Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 33, 19 August 1865 — Ka Nupepa Kuokoa. KE KAAO O ASIMEDA! [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KE KAAO O ASIMEDA!

HELU 12. (I unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.) A paa ka inu ana, a ialau'e la kela mea keia mea o na hoa-ai i na mea ai, aka, o Tan»aJa, aole ona makemake i na mea ai i hoolakoia, no ka mea, ua kue lou kona manao i kana kane. A mahope, lalau hou aku la ia i ka mea inu, a ninini hou iho la iloko oke kiaha, a inu iho la. la manawa, olelo aku la o Asimedtt ia Tamala, " E pono oe ke ai, mai hooiilo oe ia oe ma ka rnea inu wale no." I aku la o Tamala, " E kuu kane, aole e pono oe e hoopuka i olelo pela, no ka mea, aole oe i makemake ia'u e ai, aka, ua makeimake oe e haawi ia'u iloko oka pupule ame ke aloha ole." Ia manawu, lalau liiou ae la o Tamala i ka mea inu, a ninini hou iho la iloko o ke kiaha, a inu ae la. Oka ekolu ia o kana inu ana. Ia manawa, pauhia mai la ka ona maluna ona, a nolaila, Ohewahewa ka ike, Pale ka nana, Pouli ka mnnao a loko." la manawa, haule aku la o Tamala i ka hiamoe īiaaupo, aole oia e ike i kana mea e hana ai. A ike ae la ode Sanalataera i ka «na o Tamala, kaumaha nui iho la oia, a mihi iho la no kona kukulu ana i ka ahaaina. A i ka aneane pau ana ae o ka ona maluna o Tamala, puoho ae la oia mai ka hiamoe ana, a nana ae la oia i kana kane, e waiho ana no ma kona aoao malalo oka papaaina. Ia manawa, loaa ia Tamala ka hoomanao ana i ke Akua, a ia mahawa, lalau ae la oia i kana Buke puie o ka oihana Kalolika, a pule ae la, aka, aole i loaa ia ia ka hnomaikaiia, kioJa oia i ua Buke pule nei, me ka olelo iho, " Ke kiola nei au ia oe e kuu Buke, ka mea a'u e hilinai nui ai, nau e hoopau 1 na hana ino a kuu kane." A pau knna mu Jteia mea, ia As!meda hoi e waiho ana i kona ona, hoala aku la i kana kane; —" Asimeda ! Asimeda 11" ala ae la ua kane nei, kuhikuhi aku Ia ka lima me ka ninau aku. "Ua kupono anei keia wahi no kaua-e moe ai ? A pela anei ka liiamoe e mahalo ia ai ?" A no ka hiki ole iia Asimeda ke ala ae, hoolimalima ae la oia i mau mea kiai ia Asimeda, hoi ae la o Tamala ma ko laua

walii moe ponoi. la manawa, hele mai la o de Sanalataera iniua o Tamala, a olelo mai la, " Ke-mihi nei au no'u iho, no ka mea, 6a menemene loa au nie kealoha, no kou haule ana iloko o na hana ino, mamuli o luiu kukulu ana i Ahaaina aloha no kakou. A nolaila, e kala mai oe ia'u, no ka mea, aole he kumu eaeo kou haule ana iioko oke ino ; owau wale no." I mai la o Tamala, " Aole nau, na kuu kane no." 4 I ka manawa i mama'e ai ka ona maiuna o Asimeda/hoi aku ia oia a ma kahi a ka wahine e moe mai ana ; a olelo aku la, " Maikai maoli keia ahaaina a kakou." Aole nae he makemake o Tamala e olelo aku ia manawa, no ka mea, ua luuluu kona naau i ka hilahiln a me ka makau no kana hoohiki ana. I kekahi la, mahope iho o keia mau mea, hoole le koke ae la o Tamala ia Asimeda e hoi ma ka aina hanau o kana kane. A mamuli oia mea, hoi aku la laua i Beritania. Ia laua ma ka moana, olelo aku la o Tamala ia Asimeda, "Kc hoi nei kaua, aole au e ae e hookipa hou oe ia kaua ma na Awa ku molku e aku a hiki wale i ko kāua ike ana i ka maka o ko kaua mau makua, no ka mea, i na e alualu kaua ma na kapuai oke Awa ku moku a kaua i haalele aku nei, kahi i loaa r i ke ino ia kaua, alaila, e aho no nou e kuu kane e lawe i ka, aahu e uhi ana mai kuu wahi huna'ku, ililo ai oe a me a'u i mea na ka lehulehu e .hoohilahilaV A ike o Asimeda he mea pono ka kana wahine i oleloai, ae aku la oiame ka hoohiki ana imua o Tamala.

I. Ki HIKI ANA O AsiMEDA MA I BēRITANIA. f Mamua o ko Asimedq ma hiki ana i

Beritania, ua hiki mua ae la ka lohe i Beritania a puni no ka mare ana o laua nei. Aia a hiki aku laua nei, ua haawiiu ka Hanohano o Beritania a puni no na la he kanakolu, a hoomaha iho la ke Aupuni ia mau la. O na lawehala ma loko o na Halepaahao, ua hoomaemaeia lakou, a hookuuia. Noho ae la o Asimeda me kana wahine ma • ka Hale Alii a hala elima makahiki, loaa na laua elua mau keiki, a i ke ono o ko laua mau makahiki, make ae la 0 Rubo kona makuakane ; hiki aku la o Asimedsi maluna o ka Noho Alii o kona makuakane. A pau na mea i ka hooponoponoia ma na mea e pili ana i ko Asimeda Noho Aupuni ana; kauoha ae la oia i na Kuhina me Luua Aupuni, o Tamala ke noho ma ka Noho Alii ke haule aku o Asimeda i ka make. Aia a hiki aku na keiki i ka mahuahua ana* alaila, o laua na Hooilina o l*a Noho» Alii. He mau makinin mahope iho o'ka ili ana'e o ka Noho Alii ia Asimeda, hauie aku la oia i ke kalohe me kekahi kaikamahine Alii me Juria, aka, aole nae i ike a i lohe o Tamala i ko Asirneda hana hewa ana me ia. (Juria) I kekahi manawa, e like me ka aoao V _ ' mau o ke Alii. Hele ae la o Asimeda ma na wahi a ke Alii e lealea ai ka manao, a hala he mau po, hoi aku la ma ka Hale Alii. A pela mau aku no, a aneane e hala ka makahiki okoa, nalo loa ae la o Asimeda mai ke alo ae o kana wahine* ae, a hala eono malama, aole i hoi aku i ka hale. A mahope oia manawa, hiki ae la ma o Tarnala la ka lohe no ko Asimeda haule ana i ka hewa me Juria. Ia manawa, aole i loaa ka oluolu ia TamaLi), nolaila, hoouna aku la o Tamala 1 palapala ia Asimeda ma ka lima o kekahi koa, e kauoha ana e hoi mai, aka, hiki mai ia ka Asimeda palapala ia Tamala. I ka Moi Wahine } Tamala ; 5 Aloha oe : Ua lloaa mai ia'u kau palapala kauoha no'u, ke hai aku nei au ia oe : Mai manao oe ia'u, no ka mea, ua waiho aku au i ke Aupuni a me ku lahuikanaka malalo Ou. A o na mana Kanawai a pau, aia no ia malulo ou. A o oe hookahi wale no a rne ka kaua mau keiki elua, na mea nui maluna o ke Aupuni a pau. —E noho ae au mamuli o kuu lealea naaupo a hala ka makahiki, alaila, e hoi aku au. Asimeda. A hiki aku la keia palapala ia Tamala, noonoo nui iho la ia a nui na la : Aka, ua loqa iaia ka mea pono ehiki ai ke hana, aole nae e hiki ke hoopuka koke ae, waiho iho la ia a hiki i ka manawa kupono e hoopuka'i. He mau malama elua paha i koe, alaila hoi mai o Asimeda mai kana huakai kalohe mai, mai ka poli mai hoi o Juria. Ia manawa, hoomakaukau iho la o Tamala i kekahi palapala na Asimeda, penei. E-kuu kane Alii > Asimeda maikai e ; 5 Aloha kaua : Ua nui kuu hoomanawanui ana me ka naau pepe no na ino i loohia mai maluna o'u, mai kou manawa i lawe kohana'e ai ia'u malalo o na Kanawai paa o ka Berita mare ma ka Inoa o kuu Akua ; a ua lawe mai hoi oe ia'u mai loko mai o kahi paa loa. Aka, ua haulehia au a me ko'u hanauna okoa 1 ke kuhihewanui mamuii o ka maikai o kau mau olelo : A mai ko kaua haalele ana i kuu wahi a hiki i ko kaua ku ana ma ka Noho Alii o kou makuakane. O ka mua; o kou hoowale\vale ana ia'u iloko o ka ona ; a o ka lua; oia no kuu noho hookahi ana ma ka Hale Alii nei. Aka, ma kau mea i palapala mai ai ia'u i kakauia e oe ma ka hale o kela Juria i ae ole ia e ka Haka mea a kou naau i lealea ai me he wahine mare la. Aole au i poina no kau mau olelo, e i ana, " He mea ole oe," a o ka mea nui wahi au, " O ka Noho Alii." Ke i aku nei au ia oe. Aole o'u manao nui i ka Noho Alii mamua o ko'u manaio ia oe, no ka men, okawaiwai nui hiki ole ke helu aku o keia honua, he mea lapuwale loa ia mamua ou, no ka mea, o oe la, lie waiwai nūi oe no'u, ho waiwai hiki ole ke kutnukuai aku no na miliona talena gula. A owau nei la, he

waiwai nul ioa wau nou e oi ana mamua o kekahi o na mea hanu a kc Akua i hana'i ma ke ao nei. A nolaila, e kuu kane e! ka mea, a kuu lima akau i hoopaa aku ai imuao ka lehulehu ma ka inoa o kuu Akua. Aka, ua liooneleia au ika ike ana i kou helehelenn maluna oko kaua wahi moe maloko o kou Hale Alii nei iloko ona malama i hala'e nei: A nolaila, i mea e holo lea ai kau hana, mamti!i o kou hoolilo ana i kou uhane maikai i ka lealea me Juria iae ole ia. Nolaila, ke ku nei au a haalele i keia Hale Alii, kahi au i hoonoho iho ai ia'u me na keiki a kaua : Ake hoi nei i kahi au i lawe mai ai ia'u ; ke lawe pu nei au me na keiki a kaua, i noho aku ai laua ma ka lima o ko'u hanauna, kahi e hiki ai ia laua ke ao i ka noho hemolele ana ma ke ano haipule e like me kuu loaa ana'e ia oe. Ao ka mea pono ia'u e hiki ai ke hana'ku iloko o keia noho ana kane ole ana o'u, mamuli o kuu hoomanawanui wale no i ka Haku, me ke aloha pau ole. No ka mea, ke minamina nei au i kou uhane eke Alii. A nolaiia, 4 keia hora, ke hooiaio ae nei au imua o ka Haku ke Akua, e pule hoomau nou, i malamaiu'i kou uhane, i ole e haule i-ke ahi pioole oka lua ahi hiki ole ke mihi ae. A mamua o kuu hooki ana i keia kakau ana i keia palapala. Ke ninini nei au i ko'u mau kulu waimaka maloko o ko kaua Hale Alii nei, iluna hoi o ko kaua wahi moe : Ame kuu naau menemene hoi ; ke uwe nei na leo liilii o ka kaua mau kamaiki ia oe, me ka olelo ana, " Auhea ko maua Papa?" A pela mau aku no. Owau no me ke Aloha. Tamala, Kau Kauwa Hoolohe. A pau ka Tamala palapala ana ; kauoha ae la oia i ka Puuku o ka Hale Alii. "Ua kakau au he palapala na ke Alii (Asimeda) mamua o ko'u haalele nna i ka Hale Alii nei : Ina i hoi mai ke Alii, nau e hai aku i kuu palapala nei." A no keia olelo a ke Alii Wahine Tamala; olelo aku la ka Puuku, {< I hea oe e hele ai ?" Olelo aku la o Tamala, " E hoi ana au i kuu wahi i ioaa ae ai i kuu k ane." la manawa, hele koke aku la ka Puuku a hai aku lu i ke Kuhina Nui ma ka olelo ana i lohe ai mai a Tamala ae. īa wa koke no, hoohui koke ia'e la ka Aha Kuhina, e noonoo a e kuka 110 ka liiki o Tamala ke hoi ma kona aina ponoi. Aka, aole e hiki i ua Aha Kuhina la ke ae e hookuu aku. Ia manawā, hoopuka aku la ke Kuhina Nui ia Tamala i palapala. KaMoiWaiiine } 'I'amala ; 5 Mekamahalo: He mea kaumaha nui no'u ia Oe e ka Moi Wahine, i ko'u lohe ana mai i ka Puuku Nui 0 ka Hale Alii, " E haalele ana ka Oe i ka Noho Alii a me ko Olua lahuikanaka." Ano ia mea, ua hoohui koke ae nei au i ka Aha Kuhina 0 ka Moi e noonoo i kau mea i olelo ae ai i ka Puuku. A ua hooholo ae nei ka Aha, " Aole e hiki ke heokuu aku ia oe." Ano \a mea, ke hoopuka aku nei au i olelo kaohi ndle ke alii mamuli o ka hooholo ana a ka Aha Kuhina. Owau no me ka mahalo. Supalemite. I'ka loaa ana aku o keia palupala ia Tamala, hoopuka aku la oia he paīapala. 1 ke Kohina Nuj > ScPALEMIT£ ; ) Me ka mahalo : Ua loaa mai ia'ujkau palapala, ua ike au i ka mea aka Aha Kuhina i hooholo ai. Aka, aole e hiki ia'u ke h'āi pau aku i ka'u mau olelo ma keia ieta. A nolaila, ke noi aku nei au ia oe, e ae mai ka Aha ia'u e komo aku au e halawai me oukou. Owau no me ka mahalo. Tamala. I ka hiki ana aku o keia palapala imua o ka Aha Kuhina, ia manawa, hiki ae la ka olelo ia Tamala eae ana e hele aku e like me kana mea i palapala aku ai. A mamuli oia mea, hiki aku la o Tamala iloko oka Aha Kuhina. Ia manawa, ku mai la kekahi Kuhina a nonoi ae la ia Tamala e olelo ae, me ka i aku. "Pomaikai maoli ka Aha Kuhina i kou komo ana mai e halawai me makou. A nolaila ke nonoiia aku nei ke Alii Wahine e olelo mai." A mamuii o kcT mea i noiia mai, ku ae la oTamala a olelo ae la. (JloJei pav.\