Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 29, 22 July 1865 — Page 1

Page PDF (1.38 MB)

KA NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE IV. HELU 29. HONOLULU, IULAI 22, 1865. NA HELU A PAU 190.
" KA NUPEPA KUOKOA.,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU !

                UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana, $5 Dala ko kekahi, $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H. M. WINI. Mea Hoopuka Honolulu, Mei 22, 1865.

S. KUPANEA. J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio ! Loio !

                KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu. Feb. 6, 1865. 167-y

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kua aina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wae EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI.
E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALEPAI KII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka " Nupepa Kuokoa," Ua emi loa na kii. Elima dala no ke Kakini Pepa Kii hookahi. A elua wale no dala no ke kii aniani.
H. L. CHASE (Keiki.)
174-6m Mea Pai Kii.

KUOKOA HUMUHUMUIA.
EKOLU BUKE — BUKE 1, 2, A ME 3

                Umi kala ke kumukuai no na buke ekolu. No ka akahi buke $3.50. E ninau ma ka Hale buke o H. M. WINI.


Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
  " Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
a me na Moohana, } 5 00

  " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
  " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
  " Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, - - - - - 25

Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25

Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2

Moolelo Ekalesia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 1/2


Eia na buke i haawi waleia.
Haawina Baibala.
Ui.

Olelo Ao i na Wahine Hawaii.
Na Dawida Malo Kumumanao.

Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki
L. H. Kulika.
Kakauoleloo ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

KE KAAO O ASIMEDA !
HELU 8.
(E unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)

                A lohe o Cinigamalaina i keia leo kumakena, i aku la oia, " Ea ! E na kaikamahine ; mai naauauwa olua ia olua iho, no ka mea, aole na ke kane a olua kona manao e lawe mai i kela Tamala, aka, na ke Akua no, no ka mea, ua ike ke Akua ua kupono mau ka manao o ka olua kane, nolaila, ua lawe mai kela ia Tamala i wahine na ko Asimeda puhaka, ua ike no olua i ke kupaa mau ana o kela keiki Alii, ia'u i haawi aku ai ia olua ma kona lima, aka, ua like ole ka manao o kela Alii me ko ko olua makuakane nei : O olua no kekahi mau hoike oiaio o kona kupaa ana, i like ai me ko ke Akua makemake, no ka mea, aole kela i lawelawe mai ia olua, oiai oukou ma ka Hale Alii o oukou wale ; nolaila, mai hoohilahila olua ia'u mamuli o ka olua hana, no ka mea, i na e ae kakou e hoolike ia kakou iho me kela poe Hemolele, alaila, e loaa ana no ke kane hou e like me keia ke ano."
            A ike na kaikamahine he maikai ka ko laua makuakane i olelo ai, hoopau ae la laua i ko laua minamina no Asimeda, a hele kaawale loa aku ia ma kahi mamao loa mai ka Hale Alii aku.

NA KAIKAMAHINE EWALU.

                Ia Asimeda me Tamala ma ka rumi komo kapa : Ua hoomakaukau mua ia ewalu mau kaikamahine opiopio no ka Papa Alii ae o ka Ohana o Cinigamalaina, he poe i hoolimalima ia e Asimeda no ka manawa e mare ai laua, mamuli o ka noonoo ana a kona mau Kuhina Kaua. A penei na Kula o ua mau kaikamahine nei :
            Ua hoonoho paluaia na kaikamahine ewalu ma na rumi pakahi, aia a pau ke komo ana o ke kapa, o Tamala, ia manawa, e hookani aku ai o Asimeda i ka hele liilii, oia ka manawa e komo mai ai ua mau kaikamahine nei ewalu ma ka Rumi komo kapa, a pa-i ae i ka hua o ka lole o Tamala, a puka aku iwaho a kau iluna o ke kaa. Pela i malama ia'i ka Hanohano o Tamala ma ka Hale Alii. Aia hoi a puka aku na'Lii a kau iluna o ke kaa, ia manawa, e kiola mai ai na moku i na leo kupinai o na pu-kuniahi, a ia wa no hoi i kiola pau ae ai na puhi-ohe a me na hookani pahu i ko lakou leo honehone ma na leo mele : A o na'lii koa hoi malalo o Asimeda, ua pakahi likeia na omole wai ala, i ninini like aku ai lakou i ke ala iluna o ke kaa o Tamala : KE KOMO ANA O TAMALA I KE KAPA MARE. A pau ka hooaahu ana o ke kapa, a makaukau hoi, ia manawa, hookani ae la o Asimeda i ka hele liilii, ia wa no hoi, puka mai la na kaikamahine alii opio mai na Rumi eha mai, a komo i ka Rumi a Asimeda ma e komo kapa ana, ia manawa, pai ae la lakou i ka hua o ke kapa o Tamala : Aka, he mea kupainaha nui loa ia ia Tamala, a aneane haulehia oia i ka naau palaka, mai kona mau haipule ae. Ia manawa, pule ae la oia i ke Akua i mea e pale ae ai i keia ino : A pau ia, puka aku la o Asimeda ma iwaho me na'Lii wahine Opio ewalu e pai ana i ka hua o ka lole iluna.
            A ku lakou nei mawaho ma ka papa hele o ka.lanai o ka Hale Alii, ia manawa, haawi ae la na laina o na'lii koa a me ka poe hookani ohe i ka hanohano o ke Aupuni o Beritania.
            A kau ae la na'Lii maluna o ke kaa, me na kaikamahine pu ewalu, a holo aku la. I ka manawa a ke kaa e holo ana ma.ke Alanui mawaena o na laina i ninini mai ai i na omole wai-ala o ka Helu I iluna o ke kaa o na'Lii, a me ke Alanui, nolaila, ua punia ke Alanui holookoa i ke Ala : (me he mea la nona keia mau lalani mele)
" Onaona Puna i ke hala me ka lehua — a,
Uluwehiwehi ka nahele o Panaewa — a,
Kahiko ka moani me ka Puulena — a,
Ke hali la i ke ala lu i Hanakahi — a."

            I ke komo ana a na'Lii iloko, ua hoonohoia ke kaa ma ka hapalua pono o ka huakai ; a o ka poe hookani-pahu a hookani-ohe, o lakou ka makamua o ka huakai a hiki iloko o ka pa, kahi i oleloia he Hemolele, ko Tamala Home hoi.
            I ka hiki ana o ka huakai alii iloko o ua pa nei maloko o ka luakini, kahi e akoakoa ana ke anaina. Ia manawa, aia hoi, ua pauhia ke anaina i ka manao ano e no ka malihini o nei huakai imua o lakou. A no keia mea, kukuli iho la lakou ilalo a hoomana aku la i ke Akua ma ko lakou aoao mau.
            A noho na mea mare ma na noho i hoomakaukau muaia no laua, a malu ke anaina : Ia wa, puka mai la ka Epitobo Nui mai kekahi Rumi mai o ka luakini, a ku imua o ke Kuahu, a hana iho la i kana oihana i ku ia ia o ka aoao mau o ka Oihanakahuna, a pau ia, haliu mai la imua o ke anaina, a olelo mai la. " E ke anaina ! Eia ka " HUA O KO KAKOU OPU " imua o kakou i keia hora me kana kane : Oia hoi, ua hiki mai ka hookoia ana o ka leo o ka kakou pule i keia manawa, ka mea a kakou i noi hoomau aku ai i ke Akua e hooko mai ; aka, ke olioli nei kuu naau me ka mahalo i ke kane a ka kakou kaikamahine, nolaila, ke haawi ae nei au i ko'u ae ana imua o ke Akua, no ke kane a ka " HUA O KO KAKOU OPU." O ka'u keia, a o ka hooholo loa ana, ua waiho aku au na oukou ia." Pane mai la ke anaina me ko leo nui, " O ke kane ia ! O ke kane ia !!" A pela mau aku a hiki i ka paa ana o ka leo, i ka hooho ana na ka olioli.
            Mahope iho o keia mau mea, haliu pono ae la ka Epitobo Nui i ke alo ponoi o o na mea e mare ana, a olelo aku la. " E ! Eia olua imua o makou i keia hora, ua hele mai nei olua me ka manao e hoopaa ia olua malalo o ka Berita paa o ka manao kuikahi, ua makaukau olua e hoohiki imua o keia anaina ma ka INOA o ke Akua Nui Mana Mau : A nolaila, e ke kane, (Asimeda) i mea e pono ai olua imua o makou, a me makou imua o olua ; ke ninau aku nei au ia oe ano mamua o kou hoopaa ana i ka lima akau o kau wahine. Ina e mare oe me ia nei, (Tamala) aole e pono oe e puka hou aku iwaho mai keia pa'ku : Pela anei kou manao ?" A ike o Asimeda he olelo nui keia, a he ninau nui no hoi ; aka, i mea e pono ai keia imua o kona poo nana i makemake, nolaila, ae wale aku no keia e noho loa iloko o ua pa nei, me ko ia nei ike iho no he pono ole ia i kona manao, nolaila, o ka ae wale no kona mea e pono ai, ina e hoole aku keia, alaila, o ka nele kona hope i kana mea i manaolana koikoi ai.
            A ike ka Epitobo Nui, ua hooiaio mai kana mea i ninau aku ai, nolaila, wehe ae la ua Epitobo Nui nei i kekahi palapala hoopaa e noho loa iloko i hoomakaukau mua ia, me ka i aku, " Eia kekahi palapala hoopaa i hoomakaukau mua ia, a ke makemake nei makou e kakau inoa mai oe ma keia palapala." Ia wa, nonoi aku la keia i ka palapala, a nana iho la, he palapala hoopaa e noho loa iloko, aole e puka hou iwaho ke mare laua : Aka, ike iho la keia, (Asimeda) aole e pono ke hoole aku, nolaila, kakau inoa aku la o Asimeda malalo o ua palapala nei. A ike iho la ua Epitobo nei a me ka lehulehu pu ua haawi o Asimeda i kona a pau loa, nolaila, mare koke ia iho la laua ; a lilo hookahi io a me ke koko.
            He mau la ekolu mahope iho, iloko o ko laua manawa oluolu, hoopuka aku la o Asimeda he wahi olelo ia Tamala. " Ke manao nei au e hoi kaua i ko'u Aupuni, i ike mai na makua o kaua ia oe, a me kuu Aupuni pu." A no keia mea, kahaha loa iho la o Tamala, me ka i aku, " Aole paha e ae ia mai ana ia manao ou, no ka mea, ua kakau inoa aku oe malalo o ka palapala hoopaa." I aku la o Asimeda, " O ko'u manaoia o ko ke kanaka ; he okoa ko ke Akua manao : Nolaila, e hele oe e olelo aku i ka Epitobo Nui i ka'u e olelo nei ia oe." (Aole i pau.)

            PAKELE MAHUNEHUNE.— Ma ka la 4 iho nei o Iulai, he Ahaaina ka na haole ma Kauai. I ka wa a Mika Ioane wahine i pii aku ai ma kekahi wahi palipali, pakika mai la kona lio, a owalakua mai la, a kakaa mai la, a kau ka lio maluna, aole i eha loa ia, ua pakele mahunehune, mai hele ia i ka poli huna a Kane.

KA MOOLELO.
—O —
HAWAII NEI.
HELU 5. (6)
NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

NO KAPOI.

                He kanaka o Kapoi no ka aina i Kahehuna i Honolulu. I ka hele ana o Kapoi i ka uhuki pili i Kewalo, maluna aku o Pauoa, loaa iho la iaia kekahi mau hua pueo, a hoi mai la ia. A hiki i ke ahiahi, hoomakaukau iho la oia e pulehu. Kau ana ka pueo ma ka puka o ka pa o ka hale, a kahea mai la ka pueo " E Kapoi — e ; ho mai au hua," Ninau aku la o Kapoi ; " Ehia hua ?" " E hua hiku." Olelo aku la o Kapoi; " E pulehu ana au i keia mau hua i ia na'u." Olelo mai la ka pueo; " E Kapoi — e homai au hua ;" " E pulehu ana au i keia mau hua ;" Olelo aku la ka pueo; " Aloha ole oe e Kapoi i ka haawi ole mai i o'u mau hua." Olelo aku la o Kapoi. " e kii mai i ko hua."

Ka lilo ana o ka pueo i akua no Kapoi.

                Kauoha mai la ka pueo ia Kapoi e hana i Heiau ; a e kukulu i kuahu a i lele, a o ka inoa o kahi e kukulu ai o Manua.
            Kukulu iho la o Kapoi i ka Haiau a paa. A kau iho la i ka mohai a me ka maia iluna o ka lele, a kapu iho la, a noa ae la.
            Kukui aku la, a lohe ke Alii o Kakuihewa, e noho ana i Waikiki, me ka olelo ia aku, ua kapu mai nei kekahi kanaka i ka Heiau o kona akua, a ua noa ; He kanawai kapu, ina e kukulu kekahi Alii a kanaka paha i ka Heiau, a kapu e mamua, a noa, aole nae i noa ke kapu Heiau a ke Alii Aimoku ; alaila he kipi ia, a hookahi ona hope o ka make. Nolaila, kii ia mai la o Kapoi, he lawehala, a alakai ia i Waikiki i ka Heiau o Kupalaha.
            Ia la no, kii ia ka pueo o Hawaii, o Lanai, o Maui, o Molokai, a akoakoa i Kalapueo. O na pueo o Koolau, o Kahikiku, a akoakoa i Kanoniakapueo. O ka pueo o Kauai, o Niihau, o ke komohana, a akoakoa i Pueohulunui.
            I ka la i o Kane ka hoouka ana o ke kaua. No ka mea, oia ka la e make ai o Kapoi ; a e kau ai iluna o ka lele.
            I ka wanaao ka hoomaka ana o ke kaua, i ka puka ana mai o ka la : Ua uhi paapuia kona malamalama ; lele mai la ka pueo a wawalu i ka maka, i ka ihu o kanaka ; a lanakila ka pueo maluna o kanaka : A o ka hanalepo o ka pueo, ua paumaele na kanaka. Ua kapaia kela wahi o Kukaeunahiokapueo. Ua olelo aku o Kakuihewa ia Kapoi ; he akua mana kou, a o kou akua ka oiaio.
            Nolaila, ua hoola ia o Kapoi ; a ua hoomanaia ka pueo i akua. Oia hoi o Kukauakahi.

NO HUANUIIKALALAILAI.

                I ko'u makaikai ana i kahi i hanau ai ; ua loaa ia'u ma ka wanana mele a ka poe kahiko. Penei :
" O Huaakamapau ke lii, O Honolulu o Waikiki, I hanau no — la, I Kahua la i Kewalo, O Kalia la kahua, O Makiki la ke'we, I Kanelaau i Kehehuna ka piko, I Kalo i Pauoa ka aa, Iuka i Kahoiwai i Kanaloahookau." He Alii maikai o Hua, o kana puni o ka mahiai ; nana i hana o Kewalo a me Koula.
            He Alii malama i na makaainana, a hoopunahele i na keiki makahiapo a puni ka aina. Ua kapa aku na makaainana, o Huanuikalalailai."
            Aia kona kupapau i Niuula ma Honokohau i Maui. O Puukea kana Heiau, aia ma Kukuluaeo. He wahi kaulana no ia i ka wa kahiko.

PENEI KA WANANA KAHIKO :

" Ua puni ka ia — e Mokumoa,
Ua kau ia i ka nene,
Ua haa ka-lo-hanu,
Haa ka ia o Kewalo,
Haa na uala o Paua,
Haa ka mahiki i Puukea.

Haa ka unuunu i Peleula,
Haa Makaho i ke ala,
E Ku — e,
Ma ke kaha kaua — e Ku."
                Ma ka mookuauhau o Huanuikalalalai ; malaila e loaa'i ka moolelo o Kana a me Nihau, no ka mea, oia kona kupuna.

            O na'lii mahope mai o Hua i noho ma Honolulu. O Pueonuiokona ; o Kapaemahu ; o Oiouli ; o Olomea ; o na keiki a Paikua ; o Kahonuimaeleha ; o Kahonumaeleka ; o na keiki a Lonoawohi ; o Kapuaahiwa ma.

NO PUOWAINA.

                He puu kaulana o Puowaina, aia ma ka aoao Hikina o Honolulu. Me he pikawai la kona kino ke nana'ku, a ua poepoe maikai ololo o luna o kona waha.
            Ina e ku ke kanaka maluna ona, ua ike maopopo ia i ke kulanakauhale, me ka aoao hikina, a me ka aoao komohana.
            Aia maluna ona ka umu ahi e puhi ia ai na 'lii a me ma kanaka i ke ahi.
            Peneia. Mai Kauai, a Oahu, a Maui, koe aku o Hawaii.
            Ua maheleia na kapu elua, l. Kapu akua Alii, 2. Kapu akua.
            1. O ke kapu akua Alii ; Ekolu Papa i komo iloko o keia kapu. 1. Papa akahi Kaniaupio; 2. Papa elua Kapio; 3. Papa ekolu Naha. Ua kapaia na'lii o ia mau papa, he poe akua.
            Ina e laa ke Alii a me kekahi kanaka i na kapu akua Alii. Alaila e puhiia oia i ke ahi, no kona ae ana i ke kapu akua Alii. No ka mea, ua kapaia keia mau papa he mau Alii akua lakou.
            " O ko okooko ahi kapu ia o Keaka, O ka haulapa ahi ia kekuni, I kapuahi no-a lehu I kapuahi no-a wela, O ka Opikanaulani nui, Kela he Alii, O ke kaina laau, Iloko o Haloa, O ka ao mae ole i ka la ke kupa,"
            2. " Ko kapu akua ;" Ua pilike kapu akua i na mea i laa no ke akua, ina ua hai, a ua laa i na kapu, a ua hihia i na kapu o na'lii malalo iho, alaila, ua lilo i mohai no ke kapu akua. Ua kauia oia maluna o na lele o na Haiau, i mohai no na akua.

NO KAHEIKI.

                Aia o Kaheiki ma Keoihuihu o ke kualapa mawaena o Nuuanu, a me Pauoa. He Haiau ia na ka Menehune i hana no Kahanaiakeakua. Aka, i ka lilo ana o ke Aupuni i ka Ilio ia Kaupe. Ua noho o Kahilona ke kahu nana ka ilio ma Kaheiki.

NO KAUPE.

                He moopuna ilio o Kaupe na Kemoo, a o na makua o Kapapaikawaluna me Lehuula na makua o Kaupe.
            A o kona kahuahale a me kona Haiau (aia kokoke i kahi o J. Meek ma Lihue.) Ua olelo ia i kona wa, ua pau loa na kanaka i ku ai ia e keia ilio. Ua koe nae ka ohana Alii.
            Ua kii o Kaupe e ai i na kanaka o Maui, a hala loa aku i Hawaii, a ua lilo mai ke Alii o Hawaii i ka ilio.
            Ua imi mai ka makuakane me ka manao hoohalahala e make pu me ke keiki. Ua ao o Kahilona me ka makuakane o ua keiki nei i kapule, oia ke kumu i ola ai o ka makuakane a me ke keiki.
            Eia kekahi wahi hua pule o na pule i aoia e Kahiona.
" Kaa ka hale iki — la
Kaa ka hale iki,
Kaa ka hale nui — la,
Kaa ka hale nui,
Kaa ka hale poko — la,
Kaa ka hale poko,
Kaa ka hale iki,
A Maiuu — e — Maaa — e,
Nohinohiau — e,
Kukulu i ka pahu — e — mane,
Ma ne a ke 'kua — e,
Ma ne a ka ilio,
Ma ne a ka puaa,
Ma ne a ke kanaka — e,
Eia au la — o Kahilona,
O ke kumu o ka pule,
I laha mai ai o Kahilona."

            He nui na pule i aoia ia Kahilona, oia mau pule kana i kii ai i uka o Lihue.
            I kona kii ana i ka po me ka pule i ka waha, a hiki mawaho o ka pa, me ka pule no i kawaha, a kukuli mawaho o ka hale me ka pule no i ka waha. I ke kaa ana o ka Haiau i mau hoailona e akaka ai o Kahilona keia kanaka. Ua kupaa no ua kanaka nei me ka pule no i ka waha.
            I ka moe ana o ke akua oloko, a me ka Ilio o Kaupe; komo no keia iloko me ka pule no.
            I ka wehe ana o ka makua i kana keiki a hemo, me ka hoomau no i ka pule.
            " E KU, e Lono, e Kane me Kanaloa, e hoola mai ia maua amama"
            Holo mai laua a Kapukaki ; e wili mai ana ka ea o ka lepo o kula o Keahumoa i ka ilio ia Kaupe ; e uhai mai ana ia lauanei. Holo mai laua nei a Kapapaikawalalo, aia ia pohaku i Kahauiki, (ma ke alanui o Waikoae,) komo laua nei iloko me ka pule i ka waha.
            O ka mana o ke akua ko laua mea i ola ai, ma ka ikaika i ka pule.
            I ka hala ana o ka ilio, e holo i Hawaii. Ua hiki laua nei i Kaheiki i kahi o Kahilona ke Kahuna ; e noho ana o Kahilona me ka pule iloko o ke Kuahu me ka hoomanao no laua.
            Ua ao aku o Kahilona ia Kahikimanewanewa i ka makua o ke keiki, e hoi a Hawaii, e hana e like me kaua kauoha i mea e make ai ka ilio.
            Ua hooko o Kahikimanewanewa i na kauoha a pau. Oia ke kumu o ka make ana o Kaupe.
            " O kona kino ak-a, ua hoomanaoia o Kapukaki, me ka Nuku o Nuuanu, a hiki i ka wa i hala aku nei ia Laameha. "
            Ua lilo o Kahilona i kupuna no ka mookahuna o Oahu. O ka inoa o ke keiki Alii, o Pehekeula.
            " E ike ia kakou hookanaka, O kipahewa ke aloha i ka ilio, He ilio ia, he kanaka wau, He kanaka wau, He hoahanau iloko o ke aloha, He ahihi paa i ka manawa, He aweawe huna i ka waimaka, Komia iho-e-ia."

NO KAWAAOKEKUPUA.

                He waa keia no Kahanaiakekua ma ka Wananakoa kahi i kalai ia ai, a oki, a i ke kauo ana i kai me na'lii a me na kanaka. Ua kauo ke akua iuka, a puepue ka waa. Aole i paa i ke akua, ua lilo i kanaka.
            I ka hiki ana i Kahookane, ua hakaka me ka moo.
            He kuna ka mea i paa ai o ka waa.— (Ua oleloia he kuna ka mea nana i pani ka wai o Honolulu) ke waiho nei keia waa ma Kahookane a hiki i keia la.
" Ka maiewa lauoho loloa o ka hala,
Kauna lauoho loloa o Hanalei,
I hoao mokumoku ia e ka ipo,
Ua moku ka welelau,
O kelakela ke kupu,

Mamae ka liko ua eha Kaukaopua,
Akahi o hai mai i ka eha,
Ua eha ia."

NO LUANUU.

                He keiki o Luanuu na Laka, o Hikawolena kona makuahine, no Waimea, i Kauai, ma Peekuai kahi i hanau ai o Luanui.
            I ka wai ula o Mahaihai, i ke one aei o luhi kahua. I luhi i kamaikeaho ka-a-a. I kona i Peapeamakawalu ke 'ewe. I ke kaha i kolo ka piko.
            Ua hanai ia o Luanuu i Kauai a nui; a ua oleloia he Alii maikai oia.
            O ka mahiai kana hana nui. Ua hoolilo oia ia Kauai i mahinaai momona no kona Aupuni.
            I ka manawa i kokoke ai o kona makuakane o Laka e make ma Kualoa.
            Ua kauohaia o Luanuu e holo mai e ike.
            I ka holo ana mai, ua laweia o Laka i Waikane.
            I ke kokoke ana e make o Laka. Ua laweia i kai o Ahua o Laka, a malaila oia i make ai.
            A ua kapaia kela wahi ma kona inoa, a hiki i keia la. Na Luanuu i hoihoi i ka hooilina kupapau Alii, aia ma Iao, i Wailuku, Maui.
            Ua hoi o Luanuu i Kauai, a malaila no oia i noho ai a elemakule.
            He Aupuni maikai kona a ua mahalo na kanaka a pau iaia.
            I kona kokoke ana e make ua hoihoi ia mai oia i Oahu nei.
            Mawaho o Mamala oia i make ai, a ua hoihoiia ma Puukea, no ka oihana a Kahuna, a ma Honuakaha kona wahi i waiho ai.
            A ke waiho nei o Luanuu i ka ua waahila o Nuuanu.
" O ka lua o Haho,
O Luanuu kameha,
O kahai o Lono,
O Keakihala o Kahalaie,
Ooe ia e Kane,

O Kane oe o kaula i ke apo lani,
O kaula hooleilei a Makalii,
Ia Makalii oki ka lua,
Kiai ka la ilaila,

Nana mai o ke kanaka a Kaukuna,
O ke kanaka a Kaukuna,
I Manuakahi i ka poipoi,
I Kahopuaiku,
Iaiku i Kaiwikanihele al.
Hele kaiwi o kalua ka'u aloha."

(Aole i pau.)