Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 31, 5 August 1865 — Ka Halolelo a ka Mea Hanohano D. Kalakaua no ka la 31 o Iulai. [ARTICLE]

Ka Halolelo a ka Mea Hanohano D. Kalakaua no ka la 31 o Iulai.

E na Makaainana a mme na Hoa'loha: Ua loaa ia'u ka olioli nui, no ko oukou hoolilo ana mai maluna o'u, e hai aku imua o oukou i ka oleloo no na mea e pili ana no keia la; a he mea hiki ia'u ke manao iho, aole no ke ano o ko'u kulana ke kumu o ka haawiia ana mai o keia hana hanohano nui, aka, no ko'u lilo ana he mamo no ka hanauna a me ka papa a oukou e manao nei e hoohanohano ma o'u la. Ma keia mea ke hoomaikai olioli aku nei wau ia oukou, a ke kaohi iki aku nei ia oukou no ka wa pokole, mai na hana lealea a me na hana olioli o keia la e kali mai nei ia oukou. Ia kakou e noonoo ana i ko kakou kulana o keia wa, a hoohalike ae me ke Au i hala, me ka manaolana e lawe mai kakou mai ka wa i hala a me ke Au e naue malie nei, i mau kumu nana e kono mai ai ia kakou no ka wa e hiki mai ana, i mea na lakou e hooikaika ai i na hana e pili ana ia kakou iho a me na hanauna e ukali mai ana ia kakou. Ua ninau pinepineia, no keaha la kakou e hauoli nei i keia la? A o ka malihini e hele mai ana iwaena o kakou, ua oleloia, he mea kupaianaha i ka lahuikanaka ka malama ana i ka la o ka hoihoiia ana mai o ka Hae i lawe hewa ia, a i hoihoi ia mai, me ka hoomakaukau i na lako kawa, ka hoike ana i ka ikaika koa, ka imi ana i ke akamai e hee ai ka enemi, a me ka hoomanawanui i ka nohoo ana inea oo ka pilikia. Anoai paha e o'u mau hoa aloha, ke auhee nei na kumu no ka malama ana no keia la, a o keia paha kekahi o na la hope loa o kona malama lahui ia ana. Aka, he la kupono keia no kakou e hauoli nui ai; a ma ko'u ano kanaka makua i keia wa, a he wahi keiki uuku hoi i ka la i hoihoi ia mai ai ka ea o ko kakou aina, he mea poina ole, a he mea hiki ia'u ke hoomanao ae, i ka ike ana ae i na aouli kaumaha i kau ia maluna o na naau haiwale o ko'u mau pilikana a me ko'u mau hoa aloha. Ua hai pu iho ka naau o ko kakou Alii Kauikeaouli, a o ka Mea Kiekie ko kakou Peresidena o keia la, a me na 'lii e ola ana ia manawa, i ko lakou wa i ike ai i ka malihini e lawe ana no lakou iho i keia aina; a manao iho'la lakou e lilo ana ka aina i noho 'lii ko lakou mau kupuna ia hai a e noho makaainana lakou malalo o ka mana o ko na aina e. Ua hoonuiia mai ko lakou kaumaha e ka manao ana, ua hoonele ia ke Alii ma kona noho Moi ana me kona hala ole, a me ka hala ole o kona mau alii; a he mea hiki ole no hoi ke pale ae i ka ikaika o na manawa o kekahi Aupuni a kakou i mahalo mau ai me ke aloha. He nui kakou o keia anaina e noho mai nei, i ike i ke kaumaha kuhohonu o ka naau o ko kakou Moi Kamehameha III., ka mea i hoehaia e ka ino kuhohonu i ili iho maluna ona. A maluna hoi ona ka ehaeha kupilikii i kau iho ai, i ka ike ana iho e lawe ia aku ana mai ona aku a me kona ohana no ka wa pauole, ka lei alii i ko ai i kona mau kupuna ma ke koa ana a me ka noiau. A he mea hiki ia kakou ke ike, o ke kanaka i hoopoinoia iloko o keia hewa nui, aole i komo iloko ona ka manao ana e hoehaeha aku i kekahi. Ua ike iho lakou e lilo ana ko lakou aina i panalaau no kekahi aupuni e. Ka aina hoi a lakou i manao ai e mau no ka noho kuokoa ana o ko lakou Lahui a me ko lakou aupuni, me ka hiki ia lakou ke oni aku imua iloko o ke ala i hoohamamaia no ko lakou pomaikai. A iloko o keia manawa ua hiki ia kakou ke noonoo me ka lawe mai i na mea i hana ia wa, i aka-ku no kakou iho, ke lohe kakou he mea kupono ke hoomaunauna ia ke kuokoa a kakou e haakei nei. A ua ike iho hoi kakou he mea pono no ko kakou pomaikai ka ike ana'ku ua hoopomaikai pu ia me na aupuni a pau e hana ana i ka oihana kalepa ma keia moana. Aka! no ka wa pokole, ua loli keia mau mea! Ua ku mai ka Luna Nui o ko Beritania mau Manuwa e holoholo ana ma keia moana. Ua kuhihewa kakou e hoomau hou ia'ku ana ko kakou pilikia, aka ua kuia mai kakou e ka manawa o ka hauoli nui. Aole oia i hele mai me ka manao e lawe i ka pomaikai i loaa mailoko mai o keia haawi hewa ia ana ; aole oia i hele mai me ka manao e hoopaa i ka hana kaulike o|e i hanaia'i; aka, uahele mai oia e hoole aku, ma ka aoao o ke aupuni Beritania i ka hana a kona lalo iho, a e kau hou hoi i ka Hae i kuu ia ilalo. Alaila wa kakou i manao iho ai, aole kakou i hilinai makehewa no ka noonoo ana no ke kaulike i loaa mai, mai ke Aupuni i alohaia e kakou; A ina ua nana aku kakou iaia me he Aupuni hookaumaha la, i keia wa, e like me ka wa i hala ae nei, e nana aku kakou ia ia me he hoaloha io'la no kakou. Ia wa kakou i ike aku ai i ka hiona o ko kakou mau Alii e maloeloe mai ana. Ia wa i ea ae ai na maka o ko kakou Moi i aloha nuiia, a nana ae maluna o kona lahuikanaka a hiki iaia ke kapa iho, nona no ua lahui kanaka la. Ia wa i hiki ai ia lakou iho ke hana i ko lakou mau Kanawai me ka hilinai ole i ka makemake a me ka manao o ka poe i malihini i ko kakou one hanau.

Ua piha a ua hu mawaho ka hauoli o ka lahuikanaka, ao ka mea u nui ko lakou aloha i ko lakou mau Alii. A ua manao mau no lakou, a e hoomau ia'ku no ka manao nui ana i na Alii i mau makua no lakou, a pela hoi e nana ai na 'lii i ka lahui kanaka a hoolilo aku ia lakou i mau keiki milimili no na kau a kau.

Hala ae ka la pouii o ka noho 'na kupikipilno, a manao iho la iakou, me ka ike no ka wa e hiki mai ana, o na hane i hanaia ai no ka manawa e hoopau loa ia ai ko lakou noho Aupuni ana, a no la malalo o ka malu a me ke; alakai ana a ke Akua Mana Loa e hoopaa, me ka hooinau aku i ke kuokoa o ke Aupuni. 1 keia wa ke haliu mai nei ka maka. o nn ai:tia naaaao ia kakou. Ikeia wa ua hooiauna hiailiai ia mai kakou e ke kaulike o kekahi Auponi Nui, i hikioleai ia kakou ke makāu ae ma nei hope aku, no ke kaiji ia o ko kakou Aupuni me ke kuleana ole. A ua hooiaio ia mai kakou no keia mea e na makahiki he 22 i hala ae nei. Ua hoomauia no i kela makahiki keia makahiki ka maiama ana i ka ]a i hoihoi ia mai ai ke ea o ko kakou aina, i>a la 31 o Julai M. H. 1843. Aole no lea hoomaopopo ana o kakou i kekahi mea nui oia makahiki, a no ka lanakila ana paha o kakou no kekahi kumumanao nui, aka, no ka hoomari£io aina ae o kakou ua hookaumahaia kakou i !ka lilo ana o ka ea o ko kakou aina, a īa wa-wa hauoli. Ua kulou iho kakou malalo 0 ka hooponoia, aia la ua kakou. O ka mea i lawe ia'ku ffiai o kakou aku, A ua hoihoi hou ia mai; a he mea olioli no kakou, ke hoomanao ae ia mea. Aka, oiai ke emi nei ka lahui nana i malama i ka hauoli nui ana ma ia la, e like me ka'u i olelo ae nei mamua, no ka lilo ole o keia la 1 la ē hoomaopopo ana i kekahi kumumanao niai, he mea manao wale ia aku e pokole ana ka manawa o ka malama mau ia ana o keia la e like me ka kakou mau hana e hana nei me ka hauoli. Aka! E o'u mau hoa'loha. Heaha ka kakou mau hana no na makahiki he 22 i hala ae nei, Ke manao nei au he mea kupono no kakou e kamailio iki ma ia mea. No ke kulana o ko kakou noho ana me na Aupuni e,, ko kakou kulana me ko kakou Aupuni iho, a no ka pili i ko kakou oni ana aku imua a me ko kakou noho ana mawaena o kakou īho. . No ko kakou noho ana me na Aupuni o ko na aina e, ua kokua nui ia mai kakou e ke Akua ma ka haawi ana mai i mau hoa'loha maikai no kakou; a ua hookele pono ia leahi waa iki o kakou mai loko ae o na kau o ka ino, a me ka inea o na ala pilikia ;, a no kekahi mau makahiki i hala ae nei, ua holo kakou maluna o ke kai i hoomalinoia kakou pomaikai. E han;i ana i ka kako.u mau hana me ka pololei ma ke kahua akea o ka honua no ko kakou pono iho, a me ka haawi ana aku i ka noho ana kaulike i na mea a pau. Nolaila, he mea ia na kakou e manao ai, aole he manao e ae o kekahi lahui kanaka a Aupuni hoi; aka, e hooj)aa me ke kokua mau ana i ke kuokoa o keia pae aina. ; Ua lilo keia Pae Aina i puu honua no ke kanaka kamahele e auwana ana ma naiva.hi ■II pau o ka honua. I keia pae aina, ia ia na hana a me ka noho'na o na aina riaauao. Ua kokua aku ko kakou mau Aha Hookolokolo iā ia, me ka hoo'maluhia ia o kona waiwai, a he mea hiki ia kakou ke kaena oiaio ae, ua haawi like ia ke kaulike mawaena o na mnlihini a me na kanaka ha'nau kupa o"keia aina. He kumu io keia no kakou e haueli ai. Aole paha kekahi iwaena o kakou e maHkemake e ili iho ka poino maluna o ko kakou W£|hi Aupuni. Aole paha kekahi i waena o : kakou e hauoli pu ole me kakou i keia la, a o kekahi paha e nonoi ole aku ana i ke Akua e hoouna mai i mau. makani maikai no ko kakou wahi«waa uuku. Aole hoi i waena o kakou e kahea ole ae ai " E oluolu ka Moi Kamehameha V i ke Akua," a malama i ke Aupuni iloko o kona mau lima a me kona mau hope. A no la ke ike nei kakou i keia wa, ua -ponokokakou īipho ajia me-na Aupuni e. A no la ke ike nei kakou aole he mea i iminamina no ka loaa ana o ke kuokoa ia kakou a i hoihoi ia mai ai hoi i keia la. Aka he mea hiki ia kakou ke manao he kumu kupono ko kela mea ko keia mea e hauoli pu ai me kakou, i ka ike ana iho, ke noho nei kakou me ka ianakila a me ke kuokoa. 1 E alawa iki ae kakou i ko kakou kulana o ka noho ana me ko kakou Aupuni iiho, oia hoi ka nohoana.o ka lahui kanaka roawaena o ka Moi E olai ke Akua" a me ke Aupuni. ; Ua lawelawe ia ka hooponopono ana o ke Aupuni ma ke ano o na kumu akea loa. A auhea kahi, a me ke Aupuni e ae, e maluhia ai ka waiwai a me ke ola. Ua noho like na mea a pau malal'o o ka maluhia o na Kanawai. Ua like ka hoolohe ia ana o na hihia mawaena 0 ka inea waiwai a ine ke kanaka !i ilihiiner. Ua haawi ia mai ke kamailio »ikea ana, me ke keakea ole ia. Ua nui ka pomaikai i loaa i na haole, a ua hooi ia akii ko lak<>u porhaikai ma Ka hiki ana ia lakou ke kuni.i na waiwai paa me ka hoohiki ole i , Hawaii; a no ia mea i alakai ia mai ai na kupa o na aina e, e noho pu rae kakou,

a e lawe pu ihi ana i ko lakou ike ko lakou manao hana a me ko lakou dala pu hoi kekahi: " • Ina paha ua haopuka ae kekahi ona heole i ko lakou hoohalahala ina he mea hoohalahala' kekahi, he meia olioli no kakou ka ike ana he uuku loa lakou. ? E nana aku kakou i kekahi o ia poe i hoohalahala, ina kekahi P oe o lakou ilaila a mahalo aku i.ko lakou akamaia me ko lakou maalea i ko īakou manao ana ua hewa ko kakou hooponopono Aupuni ana. No ka mea aole kekahi Aupuni o ka Ia i loaa ai i na kanaka ka n°ho ana akea e like me ko kakou, aole no hoi ma ko lakou wahi i hanau ai. A e kuP°no ai i ko kakou Moi ke olelo aku, 'ua hoohalike ia na kanaka kupa o keia pae aina, me he mea 'la no na aina e.

u Aole auiike ikaoi ana ae o ka poe Torogina mamua oka poe Tiriona." Ua noho like na kanaka me na haole me ka maiuhia a me ke akahai; loaa ia laua na kulana kaulike iloko o na Aha Hookolokolo, me ka ike o ke kanaka Hawaii ua like ka pono o na haole me ponoi iho. E ninau ae au, pela io no anei kakou iloko o na makahiki he 22 i hala ae nei? Ua hilinai anei ko kakou ola i na Aupuni e ? O ke aha ka hope o na lahui kanaka e ae (e like ko lakou ano) e noho malalo o ka malu o ke Aupuni hookaumaha? E akahele au ma ke kamailio ana ae no keia mea. Aka, aole mea mau ke pio ana o kekahi lahui malalo o kekahi lahui e ? mea mau ke kaua mawaena o keia mau lahui a elua. No ka manao anunu o a no ka iili noonoo ole p kekahi, a i kekahi wa no ia mau kumu a elua. Oiai>ua loaa ia kakou ka noho pu ana me ka oluolu; aole me k(i maluhia wale, aka, me kealoha a me ka lokahi; a o ke kumu nui i loaa ai ia • kakou o keia mau mea, no ka loaa ana ia kakou ke kuokoa a me ka lanakila. Ano keia mea e alawa ae ai kakOu i hope a nana ae iloko o keia mau makahiki he 22 i hala ae nei a e hauoli iho me kalealea. E hoomaikai ana i keAkua no keia mau lokomaikai. nui ana i haawi mai ai, me ke noi mau ana laia e kiai mai maluna o kakou, a e malama mau mai ia kakou ma ke ano Aupuni i kuokoa. Iko kakou noonoo ana i na hana oke Aupuni ma kona kulana me kakou, e manao iho no kakou ua holo iki no kakou imua, a ma ke ano lahui kanaka he oi ko kakou malama ana ina Kanawai mamua ae o kekahi mau lahui kanaka e. He nui ka poe i īke i ka heluhelu a me ke kiikaulima. Ua hamama ka puka no na kula maikai e loaa ai ka naauao, a'o ke aha hou aku ka kakou e ake nui ai ? Ina ua hiki ole ia kakou ke hoomahuahua aku i ko kakou pono iho, a waiho ole aku i ka poe opiopio iloko o ka ike, no wai la ia hewa? 0 ka imi ka hana ake Aupuni maikai-i mea e holo pono ai pa haiaa a pau e pono ai ka lahui holookoa. No ko kakou Wolo aiia imua ua nui na pomaikai, a e kamailio au me ka haahaa no'u iho a me ou kini o " Hawaii o Keawe." He oiaio he nui ka waiwai 1 loaa ia kakou ma na oihana kalepa me ko na aina e, a ua hiki ka nui ona loaa i ka ®280,892,62 no ka hapaha makahiki 1865. He hoike nui keia no ka maikai o ko kakou Aupuni, a he hoike nuinohoi no ka'u mau olelo i hai ae nei, o ke kuokoa i loaa ia kakou oka la,3L o lulai M. H. 1843a i hoopaaiaena kuikahi me na Aupuni ikaika o na aina e, he pomaikai nui io no no kakou. E hoomanao ae kakou, he wahi pono iki no kai loaa i kekahi o kakou, a i kekahi he nele loa. Ua nui na hana hooikaika e lawelawe ia ana no.na wahi a pau. I kekahi wa ua ake hana kakou, a i kekahi wa ua molowa kakou; nka ma ke ano nui, ua hiki ia'u ke olelo iho me ka maopopo lea, ua pono ko kakou noho ana a ua hoio io kat|ou imua. Oka waiwai a'u i olelo ae nei, ua hoouluia e ka lima a i keia wa ua nui ka ma na ohana o ka lahui mai o a o. Aole e hiki ia 'kakou ke umi i ka mea i ike niaka ia ma na wahi a pau o ko kakou pae aina, a i oi ae hoi ma keia kulanakauhale ame na kulanakauhale o Maui. Ohea kahi e hoohalike ae ai- me Wailuku a me Lahaina o keia makahiki me na makahiki i aui ae nei ? Nui ka hooikaika a me ka hoomanawanui o ko laila poe no ke kukulu ana a me ka hoomaemae ana i ko laleou mau hale? Ke kuai ana i lole maikai no lakou, a me ko lakou ohana ? E manao lanā kakou e hoomau a e hoonui ia'kii keia hana nui i mea e paa ai kela mea keia inea i ko lakou wahi mahina-ai iho ? A e manao nui auanei ke kanaka i hana ikaika ma ke kukulu ana a me ka hoolako ana i kona hale iho. Ao ka wahioe i kokua i kana jkane me kopa mau lima ponoi ame ka hooikaika ike ao pono ana i ka laua mau keiki, aole oia i haalele wale i ka luhi ame ka pomaikai ana i luhi ai no kona mau pono iho. Nolaiia e hiipoi kakou i ko knkou.kuokoa a e hooikaika ma na mea a pau, i hiki ai ia kakou ke manao iho he ohana kakou iwaena ona Aupuni nui oka honua nei! A e hooholo iho kakou e kokua i ko kakou Moi a me kona aupuni, ma na mea a pau e hana ia ana no ko kakou pomaikai. Ai ka hopena e nonoi kuoo kakou i ke Akua e malama mau aku i ko . kakou Moi Lokomaikai Nui Kamehameha V, a i koua Kalaunu a me kona Noho Alii.