Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 31, 5 August 1865 — Page 1

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Jovanei Taito
This work is dedicated to:  Dr. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

"Ka Nupepa Kuokoa,"

Hoopuka Mau Ia Ma Honolulu

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no na mahina he

Umiku Mamalua,

$1.00 no na mahina eono,

Me Ka Hookaa Mua mai.

Na Olelo Hoolaha- aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mau ke dala o na olelo hoohala a pau e hoounaia ana mai e pai.

Kanikau- he hapaina dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hol 4 keneta no ka lalani hookahi- penei: he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00; a pelaʻku.

Ka Uku No Na Olelo Hoolaha-- ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e hanawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O Na Uku Pepe A Pau E Hookai Mus Mai No-aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hooka e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

Aia Ke Keena O Ka Nupepa Kuokoa-ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina(Bailorʻs Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

                                                            L.H.KULIKA.(Luna Hoopuka.)

Ka "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

ADVERTISMENT no: exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or 1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PATMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the subscription List until paid for. This rule must be strictly adhered to, no account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sallorsʻ Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

            L.H.GULICK.

                        Publisher.

Volume I.II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

 

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU!

Ua PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I k ano o na hua olelo Hawaii, a ku kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke O Wini. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana. $5 Dala ke kekaii. $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha lua i ka momona o ka naauao.

                                    H.M.WINI.

                                                Mea Hoopuka

Honolulu, Mei 22, 1865.

S. KUPANEA.

J. W. KEAWEHUNAHALA.

Loio! Loio!

KE HOOLAHAIAʻKU NEI I NA KANA- ka a pau o keia Aupuni, ua makakau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia ʻua i ka hihia, a  pale ana no kekahi hihia imua o na Aha hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kunawai, a me ka kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka mea hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, ala @ uka iho o ka huina o ke Alani Hotele a ine Maunakea in a Honolulu, Oahu.

Honolulu, Feb.6, 1865.                                                                                                           167-y

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

E IKE AUANEI NE MEA A PAU LOa O ke kuaaina, owau o ka mea noua ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana; Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKOU i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke wau EKOLU DALA ME HAPALUA($3.50) no ka barla hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. KWIKI, MAI KAULUA!

                                                CHUNG HOON & CO.

Aienui. Honolulu, mei 1, 1865.                                               2-3m

HALE PAI KII,

AIA KO"U HALE PAI KII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Lela, malunaʻe o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA,"

Ua emi loa na kii. Elima dala no ke Kakini Pepa Kii hookahi. A eina wale no dala no ke kii aniani.

                                                                        H. L. CHASE (Keiki.)

1741y.                                                             Mea Pai Kii.

KUOKOA HUMUHUMUIA.

EKOLU BUKE-BUKE 1, 2, A

ME 3.

Umi Kala

ke kumukuai no na buke ekolu, No ka akahi buke $3.50.      E

ninau ma ka Hale buke o

171-4m.                                                                       H.M.WINI.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Hale pule, $4 00

"Ohana, ano nui, me na kii,}{250

a me na Moohana, }{5 00

"ohana uuku iho, me na Moohana ili ulaula, }{1 00

Ohapa, me na Moohana wale no, 624

"Okoa,                                    50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M.H. 1838,         25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,     124

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                        25

Haiao,                                                              25

Hele Malihini Ana,                                          25

Wehewehehala,                                               26

Lira Hawaii,                                                    25

Na olelo Hoopomaikai,                                   25

No ko ke Akua Ano,                                       25

Lira Kamalii,                                                   25

Kumumua Hou,                                              124

Moolelo Ekalesia,                                            50

Hoike Palapala Hemolele,                              25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,          25

Ninauhoike,                                                    124

Eia na buke i haawi wale a.

Haawina Baibala                                            

Ui.                                                                  

Olelo Ao i na Wa ine Hawaii.                        

Na Dawida Malo Kumumanao.                     

Ko Olelo Ao Liilii.                                         

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.                     

                                                L.H.Kulika.

Kakauoleloo ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelie o Hawaii

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HELU 10.

(I unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana,)

A lohe o Cinigamalaina i keia mea mai kana maukaikamahine ae, alaila, hoohewa loaiho la oia ia ia iho. Aka, no ka na kaikamahine noi ana mai i ko laua makuakane e imi i pono no laua ma ko laua hewa e hoopiiiaʻi. Aka, aole e hiki i ka makuakane ke imi i pono no kana mau kaikamahine. Ia manawa, olelo aku la o Cinigamalaina i kana mau kakaimahin: Aole e hiki iaʻu ke imi i pono no olua, no ka mea, ua hiki aku olua i kahi o ka hewa nui i ku ai, a nolaila, ke kauoha nei au ia olua, e hui pu aku me na Kuhina o kakou, a na lakou e imi i ka pono no olua, no ka mea, ua hiki ole iaʻu ke imi."

Ia manawa, kaumaha nui loa iho la ua mau kakamahine nei, aka, mamuli o ke kuhikuhi ana a ko laua makuakane i kahi e pono ai, nolaila, hele aku la laua a hui pu me na Kuhina, a hai aku i keia mau mea. I mai la na Kuhina, "Aole e loaa ka pono no olua, no ka mea, aia ka palapala hoike a ko olua makuakane ma ka lima o ka mea nana olua e hoopii."

Mamuli o keia mau mea, ua nui loa ke kaumaha o na kaikamahine no ka loaaole o ko laua pono: Ia manawa, komo mai la o Fermauta ka Loio, ka mea a ko laua makuakane i hoouna mai ai e hui pu me na Kuhina e imi ka pono no kana mau kaikamahine, aka, aole nae i loaa ka pono ma o ka Loio la: I kela manawa no, komo ana ke kahunapule i ka manawa a ka Aha Kuhina e hana ana, mamuli o ka hoouna ana mai a Cinigamalaina.

Ia manawa a ua Kahunapule nei i komo aku ai, ninau aku la oia i ka i ka hana a ka Aha, aka, Hoole mai la ka Aha Kuhina, "Aole i loaa ka pono no na kakamahine." Ia manawa, olelo aku la ua Kahunapule nei.

"Ina mamuli o ka hoopau ana a keia mau kaikamahine Alii i ka palapala ke kumu o ka hoopiiia ana e Asimeda, alaila, ua hala ole na kaikamahine, no ka mea, o ka hopau ana i kela palapala i ke ahi, ua pono no, no ka mea, oia no ka uku o kona hoopunipuni nui, a he pono oia (Asimeda) ke hoopii muaia mamuli o kana hoopalau hoopunipuni ana i na kaikamahine Alii nei: A o ke Kanawai ana i hoopili mai nei ia laua nei, aole ia he Kanawai ma ko kakou Aupuni. A imua la o ka Aha  Hookolokolo hea e hoopiiiaʻi keia hihia, no ka mea, ua ike no ka Aha Kuhina a me ka Loio pu, aole e hiki i na aha o keia Aupuni ke Hookolokolo ma ka mea ku ole i ke Kanawai o keia aina, nolaila, mai kaumaha ka Aha Kuhina no keia mea: A ma koʻu aoao Kahunapule no ka Hale Alii nei, aole oʻu manao e loohia mai ana keia hihia maluna o na kaikamahine Alii, no ka mea, ke manaolana nei au i ka Haku. A o ka pono i koʻu manao, na na kaikamahine Alii no e palapala pololei aku ia Asimeda."

Ia manawa, akahi no a mohalaʻe ka manao o ka Aha Kuhina a me na kaikamahine Alii: A mahope iho, hoopuka aku la na kaikamahine i ka laua palapala, penei:

IKA HOOILINA ALII O BERITAINIA ASIMEDA. }

Ua noonoo nui iho maua i kau palapala i hiki mai i o maua nei; ma na kumu hea la e hiki ai maua ke hoopiiia a hoahewa ia hoi? No ka mea, o ke Kanawai au i hoopili mai nei ia maua, aole ia i ku i ke Kanawai o ko maua Aupuni nei: A na ka Aha hea la e hana ia hihia? He oiaio, ua hewa maua ma ka hoopau ana i kau palapala i ke ahi, aka, ma ke Kanawai i kau mua ia e ke Akua maluna o Sinai no ko ka honua nei a puni, aole maua e hewa

: o ke Kanawai au e hoopii nei, ma kou Aupuni wale iho no ia; a o ka hoopau ana i kau palapala i ke ahi, he uku ia no kou hoopunipuni nui ia maua me ko maua makuakane Alii.

                                                            DIANAMURA.

                                                            SENEBADY.

A hiki ka palapala a na kaikamahine Alii ia Asimeda, a ike iho la i ke ano maopopo oia palapala; ia manawa, palapala hou aku la o Asimeda penei: DIANAMURA & SENEBADY

NA HOOILINA ALII O CINIGAMALAINA}

Ua loaa mai iaʻu ka ilua palapala i kakau inoa ia e ko olua mau lima menemene ole. Aka, mamuli o ko olua manao lili hilahila ole i hoolilo ai olua i kuu palpala ilehu iloko o ke ahi. A mamuli hoi o ka olua mea i olelo mai nei, "Aole i ku i ke Kanawai o ko olua Aupuni kaʻu mea i manao ai e hoopii ia olua." He olelo oiaio no ia, pela no koʻu manao mua mahope iho o ka olua hoopau ana i kuu palapala i ke ahi, aʻu i lohe ai mai koʻu Ahaiolelo mai, aka, mamuli o ka palapala kauoha a ko olua makukane Moi iaʻu, e hoopii ia olua no ka hewa a olua i hana ai, nolaila au i noopuka ai i palapala pela; aka, ma ka Kanawai o koʻu Aupuni, he hewa nui ka olua i hana ai, a nolaila, o kaʻu olelo hope ia olua, e mihi olua no ia hewa a olua i hana ai. Ina e loaa aku iaʻu ka palapla kauoha ia olua e pili ana no kaʻu Ahaaina Aloha, alaila, e hoomaka koke no olua e hele mai e hui pu me maua ma kaʻu ahaaina aloha me ko olua makuakane. Moi. Owau no me ka mahalo.

                                    ASIMEDA,

                                    Ke olua Kauwa hoolohe.

A hiki keia palapala i na kaikamahine Alii, a ike iho la i ka mea a ko laua makuakane i hana aku ia Asimeda. Ia manawa, nui loa iho la ka huhu o na kaikamahine alii i ko laua makukane, a hele aku la imua on a me ka olelo aku, "E KA MAKUA, Heaha keia mea ino au i hana ino mai nei ia maua, i hookonokono aku ai oe ia Asimeda e hoopii ae ia maua ma ka hewa a maua i hana ai no ka palapala a Asimeda? A heaha no la hoi kou mea i paumako loa ai i kela Asimeda hoopunipuni, ka mea hoi aole na kou puhaka ia? A mamuli o keia mea ino au i hana mai nei ia maua, ke aneane nei maua e hookaawale ia maua e pono ai imua ou."

A no keia olelo hoi a na kakamahime Alii i ko laua makuakane, pane mai la no hoi ko laua makuakane me ka i i mai, " E na kaikamahine, mai kuhihewa olua, ua hana aku au ia olua ma ka mea e ino ai olua; aka, o ollua la, ua hana ino mai hoi olua iaʻu ma ka mea ku ole i ka maikai, aka, i mea e nani ai au imua o ka mea nana ka Leta a olua i hoopau ai i ke ahi, nolaila au i kauoha aku ai ia ia, e palapala hoahewa mai ia olua, o kapa mai no hoi auanei kela, ua hui pu aku au me ka ino a olua i hana ai; a nolaila, o ka mea maopopo iaʻu a olua e hana ai, e mihi koke aku olua imua o kela Asimeda, alaila, e pono olua.  A o ka olua mea i olelo mai nei "E hookaawale ia olua" mai kuu alo aku, aoe no e hiki, no ka mea, he mea ia manao lili, ka mea ino loa no olua iwaena o ka lehulehu ke hiki aku olua ma ka NOHO ALII, ma hope iho o koʻu hele ana aku ma kela aoao o ka ma ke e like me ka mea mau."

Mahope iho o keia mau mea, noonoo iho la na kaikamahine no ka olelo a ko laua makuakane, a me ka  palapala kauoha a Asimeda "e mihi." Aka, hooholo iho la laua, aole e hiki ke mihi no ka hewa a laua i hana ai. Aole no hoi ia he mea nui i ko laua manao, nolaila palapala aku la ua mau kaikamahine nei ia Asimeda, penei:

ASIMEDA.

Ua loaa mai ia maua kau palapala aole nae he mea nui e ae a maua e kamailio aku ia oe ma ua palapala ʻla, aka, ma kau mea i kauoho mai ai ia maua "e himi" no ka hewa a maua i hanaʻi, mamuli o ka hoopau ana i kau palapala i ke ahi. Nolaila, ke hai aku nei maua ia oe, a o  ka maua olelo hope loa keia. Aole e hiki ia maua ke hooholo, a hooiaio aku e mihi no kela hewa a manao ia nei he hewa ia no maua, no ka mea, he mea liilii wale no ia hewa, mamua o ka hewa au e kupaa la, a no ke aha mai keia mihi ole hoi ou i kou hoopunipuni nui ia maua me ko maua makua Moi?"

                        DIANAMURA

                        SENEBADY.

I ka hiki ana aku o keia palapala ia Aismeda, ike maoli iho la oia i kona hewa ma kana mea i palapala aku ai, aka, aole nae e hiki iaia ke hoike aku imua o ua mau kaikamahine la ma kana palapala. A i mea e nani loa ai oia imua o na kaikamahine, palapala hou aku la oia penei:

I NA HOOILINA ALII

DIANAMURA & SENEBADY

Aloha Olua:

            Mai Hoomau olua e olelo pinepine iloko o olua i mea na olua e kamailio kuhihewa ai mamuli o ka kakou olelo hoopalau ana, no ka mea, oia hoopalau ana, he oiaio no ia: A o ko’u wehe ana i ka olelo hoopalau mawaena o kakou, aole ia na’u, mai ka lani mai no ia. Nolaila, mai haohao olua i ka’u mea e olelo nei, no ka mea, o olua no ka hoike o ko ka lani makemake, oiai au ma ko olua Hale Alii; ia’u i olelo aku ai ia olua no ka’u mea i haoaho ai no kekahi leo i pae pono iho ai maluna o ka Hale Alii: A pehea la olua e kapa mai nei i ka ka Haku mea i kahea mai ai he hoopunipuni.

            ASIMEDA,

                        Ka olua Kauwa.

            Ma keia palapala a Asimeda i na kaikamahine, aole laua i hoopuka hou mai he palapala ia Asimeda, no ka mea, ua olelo laua ma ka laua palapala hope ia Asimeda, “O ka laua olelo hope loa no ia.” Aka, kakali iho la nae o Asimeda i hookahi la mahope iho ma ka la ana i hoopuka aku ai i kela palapala, me ka manao e pane hou mai ana he palapala nana mai na kaikamahine mai; aole nae a wahi mea a palapala iki mai: Nolaila, palapala aku la o Asimeda ia Cinigamalaina.

I KA MOI LOKOMAIKAI

CINIGAMALAINA

                                    ALOHA OE:

            Ua hoouna aku au i palapala ia oe i kekahi la mamua aku nei; mamuli o ko’u makemake e halawai kaua he maka no he maka, a nolaila, ua kokoke loa mai ka manawa e kauohaia aku ai oe. --Elua mau la mahope iho o ka hiki ana aku o keia palapala ia oe, me ka hora umikumamalua o ke awakea o ka elua o ko’u mau la kali, ia manawa e puka mai oe mai kou Hale Alii mai, a e halawai no kaua me ka’u Aliiwahine he maka no he maka ma ka’u papaaina aloha iluna o kekahi o ko’u mau moku manuwa nei. Ia hora no au e hookaa aku ai i ko’u aie o ka uku o kou lokomaikai pau ole.

            Me ka mahalo.

                        ASIMEDA,

                                    Kau Kauwa.

            A hala aku la keia palapala, kauoha ae la oia (Asimeda) i kona Puuku e hoomakaukau i Ahaaina Aloha me Cinigamalaina. A mamuli oia makemake o ke Alii, ua hookoia na hana me ka hanohano.

            (Aole i pau.)

 

KA MOOLELO

-O-

HAWAII NEI.

HELU 8.

NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA’LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

NO KA MAHELE ANA I KE ANO O NA ALII KAHIKO.

            Mamua o Wakea laua o Papa, a ua noho iho na kanaka a pau ma ke ano like hookahi, aole nae i maheleia ka aoao alii, a me ka aoao kahuna, a me ko na makaainana, ua noho huikau wale no. A ua oleloia no nae ma ka moolelo, ua kahea mai no ke Akua ia Kahiko, me Luamea he mau alii. Pela no i ka wa ia Owaia, ua ninau mai no ke Akua mai luna mai o ka lewa. Penei hoi ka hea ana mai o ka leo, i ikeia aku ke poo maluna o ke ao, “Owai ke alii o lalo i pono ka noho ana?” Eia hoi ka olelo a na kanaka, “O Kahiko Luamea.”

            Ua akaka no ke kapa mua ana mai a ke Akua i ke kanaka mua he alii. “E hoonoho ana au ia oe i alii maluna o na mea a pau a’u i hana’i.”

            Mahope mai o Wakea ma laua o Papa, ua maopopo ke kaawale ana o na alii a me na kahuna, na makaainana a me na kauwa.

            Ma ke kuauhau, o na alii mai ka wa kahiko mai, ua kaawale pono ka ohana alii mai Hawaii a Kauai ma kekahi aoao, a ua pili ole no hoi ma kekahi aoao.

            Ma ka mookuauhau o Punaimua, ua oleloia oia ke kupuna o ko Oahu, a me ko Kauai poe alii. A o Hema ke kupuna alii o Hawaii a me Maui.

            Ma ka mookuauhau o Nanaulu, ua loaa ia Moikeha na keiki ekolu. O hookamalii ka mua, o Haulanuuaiakea a me Kila.

            Ua lilo o Hookamalii i kupuna alii no ko Oahu, a ua lilo o Haulanuiaiakea i kupuna no ko Kauai poe alii, a o Kila ko Hawaii.

            Ma ka mookuauhau o Kanipahu, ua loaa ia laua o Hualani na keiki eha, o Kanaloa ka mua, o Kumuokalani ka lua, o Laaikiahuelani ke kolu, a o Kalahulamoku ka ha.

            Ua lilo o Kanaloa i kupuna no ko Oahu, a o Laaikiahulani, no Molokai, ame Maui, a o Kalahumoku, ua lilo i kupuna alii no Hawaii.

            Ma ka mookuauhau o Laakona, oia no hoi ka Ewauli a Laakona, me Wehelani kana wahine:

            Ua hui aku hui mai mai Hawaii a Kauai, no ke komo nui ana o na ‘lii.

            “Hoi ae moe i ka Ewauli a Laakona,

            Na Ewauli a Laakona ka lakou,

            Na ia maka i puka o Kuihewa,

            Oia hoi o Makakaialii,

            Ko kupunawahine,

            Hihia iloko o Kealohikikaupea,

            Kaohi Hina i ka welewele,

            O ka Ewaiki o ka Ewanui,

            O Kukii ke kumu,

            O ka Ewa i laha mai,

            Ke kumu kumu, ke kumu,

            O ka Ewa i puka mai ai,

            I makamaka i makamaka mai ai lakou,

            Loaa Kailihonua ke kaeaea,

            O na eaea i noho pono i ke kapu,

            O na’kua kapu o Kalani,

            O kou kupuna io no ia,

            Lawea mai a pololei,

            Aohe kekee, he mio wale no.”

            Ma ka mokuauhau o Laamaikahiki, o Laulialaa ke kupuna alii o ko Oahu, a o Ahukinialaa me Kukona ke kupuna alii o Kauai, a o Hanalaanui ko Hawaii kupuna alii, a o Hanalaaiki ko Maui.

            [He hoopaapaa iwaena o ko Maui a me Hawaii, no ka hoololi ana o Hanalaaiki ko Maui kupuna alii, ma ka Papa Kuauhau a Kahawalu, a Kaneahei, a Kanewahine, a me Kaiakea, he poe kaulana keia no ke akamai.] O hanalaanui ko Maui.

NO KA MOOKUAUHAU O HALOA.

            Ua hilinai nui ko Hawaii i ka Mookuauhau o Haloa, aka, Oahu a me Maui ka honua paa o ka Mookuauhau o Haloa, a ma ka imi ana, e loaa no.

            Mai a Haloa a hiki ia Kii--He umi ia hanauna a me kumamalua. Aia ma Oahu a ma Maui ko lakou wahi. Mai a Kii a hiki ia Heleipawa-He umikumamakolu ia hanauna. Aia ma Oahu a ma Maui ka nui o lakou. O Mauiakalana kak i oleloia ma Hilo. Aka, o kona aina hanau, aia no ma Oahu, o Uluhewa, aia malaila kana mau mea kaulana a pau.

            Mai a Heleipawa a hiki ia Haho-He umikumamaha ia hanauna. Aia ma Oahu a ma Maui ka nui o lakou. Elua i oleloia no Hawaii, o Wahieloa, a o Pohakuina: Aka, o ka oiaio, no Maui no o Wahieloa, ke waiho nei kona kupapau ma Kipahulu. A o Pohukaina ke Alii o Kau, aia kona kupapau ma Mahiki.

            Aole hoi he Alii o Hawaii i hoihoiia iloko o ka Hooilina Alii ma Iao.

            Mai a Haho a hiki ia Liloa, ua maopopo, oia na kupuna Alii o ko Hawaii.

NA WAHI HANAU ALII.

            Elua wahi i hookaawaleia no na’lii; a i mau hoailona hoi e maopopo ai ke ano Alii nui; a me na’lii. O Kukaniloko ma ma Waialua, Oahu. O Holoholoku ma Wailua, Kauai.

NO KUKANILOKO.

            Ua hanaia o Kukaniloko e nanakaoko me Kahihiokalani kana wahine i wahi e hanau ai ka laua keiki o Kapawa.

            Ua hoonohoia he lalani pohaku ma ka lima akau, a ma ka lima hema, e huli ana ke alo i ka aoao akau, a malaila e noho ai na’lii he 36, a he kuapuu ma uka mai. O Kukaniloko ka pohaku i ka hilinai. Ina e komo, a hilinai, a ka lele i na paepae la hoouka na uha i na Liloekapu, a hanau ke keiki i ke alo. Ua kapaia kela he Alii, he akua, he ahi he wela.

            I ka hemo ana o ke keiki, e lawe koke ia iloko o ka waihau o Hoolonopahu; malaila na’lii he 48, ia lakou ka hooponopono o ke keiki, a moku ka piko, aia ma ka aoao hema o Kukaniloko he segatia me hapa. Mai Kukaniloko aku ma ke komohana eua segatia, aia malila ka pahu kapu o Hawea e kani ai. He hoailona no ke Alii.

            O na makaainana, aia ma ka hikina o ke kahawai o kela aoao o Kuaikua, he mano lakou; ma ka aoao ma ka hema, he ekolu segatia, malaila na kauwa.

            Aka, o na’lii e hanau mai i waho, a i ke kuapuu. He mau Alii no lakou, a i hanau i ke alanui, he Alii no; no waho.

            Ua manao nui no o Kamehameha e hanau o Keopuolani iloko o Kukaniloko. Aka ua pii no, aole i hiki, ua hoihoi e ia no.

            Hookahi Alii o Maui i komo iloko o Kaulahea ke kane, o Kapohanaupuni ka wahine.

NO IAO.

            Ua hana ia o Kapela i Iao i hooilina kupapau Alii. O ke Alii e komo iloko o Iao, a waiho iloko o kapela; oia ke Alii nui.

            O Kapawa ke Alii o Waialua. Oia ka makamua o na’lii i waiho ia i kapela. Oia ka hooilina kaulana o na’lii, a hiki i ka wa i Laameha.

KE ANO O NA ALII.

            Aole ku like ke kiekie o na mea a pau i kapaia he Alii; a he huaolelo i kapa pinepine ia e na kanaka a pau ma ka maa o ka waha i ka olelo.

            Ua kapaia ka inoa Alii, mai ka mea kiekie, a ka mea haahaa.

            I ka manawa kahiko. Ua maheleia no ke ano o na’lii, ma ke ano o ka hanau ana. Ua maopopo ka nuu i ku ai kela Alii, keia Alii, na makaainana me na kauwa. A penei ka mahele ana.

            Papa 1. Alii Niaupio.-He Alii nui ka makuakane me ka haahaa ole o ka aoao o kona makuakane, a me ka aoao o kona makuahine; a ua kapu moe ia kona kapu.  Pela no hoi ka aoao o ka makuahine, a ua like pu ko laua kapu. Aole hoi e hemo ke kapa o kekahi i ke kapu o kekahi. Ua pumehana like ko laua moe ana; a ua kapaia ka laua mau keiki he mau Alii Niaupio.

            Papa 2. Alii Pio. Ina e hui na Alii Niaupio elua, e malama i ko laua kapu Alii o lilo ke kapu ia hai, a e makee ia laua wale no. Ua kapaia ka laua mau keiki he Alii Pio. He oi loa ke kapu o keia mau Alii. Ua kapaia he akua. O ka po ka wa e kamailio ai me kanaka.

            Papa 3. Alii Naha. -Ua like pu ke kapu o na makuakane a elua, he mau Niaupio laua, a o ka makuahine he Niaupio, a ua hanau mai na keiki, a hui hou ae laua e malama i ke kapu.

            Ua kapaia ka laua mau keiki he Alii Naha; a he Alii kapu no ia.

            Papa 4. Alii Wohi.-He Niaupio ka makuahine, a he Alii nui ohana Alii ka makuakane, a he Alii Niaupio ka makuakane, a he Alii ohana ‘lii nui ka makuahine a o ka laua mau keiki, ua kapaia he Alii Wohi.

            Papa 5. Lo Alii.-Ua kapaia na Alii o Lihue o Wahiawa a me Halemano. No ka noho mau ana o na’lii o keia mau wahi me ka malama i ko lakou mau kapu; me he Akua la, me ka ike ole ia, ku e kanaka. Ua kapaia’ku lakou he Lo Alii.

            Papa 6. Alii Papa.-He Alii Niaupio, he Alii Pio ka makuahine, a he kaukaualii ka makuakane, a o ka laua mau keiki e hanau mai no he Alii Papa.

            Papa 7. He Lokea Alii.-He Niaupio ka makuakane he Alii pio no hoi. A o ka makuahine, he, he Alii ohana nui, a o ka laua mau keiki he Lokea Alii; a he Alii Wohi i kahi manawa.

            Papa 8. Laauli Alii.--He ohana Alii ka makuakane, a he ohana Alii ka makuahine, a ua like pu ko laua Alii ana. He Alii no Laauli.

            Papa 9. Kaukau Alii.-He Alii nui ka makuakane, a he wahi Alii iki ka makuahine. A he kaukaualii ka laua mau keiki.

            Papa 10. Kukaepopolo.-He Alii iki ka makuakane a he Noanoa ka makuahine, he Alii ka makuahine, a he noanoa ka makuakane, a o na keiki a laua, he Hanalepopolo.

            (Aole i pau.)