ke kawele, a haawi aku la au, a kawele iho la kela ia ia iho, me ke noi mai hoi ia'u e kawele aku ma ke kua, a kawele aku la au.
               Iloko o ia wa a maua e kamailio ana, ua ninau mai kekahi o ko maua mau kaikaina, oia hoi o Kapaki, mai ka hale kahumu mai, o ka lakou hana he kupa puaa, me ka manao, ina e moa, e paina hou no makou, me ka manao no hoi aole e loaa ana i keia pilikia kuloko. Ia manawa a maua e hamumumu ana, ninau mai la o Kapaki i ka maua mea e kamailio ana, a hai aku la au ia ia, e olelo ana au ia ia nei, (Puakea) e make ana keia ano. Puka hou aku la o Kapaki, e hele hou ana no i ka hale kahumu no ka minute hookahi, me ka hai aku i na wahine, a me kekahi o ko maua mau kaikaina, no kuu olelo ana aku, e make ana o Z. Puakea. A puiwa koke ae la lakou, me ka hooiaio ole nae i ka'u mau olelo. Ia lakou nae i hiki mai ai, pane aku la au ia lakou, " Ua hala aku nei keia, ua haalele mai nei ia kakou." I ka wa nae a Kapaki i puka aku ai ; pane mai la o Z. Puakea ia'u me ka oluolu maikai, me ke aloha mai, Aloha oe a me na keiki a kaua. A moe iho la oia i ka hiamoe make, nolaila, ua haku wau i keia wahi kanikau malalo iho nei nona.

Aloha oe e Z. Puakea kuu wahine,
Kuu hoa hoomanawanui o keia wahi,
Ua hala aku nei oe,
Ma ka la mua o Iune,
Ma ka hora umi o ka po,
Ua manuahi aku nei ka Uhane Hemolele ia oe,
Aia paha oe i ka pae opua kiikii,
Iluna o ke ao eleele la o loko aku,
Ike aku la oe i ka hapauea o ka lani,
A me kona mau kini he nui wale,
Na kini hiki ole ke helu aku,
Ke kilohi la paha oe ia Kealohilani,
Ke makaikai la paha oe ia Hanakewa,
Ke wawa wale nei no na keiki a kaua,
Na luhi o kaua o keia noho ana,
Pau kou luhi ana ia lakou.
Hoomaha oe a kuu ka luhi,
Na ka Uhane Hemolele e hoomaikai ia oe,
He Hemolele loa ke Kanawai ola nou.
Aloha oe e Z. Puakea kuu wahine,
Kuu hoa hoomanawanui o keia wahi,
Ua hala aku nei oe,
I ke alanui hiki ole ke hoi hou mai,
Pau kou ike ana i na kini,
Lehu o keia noho ana a kaua,
Pau no hoi kou ike ana,
I na kiowai lepo o keia ao,
Auau aku oe i na kiowai,
O ka wai lani a ka Hemolele,
Kahi a kaua i iini ai e ike,
Kahi hoi a kaua i luhi ai
Iloko o na makahiki ehiku,
A me na malama he umi,
Kahi hoi a kaua e kuka nui ai,
I ke ao a me ka po o ka Hooilo,
Pau kou luhi i ka po a me ke ao,
Hoomaha oe a kuu ka luhi,
Na ka Uhane Hemolele e hoomaikai ia oe,
He Hemolele loa ke Kanawai ola nou.
Aloha oe e Z. P. Nahakualii kuu wahine,
Kuu hoa hoomanawanui o keia wahi,
Kuu hoa ohumu o na hana ike ole ia,
Kuu hoa kuka o na hana huna a ka po,
O kaua wale no kai luhi a ike,
A elua no hoi laua'la,
A o lakou nei ae nei hoi,
A o na keiki pu a kaua kekahi,
Pau kou lohe ana i ko lakou leo,
Pau hoi kou leo kahea ia lakou,
Hoomaha oe a kuu ka luhi,
Na ka Uhane Hemolele e hoomaikai ia oe,
He Hemolele loa ke Kanawai ola nou.
A. W. B. NAHAKUALII. Kahawali, Honolulu, Iune 27, 1865.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
               HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
               O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
               Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
               Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
               Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
               E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
               He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
               Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
               Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
               A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
               I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
               Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
               Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
               A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
               (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
               He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
               Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
               (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
               Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y