Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 28, 13 July 1865 — Ke Akamai o kekahi poe kanaka i ke Aohoku. [ARTICLE]

Ke Akamai o kekahi poe kanaka i ke Aohoku.

Ua ao ia kelahi poe i ke Kilo Hohi ma ka īani ma Hawaii nei. 1. Eia"ke kumu i ao ai ke Kilo Hoku. Ua ike i ka manawa e'hiki mai 'ai ka pilikia, ke kaua, ke auhulihia o ke Aupuni, ka mai ahulau, ka wi, ka make; a me ke ola. I ka M. H. 1802, aua mai kekahi Kahuna Kilo, o Lonohelemoa ka inoa ia Kamehameha. " E Kalani—E noho mai . holo oe i Maui, i Oahu, a hiki i Kauai: He ai no ko uka, he ia no ko kai, ai no kaua i ka momona o Hawaii. JB noh() kaua a noa ka hale 0 ko Akua, a hala na makahiki ekolu, alaila holo oe e ai i ko Pakalaau." Olelo aku o Kamehameha, u Aole au e noho." Olelo mai o Lonohelemoa, " E haawai mai oe i aina no'u e noho ai,- aole au e holo 1 ka nahelehele, aole_au e hele i ka aina~e aku, Eia ka'iTolelo ia oe; he waa kanaka kou e holo ai mai Hawaii aku nei; a he waa akua ke hoihoiia mai ihope nei." 1 ka M, H. 1804. (Ja ko keia mau olelo

wanami i ka hiki ana mai o ka mai ahulau. Uu pau na Kuhina a me na hoahanau o Kamehameha ame na'lii ika make. Pakele mahunehune o Kamehameha. O ka iwi 0 na'lii kai hoihoi ia i Hawaii. Ua loaa mai ia mai-ahulau mai Panama rnai maluna o na moku ia manawa e ku ana; hookahi moku mai Kina mai. Mai manao no oukou, ua ku iā ike ana i ka hoomanakiK Mai ke Akua mai no ia haawina, a e paulele aku no iaia ka mea ia ia na aouli a pau o ka lani. Ina popilikia o na la i aui kunewa ae nei 1 ka manawa o na la ia Kamehameha 111. Ua uhi ia na kapa kanikau ina Kuhina a me na'lii no ka la oka make; ame ka hora e hooneoneo ia'i ke kulanakauhale. Ua lawe ae ka Moi i kana keiki e noho ma kona alo i moe puu nona. la manawa i aui ae ai o Kalani e ninau i kahi kaikamahine opiopio nona na makahiki he kanawalu a keu: I naue iho nei iloko o keia-mau la. Eia ka ninau a Kalani, " Pehea keia la ? " Ekemu aku la kela, " O keia la, he weoku keia no ka la, o ka la keia i kalanaola, aole pilikia, aole make, aole pilikia o ke Aupuni; he wahi olelo nae no ke Aupuni." Mai manao mai oo oukou e ka poe puni heluhelu moolelo ua nalowale kekahi mau pilikia i ka ike e ole ia mamua a mahope hiki mni no. Ua ike e ia no ka pilikia huliamahi o Amerika mamua o kona puka ana mai. 2. Ua ao ia he Kilo Hoku no ka hookele moana, i makaukau no ka holo ana i na Pae aina o Kahiki, o Wawau, o Upolu, o Niua, me na moku o Hiilei. No ka ike i ke Aohoku i holo ai o Olopana i Kahiki, o Paumakua, o Moikeha, o Keanini, o Kila, o Kahai, o Hema, a me Laamaikahiki. I ka M. H. 1753, holo mai ka Moi o Kauai o Kaeo, e īke ia Ka # hekili i Oahu nei, no ka mea, ua lilo Oahu nei īa m. Ua hopiliia mai kekahi keilei ma na kaulua o Kaeo. Penei: Ma Wailua i hoomakaukau ai o Kaeo no ka holo ī ke ahiahi. Olelo mai ka makuakane ike keiki, «'Ke holo la oe ma ka waa o ke alii, mai noho oe a olelo iki, mai noho oe a hoopaapaa me ka poe hookele, o huhu auanei ke alii, >kiolaia oe ika moana. Ina e huhu ke alii ia oe a kiola, e malama og i na hoku; e noho pono oe i ke alo, o lilo oe i ka lewa, a loaa aku ee ia makou." I ka holo ana a ka moana i ke aumoe, a olelo aku lh ua keiki nei i na hookele, "ho'e ka ihu o na waa i kupono ia Keoe, (oia ka inoa o ka hoku hookele) no Ua mea, eia ka ihu i ka lewa 7 e kau pono ae iluna o Keoe." Hooko aku la no hoi na hookele mamuli o ka olelo a ke keiki. I iee ala ana'e oke alii mai kona hiamoe ana, ninau mai la i na hookele, "Eia kakou i hea-?" Wahi ake alii. Olelo aku la hoi na hookele, "Eia ka iluna o Keoe, na ke keiki i olelo mai nei, nolaila hooko aku nei maua i kana." A lohe ke alii no keia mea, kauoha ae la oia, e kiolaia ke keiki. I ke kiola ia ana o ua keiki nei iloko o ke kai, ua hooholo malu iho kekahi kanaka ika lona. a loaa iho la kona hoolana, a malaila no hoi oia e hoomaha ai. 1 ka moe ana o ka makuakane a aumoe, holo mai la oia, a me kona mau hoa holo, he eono ko lukou nui. I ka lana ana o ua keiki nei a hala oKeoe, puka mai hoi o Humu ma, au ae la ua keiki nei a kupono ike alo o Humu. Ano ka loihi loa o ko ia nei ala ana, pauhia iho la hoi keia i ka hiamoe, a oko ia nei iiiamoe iho la no ia iluna oka lona. Iloko hoi o kona wa e hiamoe ann, ia wa, koele ana ka lona ma ka ihu o ka waa o lea makuakane, a komo aku la keia maloko o kuaiako. A ikeia iho la keia e ka poe o luna o ka waa, a hapaiia'e Ia keia me kona hiamoe no nae, aka, hoauau ia iho la keia, a owiliia iho la i ke kapa. Holo aku la no hoi lakōu nei, a pae mua aku la i Makaha. O Kaneakahooaha ka makuakane, a o Kaiahua hoi ka inoa o ua keiki nei. * la lakou nei e noho ana. i ke one o Makaha, hoea mai ana o Kaeo ma, oia hoi ua alii nei nana i kiola, ia Kaiahua iloko o ke kai lipolipo oka make. Aka, ike kokoke loa ana mai o ka waa o ua alii nei, ike aku la oia ia Kaiahua e holoholo ana i ke one o Makaha, puiwa ae la kona no kona ike ana aku i ua keiki nei, no ka mea, ua paa ko lakou manao, ua make i ka moana, eia ka ua pae mua iuka. * Ua kaulana keia i na la o Kahekili, a me ko Kamehameha. 1 ka wa ia Kamehameha, ua lilo na keiki a Kaneakahooaha, i poe hookeie mōana. O Kaiahua, o Luia, a me Kaukapuaa. Ina he mau olelo pilikia ia Kaumualii, e hikiwawa no ka lohe o Kamehameha iloko ona Ia elua. Ua hiki no hoi ia Lyia ma ke holo ma ka lewa o ka moku, a pae aku i Hawaii iloko o na la elua, me ka loaa ona lai elimpe e waiho mai nei ma ka moana, mai Hawaii a Kauai. Heaha la ia ? Oka ike i Ao-hoku. Me oukou no ke aloha. S. M. Kamakau. Honolnlu, īulai 7,1865,