Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 35, 2 September 1865 — Page 1

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Faaleo
This work is dedicated to:  Kumu Kanekoa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE IV. HELU 35.                  HONOLULU, SEPATEMABA 2, 1865.     NA HELU A PAU 196

 

"KA NUPEPA KUOKOA,"

   HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

  $2.00 no na mahina he

UMIKUMAMALUA,

  $1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

          

NA OLELO HOOLAHA--aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hoo-

         kali malama $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo

            hoaaloha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KANIKAU--he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka

            pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi--penei: he

            25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA--ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke

         Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E JOOKAA MUA MAI NO--aole e kauia

            ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o

            ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono

            ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhao

            no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA--ma ke kihi hema o ka

            Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O ua hora hana,

            mai ka eiwa o kakahiaka, a I ka ha o ke ahiahi.

                                    L.H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

                       

                           KA "NUPEPA KUOKOA."

                        Is puiblished in Honolulu

                             EVERY SATURDAY,

                        $2 00 per annum, or $1.00 per six

                             months, in advance.

                                   

ADVERSTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00;

            twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus,

            may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may

            be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of

            foreigners or native, will be inserted on the subscription

            list until paid for. This rule must be strictly adhered for

on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

                                                            L.H. GULICK.

                                                        Publisher

         Volume I, II, and III of the KUOKOA , bound, for sale,

            $3.50 each.

            Persons having complete sets of the above, can have

them bound by paing $1.50 each.

           

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU

                                   

UA PAA UA BUKE NEI. E HOIKE ANA I

kea no o na hua olelo HAWAII . a ke kuai ia nei ma ka

Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano ua Buke la ma ke kuai

ana. $5 dala ko kekaii. $6 Dala o kekahi. Eli-

ma heneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE

UNUHIOLELO, a ua piha loa I ka momona o ka na mao.

                                               H.M.WINI.

                                                   Mea Hoopuka

         Honolulu, Met 22, 1865.

 

                  S. KUPANEA.

           J.W. KEAWEHUNAHALA.

                             Loio! Loio!

KE HOOLAHAIA'KU NEI NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na l@ maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loahia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni.  He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanahano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.)  A o ko laua Hale Oiahan, aia @luka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.

         Honolulu, Feb. 6, 1865          167-y

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

                           

E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O

ke kui aina, owau o ka mea non aka inoa malalo iho nei,

he hoaloha no oukou no na kau I hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI I kaula

ia @ alaila, e ki-ke i aka iwi a pau, a o ka IO walu no ke

ia @ e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no

wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi I ka poe e imi ana I keia, a lawe mai, o loaa no wau ia

laku ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI.

EWIKI, MAI KAULA !

                                                            CHUNG HOON & CO.

            Aienui, Honlulu, Mei 1, 1865.                        2-3m

 

                                    HALE PAI KII.

         AIA KO'U HALE PAIK II MA KA HALE

            e pili ana me ka Hale Leia, maluna'e o ke Keena Pai o ka

                            "Nupepa Kuokoa,"

Ua emi loa ke kumukuai o na kii.

                                                            H.L. CHASE (Keiki.)

174 ly.                                                             Mea Pai Kii.

 

KOKUA HUMUHUMUIA.

 

EKOLU BUKE-BUKE 1, 2, A ME 3

Umi Kala

ke kumukuai no na buke ekolu.  No ka akahi buke $3,50.  E ninau ma ka Hale buke o  H. M. WINI  171-4m.

 

       Na buke I Pai ia e ka Papa Hawaii.

                                   

            Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00

            "           Ohana, ano nui, me na kii,} {2 50

                        a me na Moohana,}       {5 00

            "           Ohana uuku iho, me na Moo-}

                                    ohana, ili ulaula,    }1 00

            "           Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2

            "           Okoa,  -           -           -           -           50

Kauoha Kahiko, I paiia I ka M.H. 1838,        -           -           25

Kauoha Hou, me ka pepqa lahilahi o waho,   -           -           12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)            -           -           25

Haiao,  -           -           -           -           -           -           25

Hele Malihini Ana,      -           -           -           -           25

Wehewehehala,           -           -           -           -           -           26

Lira Hawai,     -           -           -           -           -           25

Na Olelo Hoopomaikai           -           -           -           -           25

No ko ke Akua Ano,   -           -           -           -           25

Lira Kamalii,   -           -           -           -           -           25

Kumumua Hou,          -           -           -           -           -           12 1/2

Moolelo Ekalesia,        -           -           -           -           50

Hoike Palapala Hemolele,       -           -           -           -           25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834           -           -           25

Nunauhoike,    -           -           -           -           -           12 1/2

                   Eia na buke i haawi walei a.

 

Haawina Baibala.

Ui

Na Dawida Malo Kumumanao.

Ko Olelo Ao Liilii.

Ka Moolelo'o Batimea Puaaiki.         

                                                                        L.H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahuo Euanelio o Hawaii.

 

 

                        Ka Nupepa Kuokoa.

 

                KE KAAO O ASIMEDA !           

                                               

                                         HELU 14.

                        (I unuhiia no loko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)

                             KA HOLO ANA O TAMALA.

            Haalele iho la o Tamala ia Beritania,

hiki aku la keia ma Italia I ke kulanakauhale o Napele, malaila o Tamala

i noho ai i kekahi mau la; maloko o ka

Hale Alii o Nitcolasi.

            He mea mau ia Tamala, oiai oia ma

ka Hale Alii o Nitcolasi; ma ka hora elima o ke kakahiaka nui o kela la keia la,

e holoholo ai ma ka lanai maluna o ka

Hale Alii: A hiki i ka puka ana o ka la,

hoi ae la maloko, a pela no i ka hoea

eono o ke ahiahi o kela la a me keia la.

Elua wale no puka ana o Tamala iwaho

o ka hale i na la a pau. Aka, he mea

uluhua loa nae ia i na mea a pau.

            E noho ana kekahi keiki kaulana malaila o Nevela kona inoa, noloko ae o ka

Papa Alii o Italia, he keiki alii waiwai

nui loa ia e oi ana mamua o na loaa o ke

Aupuni o Italia.

            I kekahi manawa, ia Nevela e holoholo kaa ana ma na alanui, ike aku la oia i

keia wahine ma ka Hale Alii o Nitcolasi

he wahine malihini, e oi ana kona helehelena mamua o na kaikamahihne alii oi

loa o Italia.

            A no keia mea, hoomau ae la o Nevela i ka holo kaa ina la a pau, aole nae

oia I ike mau I na hora a pau o ka la,

aka, elua wale no manawa ana e ike ai,

me ka maopopo ole o ka helehelena.

            I kekahi kakahiaka holo kaa o Nevela,

lawe ae la oia I kekahi oha-nana poepoe;

a ku ke kaa ma kahi e kupono ana ia.

Tamala; nana aku la ua Nevela nei, he

mea iini loa ia koi a nei puuwai. Aka,

ake nui ae la oia e hui a launa pu me

Tamala, aole nae he manawa. Nolaila,

noonoo iho la ua keiki nei i wahi e launa ai, aole e hiki.--Hele aku la o Nevela e launa pu me Kapena o ka moku

a Tamala i holo mai ai, i ninau aku ai

oia i ko Tamala ano a me kona kulana.

            Hai mai la ke Kapena moku i na ano

a pau, me ka i mai, "He Moi Wahine

no Beretania, ka Wahine Alii a Asimeda.

He wahine haipule."

            A no keia mea, noonoo iho la o Nevela, ma ka luakini e hui ai. Ia manawa,

hele aku la oia a ka Bihopa Nui o ka

Oihana Katolika. I kekahi la nui oia

aoao pule, he la Patoa, hele aku la o

Nevela imua o ka Bihopa Nui, noi aku

la, e kauohaia o Tamala e hele ae i ua la

la. A mamuli oia makemake o Nevela,

kauoha ae la ka Bihopa Nui ma kana palapala ia Tamala. Aka, aole nae i hele

mai; me ka i mai o Tamala ma kana palapala, "Aole i lawa pono ia'u e hele

aku, no ka mea, elua mau keiki opiopio

na'u e malama nei, oia ke kumu naua i

keakea ia'u i ka hele aku, aka, he pono

no au e malama i ka Pataoa ma ka Hale

Alii nei o Nitcolasi."

            Hiki ae la keia olelo i ka Bihopa, me

ka apono pu aku, aka, o Nevela, aole

nae i hiki aku keia lohe ia ia. A i ka

hiki ana aku i ka la o ka Paroa, hele mai

la o Nevela me kona kahiko nani i ku i

kona kulana me ka naae hooha, me na

maka  hoohie pu, me ke ake aku e ike

aku ia Tamala, aka, ua hooneleia ua Nevela nei i kana mea i manaolana ai.

            Mahope iho, noonoo hou ae la o Nevela i kumu e ike maopopo aku ai ia Tamala: Hele ae la oia imua o Nitcolasi

ka Moi, a nonoi aku la, "Ua makemake au e hoonui mai i na kanaka a pau o

ke kulanakauhale nei o Napele ma kahi

hookahi, a e lilo ia i kanawai paa. I

mea e ike aku ai au ia Tamala. Ina e

hiki ole ae kekahi ma kahi au ke Alii i

kauoha ai, alaila, e lawe kokeia mai oia

imua ou, i hookolokolo aku ai. Pela wau

e ike ai i ka helehelena o Tamala."

            A mamuli o keia mea, a ma ke ano

hui o Nitcolasi me Nevela, nolaila, hoopuka ae la ke Alii i olelo kuahaua ma ke

kulanakauhale a puni, e like me ka Nevela makemake.

            Mahope iho o ka puka ana  o ka olelo

kuahaua, akoakoa ae la na kanaka a pau

ma kahi i kauohaia'i: Ua pau na mea

a pau, aole nae i hiki aku o Tamala.

            A no ka nele o Tamala ma kahi a ke

Alii i kauoha'i: hele aku la o Nevela

imua o Nitcolasi. "Ua hai ke kanawai

ou e ke Alii, no ka mea, aole ae nei o

Tamala; e pono e kiiia;ku oia e hele mai

imua ou e ke Alii, i hele mai ai oia e

hoike i na kumu o kona uhai ana i ke

kanawai ou e ke Alii."

            A mamuli o keia mea, kii aku la na

Luna o ke Aupuni ia Tamala, me ka palapala a la Moi.

TAMALA;

                         ALOHA OE:

            Ua hoopiiia mai oe e na Luna o ke

Aupuni no kou uhai ana i ke kanawai, a

nolaila, ke kauhaia'ku nei oe e hele mai

imua o'u, malia paha, ua ku oe i ke kanawai e hoopiiia mai nei."

                                    NITCOLASI.

            A ma keia mea, noonoo nui iho la o

Tamala i ka mea hiki iaia ke pane aku i

ka Moi, nolaila, palapala aku la oia,

penei:

I KA MOI         }

     NITCOLASI}

                        ME KA MAHALO:

            Ua hiki mai kau olelo kauoha e ka

Moi imua o'u ano, mamuli o na mea i

hoopiiia imua ou e kou mau Luna. Aka,

mamuli o ke kanawai i oleloia ua kue au.

Ke hoomaopopo aku ni au ia oi e ke

Alii; aole au i kue. No ka mea, ua maopopo ia'u, aole i pili ua kanawai la no

na malihini o na Aupuni e, e like me a'u

nei: Aka, no kou Aupuni iho no ia;

mamuli wale no oia ano i hiki ole aku ai

au ma ia olelo kuahaua au e ke Alii.

                                      TAMALA .

Hiki aku la ka olele pane a Tamala

imua o ke Alii, noonoo iho la ka Moi me

kona mau Luna Aupuni no na mea a

Tamala i pane aku ai: Aka, hooholo

ae la lakou, "Aole i ku ia Tamala ka

hewa i hoopiiia nona." Nolaila, hiki aku

la ia Tamala ka olelo a ka Moi, penei:

TAMALA MAIKAI ;

                        ALOHA OE:

            Ma kau olelo pane i hiki mai i o'u

nei e pili ana ma na mea a ko'u mau

Luna i hoopii mai ai nou, ua noonoo au

me ko'u mau Luna, ua hala ole oe. A

ke hoomaikai aku nei au ia oe me ka ae

pu o ko;u mai Hoa Kuka.

                        Me ka mahalo.

                                    NITCOLASI.

            Mahope iho o keia, hiki aku la ka lono ia Nevela no ka olelo hooholo a ke

Alii e pilli ana ia Tamala, aka, aole nae i

loaa ka pono no na mea a Nevela i noonoo ai. Aka, noonoo hou iho la oia i

mea e hookoia'i kona makemake.

            I kekahi la, noonoo iho la o Nevela e

hana i ahaaina nui no na'Lii a me ka

poe koikoi ma ka inoa o ka Moi, Nolaila hele aku la ia e kuka pu me Nitcolasi.

A holo keia mea, alaila, kakau iho la o

Nevela i kekahi palapala, a lawe aku la

imua o Nitcolasi, i kakau inoa mai ai kela malalo oia palapala, penei kona ano.

            MA KE KAUOHA A KA MOI.

            "Ua kauohaia na 'Lii a me ka poe Hanohano, na Luna Nui o ke Aupuni, iwaena o na kane a me na wahine, no na

malihini a me na kamaaina, ina no keia

Aupuni, a no ke Aupuni e aku paha. E

hele mai ka poe i kauohaia ma ka ahaaina e hanaia'ku ana ma keia hope iho ke

hiki aku i ka la e  kaheaia'ku ai. Ina i

hiki ole mai na hoa i kauohaia e like me

ka palapala kauoha i haawiia'ku. Alaila, e manaoia, oia ke ino nui ma ke ao

nei, aole e loaa kona hoomaikaii; a he

pono no ke nupepa aku."

            Laweia'ku la keia palapala imua o ke

Alii, ia manawa. kakau inoa mai la Nitcolasi malalo o ua palapala nei. (Ua hanaia keia palapala mamuli o ko Beritania

ano, mamuli o ka ninaninau ana o Nevela i ke Kapena o ka moku a Tamala i holo mai ai.)

            A kakau inoa mai la ke Alii, alaila,

hoolahaia'e la ma ka nupepa. A i ka

hiki ana o keia olelo imua o Tamala ma

ka nupepa. Alaila ike iho la o Tamala,

ua hanaia ka olelo kuahaua ma na Rula

o Beritania; he mea hiki ole ke hoole aku.

            A makaukau ka ahaaina, hoounaia'ku.

la na palapala i na hoa i manaoia e hele

mai i ua shaaina nei. Ua kekauia na noho i na hua helu e like me ka nui o na

hoa. A ma ka palapala kauoha i hoikeia'i na Helu o ka noho ( e like me ka palapala kauoha i hiki mai ia Tamala i noike ia malalo iho:

"TAMALA. HELU 1

            Ua makemakeia Oe e hele mai ma kuu

Ahaaina i ka hora (awakea o ka la apopo) e noho Oe ma ka noho e like me ka

Helu i loaa ia Oe."--Peneia ke ano o ka

palapala kauoha.

            Aka, o ka mea nona ka noho Helu 2.

Aia no ia ia Nevela, i huipu iho ai oia

me ka mea nona ka noho Helu 1.

            I ka la o ka ahaaina, hele ae la kela a

me keia o na hoa a noho iho la ma ka

papaaina e like me na Helu ma ka palapala kauoha. Aka, komo aku la o Tamala a noho iho la ma kona noho e like

me ka palapala kauoha nona. Ia manawa hoi e lai ana ka papaaina, komo ae la

o Nevela a haawi aku la i kona Helu i

ka Luna Nui o ka papaaina, lawe ae la

na Luna nei ia Nevela a hoonoho pu iho

la me Tamala. Ia manawa, akahi no a

ili pono iho na helehelena hoohai naau

iluna o Nevela, no ka mea, aia ae la laua

ma kahi hookahi, aka, aole ia mea ma o

Tamala.

            A i ka pau ana o ka ahaaina, a hookuu loa, kahea ae la ka Luna Nui o ka

papaaina i na hoa a pau mamuli o ke kauoha a ke Alii. "E puka kela a me keia

o na hoa e like me ke kulana o ko lakou

helu, mai ka Helu I a i ka pau ana."

            Ia manawa, ku ae la o Tamala ka mea

nona ka Helu I a hele aku la. A ku ae

la no hoi o Nevela ka mea nona ka Helu 2; olelo aku nae oia i ka mea nona

ka noho Helu 3, "E kali oe a hala elima minute, alaila hele ae oe, no ka mea,

pela e huikau ole ai o Tamala iloko o ke

aluka.: Alaila, hele aku la o Nevela

mahope o Tamala.

            Ia Tamala mawaho oka puka pa, iaia

hoi ma ke alanui e hele ana, hiki aku la

o Nevela ma ka puka pa, unuhi ae la oia i kona hainaka mai ka pakeke ae o kona kuka, he

hainaka i like loa me ko Tamala, a waiho iho la ma ke alanui, kahea

aku la, "E ke Alii Wahine maikai e,

E kala mai oe ia'u ma ka'u mea e kahea

aku  nei ia oe." Alaila, huli mai la o

Tamala ihope, ninau aku la o Nevela;

"Nou anei keia hainaka?" "Ae, no'u,"

wahi a Tamala. A lohe o Nevela i ka

leo o Tamala pela, alaila, lawe aku la oia

a hui me Tamala; a lilo aku la ka hainaka ma ka luma o ke Alii Wahine: Ia

manawa ninau mai la o Tamala, " I aha

ka'u e uku ai ia oe ma kou hoopomaikai

ana mai ia'u no ka loaa ana o kuu hainaka ia oe?" I aku la o Nevela, "Aole he uku, aka, ua aie au i ka makemake

ia oe." I mai la o Tamala, "E hoi oe,

a hiki i ka wa maopopo, na''u no e hai

mai i ka mea pono e hookaaia'i ia aie

o'u." Hoi aku la o Tamala, a ku iho la

o Nevela he minute paha, e noonoo ana

no na mea a Tamala i olelo mail alaila, huli hou ae la oia, a alualu hou aku

la mahope o Tamala a pili ae la ma ka

aoao akau; i aku la, "E Tamala, i alualu hou mai la au ia oe e hoomaopopo

loa mai oe i ka manawa au e hoopomaikai mai ai oe ia'u: i kekahi hora anei o

keia la? I ka la apopo anei?" I mai

la o Tamala, "Aole e hiki ia'u ke hoomaopopo o keia manawa ma na mea e

pili ana i kau ninao, no ka mea, ua lilo

ko'u manawa i ka noonoo ma na mea e

pono ai ko'u hele ana i ke alanui, i ole

ai e kuai, a okupe peha, no ka mea, ma

na alanui na keakea he nui. Aia a hiki

au ma ka hala, alaila loaa ia'u ka manawa e hoomaopopo mai ai i mea e kaa ai

kou aie." Ia manawa, kaawale loa laua.

            A hiki o Tamala ma ka Hale Alii, aole nae i hoomaopopo o Tamala ma na

mea a laua i kamailio ai ma ke alanui a

hala elua la. I kekahi la'e, hiki aku la

ka Nevela palapala ia Tamala, penei:

E KE ALII WAHINE}

    TAMALA E;          }

                                          ALOHA OE:

            Ke kakali nei au no na mea a kaua i

kamailio ai ma ke alanui ma ka la mamua

iho nei, mahope iho o ka hookuu ana i o

ka ahaaina. Malia paha ua poina oe, ke

ake nei au me ka naau olioli e lohe mai

a oe mai.                                  NEVELA.

            A i ka hiki ana'ku o keia leta ia Tamala, ia manawa, akahi no a hoomanao ae

o Tamala ma ka palapala.

NEVELA HANOHANO E;

                                           ALOHA OE:

            Akahi no au a hoomanao i ka kaua mea i kamailio ai ma ke alanui, i palua'i

kau ninau ana mai ia'u. He oiaio,. ua

ike au, ua hoomaka kou aie i ka makemake ia'u mahope koke iho o ko'u hiki

ana ma Italia nei, he hou ko kaua kamailio ana ma ke alanui. Ua ake nui oe e

hai aku au i ka mea e kaa'i kou aie. E

nana'ku na maka i ka lani, malaila e ike

ai oe i ka Haku e ku ana ma ka Noho

Alii, oia ka mea hiki ke hookaa i kou aie.

No ka mea, ina aole oe e lohe i ka'u e

hai aku nei. E lilo ana oe i mea nawaliwali.                                                TAMALA.

                                      (Aole i pau.)

KA MOOLELO.

O

HAWAII NEI.

                           

                           HELU 12.

                             

NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

           

            I ka noho Moi ana o Mailikukahi, ua

lawe koke ia oia e na'Lii o Waikiki e

noho ai, oia paha ka makamua o ka noho

ana o na'Lii ma Waikiki--No ka mea, o

Waialua ka aina i noho mua ia e na'Lii;

a o Ewa kekahi.

            I ka noho Aupuni ana o Mailikukahi.

Ua noho huikau ka aina; aole maopopo

ke Ahupuaa, ke Ku, ka Iliaina, ka Mooaina, ka Pauku aina me na Kihapai.

            Nolaila, kauoha aku o Mailikukahi i

na'Lii me na kaukaualii, me na puali alii

a me na Luna, e mahele i ka aina i moku, a me na Ahupuaa, a me na kupono

me ka Iliaina a me na Mooaina a puni o

Oahu--Eono moku. Eono alii nui Aimoku; a hoonoho aku la ia i na'lii i Ahupuaa, he Ahupuaa nui, he alii nui, he

kaukaualii, he ku-pono ka aina, he puali,

he Iliaina--Haawiia ka aina i na makaainana a pau loa, a puni o Oahu.

            Kauoha oia i na'Lii, i na kahuna, i na

kaukaualii, me na puali-alii, me na puali

me na makaainana--E makahiki i ka aina,

e hanai i ka puau, i ka ilio, i ka moa--la-

we ae no ai.

            O oukou no ke alii o ka aina a puni.

Mai aihue i kahai- o ka uku ho ka make. Mai kii wale na'lii i ka na makaainana. Aole e hao wale, he kipi ia. O

ka make no ka uku.

            Eia ka'u kaoha i na'ii me na kaukaualii me puali alii me ka puali, a me na makaainana--O na keiki makahiapo a pau

loa--na'u e hanai, a o ka'u poe keiki ia,

ia'u ka malama.

            Ua ae na'lii me na makaainana me ka

oluolu, no ka pakela loa o kona lokomaikai i ka pomaikai o kona Aupuni, i ole e

kipi na'Lii me na makaainana i kona noho Aupuni ana.

            Aole hoi i lohe ia kekahi leo kani-uhu

me ka ohumu no keia Alii. Mai na'lii

a na makaainana, mai ka poe kiekie a ka

poe haahaa.

            No ka hanai ana o Mailikukahi i na

keiki.  

            I ka wa o Mailikukahi. Ua piha ka

aina i kanaka. Mai ka Lae o Kulihemo

a ka Lae o Maunauna--Mai Maunauna

a ka Lae o Puukua; ua piha i na'Lii me

na kanaka.

            Mai Kanewai a Halemano. Mai Halemano a Paaupali--Mai Paupali a Halawa; ua piha i na'Lii me na kanaka. He

okoa na'Lii, na makaainana ma kai o ka

aina.

            Mai Halahape a Oahunui, oia ke kulanakauhale o Malihikahi. A malaila i

hanai iho ai oia i na keiki makahiapo a

na makaainana me na'Lii.

            Ua aloha aku na'Lii iaia, a me na makaainana, ua nui ke aloha i ka lakou mau

keiki. A ua lawe mai lakou i ka waiwai

me ka ai, ka puaa, ilio, moa, me ka i-a e

hookupu me ka auhau ole aku o ke Alii.

Ua lilo ia i mea olioli i ka naau o na'Lii

me na makaainana. Aole e hiki i kekahi ke hookaula iho, ua piha ka naau i

ka hoihoi.

            Ua hoonoho aku o Mailikukahi i na

kumu lonomakaihe na na keiki makahiapo, kela kumu ike ma ka

lakou Oihana. Ua ao ia na oihana ike

a pau--Mai ka lani a ka honua, ua kaulana kona inoa mai Hawaii a Kauai.

            NO KE KAUA ANA O MAILIKUKAHI.

            Lohe na'Lii o Hawaii--me Maui, no

ke Aupuni o Mailikakahi. A ua kiekie

kona Aupuni.

            Manao iho la o Hilo ke keiki Hilokapuhi, me Hilo a Luukapu me Punaluu,

na'lii o Hawaii, me Luakoa ke Alii o

Mau, e holo mai e kuai me Mailikukahi.

            Ua holo mai lakou a pae i Waikiki, a

hiki i Kapuaikaula, ka piha i na wae.

            Ma uka o Waikakalua e hoouka ai

ke kaua.

            I ka pili anan iuka, ua puni o hope i ke

kaua oki; i ka hee ana i na keiki hanai

a Mailikukahi. O na'Lii o Hawaii a me

Maui, ua make o Punaluu i ke kula, oia

ke kula o Punaluul a ua kipapaia ke heana i kahawai. Ua kapaia o Kipepa; a o

ke koena ua lukuia a hiki i kai o Ewa, i

Waimano, kini kahawai, he lau ka mano.

Ua okia ke poo o Hilo ma, a ua lawe ia

i Honouliuli, oia o Poohilo.

            Oia ka lilo mua o Hawaii me Maui i

ke Alii o Oahu--(Wahi a ka poe ike i

ke Kuauhau, he hope ka lilo ana i Kukona ke Alii o Kauai, mai Kauai a Hawaii; i ka wa i Kalaulaunuiohua, i ke

kaua i ka welewale. He hope ka lilo

ana ia Alapai, e ole e ike me Peleioholani--He hope ka hui ana a Kamehameha I., wahi a Kalaikuahulu ke Alii i ka

ka moolelo.)

            Ua maluhia me ka makau ia ka Noho

Aupuni ana Mailikukahi.

            Ua oleloia keia Alii, he Alii haipule.

Ua noho haipule na kanaka a puni o

Oahu, me ka malu, ua oleloia o Mailikukahi--Aole oia i mohai i ke kanaka, ina

haiau a me na Luakini.

            Pela ke ano o na'Lii o Kukaniloko.

Aole poo kanaka o laila.

                      NO KALEIMANUIA.

            O Luaia ka makuakane, o Kukaniloko

ka makuahine--He alii kapu o Luaia no

Maui, o Kaihiwalua ka makuakane, o

Kauluwa ka makuawahine, Kaleoikiokakae ke kupunakane--O Malena kahi i

moku ai ka piko o Luaia, o Olopio ke

ewe, o Kaukuloa ka aa:

            He Alii Wahine kaulana o Kukanilo-

ko, he Alii kapu, ua noho mauka o Wahiawa.

              HANAU O KALAIMANUIA.

            Ua hanau o Kalaimanuia ma Kukaniloko i ka A.D. 1100 ma Puahuawa, ma

Hoolonopahu kahi i moku ai ka piko.

            I ka manawa i hanaiia'i a nui keia Alii

Wahine--Ua laweia ma Kalauwao, o

Kukiiahu ke kahua a o Paaiau, alua kahua-hale o keia Alii i noho ai.

            I kona noho Aupuni ana.  He Alii maikai, ua noho oia ma Kalauao wale no.

Ua noho na'lii me na makaainana a puni

ka aina me ka oluolu. Aole auhau maluna o na kanaka a me na'lii, aole ikeia

ke kaua ma Lona Aupuni. Ua kauoha

oia i na'lii me na makaainana e kukulu i

ka haiau o ke Akua a me na mua i wahi e haipule ai na'lii me na kanaka i ke

Akua.

            Nana no i hana ia Paaiau me Opu e

me Kapaakea i mau loko ia nana; a nana no i hana i na loi-kola nui ma Kalauao i mau loi ai nana. Ua momona ka

aina a puni o Oahu i ka mahiai ia.

            Ua hoao oia i ke kane, o Lupekapukeahomakalii, he Alii kapu no hoi, he

Alii Pio. O ke keiki a Kalaniuli. O Kalaniuli ka makuakane, o Naluehiloikeahomakalii ka makuahine. Ua oleloia

keia Alii, he Alii akamai, he naaeao, he

nui kana mau oleloia. O ka

lawaia kana ohiana nui.

            O ka huki i ke aho makalii, a o ke ka

i ka makau makalii, a me na mea makalii a me na mea makalii a pau. Ua kapa'ku na kanaka iaia o Lupekaeukeho makalii. He Alii lokomaike i na makeainana; aka, o kana wahine o Kalaimanuia ke Alii nona ke Aupuni, a ua noho

kana kane e hoopono i ko laua Aupuni.

            Ua hanau na laua na keiki--O Kuamanuia ka mua, o Kaihikapuamanuia ka lua,

o Hao ke kolu. I kekela ka  he, he

wahine ia.

            Ma Waikiki i hanaiia'i o Kuamanu i

Haku Alii nolaila; o Kaihikapuamenuia;

ua hanaiia ma Waimanalo i Haku Alii

nolaila; o Hao ma Waikele hai i hanaiia'i i Haku Alii nolaila.

            O Kekela o ke kaikamahine ma Maunakuaha, o kona waiauau o Kahuawai,

na Kalaimanuia no ia i hanai me ko lakou

makuakane o Lupekapukepukeahomakalii.

            " O Kakaiki Lani Manuia,

            " O Manuiakalani o Kapuhuawa.