Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 30, 29 July 1865 — KA MOOLELO. O HAWAII NEI. [ARTICLE]

KA MOOLELO. O HAWAII NEI.

HELU 7. No kjs Kaapuni Makaikai i na wahi KauLANA A ME NA KUPUA, A MB Nil'Lll KaHIKO MAI HAWAII A NIIHAU. No Waolani He aina o Waoiani no ka lahui kanaka eepa. Ua oieloia penei ma na mooleio; "Ka makoie la i Waoiani, ka hapakue la i Waolani, ka oopa ia i Waoiani, ka ohule ia i Waoiani, ke kuapuu la i Waolani, ka halepahu ia i Waolani, ka iliiii la i Waolani, ka mana i Waolani, ka moi ia i Waōlani, ka paehumu la i Waoiani." He poe kanaka keia ika helu kanaka ana a na kolea, nia ka moe a Moi ake kahuna mana. Ua helu pakahi ia na kanaka a puni o Oahu nei, a elua aina i mahuahua iki na kanaka, o Waolani, a o Ulehawa, rpa Waianae ? ao ka nui o na aina, mai ka hookahi a hiki i ke eono, a o ka pakahi ka nui o na kanaka o ,na aina. Penei e heiu ai. O Kapinno ko Kapalama, o Kāhaoi ko Kalihi, o Kahau ko Kahauiki, a pela aku. Ua hanaiia o Kahanaiakekua ma Waolani; o Kahihikuokalani kekahi inoa. 0 Knhnno n Newa ka mea nana i hana», a o Kahano ka toea aana i kikoo na lima 1 kykuiu o Kahiki, a maluna ona lima i hele mai ni ka lahuikanaka i kapaia he Menehune. Ua kiiia lakou i kanaka no Kahihikuokalani. Ua oleioia na lakou i hana kuapa o Oahu,a me na Haiau* . O Mauiki.o Kaheiki o Kawaewae. O Eku, Kamoalii, o Kuaokala. 0 Kuleonui ko lakou luna kala. O Kailua ka nina e noho ai ka Menehuna. Iluna o Manoa e kahea ai ai o Kuleonui. Penei e kahea aku ai. " E ka Menehuna o Kailua-e; —Hehana." Menehuna; " Heaha ka hana ?" He hale, o ka iwi o ka mnnu ka pou, o ka iwi o ka manu kē on, a o ka iwi o ka manu ka aho, kn naau o ka manu ke kaula;" " Aole hoi ha he hana, he pupu kahi wale ae no." Un noho ka Menehuna ma Puowaina, ao ka lua hanalep.o o Pauoa. Ahe mea kaulana no hoi ia i ka wa kahiko. " A Nuuanu popoi ka huna abua, Kukuku ka alo a ka m&kani, Hololua,liolo pili, Holokako i ka pili ka makani, 1 ka wa i lih> ai ka ia, a pouli ka honua; a o Kbhano ka mcs nana i kii ka la a ioaa, a oia keia malamalama a kakou e ike nei. [E huli kakou a e nana hou mai mamua ioa o ka hokumu ana o ka honua. Ma ka Moolelo a Kaloheaulani a me Kapaahuiani i nala o Kualii ke'Lii o Oahu no ka hana ana i ka honua, ame ke kanaka mua.] MOKUNA 1. _ He umikumamaiwa hanauna mai a Kumuhonua mai a me Hafoiho kana wahine, a hiki ia Iwahinakiakea ke kane, Umiwahinakiipapa ka wahine. Ua nana mai ke Akua i ka lewa; ua hoopuniia oia e ka malamalama, a ua paepae ia oia e ka nani ano-e alohilohi lua ole. Ua kipaepae ia ika momi oka walua o ke Aloha. Ia wa i piha mai'ai oia e ka hoop&ilua a me Ka hoowahawaha no ka pono ole o ka honua. Nolaila, ua hooiiio māi ke Akua i ka lani ame ka honua i ahi. Ua wela ka lani a me ka honua ia ia. MOKUNĀ 2. No KA LANI HOU A ME KA HONUA HOU. Hana iho la ke Akua i na uhane no ka lewa; a hoonoho ia Ku, ia Lono, ia Kane a me Kanaloa i mau Alii Uhane. A hana iho la ke Akua ika iani a me "ka honua. —He umeke ka honua, a he poi ka iani, o ke ao ka pala, o ka la me ka mahina, a me ka hoku, o ka anoane ka hoku o ka lani, ma ka ha o kona waha. u Hookumo kalani, £umu ka honua, K& paa ka paa, Ka naki ka mau,

Ka hihi ka pipili ka uki, Pipilikam, a ow&ka lale, Lele hoaka ka paku. Leia hoaka ka lani, Hoaka ka laai, Hoana kaka, Kuku! kalaai, Hoene kaka, ne-i ka lani, -Hoene i hoene i kukuku ku aku—e, Ku ka lani iluna ne-i, Ea ka lani ke kui kapalulu, Ke kui kapalili." Ua paa ka lani, ua paa ka honua, ua maheleia na Haawina a pau. Olelo mai la ke Akua ia Ku, Looo, Kane me Kan&loa. E hana kakou i ki* nako. Ololoimehani ka inoa oka aina, 0 Kahakahakea ke one, o Hikiauoia kn ke Akua wahi i noho inai ai e Kauoha mai la ke Akua,e haua oukou 1 kanaka e ku ia oukou. Lawe ae la o Ku o Lono a me Kane ; kahak&ha iho la ike one ; a hana ibo la, aku ke kii oke kanaka. Olelo aku ta o Kane ia Lono, "O kau o ka hoolohe, īa oe hoi e Ku, o kau hoi o ke ku iiuna ; e hoolohe olua i ka'u e olelo aku ai." Makau o Ku )aua o Lono ia Kane o make laua nei, i ke ko oie o na mea a Kane e pane mai ai. £ lalau ae laua nei i kekahi uhane, hahao iloke o ke kii a lakou nei» kahakaha ai, a i hoopuupuu ai i ka lepo. Ku mai la o Kane a kahea mai la, penei: " I Hikwiu-ola-ola— I Hiki-au-oS -ola." Oj ae ana ka lepo. " I Hiki-au-ala-ala~l Hiki-au-ala-ala." £ ala mai ana a noho iluna. I Hi-ki-au-e-ku-ku—l Hiki-au-e-ku»ku." s D ku mai ana kela iluna, a liio ke k«naka i uhane ola. Ua kapaia ka inoa o Welaahil4ninui—O ke ano; Web ka lani, wela ka honua. 44 Ua wela ka hoku ka Ua we)a Makalii Kaalo ia Kaulua, Kaiohu ka Papapa ka aiaa, * Haahaaka lan*, Kaikoo ka mauna, Ha-ka nioana, N Popoi Kilauea, 0 mai Pele i ona kiao, Hakikili ka ua mai ka lani, Nei ke olai k& honua, * Ha-ka Ikuwa ka poha-koeUel«," lke mai o Kanaloa u« loaa ka nei kanaka ; aole hoi i lilo ka ia nei ku lep° • kanaka ; nolaila, ohumu iho ta o Kanaloa, a hana iho i na mea aewaawa, e hoawahia ai i ko ke ao nei. A ma'* Kanaloa la i puka mai ai na mea ino he nui wale. "Ka papa bolahola % 1 awahiamulea, I ke kukai halelo, Ka auhuhu akia mulea ka 1 wahi makua ia. M Hana iho ke Akua he kanaka wale »o kai loaa, noiaila, oillo mai )a ke Akua ia Ku, ia Lono a me Kane, e hana ouko« i wahine i kupono ia ia, e iike me koaa kanaka maikai. A ma keia kauoha a ke Akua, e haohae iho ana o Ku, o Lono a me Kaoe ī ke kino o Wela, a lawe o Kane i kaoa wahi a hana iho i wahine i kupono hoi ia Wela. OKu hoi ame Looo, hookeu* kui hou laua ia Wela, a lilo hou ae ooi kanaka e like me kona ano mua. . Alakai mai la hoi o Kane ika wahiae imua o Ku, o Lono a me Wela, a i ka j hoopili ana'e ua like. A ike akuhoilao j Wela i ka mea maikai i laweia mai imaa ona, aua kapaia ka inoa o Owe. Oia ke ano, haehae, nakeke, nekeke, nakekeke. " Haluio, nei, nehe, owe, Nakeke, nehe, oweowe, Mo ka lau leie ka oulu, Mohola ka waha, Ua kupono ka alihl, Kau ponoka niao, Ua pono ka waha, Ono ihu ouo hope, Ku mai no o Kuolowao, Ahi kuli, ahi lono, I kaulana ihn,' 0 ke okooko ahi kapo ia 0 Keaka," OWelaahilaninui ke kane r oOweU wahine, oia no hoi na kupuna moa waii nei. Ua hanau mai na kna o £*» hiko Luamea. Ua oleloia he kahaipule, ahe aliimaikai mom na kahiko. Olalowaia kooa aioa, o K». pulanakehau ka wahine, ua na laua oa keiki, o Wakea, Lihawak. • me Makun. Ua hooliloia o Wakea i heEa, a i nokaohanaeloaa anamaia Wakea. O Lihauula, ua hooliloia kana poe inamo wa ka oihana kahuna. O Makuo, mi fcn na poe mamo i poe*k«uw% lawekw« mm ka h&na.