Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 30, 29 July 1865 — Ka Olelo Hoikeike. [ARTICLE]

Ka Olelo Hoikeike.

A. Admiral Tomas, ka Luna Kieleie 0 na Moku Manuwa o ke Aliiwahine o Beritania ma ka moana Pakipika; n i na mea i hanaia ma na Aina Hawaii, mahope iho o ka hiki ana mai o H. B. M. Moku Carysfort, 1 ka malama o Febuari 1843. Ia HAMEHA 111, ke Aliinui o na Aina Hawaii, a i na alii iho kekahi : I ka lohe ana a ka Luna Kiekie "ma Valeparaiso i ka malama o lune, 1843, ua hariwi ia na aina Hawaii i ka Rt. Hon. Haku George Paulet, kekahi Luna o ke Aliiwahine o Vitoria, wikiwiki iho la ati e holo mai i keia pae aina e ike i ke kumu o kela hana ana, a e lohe paha i ka manao i sflakai aku ai a hiki i kela mea. A hiki mai la au, o kuu pono mua no ke ike i ke Ali* Kamehameha 111, a e lohe inaopopo i na mea pilikia i hoopuni iaia, a me ka manao o ua Alii nei, ma na mea i hiki ole ai iāia ke hookaa aku i na mea hookaumaha i kauia'i maluna ona, na mea i koi aku ai iaia e haalele i kona nohoalii ana maluna o kona Aupuni ia manawa; a e ike hoi, ua haawi maoli mai paha ia me ka oluolu, a me ke noi ole ia aku. A lohe iho la wau, o ka Admiral, e hiki no ke hoopau aku ia mau mea hoopilikia i haawiia'ku ai i ke aupuni, a hoomoakaka aku au i ua Aiii la, aole oia i maopopo lea i na kanawai hoopono a me ka manao maikai a ka Aha Kuhina o ke Aliiwahine'Beritania e hooponopono m»i nei, ma ko lakou kukakuka ana a pau i na mea pili i kō.na aina e. A i ka manawa hoi e pono ai ke kokua i ka pono o na kanaka Beritania, a e hoopai aku paha i ko lakou hoopea wale ia, ua malama pono like no ka poe malama Aupuni i ka pono ponoi o kela aina-e o keia aina-e, o na aina ikaika a me na aina ikaika ole. Hc kanawai keia ia lakou, aole ka hookaumaha aku a hiki i ka wa e pau e ai mamua na olelo aloha a pau i ka lilo i mea ole. A ua ike hoi au, he lnna ko ke Alii Hawaii maiiao, e hiki no ke hoaponoia kana hana ana; a mamuli o ia hoaponoia ana e hoihoiia aku ai kona aupuni ana i haawi mai ai i ka pilikia. Ua hooiaio aku hoiau imua o ua Alii nei, o ka makemake nui keia o na alii o Beritania Nui, e hookuikahi maikai ir.a na mea maikai a pau me na Aupuni kuokoa a pau, a e papa aku i na kanaka Beritania, aole e hoopilikia lakou i na kanaka o na aina e, aole i ko lakou kino, aole hoi i ko lakou waiwai, ma na wahi a pau i noho ai lakou. A ina e hiki ke waiho. malie i ka hoopai aku i ke aqpuni nawahwali ma ka hoouku iaia, e waiho no, ke pilikia ia ilaila : aole oia wale no, e kokua aku no iaia kekahi i na olelo ao, a i ka hana lokōmaikai aku hoi i ka poe noi mai ia kokua ana. Aole no e makemake aku lakou i ka uku, aka, o ka malu like a ine ka pono like no na kanaka Beritania me ia i haawiia aku ai no na kanaka o na aina punahele loa. Eia hoi, ua ae mai ke Alii o Hawaii i kekahi manao hou no ka hooponopono ana i na mea hihia, na mea i lilo i kumu i haawia'ku ai kona Aupuwi. " No ia mau mea; Owau o ka Luna Kiekie 0 na Manuwa o ke o Beritania ma ka Moana Pakipika, a ma ka oihana Luna Kiekie o ke Aliiwahine o Vitoria, ke Aliiwahine o ke Aupuni kuiia o Beritania Nui me Irelani, ke hai aku nei au rne ka hoomaopopo, Aole no au e ae aku i ka haawi ana mai 1 ke Aupuni Hawaji i ka la 25 o Feberuas>j īho nei 1843; aka, ke hooia aku nei au i Alii Kamehamehn 111. oia ke Alii mao$ y '-s£ic>- \ na ua paq aina nei! Kf hni aku nei^ /' ,f ;

au i ua Alii nei, he aloha a he makemake wale no ka manao o ke Aliiwahine o'u iaia; a ke makemake nui nei ua Aliiwahine la e hanaia aku a* o Kamehameha 111 i Alii Kuokoa, e waiho ann i ka hoomalu ana ma kona mau lima, i hookupuia'i i ka pomaikai o kona mau aina mii kana hooko Kanawai ana mamuli o ka pono. No ka mea, o ka pono no na Alii Nui a pau, me na Luna Aupuni a me na Kuhina a pau e hoomalu maikai ina malihini e noho pu ana me na kanaka ona; a ina aole e hiki i kekahi Alii ke hoomalu maikai ia lakou e like me kona poe kanaka ponoi, alailp aole no e pono ke ae ia mai lakou e noho ma kona Aupuni' ke hooia ole mai oia e noho maluhia lakou. Aka, aole no e manao ke Alii Beritania ua hihia maoli ke Alii o kekahi aina, i hou ino nei kona puka ana ae mai ioko mai o ka naaupo, mamuli o ke kokua ia mai e ko na aina naauao, no ka hana kekee a kekahi mau kanaka ona, ke kokua ole ua alii la mamuli o kela hana kekee a pono ole, a ke noho malie ole kela i ka wa e ohumu ana a e hana ania lakou i ua hewa la, a ke ae ole aku ia i ka noho inaluhia o lakou me ka hoopni ole ia.

Ina paha e hiki mai i kekahi manawa e hunaia'i kekahi hewa, a e hoole ia mai ai ka • hoopono ana e na'lii i ka pono no na kanaka Beritanin, ua maopopo ilaila ka mea e hanaia'i; alaila he pono ko ka Luna Kiekie, ke hiki mai ka hewa io, a koe no ua hewa la me ka hooponopono ole ia, e imi ikaika aku a loaa mai ia mea pono a ka Mea Hoopunipuni a rae ka Hoopono ole i hoole mai ai. Ke lana pono nei ka manao o ka Luna Kiekie e lawe no ke Alii o na Aina Hawaii i keia hoihoi ana aku i kona Aupuni nona, me ka hoomaopopo io i ka pgno e kau mai ana maluna ona, e uku koke aku i na hala io i lawehala ai kanaka ona i ka na kanaka Beritania; a e hooiimopopo hoi i ka pono o ka hoomau ana i na manao aloiia i kuikahi ai īa mau aupuni elua i na makahiki he nui i hala ae nei. Ke lana nei hoi kuu manao, aole e hoopoina ke Alii, aole hoi kona mau hooilina mahope ona i ka mea a Kapena Kuke, a ka mea mua i holo mai ai i keia pae aina, nia ona la i hookipa muaia'i na kanaka Hawaii iloko o ka ohana nui ona lahuikanaka. A ma ka waha mai o Vanekouva, (kekahi kanaka Beritania,) i lohe mua ai o Kamehameha 1 i ka hoohiki ana i ka inoa o ke Akua oiaio.. ke kumu ia i hopuia'ku ai, mahope wale mai, ka pule wahahee, ka hoomanakii, ame na mohai kanaka. Ama ka hana ikaika, a me ka hoomau molowa ole 0 na Misionari Amerika ī hookupaaia'i ka hoomana oiaio, haumia oie, i hookuiia me ke Ao palapala a me na oihana hoonaauao. A ina e huipu ia, a e ao pono ia keia inau mea, e hooulu mai no ia i ka maluhia o ke ola a me ka waiwai, i ka Luna pono, i ka hoomahuahua i ka Naauao, i ka Pomaikai o ke Aupuni, i ka mahalo a me ka manao manao maikai mai o ko na /ahuikanaka e, o ka poe e oi aku ana mamua o oukou ma ka ike, 1 ka Manaoio i ke Akua, a me ke akamai i ka oihana malama Aupuni. O keia mau mea e pomaikai ai a e pono ai, ka na Alii Beritania e makemake nei e hoeulu ia a e hoolahaia'e iwaena o na kanaka Hawaii mamuli o na hana pono a pau e hiki ai ia lakou.: A pela e hoohuliia'i ke Alii me kona mau Luna ina ka aoao o ka Hoopono; o ke kumu ia o ka Noho maiuhia, a me ke Apo paa o ka oihana Kalepa. Ua hookoia keia maluna o H. B. M. Moku Dubelina, ma Honolulu, Oahu, i keia la kanakolu kumamakahi o lulai, i ka makahiki o ko kakou Haku, hookahi tausani ewalu haneri me kanalm kumamakolu.* (Kakau moa ia) \RICHARD. THOMAS. Unuhiia e A. Bihopa no ka Nonanona.