Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 38, 23 September 1865 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE IV.  HELU 38.  HONOLULU. SEPATEMARA 23, 1865  NA HELU A PAU 199.

''KA NUPEPA KUOKA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I Kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no na mahina he

UMIKUMAMALUA,

$1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

            NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

L.H. GULICK.

For the Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have em bound by paying $1.50 each.

JOHN H. PATY!

Mea Hooiaio Palapala,

honolulu, Pae Aina Hawaii.

AIA KONA KEENA HANA MA KA HA-

le Baneko o Bihepa ma.   195-6m

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU!

UA PAA UA BUKE NEI. E HOIKE ANA I ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wini.  Elua ano o ua Buke la ma ke kuai @. $5 Dala ko kekaii, $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao. H.M WINI. Mea Hoopuka Honolulu, Mei 22, 1865.

S. KUPANEA.

J.W. KEAWEHUNAHALA.

Loio! Loio!

KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau ua mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi LOIO no na mea a pau e loohia ia' na i ka hihia, a e pale aku no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni.  He mau laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ma aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Nauohao G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia @uka iho o ka haina o ke Alanui Hotele a me Maunakea aia Honolulu, Oahu. Honolulu. Feb.6, 1865. 167-y

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALE PAIKII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka

"Nupepa Kuokoa,"

Ua emi loa ke kumukuai o na kii. H.L CHASE (Keiki.) Mea Pai Kii. 174 7y.

Hale  Kuai  Hou.

A ME NA

LOLE HOU !

E WEHEIA ANA MA KA POAKOLU ma ka la 28 o Iune, ma ka Halekuai ma ke Alanui Papa e huli kokoke aku ana i ka Halekuai o Mika Von Holt a me Heuck, na LOLE KNOHINOIII, na KAMAA BU TI. na KAMAA HAAHAA, me na KAMAA OPEA LIO, me na MEA A KA MANAO E IINI AI A KA POE IANAKE O ka laweia ana mai nei no ia e ka moku POLYNESIAN mai Kapalakiko mai , a e kuaiia ana keia mau mea a pau loa make kumukuai haahaa loa. C. FRED. PFLUGER July 12, 1865.  189 3m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baihala nui no na Awai o na Halepule, $4 00

" Ohana, ano nui me na kii, 2 50

a me na Moohana,    5 00

" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00

" Ohana, me na Moohana wale no,  62 1/2

" Okoa.  50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M.H 1838, 25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,  12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)  25

Haiao,  25

Hele Malihini Ana,  25

Wehewehehala,  26

Lira Hawaii,  25

No ko ke Akua Ano,  25

Lira Kamalii,  25

Kumumua Hou,  12 1/2

Moolelo Ekalesia,  50

Hoike Palapala Hemolele,  25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834  25

Ninauhoike,  12 1/2

Eia na buke i haawi walei a.

Haawina Baibala. Ui. Na Dawida Malo Kumumano. Ko Olelo Ao Liilii. Ka Moolelo o Batimea Puaaiki. L.H. Kulika. Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euane. Ko o Hawaii.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO.

O

HAWAII NEI.

HELU 13.

NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

NO KAIHIKAPU A MANUIA.

I ka make ana o Hao.  Ua lilo kana keiki o Lanahumahiki, o Hao i Alii no Waianae, a ua lilo i hoa kaua no Kaihikapumanuia. He Alii ikaika o Lanahumahiki a Hao, i ke kaua ana, ua mahele ia ke aupuni o Oahu i elua apana.  O Waialua, o Waianae, me Koolauloa, oia ka apana elua.  O Ewa, Kona, a me Koolaupoko oia ka apana akahi.  Ua noho Alii o Kaihikapuamunuia ma ia apana.  Ua kokua like na'lii ia laua.  I ka make anao o Kaihikapuamanuia. Ua hoolilo ia ka hooilina Aupuni ia Kakuhihewa.

NO KAKUHIHEWA.

I ke kanakolu kumamaiwa o na makahiki o Kakuhihewa i noho ai oia ma ka noho Alii.  He kanalima ona mau makahiki i noho Alii ai. Ua hanau o Kakuhihewa ma Kukaniloko. O kaihikapuamanuia ka makuakane, o Kauanuiakanehoalani ka makuahine.  He mau Alii kapu na makua, a he mau Alii niaupio laua a he pio no hoi.  Nolaila, he kapu ao, Kapu a mano a lehu ua kapu ia Kakuhihewa. I ka hanau ana o Kakuihewa i Kukaniloko iloko o ka hilinai i na Liloe kapu i ka paepae, i ka hemo ana o ke keiki.  Na Kanehoalani i lawe iloko o Hoolonopahu. O Makokau, o Ihukolu, o Kaaumakua, o Pakapakakuaua, he 48 poe Alii nana i oki ka piko o Kakuihewa.  Kani na pahu, elua o Opuku me Hawea, he mau pahu mawaekanaka no Kakuihewa.  I ka pau ana o ka oihana a na Kahuna i ka huikala ana, kaiolena, leleuli, lelewai, pau ka hemuwa ka haumia. Ua hoihoi ia i Ewa, o Waipio o Waiawa a me Manana na kahu nana e hanai ia Kakuihewa.  O ke awa piko momona o Kuhia, o ka anae hiu peke o Olo, o ka olo o ku puhi o Hanaloa, o na Oi-o momona o Weloka, o na anae momona o Pauhala. O Ewa ka aina i aloha nui ia e Kakuihewa, o ka pumehana o Waianae me Waialua, o ke aweawe o ka pio o Waianae, o ka momona o ka poi o Kamaile, o na anae palupalu o Lualualei. He mau lai elua ko Waialua.  O Ukoa laua o Lokoea na piko momona, o ka poi ono o Keawawaihe, o na wai aloha ia a Kalani.  Aole hoohalahala ia Oahu a puni, he momona mauka, he momona ma kai, he lani iluna he honua ilalo, nolaila, aloha no na'lii Oahu ia Oahu, aole hua i ka hiki, o palawale. Ua ao ia o Kakuihewa i na mea kaua, i ka lonomakaihe, i ke kaa laau, i ka wala, i ka pahu ku, i ke oki, i ka maa, i ke o.  O na kumu o Maui, o Kekai, o Mau, o Kawalaikio, o Maumauikio, o Kalonaikilaau, o na kaikaina, o Kauluiki ma, o Kahaloa, Kahape, Kapahuilani, Kukapukoa o ka poe kumu laau a Kakuihewa keia he poe akamai i ka o laau aole e hala ka manu na mea liilii e lele ana a e kolo ana paha.  O Mailele, ke kumu pana iole, oia hana nui no ia i kona noho aupuni ana, o ka pana iole i ke kula.  Mai ke kula o Halawa a Lihue.  Hele me ka ai, me ka ia, me na ohua a me ka wahine, a hanau ke keiki i ke kula.  O ka iwi o ka manu a me ka iwi o ke kanaka oia ka maka o ka pua.  He hana lapuwale ia a na'lii kahiko, a he nui na lealea naaupo.

NOHO AUPUNI O KAKUIHEWA.

I ka noho Aupuni ana o Kakuihewa he Alii kaulana ia no kona mahiai, ku ke pilo i Kauai, o ka mahiai nui.  O kona mau kahua e noho ai o Ewa, o Waikiki, oo Kailua i Koolaupoko; ma Alele i Kailua; kukulu 'iho la oia i hale Aupuni nona.  He kanaha anana ka loa, he umikumalima anana ka laula, o Pamoa ka inoa o ua hale la.  O ka hana nui maloko o keia hale, o ke kakaolelo, o kalaiaina, o ka haikupuna, o ke kuauhau, o ke kaa kaua, o ke kaa laau, o ka oo-ihe, o ke kilokolo, e ke kuhikuhi puuone, o ke Aohoku, o ke konane, o ke ao mele kupuna Alii a mele Alii, o ke kukini, o ka lelepali, e ka maika, o ka pahee, o ke kui, oka uma, o ka honuhonu, o ka pinao, o ka mokomoko. O na hana hooikaika kikino a pau, o ka mahiai, a me ka lawaia.  Nolaila, ua lilo o Kakuihewa he Alii kaulana, mai Hawaii a Kauai. Maloko o na mele o na'lii o Hawaii, o Maui, a me Kauai.  Ua komo no Kakuihewa a me na'lii o Oahu i na mele kupuna. No kona Alii nui a me kona lokomaikai, a me kana mau oihana, nolaila ua kapa ia aku o Oahu "ke one o Kakuihewa."  He Alii hohu ole, aole hoomauhala.  Ua kuko iho kekahi mau kanaka me ka ohumu.  O Keinohoomanawanui, o Kalelealuaka, no Kahalepoai mauka o Waipio.  He mau kuko ino loa e make ai laua.  I ka manao ana o na'lii e make kela mau kanaka.  I ka lohe ana o Kakuihewa i ka ohumu ino o kela mau kanaka, akaka iho la oia, a olelo iho la  e hooko au i ka olua kuko.  I ike ia mai ke Alii no ka po, a he akua no ka po, a e pule ana i ke akua i ola no laua.  O ke kuko a kekahi ua pili i na mea ai, i ka puhi a Kanaloa, i ka anae o Oeo, i ke awa o Kuhia, i na puaa momona a Kakuihewa.  O ke kuko hoi a kekahi, ua pili ia i ka ia a me ka iwi o Kakuihewa, oia hoi na Kaikamahine a Kakuihewa.  Aka, ma ka lokomaikai kupaianaha o Kakuihewa, ua hooko aku ke alii i ko laua makemake a apu, a hoonuu a kena, a ai a ukauka.  Aole he huaolelo hou e hiki ke olelo aku, ua koe aku kuu makemake i kuko ai, ua lako ia mai waho a loko, ua ona ia a lihilihipuhi. Aole no hoi ona lua ma ke ao nei e hoolike ai.  No ke kaulana o Kakuihewa i ka lokomaikai.  Ua haalele na elemakule kahuna a kakaolelo o Lonoikamakahiki, o Lanahuimihaku ma, a ua holo mai me Kakuihewa i Oahu e noho ai, a he nui na'lii o Hawaii a me Maui i holo mai e noho i Oahu.  No ka makemake i ka nui o ka ia, a me ka ai, a me ka wai, a me ka momona o ka aina.  O ka lokomaikai a me ka oluolu o na'lii, he mau hoahanau na'lii o Maui, o Molokai, a me Hawai, oia kekahi mea i huipu ai na'lii kahiko.  Ua holo mai na'lii o Hawaii i ka makaikai a hiki i Kauai, no ka maikai o ka aina, ua noho i Kauai.  Ua hoopunahele o Kakuhihewa i na elemakule, a me na keiki a na makaainana, a me ka poe ilihune.  Nolaila, ua kaulana kona inoa a hiki i ko kakou mau la e noho nei, ke kapa pinepine aku nei ka poe o keia manawa "Oahu o Kakuhihewa."  Eia kekahi mea e kaulana ai o kona inoa.  Ua lilo o Kakuihewa i kupuna alii nui no ko Hawaii poe alii, a me na moku o Maui, a hiki i Kauai.  A maanei kakou e ike iho ai, a e hoomanao iho kakou o Kuihewa ke alii i hua mua ke aupuni a o kana mau pua ka i hoohui mua i ke aupuni.  Eia ke Kuauhau o Kakuihewa a he nui no kana mau wahine a me na keikil.  Aka maanei kokou e nana iho ai ma kahi i haawiia'ku.  Kakuihewa ke kane, Kahaiaonuiakauailana ka wahine, hanau aku ka laua mau keiki o Kanekapuakuihewa, a me Kaihikapuakuihewa, Kakuihewa ke kane, Kaakaualani ka wahine, hanau hou aku ka laua keiki o Kauakahinuiakuihewa, Kakuihewa ke kane, Koaekea ka wahine, hanau hou mai ka laua keiki o Kalehunapaikua.  Kauakahinuiakuihewa ke kane, Kapunawahine ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kauaupena.  Kaweloakalanikala ke kane, Kauaupena ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kuihewakauaupena.  Kauloaiwi ke kane, o Kuihewakauaupena ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kuihewamakawalu.  Umialiloa ke kane, Kuihewamakawalu ka wahine, hanau aku ka laua mau keiki o Papaikaniau, o Kuimeheua, a me Uluehu. Kaulahea ke kane, Papaikaniau ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kekaulike. Oia ke kupuna alii o Maui.  O kuimeheua ke kane, Kalanikueiwalono ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Niau.  Mokulani ke kane.  Niau ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Ululani.  Oia na'lii o Hilo a Kuahuia.  O Uluehu ke kupuna alii no Molokai, me Lanai.  Kaihikapuakuihewa ke kane, Ipuwaiahoalani ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kauakahikuaanauakane.  Iwikauikaua ke kane, Kuakahikuaanauakana ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kaneikauaiwilani.  Kaneikauaiwilani ke kane, Keakealani ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kalanikauleleiaiwi.  Kaulahea ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kekuiapoiwa Nui, Keawe ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua mau keiki o Kee-eaumoku, Kekela Kauauanuiamahi ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Alapainui.  Lonoikahaupu ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Keawepoepoe, Kekaulike ke kane, Kekuaapoiwanui ka wahine, hanau aku ka laua mau keiki o Kalola, o Kahekili, a me Ku.  Na'lii nui o Maui, Kee-eaumoku, Kamakaimoku, Keona, 2 Kekuiapoiwa, Kamehameha.  Maloko aku o Kalanikauleleiaiwi ka pua o Kakuihewa, ke ike nei kakou i ka pa manamana ana o ke Kakuihewa i Hawaii o Liloa.  Maanei au e waiho aku i ka Mookuauhau o na'lii o Maui-loa.  Ma o Hanaloaiki la na kupuna o Maui.  Hanalaaiki ke kane, Kapukapu ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Mauiloa.  Mauiloa ke kane, Kauhua ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Alau.  Alau ke kane, Moeikeana ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kanemokuhelii.  Kanemokuhelii ke kane, Keikauhale ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Lonomai.  Lonomai ke kane, Kola ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Wakalana.  Wakalana ke kane, Kauai ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Alo.  Alo ke kane, Puia ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kaheka.  Kaheka ke kane, Maiaoula ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Mapuleo.  Mapuleo ke kane, Kamae@okalani ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Paukei.  Paukei ke kane, Painalea ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Luakoa.

Ka Hoomana Kahiko

HELU 20.

NA OIHANA HOOMANA I KA HELE ANA I KE KAUA.

Ua hanaia keia hana i ka wa kaua o na'lii o ka wa kahiko, a hiki wale mai i ka wa o ka laha ana o ka ke Akua olelo ma Hawaii nei.  " Aka oihana hoomana i ka hele ana i ke Kaua."  He eha oihana hoomana i loaa ia'u i ka hele ana i ke Kaua.  1. Ina e loaa ka hoa kaua o kekahi alii "penei kana hana ana," kalua oia i ka puaa a moa, mama ka awa a wali, a makaukau keia mau mea, alaila, pule ke kahuna a pau.  Ui ae la oia i ke alii, pehea ka pule?  Ekolu ana ninau ana i ke alii, a ina ua maikai, olelo aku la ke alii "ua maikai, alaila, poha mai la ke kahuna.  Make ka hoapaio i na la, aole ona wahi e pakele ai, ua moa i kapuahi a uli.  Eia hoi ka lua.  I ke kakahiaka e hoouka ai ke kaua, nana mua aku la ke kahuna i ka opua a ike aku la ia, "penei" i na e ku ana na opua elua iluna o hookui, ai hina ka opua o kela aoao i ka opua o keia aoao, alaila olelo aku la no ke kahuna i ke alii, maiki, e make ana no ka hoapaio i keia la.  Eia hoi kekahi. I na e nana ke kahuna i kekahi mau opua elua.  He waho mano kekahi opua, he opua ku hoi kekahi iluna.  A ina e hele ka opua ku o keia aoao a komo i ka opua waha mano o kela aoao, alaila, olelo ae la no ke kahuna i kana alii, lanakila hou no kaua i keia la  Eia hoi ka ha o na oihana hoomana i ka hele ana i ke kaua.  " O ka pule no ; aia i ka wa hoouka ai ke kaua o na aoao elua, alaila kuupau aku la ke kahuna i kana pule i kela aoao penei:  "Akahi kanak i ka lua e luaiki Alua kanaka i ka lua luaiki  Akolu kanaka i ka lua luaiki  Aha kanaka i ka lua luaiki   Alima kanaka i ka lua luaiki  Aono kanaka i ka lua luaiki  Ahiku kanaka i ka lua luaiki  Awalu kanaka i ka lua luaiki  Alele kanaka i ka lua luaiki  He ewe kou ; he ewe ko'u  He inaina kou ; he inaina ko'u  Hanau oe i kakahiaka ; hanau i kakahiaka.  A haki opa e ; ahaki opa e ;  e opa oe, e opa oe, lolohi oe lolohi oe, lolohi oe ilaila, Ua make oe ilaila, ua ilo oe ilaila, ua pono oe ilaila, ua punahele oe ilaila, apa i ke koa auwai la amama."  Pela no ke kaua ana o Kahekili alii o Maui nei, me ke alii o Hawaii me Kalaniopuu, a hee ai o Kalaniopuu ia Kahekili, no ka mana no o na oihana hoomana ma o ke kahuna la o Kaleopuupuu i olelo aku ai i kana alii ia Kahekili.  E wahi ka ma-ka-ka o ka loko,  i pii ka ia.  Oia ke kaua i Kakanilua, a pela'ku.   NAIMU.

He inoa no Agnes Bale.

O aweawe ula ke ahi i na pali, Ke hoohuelo ae la i na kuahiwi,  Owai ke kama nona ia inoa, O ka wailipolipo noho i ka malu,  O a'u pua lehua ula i ka wekiu, Ke ai ia'la e ka manu, Aloha wale ia mau pua a.  Owai ke kama nona ia inoa? Aloha Konahuanui ke kuahiwi kiekie,  E ku like ana laua me Waipuhia I puhia makamiia Holoakeahole,  O mai ke kama nona ia inoa, Lele ana o Leleaanae i ka makani, Kilokilohi ana ia Kawaikilomai, O mai ke kama nona ia inoa, Aloha ia Puoina he puu kiekie, E ku like ana laua me Pauoa, Halahalakau halakau ka manu ke ike i ka pua lehua, Nawai la hoi ia pua i ako? Nau no ia lehua i ako, I kui a lei a lawa, I lei hoohie no ke kama,  No ke kama a Hiku e, Na Hiku ke kama la e puka i ke ao--e.  Na K. BALE.  Honolulu, Sep. 16, 1865

KA MOOLELO

O

KAPEPEEKAUILA

Eia he wahi mea hoakaka'ku mamua.  Aole he kukoa o ka Moolelo o keia kanaka; aia a kamailio pu ia me kekahi mea e ae, aliala, ilaila iho la ka Moolelo o keia kanaka.  O Keahole ka inoa o ka makuakane o Kapepeekauila, o Hiiakanoholae ka inoa o ka makuahine; hanau mai ka laua keiki, oia o Kapepeekauila.  Aole maopopolea ko lakou nui, oia wale iho no paha ka laua keiki, he nui aku no paha? Aole no hoi i maopopolea kana hana i kona wa kamalii.  Eia hoi ; ua oleloia mai, he kanaka huluhulu o Kapepeekauila, oia hoi ke koa o luna o Haupu, he puu ia aia ma Koolau o Molokai ; oia kahi e noho ai o ua Kapepeekauila nei.  Hele mai la o Hakalanilewa laua me Hina ka makuahine o Kana a hiki lakou nei Pelekunu i ko Kapepeekauila wahi; aole nae i ko Kapepeekauila wahi ponoi, no ka mea, o Pelekunu ka inoa nui o laila, ma kekahi wahi e ae oia wahi i oleloia maluna.  Malaila laua nei i noho ai; a lohe ua Kapepeekauila nei ke Kupueu o Haupu ua hiki mai ke kaikamahine puukani o Kalahiki, ke na'e la keia i na kamalii oia nei e kii ia Hina.  Kii aku la no hoi na kamalii oia nei a olelo aku la ia Hina; "I kii mai nei makou ia oe i wahine na ke Alii, he makemake ke Alii o makou ia oe. " " I aha?" wahi a Hina.  "I wahine oe," wahi a na kamalii.  He mea oluolu no hoi i ka manao o ke kaikamahine puukani o Kalahiki.  Ae aku la oia i ka manao o ke Alii i haliia mai e kona poe kamalii.  Olelo aku la keia i na kamalii o Kapepeekauila,  "E hoi oukou a ke Alii, e olelo aku oukou, oia ke kane  a owau ka wahine. "  Lohe ua kanaka nei o Kapepeekauila, kena keia i kekahi kanaka e holo ma Kona nei, holo no hoi ke kanaka ma Kona, mai Keonekuina a Kalamaula.  O ka hana a na kanaka mai Keonekuina a hiki i Kalamaula, he ka i ka Alaa, he laau i kapaia mai ka Alaa.  Ka na kanaka a nui ka Alaa.  O na kane me na wahine ka poe nana i ka. Ka lawe aku la no ia o na kanaka i ka Alaa a hiki i Koolau; moe iho la ua Kapepeekauila nei, hukihukiia'e la ka huluhulu, a pau ka huluhulu oia nei i ka hukihukiia; hoao iho la laua ia manawa ; a hoi ae la laua iluna pono l Haupu.  Uwe iho la o Hakalanilewa ke kane a Hina i ka lilo o ka hoa pupuuanu o na po loloa o ka Hooilo, a me na po ua kilihune o ke Kau. Aole no e loaa ua wahine nei ia Hakalanilewa, no ka mea, he Puu kupu o Haupu i ka lani.  Uwe keia a kaa kumakena, pea ae la na lima i ke kua.  Hele ma kela aina keia aina e imi i na kanaka ikaika i mea nana e kii ka wahine aia nei.  Loaa ia ia nei ke kanaka mua; o Kamalalawalu ka inoa, he kanaka ikaika a me ke koa hoi keia.  Ninau mai la ua kanaka nei iaia nei, " He waimaka aha keia o kuu makuakane?" Kamailio mai la o Hakalanilewa, "Ka makuahine o oukou ua lilo!" " Lilo ia wai?" "Lilo ia Kapepee," "Kapepee hea?" "Kapepeekauila," "Kauila hea?" "Kauila koa o Haupu," "Aole  e loaa ka wahine e kuu makuakane, o ka kaua laau auanei ke hahau aku, pa i ka ohuku lepo, ka ia la laau ke hahau mai, pa no i ke poo.  Eia o Haupu la 8 ka mano a. Hoolei ae la keia i ka pohaku nui iluna o ka lani, no ka mea, o ka ikaika ia o keia kanaka o ka hoolei i ka pohaku iluna; hookahi aoao pohaku o keia kanaka, hookahi aoao kanaka.  Pa aku la ua pohaku nei iluna o ka lani, a haule hou mai la ilalo i ka honua.  Hoohualala ae la keia i ka aoao pohaku oia nei, uke ae la i ka pa ana i ka pohaku. Nana ae la ua kanaka nei o Hakalanilewa, ka mea hoi nana ka wahine i lilo i ke Kamaeu o Haupu, me ka olelo iho, "Aohe ikaika."  Hele aku la no keia me ka uwe paiauma i ka lilo o ka hoa kuka o ka wahine. Ike mai la hoi keia kanaka iaia nei me ke kulu pu hoi o ko ia nei waimaka, no ka mea, ua hana pono ole ka puuwai i kana hana.  Hiki aku la keia i kahi o ua kanaka nei , oia o Niuloihiki, ka lua keia o na kanaka ikaika i loaa nei iaia nei, " He waimaka aha keia o kuu makuakane?" "He waimaka aha ka hoi kau, ka makuahine hoi paha o oukou ua lilo." "Lilo ia wai?" "Lilo ia Kapepee," " Kapepeehea?" "Kapepeekauila," "Kauila hea?" "Kauila koa o Haupu." "Aohe e loaa ka wahine la e kuu makuakane ka kaua laau auanei ke hahau aku, pa no i ka puu lepo, ka ia la laau ke hahau mai, pa no i ke poo.  Eia o Haupu la he 8 ka mano a."  Hele aku la no keia me ka hoomanawanui i mea e loaa'i ka wahine.  Ike mai la keia kanaka koa, oia hoi o Kaulu, o ke kolu keia o na kanaka koa i loaa ia ia nei.  E like me ka ninau a na kanaka mua, pela no hoi ka ia nei, a ua ho@o iho la ua Kaulu nei i kona ikaika.  Olelo aku la Hakalanilewa ia Kaulu, "Awaa ia," e uumi iho ana kela i ko ia la ikaika paa kahawai.  Olelo iho la no keia, "Aohe ikaika."  O ko ia nei hele aku la no ia me ka helelei o na waimaka, a halawai hou aku la keia me keia kana koa, o Lonokaeho; o ka ha hoi ia o na kanaka ikaika i loaa iaia nei.  Ninau mai la o Lonokaeho ia Hakalanilewa, "He waimaka aha keia o kuu makuakani?" "Ka makuahine o oukau ua lilo." E like me ka ninau a na kanaka mua, pela no hoi ka hana a keia kanaka.  He poe kanaka ikaika keia, aole nae he mea nana e hooko i ka makemake o Hakalanilewa. Pau na koa ikaika.  Hiki aku la ka lohe ia Niheu, i kapaia mai o "Niheu kalohe." Na kekahi kanaka paha i olelo aku iaia.  "He makuakane no oukou, e h ele ana e huli i kanaka ikaika i mea e loaa'i ka wahine ana."  "Auhea ua makuakane nei o'u?" wahi a Niheu.  "Ua hala aku la mauka, " wahi a kanaka. "Make ia ia'u, aole e ola ana. " Ko ia nei holo aku la no ia mamua mai, ko ia nei kulai iho la no ia i ka laau mamua pono oia nei.  O i pii aku ua makuakane a pau ke aho, kani iho la ke ahu, no ka mea, ua hele keia a luhi. Hopu aku la ua Niheu nei i ka makuakane, hoi aku a la laua nei a ka hale.  Ninau aku ua Niheu nei. "Heaha hoi ko mea i hele loa'i, aohe hoi ou hele ae i ka hale o Niheu?" "Heaha mai ka hoi kau, ka i noa hoi he kumakaia i ka makuahine o oukou ua lilo." "Lilo ia wai?" "Lilo ia Kapepee," "Kapepee hea?" "Kapepekauila," "Kauila hea?" "Kauila koa o Haupu," "Aole e loaa ka wahine la e kuu makuahine.  E aho paha e pii kaua iuka i hanai a Uli, a ka Ihupi a ka Ihunana, a ka Iliohae a ka Manohae." Ko laua nei hele aku la no ia.  Holo e aku la o Niheu i o Kana la, a olelo aku la ia Kana, "Ke hele mai nei o Hakalanilewa, ua lilo ka wahine ana.  Ua pau makou i ka hohe." "Auhea?" wahi a Kana.  "E i ae no ke hele mai nei mahope." I nana aku ka hana o ua o Kana, ka makau no ia o Hakalanilewa i ka aa o na maka o Kana.  Pane mai la o Niheu, "Nana e ia'ku la hoi e oe ka makuakane o kaua, ke hoi hou la." Ke kikoo aku la no ia o ua Kana nei, i ka hale no ke kino oia nei, ka loaa'ku la no ia o ka makuakane; lawe mai la keia a kau iluna o ka uha.  Uwe iho la o ua o Kana, pane mai o Niheu, " E uwe ana oe manao ana i ko makuakane o Opili." Hoolale ua Kana nei ia Niheu e hoa i ke ahi, no ka mea, ua like loa ka waimaka o Kana me na pakaua lanipi nui o ka Hooilo e hoomau ana i na kula pano@ o ka honua.  Pane aku o Kana i ka makuakane, "E olala hoi paha i ke ahi a mahana hai ka huaolelo." Ka hoopumehana iho la no hoi ia o ka makuakane a mahana. Ninau no hoi o Kana, " He waimaka aha keia o kuu makuakani?" "Ko oukou makuahine ua lilo, " "Lilo ia wai?" "Lilo ia Kapepee," "Kapepee hea?" "Kapepeekauila koa o Haupu." I mai o Kana, "Aohe hoi he wa o keia kino a o ka make wale aku no koe, loaa e hoi ka hoapaio." Hoolale ae la o Kana i ke kaikaina ia Niheu e kalai i ka waa.  Kalai no hoi