Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 35, 2 September 1865 — Page 3

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kapuanani Park
This work is dedicated to:  Brad Park

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

English Column.

Hawaiian Neutrality.

Our “Query” of last week has received a response from one of the Government organs, a reply however by no means satisfactory.

            The fling is entirely amiss, that we are not acting the part of Hawaiians, but of Americans, in speaking of this nation as weak, and its acts as having no great effect abroad. It is because we love Hawaii, weak as she is, that we would have her for her own sake avoid following the bad example of other nations, and would also have her prompt in following their good examples.

            In the Royal Proclamation of Aug. 26th 1861, it is declared that we “herely proclaim our neutrality between said contending parties.” In the semi-official editorial of the “Polynesian” of Sept. 14, 1861, it is said “His Majesty has in this step but followed the example so promptly set by England, France, Spain, Belgium, and other powers.”

            The clause prohibiting Hawaiian subjects from engaging in privateering was, and is still, all as it should be.

            But the last paragraphs of the Proclamation, always were obnoxious to the Government of the United States and must be especially so now that the Southern Confederacy has ceased to exist. The one prohibits the “adjudication of prizes” “within our bounds ; ” the other declares “that the rights of asylum are not extended to the Privateers or their prizes, of either of the contending parties, excepting only in case of distress or of compulsory delay by stress of weather of dangers of the sea, or in such cases as may be regulated by Treaty stipulation.”

            Provisions such as these, which were extended to the Southern Confederacy four years ago by England, France, &c., as a part of their so-called Belligerent Rights, have months since be retracted, by each of those powers. Why should Hawaii alone continue them?

            Should the Shenandoah be taken by an American vessel, would she be prohibited bringing her into Honolulu for “adjudication?” Or should the Shenandoah desire to enter “our bounds,” is there any possibility that “rights of asylum” will be extended to her? We do not seriously anticipate either event, but why the reluctance on the part of our Government to retract “Hawaiian Neutrality.”

 

From the London Times.

The Atlantic Cable.

The present Atlantic cable is just twenty-three hundred nautical miles, or in rough numbers about twenty-six hundred miles long. The central conductor is composed of seven fine copper wires, twisted into one complete strand, which is insulated with Chatterton's patent compound. Outside this come four distinct layers of gutta percha, each also insulated with the same material that encloses the conductor. Outside the gutta percha again are wound eleven stout iron wires, each of which, before being twisted on, is itself carefully wound round with strands of hemp, soaked with tar. Thus, then, there are no less than twenty-five thousand miles of copper wire in the conductor, about thirty-five thousand miles of iron wire in the outside covering, and upwards of four hundred thousand miles of strands of hemp, more than enough in all to go twenty-four times around the world. The cable has been made on an average at the rate of seventeen miles per day complete, and in some days its outside covering of hemp and iron has been overlaid at the rate of one hundred and seventy-three miles a day, though not a fathom or a foot has been manufactured without every part being kept under constant test for “conductivity” and insulation, and to this hour it is as regularly tested as it was a year ago, when the first mile was twisted. In strength the cable is equal to bearing a strain of seven and three-quarter tons, while its specific gravity is so low that it can with safety be depended on to support eleven miles of its length in water. It has been made mile by mile, joined up in ling lengths of seven and eight hundred miles, and shipped on board the Great Eastern into three enormous tanks.

            The first will hold a coil of six hundred and thirty miles of cable, the second one of eight hundred and forty, and the third one of eight hundred and thirty. Five hundred miles have still to be stowed away on board, and it will take a fortnight to complete this work, though the last mile of the coil will come through the machines of the telegraph works at three o’clock on Monday next. All three tanks are kept filled with water, and when each is stored with cable as well, the ends of the wire will be joined up, and a constant system of signals kept through every part from the moment the expedition starts till the cable is laid. The mere cable, however, is but an item in the mass of heavy weights the Great Eastern will have to carry on the occasion. Her draught of water will be rather over than under thirty feet, and, all told, her weights, when starting from Valentia, will come near the stupendous mass of eighteen thousand tons. They are all, however, stowed high, and so, according to previous arrangements, it is believed that the Great Eastern will start in the early part of July and certainly, if possible, not later than the 10th. With her will also sail her Majesty’s ship Terrible and another paddle wheel steam frigate of great power not yet chosen, but which, like the Terrible will give towing aid to the Great Eastern in case of mishaps to her machinery, either screw or paddle. Every care has been taken to get these engines into the highest state of good working order : but it cannot be denied that the very possibility of their breaking down is looked upon with something like anxiety. They will certainty not be overtasked, as it is intended, if possible, not to let the vessel go beyond a speed of six knots, a minimum of velocity which it will be difficult to keep to if steerage way is wanted quickly, and which will, we think, be found absolutely impossible to retain in a seaway. On this occasion, however, the middle of July is chosen as being thought even more favorable in point of weather than the middle of June, when the last Agamemnon cruise was commenced. Capt. Anderson, we believe, is in favor of starting towards the early part of July, and his long experience in command of the China has very properly induced the directors to give every weight to his opinion. In addition to Capt. Anderson, all the officers connected with the ship with the exception of the chief engineer, have been chosen from the Cunard service. With ordinary fair weather, and steaming at the rate of six knots, it is expected that the voyage from Valentia to the Bay of Heart’s Content in Newfoundland will occupy from twelve to fourteen days, during every hour of which regular communication will be kept up with England.

 

HUNAHUNA MEA HOU

O na Aina e.

Iloko o ka medela (hoailona) o Kenela Kalani, ehiku haneri dala gula, no ka hana ana me ke kakau ana i na huaeleo, a me ke kumukuai ehiku tausani dala.

            Ua paniia na hale inu rama a pau ma ke kulanakauhale Alii o Rusia i keia manawa.

            Ke makau loa ia nei ka mahiai ana ma na mahinaai o Rikemona a me Pitobuga no na poka pa-hu i hoopa-hu ole ia.

            Ua hiki mai nei ka lono mai Kuba mai e hai mai ana ua koi aku ka o Berekinirike i kona poe kokua kipi e haawi pio aku ia lakou. Ua manao iho ia e hoohiki a e kukaiia.

            O ka uku mahina o Kenela Kalani me ka hoolawe ia ma o ka auhau o ka waiwai oi, $1.062,70.

            Na Pae Moku o ka Pakifika : - I ka makahiki 1797, ua hoounaia na misionari mua mai ka Ahahui Misionari o Ladana aku ma Tahiti, a ma Pokapika Hema i kinohi, ia lakou e hoomaka ana waele, ua halawai iho lakou e hoomaka ana waele, ua halawai iho lakou me  ka popilikia. He 16 makakiki o lakou malaila, me ka loaa ole o ka pomaikai ia lakou. I ka makahiki 1864, ua hoikeia ka nui o na halepule me na haumana.

            Ma ka pae moku Keorogia, Tahiki, a me ka Pae Moku Auseterala, he 36 halepule; 3.877 hoahanau, he 39 halekula, a 2.371 haumana. Ma ka Pae Moku Have (Harvey), 9 halepule; 3.280 hoahauau; he 12 halekula; 2.100 haumana. Ma ka Pae Moku Samoa, he 42 halepule; 4.215 hoahanau, he 220 halekula 8.516 haumana. Ma ka Pae Moku o Nu Heberide, 2 halepule; 150 hoahanau, he 50 halekula, 2.000 haumana. Ma ka Pae moku o Loialate (Loyalty), he 15 halepule; 1.215 hoahanau. he 36 halekula, 4.090 haumana. Ma ka Pae Moku Aikanaka (Savage), 1 halepule,; 604 hoahanau, he 15 halekula, 2.500 haumana. O ka huina o ia mau mea ma ia mau mokupuni, he 102 halepule; 12.341 hoahanau, 372 halekula; a he 21.500 haumana.

 

Ka Uea Telegarapa Atelanika.

            O ka uea telegarapa Atelanika i keia manawa, he iwakaluakimamaono haneri mile ka loihi. O ka uea maoli o loko, ua hanaia mailoko mai o na uea keleawe ehiku, ua wiliia a lilo i hookahi. Mawaho o ia ekolu papa gutta percha, a mawaho oia, ua wili houia he umikumamakahi mau uea hao ikaika. Mamua o ko lakou wiliia ana, au wiliia lakou pakahi i ke kaula malina i hamoia i ke ka. Nolaila, o ka loihi o ka uea keleawe o loko, aole i emi iho malalo o na tausani mile he iwakaluakumamalima ; a ua aneane kanakolukumamalima tausani mile o ka uea hao ma ka uhi owaho, a ua oi aku mamua o ka aha haneri tausani mile ko ka lopi malina, me he mea la he iwakaluakumamaha puni ana o ka honua. Ina e holo ka moku, e hookuukuuia ana au uea la, a e pau pono ana na mile he umikumamahiku i ka la hookahi. I keia makahiki ua paa ua uea la, a e hololea ana no ka hana ana. I kekahi mau la ua hohola ia ka uhi owaho, oia hoi ka lopi malina a me ka hao. He uea ikaika loa keia, a ua manaoia e kamailio ana o Amerika me Beritania iloko o ka manawa pokole loa. Ua pokaaia keia uea iloko o na pahu nui ekolu, a ua kauia iluna o ka moku Hikina Nui.

            Eono haneri me kanakolu mile iloko o ka pahu mua ; ewalu haneri me kanaha iloko o ka lua, a ewalu haneri me kanakolu iloko o ke kolu. Ua hoopihaia na pahu ekolu i ka wai, a i ka manawa e ho o ia ai ka uea iloko o ua mau pahu la, ua huiia na piko i kahi hookahi. O ka uea, he wahi hunahuna wale noia iloko o na ukana kaumaha a ka moku Hikina Nui e lawe ai. O ka hohonu o ua moku la iloko o ke kai, he kanakolu kapuai a oi aku, i keia manawa nae ia ; a ina e pau ka uea i ka hooukaia iluna, aneane umikumamawalu tausani tona ke kaumaha o kana ukana e lawe ai. Ua manaoia, i na la mua iho nei o Iulai e holo ai ia. E holo pu ana meia ka moku o ka Moi Wahine o Weliweli (Terrible) a me kekahi moku-mahu manuwa ikaika e ae, aneane like me ka moku Weliweli, a loaa na moku nana e kolo ka Hikina Nui, ke loaa ka pilikia i kona mau mesini a me na huila paha. Ua noii loa mai nei ke Aupuni Beritania i ka imi ana i mea e pono ai na enekini, a mau hoi ka maikai. Ua oleloia, aole e hookuu loaia ana ka holo o ua moku la, aole paha e oi aku mamua o na mile eono i ka hora hookahi. Ina eono mile e holo ai i ka hora hookahi, alaila, he umikimamaha ka nui o kona mau la e holo ai mai Valentia mai a hiki i Nupounelana ; a iloko o na hora a pau e launa mau ai ko Amerika me ko Beritania ma ka uea telegrapa.

Na Palapala.

Na Loaa i ka Puuku o ka Papa Hooko o ka Aha Euanelio o Hawaii nei.

            Na Loaa no na Aina e. Iune 1865.

No ka Halepule mai o Lahaina $139 50

Mahinahou ma Kapalilua Kona H.,

       mai a Rev. S. W. Papaula mai 35 00

Mahinahou ma Hana, S. E. Bihopa  8 75

Mahinahou Halepule Alanui Papu  29 85

Halepule o Hilo, T. Koana                4 00

Halepule o Kaneohe, P. W. Pareka 55 00

Mahinahou mma Waianae, Kaoliko  5 50

Mahinahou ma Halawa, Molokai,

       Nueka                                      72 75

Mahinahou ma Kaluaaha, A. O.

       Forebe                                     40 90

Na loaa mahope o ka haieleo ana a

      Rev. G. B. Kano ma ka Halepule

            Alanui Papu                       105 50

Mahinahou Halepule Waimea, Kauai,

      me Kamika                                10 12

Mahinahou Halepule Kahana, M.

      Kuaea                                         8 50

Kokua mai a G. P. Kauka mai.       20 00

                                                      _____

                                                     931 37

Iulai 1865.

Mahinahou Halepule Alanui Papu  22 00

Mahinahou Halepule Kailua,

       Hawaii                                      73 00

Mahinahou Halepule Waimea,

       Hawaii                                     75 00

Na loaa mahope iho o ka haiolelo

       a Manase                                  81 12

Halepule o Waimanalo, Oahu           3 25

                                                        _____

                                                       254 37

                                                       931 37

                                                        _____

                        Huina                  $1185 74

No na Oihana Kuloko a me ka Waihona okoa. Iune 1865.

Mahinahou ma Kapaliuka, J.

      Kauhane                                     38 12

Na loaa mahope o ka haiolelo a O.

     H. Kulika, no na Oihana Kuloko  31 68

Na load mahope o ka haiolelo a S.

     E. Bihopa, ma ka Halepule Alanui

            Papu no na Oihana Kuloko   113 17

No ke Kula Hanai mai o Hilo             25 00

                                                            _____

                                                            207 97

                        Iulai 1865.

No ka Ekalesia mai o Kohala, E.

      Bona                                              200 00

No ka Ekalesia mai o Ewa, Oahu           8 00

No ka Ekalesia mai o Koolau                12 70

No ka Ekalesia mai o Koolau, Maui       8 25

                                                              _____

                                                            228 95

                                                            207 97

                                                              _____

                                    Huina              $436 92

Olelo pane ia P.R. Holi.

            Aia ma ke "Au Okoa," Helu 14, ko P. R. Holi kukulu mano ana, ma kona kukulu manao ana i kono ia mai ai au e pane aku, aole au e hoohewa ana i kona wehewehe ana i ka hana a na Makani, ma kahi i pa mai ai o na Makani, malaila au e kuene pono iho ai.

            O ka Naulu : Wahi a P. R. Holi, ua pa mai keia Makani mai ka Akau mai, a malaila ka hoomaka ana e helu ina Makani a puni ka Mokupuni o Niihau.

            E ke hoa paaua o keia mea he kukulu manao, o ka Makani e pa maila ma ke alo o Niihau he Naulu ia aole ia mai ka Akau mai, mai ke Komohana mai ia Makani kahi a ka La e iho akula.

            O ka Lehua : Kiulehua : Elua keia mau Makani mai ke Komohana Akau mai. O ka Lehua ; ua aui iki ae ia mai ke Komohana ae. O ke Kiulehua, ua aui loa ae ia aneane pili pu me ka Akau.

            O ke Koolauwahine : Aia no keia Makani mai ka Akau mai o ka Mokupuni o Niihau, o ka makani keia iaia ka pulupulu.

             O ke Kiu : Aia no keia Makani ma ka Hikina Akau mai, o ka Makani keia nona ke alo w loku ana ka ia i ke anu a ke Kiu.

            O ka Aoa : Aia no keai Makani ma ka Hikina mai o ka Mokupuni o Niihau.

            O ka Aoalaenihi : Papaainuwai, elua keia mau Makani mai ka Hikina Akau mai, Aoalaenihi, au aui iki aae keia Makani mai ka Hikina ae. Papaainnuwai ua aui loa ae ia ane pili pu me ka Hema.

            O ka Unulau : Aia no keia Makani mai ka Hema mai o ka Mokupuni o Niihau.

            O ke Kona : Aia no keia Makani mai ke "Komohana Hema" mai, o ka helu 1 ia o na Makani ikaika o ka Mokupuni o Niihau.

            O ke Kulepe : Wahi a P. R. Holi, i ka moana wale no ia Makani e Kulepe ai, i na waa holo mai Kauai aku a Niihau " Huinamakaoi " o ka hui ana o kela Makani keia Makani a paio ae la i ka moana, o ka mea e ko ma ia hana ana, oia ka Makani nana e lawe aku a pae i Niihau.

             O ka Mikioi : Aole i ike ia kahi i pa mai ai o keia makani, o ke kakahiaka wale no ka wa hiki mai o keia Makani.

            E oki au maanei, ke hoi nei ke keiki o ka uka iuiu o Kapalama, ke ikaika nei ka pa a ka Moae.

S Napahukapu.

Kapalama, Oahu.

14 Aug, A. D. 1865.

Hoonani la ia Wai

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

            He wahi kanaenae ka’u ia oe, no kela mai hua e kau ae’la maluna, oia hoi keia (hoonani la ia wai?) He ninau keia no H. H. P. he ninau keia i hai ia mai e oe ma kou Helu 32, o ka la 12 o Aug. nei, (1865), i kakau ia ke poo penei. E na makamaka o ke Keena Kuokoa, a ma waena o kana hai ana i kana mau mea i ike ai ma Lahaina nei a ua hai mai oia i ka hoolewa ia ana o kekahi kanaka ui maanei, a maloko o ia moolelo i hai mai ai oia i ka nui o na Ahahui i hoolewa ai i ua kanaka la, a ua hai pakahi mai oia i na inoa, a oia hoi keia malalo nei.

            “ Ahahui aloha; Ahahui Laikealoha, Ahahui Anuenue, Ahahui Kalepa, a me ka Ahahui hoonani. A ma keia Ahahui i loaa ai kona ninau ana iho (i hoonani la ia wai?” “ E wehewehe iki aku ai i ke kumu o keia Ahahui i kappa ia ai keia inoa, a penei no ia.

            “O ka poe nana keia hui i kukulu, o ua keiki o ka Uapo, oia hoi na keiki hoehoe waapa o Lahaina nei, na lakou no i kukulu ka Ahahui Laikealoha. A o H. H. P. i hai mai ai i ka hana aloha a kokua hoi i keia poe keiki hoehoe waapa, oia hoi ke kkokua ana i na kino kupapau i hoolei ia mai ai i uka nei, a noloko o ia hana ana i hapai ai keia poe keiki i kui, a ua koi a mea a lakou i hana ai, a o ka hana no ia o ka Ahahui Laikealoha,” Ina e make kekahi lala o ia hui, lulu dala no, no ka pahu kupapau, a hoolewa aku i ke kino o ia lala o lakou, e like me ka hana mau ana o keia poe keiki, a pela no a hiki i keia wa, a na lakou no keia hui i kukulu, ka (Ahahui Hoonani Aloha.)

            Ua nui no ka noonoo ana a keia poe keiki no ka inoa o keia hui a lakou i kukulu ai, a na kekahi kanaka naauao i hai mai i ka inoa, a oia hoi keia inoa i hai ia ae la maluna, a eia kea no o keia inoa. “ Ka mua hoonani ia Iehova, ke Akua ka mea nana i haawi mai i na manao maikai i keia poe keiki hoehoe waapa, a me ko lakou ikaika, a me na mea a pau a lakou e hana nei, ka lua ka manao ana i na la nui o ke Aupuni Hawaii nei, a olioli hoi, oiai na ke Akua no i haawi mai ia mau la i keia Aupuni; i mea e hoomanao mau loa ia ai kona inoa; ke kolu, oia hoi ka hoomaikai ana aku i ko lakou hui, oia hoi ka Ahahui Laikealoha, a me ka Ahahui Aloha hoi. A me na hana e ae a lakou e hoomaikai ai, oia iho la no ka mea hai aku ia oe e ka makua o na lehulehu, o kou mau mokupuni e noho nei. Me ka mahalo.

J. A. Kaohaiula.

Lahaina, Maui, Aug. 24.

I na Haku o ke Keena Kuokoa :

             Aloha oukou. No ka halawai ana mai o ma keki hoe waapa o Keawaiki, i Lahina nei , i ka manao o kekahi o ko oukou makamaka, oia hoi o H. H. P., i hoopukaia eia i ka la 12 o Augate, a ma ka Helu 32 o ka Buke IV i kakauia hoi i ka la 3 o Augat, o keia makahiki. Aia ma ke hapa hope o ua manao la, penei ka olelo ana : “ No ka ahahui lai ke aloha ma ia wahi,” a hiki i ka pau ana o ia manao, ua hoopihaia mai makou e ka olioli pau ole. Nolaila, ke mahalo aku nei makou ia ia, o kana mea i hoopuka’i, ua like loa ia me ka makou mea i hana’i, o ke Kahunapule o keia Ahahui, oia no o D. Balauwina, o na makua i hana pu ia pilikia a i lawelawe pu hoi, oia o Kuaana, a me Haalou kana wahine. Nolaila, o makou o na keiki a me ko makou mau makua i haiia ae la maluna, ke waiho aku nei makou i ko makou aloha ia e H. H. P., ma ke “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.” Ma ka hulo ana . Hulo ! Hulo ! ! Hulo!!!

Na  na Keiki Hoe Waapa.

Lahaaina, Maui, Aug. 29, 1865.

Mea Hou ma Waimea, Kauai.

            I ke awakea o keia la 9 o Augate nei, hele o G. B. Rowell, a me na hoahanau i hahai mamuli ona ileko o ka Luakini o Waimea, me na laka hou e pani i na puka o ka Luakini i ole e komo ke ki kahiko e waiho ana me makou a hiki i ko makou Manawa halawai i ka hora 1½ hele aku au e hookani i ko makou pele halawai ua paa na puka, e kini ana no na kanaka maloko mai, e paa ana i na puka, olelo aku au “e wehe mai oukou i ka puka i komo aku e hookani i ko makou pele,” hole mai o “Kahele, a me Luka, ma Luna nui o ka ekalesia Rowela.”

            Nolaila, pau ko’u olelo ia lakou, hoi mai au, aka, o kuu manao paa iloko e wahi koke i ka puka, aka, ua keakea ia mai au e kekahi hoaloha maikai o’u, mamua ae o kuu hele ana, nolaila, aole au i hooko ia mano o’u, a ke noho nei makou, aole o makou hale pule, ua pau ko makou komo ana iloko o ka Luakini o makou.

            Nolaila, pehea ko oukou manao e ka poe a pau e heluhelu ana i keia mea hou, manao anei oukou no G. B. Rowel aka hale pule e hoomanao oukou i ka olelo hooholo a ka Ahahui Misionari ma Honolulu, Oahu, i ka la 13 o Iune, makahiki 1865, a maloko o ia olelo hooholo, ua hoopau ia kona kahunapule ana no kona hewa, nolaila, he kuleana anei o ke kahunapule i hoopauia e lawe i ka Luakini nona, a me ka poe e hahai ana mamuli ona.

J. Kauai.

Waimea, Kauai, Aug. 29, 1865.

Make no ka Hakaka ana.

I ke Kuokoa ; Aloha oe :

            I ka Poakoluiho nei, oia ka la 23 o Augate, ua make kekahi kanaka ui opiopio na Wahiawa, o Kiwaa kona inoa. Ke kumu o kona make ana i hakaka laua o Kahahawai.

            I ka po Sabati, hakaka o Kiwaa me Kahahawai, lele ikaika aku o Kahahawai hopu a paa loa o Kiwaa, oni ikaika kela, me ka hookui aku i-o a ianei ; a ma ia hana ana, ua eha ke poo, makii paa loa ia na lima me kekahi wawae, a kau-o ia iwaho o ka hale, malaila I waiho ai me ka paa loa, a hala paha he hapa hora kona noho ana iwaho, iloko o ke anu, ka ua, hekili, uila e anapu ana.

            A kahea mai la oia e kii aku iaia ; a i ka wehe ia ana o ke kaula, i mai la o Kiwaa, “ Aole au e hiki ke hele, ua kaumaha au e like me ka pohaku.” A ua hapai maoliia oia e Kahahawai iloko o ka hale ; a pela no ia i moe mau ai me ka eha nui hiki ole ke oni, a kea la ae iluna, a hiki i ke awakea Poakolu ae, kailiia aku la ka hanu ; a ua make no na eha i hakaka ia ai e Kahahawai.

            Ke olelo nei o Kahahawai, o ka ona ke kumu o ko laua hakaka ana. Ae ! pela io paha, ua Akaka lea, o ka ona ke kumu e lilo ai kanoonoo maikai o ke kanaka, a lilo i holoholona hae e like me ke Tiga : Auwe ! ka poe puni i na wai e hehena ai.

            E nana mai e ka poe e puni ana i ko Kahahawai hope, ua nana koke ke Jure Koronero iaia i nehinei, a ua hooholo lakou, “ Ua make o Kiwaa i ka eha i hakaka ia ai e Kahahawai.”

            A ke waiho ia nei imua o ka Aha Jure e hookolokolo ia‛i o ua Kahahawai nei.

            Ua lohe mai au i keia mooolelo maluna i kekahi Jure Koronero i hanaia ma Wahiawu imua o ka Luna Kanawai Kaapuni.

Me ke aloha i ke Kuokoa.

G. W. Lilikalani.

Koloa, Kauai, Augate 25, 1865.

Kanikau no Niau Keokeo.

Kuu makuahine mai ka la wela Puna,

Mai ke kalukalu moe ipo o Kapaa,

Mai ke kula loa la e Mailehuna,

I huna’ku nei au i ko aloha aole e nalo,

Ke haina mai nei e ka waimaka,

E ka ua hoopulu lehua o ka nahele,

I hoopulu no a pulu ia loko,

I uwe aku au o ke kino lua uhane,

Ina la me papa i ka luna,

            Auwe ! Auwe kuu makuahine-e ! !

Kuu makuahine mai ka uka iuiu e Kapahi,

Mai ka la lili nopu wela i ke kula,

Mai ka wai halau hoi o Wailua, Me ke one loa la e Alio,

Mai ka huila ko la i Lihue,

Kuu makuahine leo ole mai ia’u,

He mea no hoi kau a kai mai na lima,

I uwe aku au o ko kino lua uhane,

Ina la me papa i ka luna,

            Auwe ! Auwe kii makuahine-e ! !

Na waikini.

Kuu kaikoekoe mai ka makani anu he Lupua,

Makani lupua hala o Naue i ke kai,

Kuu kaikoeke mai ka lauae aala o Makana,

OIa lauae aala i ka luna o Kaiwikui,

I hoopuluia e ka makani waiamau he Limahuli

Huli ae nei au o kuu kaikoeke aloha,

Ua hala, Ua hele, ua wehe i ka pili me ke kane,

I uwe aku au o ko kino a-ka,

Ina la iluna i ke ao eleele,

            Auwe ! Auwe kuu kaikoeke aloha-e !

Kuu kaikoeke oluolu o ka manao,

I manao aku hoi au o oe ka hoa e pono ai,

Kuu hoa hoolai o ua aina nei la,

Aloha ke kai o Kukamaili,

Oia kai a kaua e hele ai,

Keu we kanikau nei,

I uwe aku au o ko kino a-ka,

Ina iluna i kea o eleele,

            Auwe ! Auwe kuu kaikoeke aloha-e ! !

Na Kailieleele.

Kou wahine mai ka la welawela la e Lepekaholo

Mai ka rumi hoi a kaua i noho ai,

I hoomau ia mai e ka wai o ka piula,

Hoi aku kaua i ka uka o Peleula,

Oia whai a kaua e noho ai,

I uwe aku au o ko kino wailua,

Ina la i ka polikua a Kane,

             Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka ua kukalahale o Honolulu

Mai ka piha kanaka la i ka Nekina,

Mai ka mahina hiki mai i ke aumoe,

Moe no au hoolono i ko leo,

Ala ae oe e moe loa nei ua’o,

I uwe aku au o ko kino wailua,

Ina la i ka polikua a kane,

             Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

I ka malama o Dekemaba,

Ku kaua a haalele ia Honolulu,

Na ka ihu o Moiwahine kaua i lawe mai,

Ike kaua ina ale kuehe o ka Ieiewaho,

Me ka haki-inu mai a ka ale ka makani,

Me he makani la ko aliha e lauwili nei,

I uwe aku au o ko kino wailua,

Ina la i ka polikua a Kane,

            Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka wai-halau o Wailua,

I hoopuluia e ka noe o Alakai,

Akahi ai a ike i ka mea aloha he wahine,

Ka hoa pili hoi o nap o anu,

He mau malama wale no ko kaua pili ana,

O ko haalele koke mai nei no ia ia’u,

I ka berita mare a ka Haku,

I uwe aku au o ko kino wailua,

Ina la i ka polikua a Kane,

            Auwe ! Auwe kuu wahine-e!

Na Kaaleakanaka.

Kuu wahine mai ka la hiki a ka la kau,

Mai ka la koili welo i ka ili o ke kai,

I uwe aku au o ko kino makani,

Ina la iluna i kea o a Kane,

            Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka hale lau a ka manu,

Mai ka hale lauhala hoi o ka hinano,

I uwe aku au o ko kino makani,

Ina la iluna i kea o a Kane,

             Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka po loloa o ka hooilo,

Mai ka ua loku mai iluna o ka hala,

I uwe aku au o ko kino makani,

Ina la iluna i kea o a Kane,

            Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka ia hoopailikanaka,

Mai ka ia ai pu no me ke one,

I uwe aku au o ko kino makani,

Ina la iluna i kea e a Kane,

             Auwe ! Auwe kuu wahine-e ! !

Kuu wahine mai ka wai o Kaaluhee,

Hele oe ka wahine ka hoa pili o ke kane,

I uwe aku au o kino wailua,

Ina la iluna i ke ao a Kane,

             Auwe !Auwe kuu wahine-e ! !

J. W. D. Polihale.

Wainiha, Kauai, Augate 21, 1864.

Mare.

Iune 25, ma Kawaihae uka, Hawaii, mare o J. W. Keoni me Mele na A. Pali laua i mare.

            Iune 28, ma Kawaihae uka, Hawaii, mare o S. W. Poai me Kanohohookahi, na A. Palilaua i mare.

            Aug. 27, ma Kaneohe, Oahu, mare o Kapahi me Kuaana, ma Rev. B. W. Pareka i mare.

            Aug. 28, ma Kaneohe, Oahu, mare o Anakaka me Hoopili, no Lahaina Mai, na Rev. B. W. Pareka i mare.

Make.

Aug. 7, ma Kawaihae-uka, Hawaii make o Kekino k.

Aug. 7, ma Manoa, Oahu, make o Daniela k.

Aug. 8, ma Manoa, Oahu, make o Olelo k.

Aug. 15, ma Manoa, Oahu, make o Mu k.

Aug. 22, ma Manoa, Oahu, make o Kanuku k.

Aug. 26, ma Pauoa, Oahu, make o Poolokia k.

Aug. 26, ma Pauoa, Oahu, make o Kalaniaa k.

John H. Paty !

Mea Hooiaio Palapala,

Honolulu, Pae Aina Hawaii.

Aia kona keena hana ma ka hale Baneko o Bihopa ma.

195-6m

Ua Makemakeia.

He kanaonokumaha (64) Kanaka paahana no na mala ko, a pela aku. He kanakolukumamalima dala ($35.00) a hiki i ke kanahiku ($70 00) na dala e ohi mua ia, ke manao ka mea paahana e ohi paha. A e kakauia hoi elua Palapala Aelike maopopo ina i ka i ke Kanawai, ua ka Haku, a na ka mea paahana.

            E ninau ia J. Maluaikeo a i kona poe Hui paha ma ko lakou Halekuai mea ulu, ma uka iho o ka haina i Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu ma kahi i kapala ka @epo o "Pekele."

J. Maluaikoo

O ka oukou Kauwa.

Honolulu, Augate 22, 1865. 194-3m

Olelo Hoolaha.

E ike mai na kanaka a pau, a me na haole. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hai aku nei au i ka poe mea holoholona, lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa. Ina e komo ana ma kuu mau Aina e waiho la

Ma Maliko, Eleile,

ma Hamakua, Maui. Aole e hookuu wale i na holoholona ma ua mau aina ia, o ka poe a'u i ae ole aku ai, ke papa pu ia 'ku nei na haole, aole e waiho loa i ko lakou mau waiwai ma ko Awa o Maliko, i na e makemake ka mea nona ka waiwai e hoolimalima i ka waiho ana, e kanailio pu me ka mea nona ka inoa malalo nei. O ka poe a pau i kue i keia olelo, a kolohe maoli paha, e hanaia e like ke Kanawai o ka aina.

G. Kaonohimaka.

194-1m

Haiku, Hamakualoa, Maui, Aug. 18, 1865.

 

Hale Kuai Hou.

a me na

Lole Hou !

E weheia ana ma ka poakolu ma ka la 28 o Iune, ma ka Halekuai ma ke Alanui papu e huli kokoke aku ana i ka Halekuai o Mika Von Holt a me Heuck na Lole Kinohinohi, na Kamaa Buti, na Kamaa Haahaa, me na Kamaa Opea Lio, me ua mea a ka manao e iini ai a ka poe ianaka.

            O ka lawoia ana mai nei  no ia e ka moku polynesian mai  Kapalakiko mai, a e kuaiia ana keia mau mea a pau  loa me ke kumukuai haahaa loa.

C. Fred. Pfluger

July 12, 1865.

180-3m

 

Olelo Hoolaha.

E ike na kanaka a pau i keia. E like me ka mana i loaa ia'u mai ka Luna Kanawai Kaapuni, Apana Eha, Mokupuni o Kauai, o ko Hawaii Pae Aina mai : Nolaila, ke kahea'ku nei au i ka poa i aie mai ia Piemanu e Wailua, Kauai i make aku nei, a me ka poe ana i aie, elike me na olelo maluna, iloko o na malama Elua mai kela ia'ku.

Opuanaole.

Luna Hooponopono Waiwai.

Wailua, Kauai, Julai 27, 1865.

 

Olelo Hoolaha !

Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e noho ana ma Puuhaoa, a me na wahi e ae. Aole lakou e hele, aole hoi e kii i na mea ohi a pau maluna o ka aina o Kanemoku, e waiho ka ma ke Ahupuaa o Kakiweka, ma Puuhaoa, Hana, Maui.

A me ka aina kuai o Kahaawi Alu e waiho ana ma ia Ahupuaa hookahi no. Aole hoi e hookau wale i na holoholona, aole hoi e hana i kekahi mea e ae maluna o ua mau aina ia, ke papa pu ia aku nei hoi ka poe mea Waa a pau, aole kakou e waiho hou i ko lakou mau Waa ma ke awa o Hanakaiole, i na e makemake ka mea waa e Hoolimalima i ke kau ana o kona Waa ma ua awa la, e kamailio pu no me ka mea nona ka inoa malalo nei. O ka poe a pau i kue i keia olelo, a kolohe maoli paha, e hanaia no e like me ka Kanawai o ka aina.

Akuna (pake)

Luna Aina o Kaaeamoku a me Kahaawi Aina

Puuhaoa, Hana, Mau, Iulai 29,1865.

 

Olelo Hoolaha.

E ike auanei oukou e na kanaka a pau mai Hawaii a Niihau. Owau o Hookaaku ka wahine mare.

A Kapalapala

no Makawao i Maui. Ke hai aku nei au ma ke akea, me ke Kauoha pu aku no hoi e hoi mai no kuu kane mare o Kapalapala, no ka mea, ua haalele wale keia ia'u me ko'u hewa aie, a ke noho hoomanawanui nei au i kekahi mau makahiki me ka malama ole ia o ko'u ola. Nolaila i na i hoi ole mai e Kapalapala me a'u, alaila, e hoopii no au no ko'u poho.

Hookaaku (W.)

Honolulu, Oahu, Augate 3, 1865.       193-1m

 

Olelo Hoolaha.

E ike na kanaka a pau, owa o ka mea nona ka inoa malalo. Ke hai aku nei au i ka poe mea Holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miule, Puaa, Moa. Ina e komo ma kuu Kuleana Alodio e waiho la ma

Kaukahoku, Nuuanu,

ma kai o Hanaiakamalama.  e uku na Holoholona $1.00 no ke poo i ka Moa, e uku 25 keneta no ke poo hookahi.

            W. B. MAIKAALOA

            Oahu, Augate 7, 1865             188-3t.

 

I Ka Lehulehu !

He mea hou !!

he

 Makepono, he Nani,

A

He Makepono loa !

U loaa mai ia S. Grinbaum ma, ma ka moku "cometa,"

He ahi koe kaulana! A pule ole no hoi i ka wai !!

na

A. M. Pollak,

   a ua ikeia ma ka honua a puni, oia ka oi o ka Maikai Loa a me ka Makepono Loa, i ikeia a puni ka honua. No ka makepono loa.

            He 150 Ahi Koe iloko o ka Pahu Hookahi, iho @ hoi komo oi aku mamua o ke Ahi Koe Koe Pule. No Ka Nani.

            Ma na mea i hanaia'i na Ahi Koe nei, aohe wahi hel@ pele---aohe no hoi e pakui ke honi aku---a ua hooka@ia iloko o ka pahu maikai ; nolaila, ua kupono ka ia me na hale hookipa a me na Hale Oihana.

            Ua kohoia A. S. Grimbaum ma, i mau Luna @ kuai i ua mau Ahi Koe nei,ma na Mokupuni o Hawaii nei, a e hoolako ia'ku no hoi ia laua, e like me ka nui o na mea e lilo ana.

            Ina oukou e hoao ia, aole oukou e makemake ana i kekahi ano Ahi Koe e ae.

A. M. Pollak

Mea Hana Ahi Koe  193-1m