Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 37, 16 September 1865 — Page 1

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Kianna Nomura
This work is dedicated to:  Kumu Kanekoa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE IV.  HELU 37.  HONOLULU. SEPATEMABA 16, 1865.  NA HELU A PAU 198.

 “KA NUPEPA KUOKOA,”

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaona keia Poaono.

$2.00 no na mahina he

UMIKUMAMALUA,

$1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

            Na Olelo Hoolaha—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

            KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookai o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookai—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

            NA UKU  NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i olela, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

            O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no kei nupepa.

            AIA KE KEENA O KA NUPEPEA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor’s Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

            L.H. Kulika, (Luna Hoopuka.)

KA “NUPEPA KUOKOA.”

In publishes in Honolulu

EVERY  SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

            Advertisments not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice of $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

            Kanikaus will be charged 1.00 per page, or 4 cts, a line.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Supbscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa , or may be enclosed in a letter to the Publisher.

            ALL SUBSCRIPTIONS must be prepaid. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

            THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors’ Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

            L. H. Gulick.

Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA , bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

JOHN H. PATY!

Mea Hooiaio Palapala,

Honolulu, Pae Aina Hawaii.

            AIA KONA KEENA HANA MA KA HALE Baneko o Bihopa ina.            195.6m

KA BUKE UNUHIOLELO A NERU!

            UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA i ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wiui. Elua ano o ua Buke ia ma ke kuai ana. $5 Dala ko kekaii, $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia Buke UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.

            H. M. WINI.

            Mea Hoopuka

Honolulu, Mei 22, 1885.

S. KUPANEA.

J. W. KEAWEHUNAHALA.

Loio! Loio!

            KE HOOLAHAIA’KU NEI I NA KANAKA a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi LOIO no na mea a pau e loohia ia’na i ka hihia, a e pale ana no kekai hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. Ue mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano  G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia kauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ina Honolulu, Oahu.

            Honolulu, Feb. 8, 1885                       167-y

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

            E IKE AUANEI NA MEA A PAU Loa O ke kua aina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a mua, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. O ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. EWIKI, MAI KAULUA!

            CHUNG HOON & CO.

            Aienui, Honolulu, Mei 1, 1885           2-8m

HALE PAI KII,

            AIA KO’U HALEPAI KII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Leta, maluna’e o ke Keena Pai o ka “Nupepe Kuokoa,” Ua emi loa ke kumukuai o na kii.

            H. L. CHASE (Keiki.)

            174 1y.            Mea Pai Kii.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

            Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

            Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4.00

            “Ohana, ano nui, me na kii, a me na Moohana,

            2.50     5.00

            “Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula,

            1.00

            “Ohana, me na Moohana wale no,

            62 1/2

            “Okoa, - - - -50

            Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 138,     25

            Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,   12 1/2

            Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)        25

            Haiao, - - - - - -                              25

            Hele Malihini Ana, - - -                      25

            Wehewehehala, - - - -                        26

            Lira Hawaii, - - - -                           25

            Kumumua Hou, - - - -                      12 1/2

            Moolelo Ekalesia, - - - -                     50

            Hoike Palapala Hemolele, - -                25

            Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,      25

            Ninauhoike, - - - -                           12 1/2

Eia na buke i haaawi walei a.

            Haawina Baibala.

            Ui.

            Na Dawida Malo Kumumanao.

            Ko Olelo Ao Liilii.

            Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

            L. H. Kulika.

            Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa.

KE KAAO O ASIMEDA!

HELU 15.

(I unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)

            A hiki kela palapala a Tamala ia Nevela, a laila, he mea ukiuki loa ia nona. Ia manawa, noonoo hou iho la o Nevela i mau hana nana, e hiki ai ke launa hou me Tamala. Nolaila, hele aku la ua Nevela nei e halawai me ka Kapena nona ka moku a Tamala i kau mai ai mai Beritania mai, ka moku hoi ana i hoolimalima ai.

            I aku la a Nevela i ke Kapena moku, “I hele mai nei au e hoolimalima aku i ka moku e lawe aku i kuu palapala i ke Awa ko moku o Pozasanedo ma ka Mokupuni o Helene iloko o ke Kai Nui.” I aku la ke Kapena moku, “Aole e hiki ia’u ke ae, no ka mea, ua lilo ka moku i ke Alii Wahine o Beritania: A he Palapala Aelike no hoi i hanaia mawaena o maua, me ko maua kakau inoa aku malalo oia palapala; a ua sila ia i ke Sila o ke Aupuni mai ka Luna kakau kope ae. A ma kau mea e noi mai nei, he me hiki ole ia’u ke ae aku; ina paha e hoohuli au i ko’u ae io i mea ole, e lilo ana au i mea poho, me kuu lawa aku ia Tamala me ka uku ole e loaa ia’u ma ia hookele ana.”

            A no keia olelo a ke Kapena moku pela; nolaila, ninau pono aku la o Nevela i ke kumu i hoolimalimaia’i; alaila, hai aku ia la ke Kapena, “He umikumamalima miliona-talena gula.”—I aku la o Nevela i ke Kapena moku; “E ae mai oe e hoolimalima me a’u i ka moku no ke kumu hoolimalima makepono, e oi palua ana mamua o ke kumu hoolimalima mua.” (Ua like paha me kanahikukumalima miliona talena gula) “A ina ua hooneleia oe i ka uku o ka hoolimalima mua, alaila e hoihoiia ana no ia poho o ka moku ma ke kumu a’u e hoolimalima nei, me ka uku kaulele oi loa.”

            I aku la ke Kapena, “He haohao nui loa ko’u i keia manao ou e ke Alii, ma keia mea au e koi mai nei. A i mea e pono ai au ma keia me a’u e haohao nei, he pono nou ke hai mai.”

            I aku la o Nevela, “Mai haohao oe, no ka mea, o oe no ko’u hoa kuka mau mamua ae nei e pili ana no Tamala. A no kau noi ana mai e hai aku au. He oiaio, ua aie nui loa au i ka makemake ia Tamala, aka, aole e hiki ke hookaaia keia aie o’u. I kekahi la mamua aku nei, mahope iho o ka hookuu ana o ka ahaaina, ua halawai pu maua me Tamala, a ua hai aku au iaia i ko’u aie nui no ko’u makemake ia ia, me ko’u noi aku e hookaa mai, aka, aole nae hookoia mai, a ke mau nei ia aie o’u a hiki i keia manawa. A no kuu lohe ana ano, e holo koke ana ko moku iloko o na la pokole i koe, nolaila, e nele auanei paha wau i ka launa ho aku me Tamala, nolaila, makemake au e hoolimalima me oe i ka moku, i hala aku ai oe me ka moku ma ke awa e, alaila hoi, e loaa hou ia’u ka manawa e kuka pu ai me Tamala, no ka Manawa hiki iaia ke hookua mai i kuu aie a’u e olelo nei ia oe. A ma keia mea a’u e hai aku uei ia oe, he mea hilahila nui loa ia no’u iwaena o ko’u mau hoa maikai i na e loho ana lakou. A nolaila, ke noi aku nei au ia oe, e huna loa oe i keia mau olelo, ia oe a me a’u wale iho no ia.”

            A ike iho la ke Kapena moku ua oiaio na mea i haiia mai ia ia mai a Nevela mai. Ia manawa, hele koke aku la oia imua o Tamala e hoike i na mea a laua i kuka pu ai me Nevela ma na mea e pili ana i ka hoolimalima hou ua Kapena moku nei me kekahi mea e aku e like me ka mana o ka laua hoolimalima ana.

            Hoi aku la ke Kapena moku a hai aku la ia Nevela i na mea i oleloia e laua. I aku la o Nevela; “E hele oe e olelo hou aku ia ia (Nevela) ua lilo ka moku ia’u.” Nolaila hele hou aku la ua Kapena moku nei imua o Tamala e hai aku i ka lilo o ka moku. I mai me ka ninau mai, “Heaha ke kumu hoolimalima hou o ko moku i oi mamua o ka kaua hoolimalima?” “He alua hapakolu ka oi mamua o ke kumu hoolimalima mua,” wahi a ke Kapena.

            I aku la o Tamala; “No keaha oe i hoike pau ole mai ai i ke kumu hoolimalima pau loa o ka moku, i like ai me ka nui o kou makemake? No ka mea, aole au i makemake e hoopilikiaia mai au ma keia noho malihini ana, no ka mea, mamua o ko kaua olelo ana, a me ka hooholo loa ana i ka hoolimalima, nau no i koho mai ka uku, aole na’u aku. No keaha no hoi oe i hai ole mai ai i ka uku oi mamua loa’e o na loaa makahiki o ke Aupuni, i hiki ai no ia’u kea i aku? Aka, i mea e hoopilikia hou ole mai ai ia’u he pono no’u e hookuu aku i ka moku me ka hoonoa i ka hoolimalima mua a kaua.”

            He mau la elua mahope iho, ike ia aku he moku e hoea mai ana ma ka moana mai. Ia manawa, iloko o ko Tamala manawa e noonoo nui ana no na hana pono ole a ke Kapena, lohe ae la keia i ka hooho ana, “Selo!” Ia manawa, puiwa koke ae la o Tamala, a puka ae la oia iwaho o ka lanai o ka hale hoi maluna, e kau ana hoi me ka ohenana. Aia nae o ka hae o Asimeda. Ia manawa no, hoouna wikiwiki ae la o Tamala i kekahi Alii Koa o Nitcolasi me ka i ka aku, :Ano i keia Manawa, e hele aku oe i kekahi o na Kapena moku, e hele koke mai hoi io’u nei, i olelo aku ai au ma ka mea e hiki ai ia’u ke hai aku.”

            Ia manawa, hele aku la ke Alii Koa mamuli o ke kauoha a Tamala, aka, aohe nae i loaa ke Kapena o ka moku, nolaila, hoi aku la ke Alii koa me ka nele a hiki imua o Tamala. A no keia mea, hoolale hoe ae la no ua o Tamala i ke Alii Koa e hele e huli i moku, aohe nae i loaa ka moku kupono, he wahi moku Kiakahi ka mea i loaa.

            Ia manawa, halawai koke ae la o Tamala me Nitcolasi me ka i aku, “Ua hiki mai ko’u manawa e kaawale ae ai mai kou Hale Alii ae, no ka mea, aole e hiki ia’u ke hoomanawanui, mamuli e loohia maika pilikia maluna o’u.”

            I aku la hoi o Nitcolasi, “Pehea la i hikiwawe loa ai kou kaawale ana mai keia hale aku?” I aku la o Tamala, “Alia au e hai aku ia oe, aia a hiki au i kahi e hiki ai ia’u ke huna iho ia’u, alaila, e hai mai no au ma kuu palapala i na kumu o kau mau mea e ninau mai nei.” Ia manawa, haalele koke iho la o Tamala ia Italia, a kau aku la maluna o kahi moku Kiakahi, a holo aku la a noho ma ka Mokupuni o Newata, malaila no oia i noho ai me kana mau keiki, a hiki wale i ka halawai pu ana me Asimeda.

KA HOI ANA MAI O ASIMEDA, A ME KA IMI ANA IA TAMALA.

            Mahope iho o ko Tamala haalele ana ia Beritania, hoouna aku la o Tupalemite i ka palapala hoike no ko Tamala haalele ana ia Beritania, a hoouna pu ia aku la no hoi me ka palapala a Tamala i kakau ai.

            I ka hiki ana aku o keia mau mea ia Asimeda, ia manawa koke no, hoi mai la oia me ka hikiwawe loa, me ka hai ole aku ia Juria ia ke kumu o kona hoi ana, me ka pau ole no hoi o ka manawa ana i hoohiki ai e noho pu me Juria.

            I ka hiki ana o Asimeda i Beritania, ia manawa, hoohui koke ae la oia i ka Aha Kuhina, a hookolokolo ae la i na Kuhina ona no ke kaohi ole ana ia Tamala, a no ka hoouna koke ole ana aku i palapala hoike no ko Tamala hoopuka ana i kana olelo haalele ia Beritania. Mamuli o keia mau mea wale no ko ke Alii kauoha ana i ka Aha Kuhina e hoohui. Aka, i ka hookolokolo ana, aole i ku ka hewa maluna o na Kuhina.

            Ma ia mau la kokoke mahope iho, imi aku la o Asimeda ia Tamala a hiki ma Italia. I ka la nae hoi ana i aneane ai e komo i ke awa, ike aku la o Asimeda i kekahi moku e holo ana me ka Hae Galaunu o ka Oihana Moi o Beritania e kau ana maluna o ke kia, alualu aku la me ka manao hoi aia o Tamala maluna; aka, i ka hiki ana aku, aole nae o Tamala maluna o ka moku. Nolaila, ninau aku la o Asimeda i ke Kapena moku, “No keaha la oe i kau ai i kela Hae maluna o ke kia o kou moku, me ka nele nae o ka mea nona ka hae maluna o kou moku?” Pane mai la no hoi ke Kapena penei, “Mamuli o ke kauoha a ke Kuhina Nui.” Ia manawa, ninau pono loa aku la o Asimeda i kahi i noho ai o Tamala, a ua hai ia mai la, “Aia ma ka Hale Alii o Nitcolasi.” A lohe o Asimeda i keia mea, haalele koko oia i ka hae mai ka moku mai.

KA HIKI ANA O ASIMEDA I ITALIA.

            Hiki aku la o Asimeda i Italia, mahope iho o kona haalele ana i ka moku, a kipa mua aku la ia ma ka Hale Alii o Nitcolasi, kahi hoi a Tamala i noho iho ai. Aka, ma kona hiki ana aku nae hoi ilaila aole nae o Tamala. A he mea kaumaha nui loa iho la nae ia no Asimeda no kona hooneleia ana i ka ike na aku i na maka o kana wahine, a me ka laua mau keiki.

            (Aole i pau.)

Ninau Helu.

            E ku ana kekahi laau ma ke kula o Kaapoko i Waikane, Koolaupoko, Oahu.

            He 12 kapuai ke kiekie mai ke kumu o ka laau, a ka welau, e kau an aka Pilali i ka hapalua o ka laau, e moe ana ka moo ma kahi e aku e 7 kapuai, mai ke kumu aku o ka laau a kahi e moe ana o ka moo.

            Eia ka ninau, e hia kapuai e lele ai ka moo a loaa ka Pilali, me ko’u manao lana no e loaa ana no, i ka poe koho ninau.

            Ke hoi nei au e hoolono o ka pani ia mai. E o’u hoa alohoa.               

            S. E. K. Papaai.

Waikane, Koolaupoko, Augate 29, 1865.

Na hana mana ma ke Kauoha Kahiko.

Kahana ia ana o na mea a pau, Kin. 1. Ke Kaiakahinalii me na hana mana he nui, Kin. 6: 8.

Ka lukuia ana o Sodoma a me Gomora, Kin. 19.

Ka hoolaia ana a Abimeleka, Kin. 10: 17, 18.

Ka laau i a ia ai e ke ahi, Puk. 3:2, 4.

Ka lilo ana o ke Kookoo o Mose i moo, a hoihou e like me kona ano mua, Puk. 4 : 3, 4, 7, 10.

Ka lilo ana o ka lima o Mose i mai lepera, a me ka hoolaia ana, Puk. 4 : 9, 30.

Ka lilo ana o ka Muliwai Nile i koko, Puk. 7 : 20.

Ka hiki ana mai o na rana, a me ka nalo ana, Puk. 7 : 6, 13.

Ka hiki ana mai o ka uku, Puk. 8 : 17.

Ka hiki ana mai o na nalo, a me ka malewale ana, Puk. 8: 21, 31.

Ka loaa ana o na holoholona i na mai lele, Puk. 9 : 3, 6.

Ka hiki ana mai o na mai hehe, Puk. 9 : 10, 11.

Ka hiki ana mai o ka hua hekili, a me ka nalowale ana, Puk. 10 : 13, 19.

Ka hiki ana mai o ka pouli, Puk. 10 : 22.

Ka pepehi ia ana o na makahiapo, Puk. 10 : 29.

Ka mahele ia ana o ke Kai Ula, Puk. 14 : 21, 22.

Ka hookahuliia ana o Aigupita, Puk. 14 : 26, 28.

Ka hana ia ana o ka wai o Mara a ono, Puk. 15 : 28.

Ka hoouna ia ana mai o na manu selu me ka mane, Puk. 16.

Ka wai mai loko mai o ka pohaku ma horeba, Puk. 17 ; 6.

Ka lanakila ana o Amaleka, Puk. 17 : 11, 13.

Kia ao me ke kia ahi, Nah. 9 : 15, 23.

Ka mai lepera o Miriama, Nah. 12 :10.

Ka pepehi ia ana o Kora, me Nadaba a me Abihu, Nah. 16 : 28, 35, 46, 50.

Ka hua ana o ke kookoo o Aarona, Nah. 17 : 8.

Ka wai mai loko mai o ka pohaku ma Kadesa, Nah. 20 : 11.

Ka hoolaia ana e ka Nahesa Keleawe, Nah. 21: 8, 9.

Ka olelo ana o ka hoki o Balaama, Nah. 22: 28.

Ke ahulau ma ka waoakua, Nah. 25 : 1, 9.

Ka mahele ia ana o na wai o Ioledane, Ios. 3 : 10, 17.

Hoi hou na wai o loredane i ko lakou wahi, Ios. 4 : 18.

Ka lilo ana o leriko, los. 6 : 6, 20.

Ka ike ia ana o ka hewa o Akana, Ios. 7; 14, 21.

Ke kau malie ana o ka la me ka mahina, Ios. 10 : 12, 14.

Ka pulu ana o ka huluhulu o Gideona, Lun. 6 : 36, 40.

Ka luku ia ana o ka poe Midians, Luna. 7 : 16, 22.

Na hana kaulana a Kamesona, Lun. 14 : 16.

Ka hoopio ia ana o ka hale o Dakona, Luna. 16 : 30.

Ka hina ana o Dagona mamua o ka haleiana, a pela aku. 1. Samuela. 5.

Ka hoi hou ana o ka halelana, 1. Sam. 1 : 6, 12.

Ka hekili a me ka ua i ka wa e ohi ai 1. Sam. 12 : 18.

Ka maloo ana o ka lima o Ieroboama, 1. Na ‘Lii 13 : 5.

Ka manawa maloo, 1. Na ‘Lii 17 : 6.

Ka hanai ia ana o Elia e na manu Koraka, 1. Na ‘Lii 17 : 6.

Ka hoolakoia ana o ka mea ai me ka aila, 1. Na ‘Lii. 17 : 14, 16.

Ka hoihoi ia ana mai o ke ola o ke keiki, 1. Na ‘Lii. 17 : 22, 23.

Ka hoopau ia ana o ka mahaikuni I kea hi, 1. Na ‘Lii. 18 : 36, 38.

Ka hiki ana mai o ka ua, 1. Na ‘Lii. 18 : 41-45.

Ka make ana o na kanaka i ke ahi, 2. Na ‘Lii. 1 : 10, 12.

Ka maheleia ana o ka wai o Ioredane, 2. Na ‘Lii. 2 : 14.

Ka hoomaka ia ana o ka wai ino, 2. Na ‘Lii. 2 : 21, 22.

Ka haehaeia ana o na keiki e na bea, 2. Na ‘Lii. 2 : 24.

Ka hoopiha ia ana o ka aina e ka wai Na ‘Lii. 3 : 16, 20.

Ka nui aua o ka aila, 2. Na ‘Lii. 4; 1, 7.

Ke ola ana o kekahi keiki make, 2. Na ‘Lii. 4 : 32, 35.

Ke ola ana o Naamana, 2. Na ‘Lii. 5 : 10, 14.

Ka loaa ana o ke Gehazi i ka mai lepera, 2. Na ‘Lii. 5 : 27.

Ka Moolelo o Heneri Opukahaia.

HELU 2.

KONA WAHI MOOLELO MAMUA O KONA HIKI ANA I AMERIKA.

            “Oia kanaka wahi ana,” ka mea nana i pepehi kuu makuakane a me kuu makuahine, ko’u mea nana i hoihoi i kona home. He wahine maikai kana, a he wahine lokomaikai no hoi, a pela no kana kane, aka no kona pepehi ana i ko’umau makua, aole au i oluolu iki. Mahope iho o ko’u noho pu ana me keia kanaka no ka makahiki hookah a elua paha, loaa ia’u kekahi kaikamahine a ko’u makuakane, oia hoi ke kahuna o lakou; aka aole nae ia i ike he aha la wau—no ka mea e ukulii ana no au i kona manawa i ike ai ia’u ma ko’u home me ko’u mau makua, a hai aku la au. I kona wa i lohe ai i ka inoa o ko’u makua, kulu ihola kona mau waimaka a moe haalulu iho la. Aole ona makemake e hoihou au e nohopu me kela kanaka nana i pepehi kuu makuakane a me kuu makuahine, aka e noho meia e like me ka loihi o ko’u noho ana. Olelo aku au iaia, e hoi hou au i hope a e ike i kela kanaka, malia paha o hookuu mai no hoi ia ia’u. Ua hanaia keia mea ia wa, hoi akula au i ka hale, a olelo aku la i ke kanaka i na mea a pau a ke kaikaina o kuu makuakani i olelo mai ai iau. Me he mea la nae, oia olelo ana aku au iaia, he mea oluolu ole ia nona. I kona manawa i lohe ai i na mea a pau au i hai aku ai iaia, ua wela loa ia i ka inaina; me he mea la, e nana mai ana ia ia’u me he mau pana liilii la ia manawa. Aole ia e hookuu mai ia‘u a hiki i kona wa make, aiole ia o ko’u ola ke lawe ia eia. Mahope iho, aole i loihi, hele aku la au a hoi aku la i kahi o ke kaikaina o kuu makuakane i ka mea a ke kanaka i olelo mai ai ia’u. Aole ia i hookuu hou mai e hoihou i ka hale o ke kanaka, a hiki i ka wa i hiki kino mai ai ua kanaka la, alaila, kuku pu laua meia no keia kumu. Mahope iho o kuu noho ana me ke kaikaina o kuu makuakane, elua a ekolu paha la, hele mai la ke kanaka i kona hale e lawe hou iau i kona @me. Aka, olelo aku ke kaikaina na o kuu makuakane iaia, he keiki ponoi au nana, aole ia e hookuu ana ia’u e hoi hou e noho pu meia; a i ole ia ina ia e lawe ia’u, e lawe no ia ia maua e ielua. Aole i pane nui mai ke kanaka , no ka mea, he kahuna ke kaikaina o kuu makuakane. Aka ua olelo aku ai i ke kaikaina o kuu makuakane, ina au e noho pu meia, e malama pono ia’u e like me kona malama ana. Olelo aku la no hoi ia, “ae.” I ka pau ana o keia mau mea a pau, noho iho la au me ke kaikaina o kuu makuakane no kekahi mau makahiki he nui wale.”

            Me he mea la, iloko o keia manawa, a mamua aku o ka hoihoi ia ana mai o ke kuikahi i Hawaii nei, ka hoike ia ana mai o ka lima o ke Akua Mana Loa ma ka hoopakele alua ana ia Opukahaia ma iloko mai o ka make hikiwawe a weliweli hoi. Maanei, e hoomaopopo ka mea heluhelu i ka lokomaikai o ke Akua, a o kona mau manao maikai, e like me Iosepa, i ka mea nana i hoopiha iho ai mamuli o ke aloha o ko Heneri hoahanau no kona hoopakele ana i kona ola. Oia a me ke kaikuahine o kona makuakane e ola ana, haule pu iho laua iloko o na lima o ka enemi. I kekahi la, akahi no a komo iho iloko on aka naauao, o ke kaikuahine o kona makuakane, a i ole ia, oia no ke pepehiia a make. O kona wahi kumu wale no i pakele iki ai, o ke kolo ana maloko o kekahi puka iloko o ka hale ilalo, a oia ka manao i kupu mua ae iloko ona i pakele ai ia. Malaila aku ia e hele ai a kahi mamao loa mai ka hale aku ona i hoopaaia’i. Aole nae i liuliu iho, ike aku la ia i ke kaikuahine o kona makuakane e laweia mai ana iwaho e na enemi he nui wale, a lawe loaia’ku i ka pali, a malaila kona wahi i kiolaia’i a make iho la. Ua ike aku la ia i keia mea i hanaia; ia wa i kona manawa no i ike aku ai e hoi ana ke enemi, o kona holo ploloei aku la noia i kahi i make ai ke kaikuahine o kona makuakane me kona manao e kiloi iaia iho a make pu me kona makamka, no ka mea, ua komo iho ka manao iloko ona o ka pilikokohope loa ia o kona ohana. Aka, iaia e holo ana, ike e ia mai la oia e kekahi alii a o ke poo o ia aoao, a nana i kauoha’e i kekahi mau kanaka ona e hoihoi mai iaia. O kona lele aku no hoi ia i ka pali, loaa e i ua mau kanaka la, a hoihoiia’ku la ia i kahi i hoomoana’i o ka enemi, a ua hoopakeleia oia me ke aloha no kana mau hana, a e ike koke no kakou ma ka moolele e hiki mai ana mahope.

            “I ka make ana o ko’u mau makua,” wahi ana, “me lakou no au; ua ike no au i ko lakou pepehiia ana me ka elau, a me lakou pu no hoi ko’u wahi kaikaina uuku, aole i oi ae mamua o na malama elua a ekolu paha. Pela ia i noho hookah iho ai me ko’u makuakane ole a makuahine hoi ma keia honua waonahele. I iho la au ia’u iho, auwe! No hei au, he makuakane anei ko’u a he makuahine paha ma ka hale, i hiki ai ia’u ke hele e imi a loaa lakou e noho ana ma ka hale?”

            “Aole, auwe! no hoi au e. A oiai au e paani ana me kekahi mau keiki e ae—a mahope iho o ko makou paani ana, hoi aku la lakou i ko lakou mau makua, a owau hoi, uwe iho la au, no ka mea, ao he o’u home. Ua laweia mai au mai ko’u home a hiki i keia wahi malihini, aole i naauao nui aku i kekahi mea, aka ua makemake au i makuakane, a i oleia i makuahine, a o ka moe wale iho la no i ka po me kea o.”

No ke Aupuni o Asuria, a me ka Nohoalii ana o ke Alii wahine Kamilamika (Semiramis.)

            I ka wa i kiola liilii ia’i o ke koena o na kanaka ma kela wahi keia wahi o ka honua, aia hoi he lehulehu no ka poe kanaka e noho ana ma kahi e kokoke ana i ka hale pakui o Babela. Hoomau no lakou i ka noho ana, a laha ae la na kanaka ma ka aina o Sinara (Shinar,) he aina mehana keia a uliuli hoi i na mea ulu. A i kahi manawa mai laulaha ae la lakou maluna o ka aina, a kukulu i na kauhale a me na kulanakauhale nui.

            A ua kapaia ka inoa o keia aina o Asuria. A oia hoi ka mua o na Lahui kanaka o ka honua nei. O koaa mau palena, ua loli no i kahi mau manawa, aka no kona kau ana ma ka palapala aina ua ikeia no, ua kokoke aku ma na muliwai elua o Tigerisa (Tigris) a me Euperate (Euphrates) ma ka akau ae o ke kaikuono o Peresia (Persian.)

            O Akura ka moopuna a Noa ka Lunakanawai mua o Asuria. I ka makahiki 2229 M.K. ua kukulu oia i ke kulanakauhale o Nineva, a ua hoopuniia keia kulanakauhale me ka pa, he hookahi haneri kapuai ke kiakie o ka hale hookah; a nui maoli ke kulanakauhale ke nana’ku, a he 106 mile a ke kanaka e hele ai a puni. A o ke kulanakauhale o Babulona, ua kukuluia oia mahepe iki mai o ke kukuluia ana ai o Nineva, a ua oi o Babulona, ma ka nui a ma ka nani mamua o Nineva, a ua kukuluia oia ma kappa o ka muliwai o Euperate. O kona mau pa he mau pa manoanoa, a he hiki i na koa kaua eono me na lio, ke holo like lakou ma luna o ka pa, me ka haule ole ilalo. O na kulanakauhale o keia wa, aole pa ia, aka o ko ka wa kahiko, he mau pa, i pakele ai na kanaka, ke hele mai na enemi.

            Ma keia kalanakauhale, he mau mala kihapai no ka hale alii. He aoia lakou ma ka malama ana, a ma ia mei, o kau mau ana lakou iluna ma kahi anuunuu. A maloko o na mala he mau laau nui, na laau hua a me na pua.

            He Luakini kahi mea maikai malaila i hooliloia no Beluka, a no Baala, na akua kii nui o Asuria. O ke kiekie o keia Luakini he 660 kapuai, a o ke kii gula iloko, oia hoi o Beluka he 40 kapuai ke kiekie.

            Ua kukuluia ke kulanakauhale o Babulana e Nimeroda, ke kanaka kaulana ma ka uhai holoholona, i hoikeia ma ka Baibala. A o ka mea nana i hana na kihapai nani a me na hale alii, a me ka mea nana i kukulu i ke kii gula o Beluka, he wahine no ia, oia hoi o Kamilamika.

            Oia hoi ka wahine a Ninu ka alii Asuria, a make o Ninu lilo ka wahine i alii no ke aupuni. He wahine puni hanohano keia aole ona oluolu i ka noho malie ma Babulona oiai he ehaeha loa kana mau hana, i mua o nani ai ke kulanakauhale.

            A ikaika loa ae la kona manao ino, e hoolanakila iaia iho maluna o na Lahui o ka honua i kona wa. Alaila, hoakaukoa ae ia oia i na koa he nui, a kai kue aku ia i ke alii waiwai o Inia (Indies) ka mea e noho ana ma kahi i kapaia o Hinedu, he aina hoi ia ma ka aoao hikina hema o Asuria.

            I ka lohe ana o kea lii o Inia, e hele mai ana ke alii wahine Kamilamikae lawe i ko-