Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 38, 23 September 1865 — Page 3

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Michelle Baie
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ma na auwaha i eliia’i. Alaila hoolilo iho la o Kuro iaia iho i poo no kona puali koa, oia hoi mamua o na koa, a pau ka wai i ke kahe ma kahi e , alaila kai aku la oia me kona puali koa a komo iloko o ke kuluanakauhale.

             A o na koa o ka hale alii pihoihoi loa, a pau lakou i ka pepehiia.  Alaila lohe ae la o Belehazara i ka wawa o na koa, a me ka uwe ana o ka poe e make ana, iaia e hono ana me kona hanohano alii ma kona hale alii.  A pau loa iho lakou i ka lukuia, a hui ae la ko lakou koko me ka waina o ka ahaaina.  Pela i lilo ai o Bubulona ia Kura, a like hoi o Asuria i apana no Peresia.

            A mahope mai hele hou aku la oia e ku e i ka poe Sekute (Scythians) he Lahuikanaka koa lakou, aia ko lakou wahi i noho ai ma ka aoao hikina akau o ke kai Kakepiana.  A o Tomuli (Tomyris) ke alii wahine, hoakoakoa ae oia i kona poe koa, a kaua aku la oia, me ka hookahe nui ana i ke koko me ko Peresia.  A pau lakou i ka hee, a lawe pio ia o Kura.  A o ke keiki a ua alii wahine nei o Sekute, make oia ma ia kaua ana, no ia mea ua hooikaika loa oia e hoopai ia Kuro, no ka make ana o ke keiki.  Alaiala kauoha ae la ke alii wahine i kona mau ilamuku e pepehi ia Kura, a ua pepehiia oia me ka hoomainoino ia a make.

KA NOHO ALII ANA O KAMEBUSE.

  Nohoalii iho i Kamepuse (Cambyses) kana keiki, he oi loa aku hoi kona ino i ko kona makuakane.  He pakela inu waina loa oia; aia hoi o Perekape he kanaka maikai oia, ao mai la oia i ke alii, ma ka i mai “e ino ana kou ola a me kou manao ma keia hana ana au e hana nei.”  A  i ka pau ana o kana olelo ana, kahea koke aku la ke alii lawe ia mai ka waina, i inu iho ai oia mailoko ae o kahi mau kiaha nui.  I iho lo oia “e ike hoi kakou i ka hoopowehiwehi ana o ka waina, a me ka hoonawaliwali ana i kuju mau lima.”

            Alaila kahea aku la oia i ke kakaka, a me ka pua e lawe ia mai, a kauoha ae la oia i ke keiki a Perekape, e hele ae oia a e ku mai, ma kekahi kala o ke keena nui.  A hele no ua keiki nei, a haliu ae la kona makuakane e nana’ku i ke keiki ia wa i lena ai ke alii i kana kakaka a pana aku la a ku ma ka puuwai o ke keiki.

            A pau ae la ia hanaino o ua alii nei, alaila hoomakaukau oia e kaua aku i ko Aigupita.  I ka hoopuniia ana o kekahi kulanakauhale o ko Peresia, alaila hooikaika loa iho la ke alii e hana i kahi hana maalea, i lilo pio ai ke kulanakauhale i ko Peresia.  Penei ka hana.

             Hoakoakoa ae la o Kamepuse i na popoki a me na ilio a pau o kai aina, a hoonoho ae ia ia lakou mamua o nakoa.

            No ia mea makau iho la ko Aigupita i ka lena aku i na kakaka a lakou, o ku anei na holoholona akua o lakou, no ka mea ua maa ko Aigupita i ka hoomana ana i na popoki, a me na ilio.  Alaila hoouka kaua aku la ko Peresia me na ilio e hae ana, a o na popoki hoi e owau ana.  No keia mea i lilo ai ke kulanakauhale ma ka oluolu wale no.  O ke Akua nui o ko Aigupita, he bipi kane nui, a ua kapa aku lakou i kona inoa o Apisa.  A ua pepehiia ua bipi hemolele nei, wahi a ko Aigupita e Kamepuse, a hanaia ka io o ua bipi nei i na koa ona.  Mahope koke mai no make iho la oia i kana pahikaua, me ka manao ole e make ana.  A hauoli iho la ko Aigupita no ka make ana.

NO DARIU

            Aia hoi o Dariu kekahi alii o Peresia, ua like loa no kona ano me kela mau alii i hala ae nei, he alii lokoino.  I kona wa i manao ai e hele kue aku i ko Sekute, alaila kipaku aku la oia ia na keiki ekolu a kekahi elemakule, e hele pu me kona poe koa.  O kana mau keiki wale iho la no ia.  Nolaila hele ae la oia imua o ke alo o ke alii e noi aku ai e noho me ia kekahi keiki ma ka hale.

             Me kona i aku i ke alii, “he elemakule nawaliwali wau, aole e hiki ia’u ke hana.  Ina oe e lawe aku ia lakou a pau ekolu, alaila e make wau i ka pololi a ka ai ole.”  “He oiaio anei ia” wahi a ke alii, “ina pela e noho no lakou a pau ekolu me oe.”  Kauoha koke ae la ke alii e pepehi i keia mau keiki ekolu, a e haawi aku i na kin o kupapau na ko lakou makuakane.

            A i kona wa i hoomakaukau ai e kaua aku me ko Helene, loohia koke iho la oia i ka mai, a make.  A o kona pani, o kana keiki no oia hoi o Kereke.

Na Palapala.

He Moolelo no D. Lima.

            O D. Lima; ua hanuia oia ma Pauoa, Oahu, i ka makahiki 1807, a i ka makahiki 1865, make aku la oia.  A o ka nui o kona mau la o ke ola ana ma keia ao, ua like no 57 mak., 8 mal., me 15 la, a me na hora 17 ½.   Ua komo oia i ka ekalesia ma ka makahiki 1837, a i ka malama o Feberuari, o ka makahiki 1857, kohoia oia i luna ekalesia no Waiahao, a ua noho oia ma ka apana o Manoa, malaila oia i malama ai i kana oihana luna, iloko o na mak. 8, me 8 mal., me na la 15.  O ka loihi hoi o kona noha ana ma ka ekalesia, he 27 makahiki, me ka launa oluolu, e hookipa ana me ke aloha, a hiki wale i kona hoi ana i ka hale wai a ke aloha. He kanaka ikaika oia ma na hana a pau a ka Haku, a me na mea a pau e pono ai kona aupuni.  Mamua’e nae o kona make ana, pane mai la oia i keia mau huaolelo, penei no ia:  “Ke olioli nui nei au, me ka lana o ko’u manao, e hiki io ana au i ka Puuhonua; no laila, e hai aku i ko’u aloha i na luna ekalesia, a me na hoa luhi a pau o’u ma ka pono o ka Haku.”  Nolaila, ina he oiaio heia manao ona, penei no ka mea i oleloia mai ma ka Baibala, “Pomakikai ke poe make iloko o ka Haku ma keia hope aku.”

EIA KONA WAHI KANIKAU MALALO NEI.

Aloha nui oe e D. Lima,

Kuu punalua i ka ua liilii la e Manoa,

Mai ka ua nihi mai la i na pali,

I piliia e kaua ka ua Kuahine,

Kela ua haaheo i ka lau o ke kukui,

Aloha ia uka a kaua e pili ai,

E holo ai i uka i kai,

I ka la wela o ka Kulaokahua,

            Auwe kuu punalua, aloha oe.

Aloha nui oe e D. Lima,

Kuu hoa ohumu o ka uka anu,

O na hana makamae a ka pono,

O ka waiwai lahaole a kaua i lohe ai,

Ka lei mamo mae ole o kela ao,

Ke uwe nei ka hoa pili la he wahine,

Ke noho nei me ka u me ke kaumaha,

Pau kou noho ana me makou,

Aia oe i ka poli o ka makua,

E Hosana ana ma na lani kiekie loa.

                        S. Hookano.

Kalehua, Manoa, Sep. 20, 1865.

Na mea ano nui o Koolauloa.

            Waialua, Oahu.

            Aug. 22, 1865.

E L. H. GULIKA:

            Aloha oe, a me ka poe e heluhelu ana i keia.  E oluolu paha oe e hoopuka i keia ma ka “Nupepa Kuokoa.”

            I ko’u kaahele ana i ka Apana o Koolauloa i kela hebedoma aku nei, mamuli o ke kahea o ka ekalesia o ka Haku ma Hauula.  Ua ike maka a lohe pono hoi au i kekahi mau mea ano nui maloko o ia Apana.

             KA MAKE ANA O J. M. KALANIPOO.  I ke ahiahi o ka Poakahi, la 14 o Aug. nei 1865, ua lawe aku ka Makua Mana Loa ia Hon. J. M. Kalanipoo i kela ae, i ke kanakolukumamalima o na makahiki o kona ola ana ma keia ao.  He keiki papa ia no ia aina; a he kanaka i manao nui ia, a i aloha nui ia no hoi.  Ua hooiliia maluna iho ona na oihana he nui mai ke Aupuni mai, a mai na makaainana hoi.  Ua haalele iho ia i kana wahine, na keiki, na makua, na kaikuahine, na hoa’loha, a me na kini ona iloko i ka u, ke kaumaha, ka luuluu, a me ke kanikau nui nona; no ka hele ana o ka makua, kamakaukau, ka makamaka, ke kamaaina hoi oia wahi:  Ka ai, ka i-a, ka hale e kuu ai ka luhi o ka poe Kiekie a me ka poe haahaa:  Ke kanaka, ka lawaia a na’lii o keia “Au okoa,” e ai ai i na ia makamaka hou o ke kai.  A no ka nui o ka poe ana i hana lokomaikai aku ai, nolaila, ua moe kao-o a ka poe kanikau ma na alanui.  Ma Kona mai, a ma na Koolau mai hoi.  A no ka nui loa o ka poe i akoakoa mai e ike i kona kina, ua hiki ole i na kua o kona hale ke hoomanawanui i ke kaumaha o na haneri kanaka e ulono ana;p nee iho la lakou ilalo, a haalele i ka pili kahiko, a hoopuiwaia iho la ke anaina.  Nani wale ke aloha!

            LUNAKANAWAI HOU.  Ua hookohuia o J. Kaluhi i Lunakanawai Apana no Waialua, a me Koolauloa.  He keiki no ia, aole no ia i ike i ka hele aku, aole hoi i ka hoi mai, e alakai wale ia ana paha ia e ko hai manao.  Aka, ke lana nei ko’u manao, e makaukau ana ia, ma ke ao mau ana a na Loio i ku ana imua ona, a e lili ana paha ia i na hewa e ulu nui nei maloko o klona mau Apana.  Pomaikai ke aupuni ke malu pono ka aina, oia hoi ke ola o ka lahui.

            ONA A ME KA HULA.  He nui ka ona ma Kaipapau, he ohia ko lakou mea i inu ai a ona.  Ua akoakoa malaila kekahi poe opiopio, a elemakule no hoi mamuli oia hana.  A he hula pu no hoi kekahi iloko o ka aha inu ohia.  E pau ana paha ia hana ino i keia Lunakanawai hou.

            MAHIAI A ME NA MEA KANU.  Ua holo ka mahiai iwaena o kekahi mau kanaka Hawaii.  Ua uliuli maikai ka ili o ka honua ma kekahi mau aina.  O na mea i kanuia, he kulina, pulupulu, pinesi, a me ka ipu haole.  O Maluae ka mea oi ma ke kanu kulina, he ewalu paha eka i paa i ke kanuia eia ma ke kulina.  O Koa ka mea oi ma ka mahi pulupulu, ua alima paha eka i paa i kana pulupulu.  Pomaikai ka lahui ke hooikaika nui i ka mahiai!

             WILI WEHE ILI LAIKI.  Ua paa ka hale a me ka wili laiki ma Punaluu, na Luta ka mea mahi laiki ma Punaluu ia wili; na ka wai e hookaa i ka huila nui, a nana no hoi e hookaa i na huila e ae, a o ka ihi no ia i ka ili me ka hikiwawe.  He mau tausani paona e pau i ka la.  Ke kuai nei oia i ka laiki a ka poe kanu laiki e ae, noka mea, ua lako ia i ka mea e wehe ai i ka ili, a e hoonui ae ke kumukuai i ka paona laiki i ka umi (10) keneta.

            KULA KAIKAMAHINE.  He wahi kula kaikamahine ma Punaluu, na Luta w. kaikamahine a Kalaka.  Ewalu kaikamahine, a elua wahine maloko o ia kula, a e komo hou ana paha kekahi mau kaimahine hou.  He humuhumu, ulana puolo lauoho, humuhumu a-i-kala wahine, a me na lihilihi lole na mea kula o na la noa, a he himeni a me ke kula Sabati ma ka la pule.  Ke pu-a mai nei ka nani o ka hana a na keiki misionari ma na moku o Hawaii nei.  E hoonaniia ke Akua i kona lokomaikai aole e pau.

            NO KA EKALESIA MA HAUULA.  Ua palaka a auwana kekahi poe hoahanau o ia ekalesia no ke kahu ole, ua pau ko lakou hele ana i ka halepule e hoomana’i, a pela paha ma na hale moe.  A i ko’u kaahele ana ma na apana me ke kaumaha, ua hoolanaia ka manao ma ke ike ana aku i ke Sabati, e koelewawae ana kekahi poe, a e naholo mai ana kekahi poe ma na lio, a ua hoolaukanakaia o “Lanakila” ma ia la, me he kula lehua la i mohala mai na lihilihi, ka haiamu a na manu, pela no hoi ma Kahana makoko o “Lokahi,” ua piha pono, aole wahi e noho iho ai.  Me ka mahalo. M. KUAEA.

Hana ku i ke aloha.

            Ma ka la 1 o Sepakemaba o ka Poalima ia, ua puni ka ia ma Wimea nei, he Akule, ma ka lima o kekahi kanaka lawaia, o Keaomakani kona inoa.  A no ka nui loa o na ia i puni mai e lawaia ana, ua mahele ia ma na puu like elua, na ka lawaia kekahi, a na ka mea aina kekahi, oia o V. Kanuka.  Ia manawa, kauoha oia ia ka lawaia, e hoopiha i kekahi poi i ka ia, a kahea ae la oia me ka leo nui, na Mrs. Wini keia poi ia, a pau ia, hoopiha hou no, a kahea ae la no kela me ka olelo ae, na Kupahu keia poi ia, a pau ae ana ia mea, kahea mai ana no kela he inoa hou ae, a pela no a pau ka poe ana ia makemake ai; alaila, kahea ae la kela i ka lawaia e haawi aku i ka ia i’koe na ka lehuleu, ina he elemakule, a luahine, a kanaka ui, a wahine ui, apu loa no i ka haawiia.

             Eia hou hoi ma ka la 8 mai no o Sepakemaba nei, ua puni hou no ka ia ma Waimea nei, ma ka lima no o keia lawaia i hoikeia kona inoa maluna ae nei.  A ua like no ka hana i hanaia i keia la hope i puni ai ka ia ma ka la mua, i hoikeia ma ka mua o keia kukulu manao ana.

            Eia hou, he mau hana hoopomaikai nae no kekahi a keia ilikeokeo o Norewai, i imi ai e hoopomaikai i na kanaka o Waimea nei.  O kona kauoha ana i na kanaka o keia aina o Waimea nei, kanu i ka raiki; a iloko o keia mau la iho nei, he mau tausani dala i loaa mai i ka poe mahi raiki, a aole no hoi i pau iho ko lakou mau hua raiki, ke waiho nei no.  Eia nae ka mea kupaianaha, e like me ka nui o ka imi ana o V. Kanuka e hoopomaikai i na kanaka o keia aina, pela ka nui o ke lakou hoino aku ia ia e noho nei.  “Pela no ka palapala Hemolele i olelo mai ai.  Aia momona o Iesu luna, alaila e keehi auanei.”  Nolaila ua oki au maanei.

            D. S. HEWAHEWA.

  Waimea, Kauai, Sept. 20, 1865.

Lawaia Kanaka.

            He nui na mea e hei ai na ia a ka poe lawaia.  He mau upena, mau makau, a he mau o.  Me na upena a me na makau ko Hawaii nei poe e hoohei ai i na ia; aka, he hopu lima no lakou i na ia ia ke kahi wa.

            He mea paakiki loa ka hoohei ana i na ia.  Aia a nui ka ikaika me ke akamai, alaila hei ka ia.

            Ua makaukau paha kakou i ka hoohei ana i na ia, aka, aohe o’u manao ua makaukau kakou i ka hoohei ana i na ia o ke kai hohonu.  O ka poe o – kohola wale no ka poe makaukau i ka hoohei ana i na ia o ka moana. Me na o lakou e hoohei ai i na ia o ke kai hohonu, oi ai he ikaika loa ia mau ia i ka uhae i ka upena, a ina e ku i ke o, paa loa iloko o ka io.

            Aole paha wahi mea o kakou i makaukau ole i ka lawaia ana.  Ua makaukau anei kakkou i ka lawaia kanaka ana?  Pehea la e hei ai ke kanaka?  E ike no kakou i ka hei ina kakou e hoao ana.  E hoomanao i ka olelo o ko kakou Haku, “E hahai mai i’au, a e hoolilo au ia oukou i mau lawaia kanaka.”  Ke ike nei kakou i kekahi oia poe ma ko kakou mau aina nei.  Ua hele mai lakou mai na aina e mai, no ka makemake i na ia, a ke hoohei nei lakou.  Ua aneane pau loa na kanaka o Hawaii nei i ka hooohei ia.   He ano e loa ka lakou mau upena i kapa ia, Baibala.  Me keia ano upena lakou e hoohei nei i na kanaka.  Aohe i anana ka loa o ka Baibala. He uuku wale no; aka, he mau tausani kanaka i komo iloko, a ua paa i na lawaia.

             He akamai loa keia poe lawaia i ka hoohei ana i na kanaka.  I ka wa mamua, he hihiu na kanaka o Hawaii nei; aka i ka hiki ana mai o keia poe, pau i ka hoohei ia.  Ua hoouna mai ka Haku nona ke Kai e hele lakou e hopu i na ia.

             He nui na wahi a keia poe lawaia, e houluulu aii ka lakou mau ia.  Ua kapaia na halepule.

            Aia hookahi i kapa ia, o Kaukeano.  Aneane pau loa na ia keokeo Hawaii nei malaila; aku aia kehahi ma Polelewa.  O Kawaiahao kekahi wahi e hooululu ia ai na ia.  O na ia ulaula wale no malaila, a he kakaikahi na ia keokeo i ho-a ia mai i ka lawaia, Pareka.

            He mau ia no ma na aina o Maikonisia, a ua hele aku na lawaia ilaila.  He wiwi ka na ia, wahi a lakou, a ma nei hope aku, momona mai.

            He mau lawai kanaka okoa no kahi e hoohei nei i na kanaka.  He mau hapuna o liilii ka lakou, i kapa ia na omole wai ona.  He mau hapuna liilii keia; aka, ina e ku ka ia, paa loa iloko o ka io:  He okoa no inoa me na ano, oia hoi, Omole Pia, Omole Lama, Ela, Huaikeke, Kini, Balani, a pela aku.  He o wela loa ka Barani, he hiki ke pepehi i na ia i ka wa pokole.

            He nui no na wahi a keia poe lawaia e hoohei ai i ka lakou mau ia, oia hoi na hotele.  O ka Nekina ka oi maanei, malaila ka lawaia kaulana Keo Bu.

            He nui ka poe i komo ilailia, a ua paa i ana lawaia.

            He wiwi keia mau ia, a e kiloi ia ana iloko o ka imu ahi enaena.  Ua ike kakou, hookahi wale no Haku nona ke kai; aka, ke aihue ia nei na ia.  Ua kapa ia keia aihue, o Satana.  He makemake ia e hei na kanaka i kanaka upena, a e ku hoi i na o liilii.

            E hoomanao, ina kakou, e komo iloko o ka Satana upena, e kiloi ia aua nei kakou iloko o ka imu ahi i pahiku ia ka enaena, ailaila, mau loa.

            D. M. COLLEGIATE.

  Rain Tuahine Hut.   Iune 19, 1865.

No ka Pepehi ana o ke Alii i ke keiki a ke Kahuna.

  I ka makahiki o ko kakou Mesia 800 a keu aku.  E noho ana kekahi Alii o Molokai ma Mapulehu, o Kupa kona inoa; he hoahanau oia no Laamaikahiki, a o laua kai kelekeleau mai i ka moana kai lipolipo.

            Ua lilo iaia ka Mokupuni o Molokai.  O Mapu ke Kahuna, a o Kokiamapu ke keiki.  O ka hana a Kokiamapu, o ka haipule, a o ka hookani pahu iloko o ka Haiau imua, ka hana a ua keiki nei.

            Ua huhu ua Alii nei i ke kuhihewa iaia iho, no kona manao e kuamuamu ana ke keiki i ua Alii nei maloko o ka pule; ma ka leo o ke kaeke, ma ka hooheihei ana.  Penei na hua:

“E Kupa – e e Kupe – e Kupe – e,

E Laamaikahiki,

Hooheihei ana i ka moana,

E Kupe – e, Ai-ai-ka halale,

Ai-ka ha-le – Ai-ka hale-le,

Lo-i-o-i – Ai-ka hala-le,

A-i-ka ha-le – A-i-kupoi-poi,

A-i-kae – A-i-kae,

Loi-loi – ka-hele – ka-hele.”

            Maloko o keia pule iloko o ka pahu; ua kena ua Alii nei e pepehi ia Kokiamapu.  A make ua keiki nei a ke Kahuna.  I ke kakahiaka, hele aku la ua Alii nei i Waialua i ka Haiau i Kahakoililani.  Kapukapuakea a noa ke kapu ana.  Hele loa ua Alii nei i Moakea, a i Popokupili.

            Hoi mai la ua Kahuna nei; no ke aloha i ke keiki.  A imi iho la ka manao i wahi e ku ai ka makaia, a loaa iho la kahi e ko ai.  Hopu aku la keia i ka puaa, a o ka puawa ma kekahi lima – a holo aku la keia ia Koolau o Honokaupu ma Pelekunu.  Ilailia kehahi kamaeu i noho ai, o Kauhuhu ka inoa; he wahi keiki ehu no Manawaikaioo – no ke kai hulili anapa o Pukokokoo.

            Olelo mai la ia Kamaeu: “O ka la o Olepau ko’u la e hiki aku ai i o oukou la.  E nana pono oe, a ike i kuu kino, mai hoohewahewa oe i kuu kino.”  Hoi aku la o Mapu a hiki i Mapulehu, a mahope hoi mai la ke Alii o Kupa.  A noho iho la iuka o Mapulehu ma ka Haiau.  Ahiki ka la i kauohaia’i.

             Hoomanao iho la o Mapu, a huli ae la oia e nana i Koolau o Molokai – kupu mai na ke ao opua nui a kiekie loa i ka lani.  O ke ano o keia ao opua, ua like me ka mano, he poo, he waha, he niho; a hamama iluna ka waha.  A kupono i kahi o ua Alii nei me kona ohana.  Iliki io ana ka ua, ka hekili me ka uila a me ke olai, Kauakapakulani.  Lilo iho la ua’lii nei me kona ohana ia ka wai, a me na mea a pau, e pili ana iaia.  Hilo ae la ka wai i Mapunaula, a huli ae la i Pukoa, a komo aku la iloko o ke kai.  Ua makaukau kamalii ehu o loko o ke kai i mea paina na ia poe pololi.  Ku ka makaia a Mapu no ke aloha i kana keiki. Ua kapaia kela wahi o Aikanaka, oia kela awa ku moku o Pukoa.

            S. M. KAMAKAU.

He Buke Hoakaka no ka Baibala.

            Akana.  Keiki a Kami.  Hookuli ia ia ka Iehova a huna i kekahi waiwai pio no Ieriko i hoolaaia.  No ia mea, kau ka poino maluna o Iseraela, a pau lakou i ke auhee.  Puka kona hewa i ka hailona, a lukuia oia me kana a pau ma kahawai o Akora akau o Ieriko, Iosh. 6:18; 7:1-26.  Ua kapaia o Akora ma 1 Oihanalii 2:7.

            Akisa.  Ke Alii o Gata, he kulanakauhale no Pilisetia; i o na la elua o ko Davada holo ana’e ia Saula e imi ana e pepehi ia ia.  I ka mua o kona holo ilaila, ua ikeia e kekahi poe kauwa a ke Alii.  A, nolaila makau o Davida o pepehiia, a hoopupule iho la ia, i mea e pakele ai ia i ka make, 1 Samuela 21:10.  He mau makahiki mahope mai, holo hou o Davida i o Akia la me na kanaka ona 600.  Hookipa ke Alii ia ia, me he enemi la hoi ia no Saula, a me Iseraela, a haawi ae la ke Alii ia Zikelaga nona e noho ai, me ke kuhihewa’e lilo ana o Davida i kokua nona, ma kona kaua aku ia Iseraela.  No ke noi nae o kona poe alii koa ia ia, hoihoi aku la ia ia Davida i kona wahi, ia Zikelaga, 1 Samuela 27:29.

            Akemeta.  Ezera 6:2.  Ma ka manao wale, o Ekebatane he kulanakauhale no Media; lua ole i kekahi kulanakauhale e ae, koe o Babulona laua o Nineva wale no.  Ehiku ona pa kauhale like ole ko lakou kiekie, a ano e hoi ko lakou hooluu.  Lilo ia i wahi e noho ai na’Lii o Peresia ma ke kau, mahope o ka wa ia Kuro.  Ma ka manao o ka poe hele makaikai o Hamadana no ia ia keia manawa, kahi hoi e noho nei na Iudaio he nui wale.  Oia no hoi kahi hale kupapau i kapaia’i no Moredekai laua o Esetera.

            Akora.  Pilikia.  He wahi awawa akau o Ieriko, i kapaia’i pela no na pilikia i kau ai maluna o Iseraela, mailoko ae o ko Akana hewa, ko ka mea i hailukuia ma ia wahi, Iosh. 7:26.  Oia ka na Kaula i manao ai, ma Isa. 65:10; Hos. 3:17 [Eng. 2:15] me ka manaolana a me ka olioli no ka hiki ana mai ma ia hope iho o ka wa Euanelio.

            Akesa.  Ke kaikamahine a Kaleba i haawiia me ka waiwai nui, i wahine na Oteniela, no kona lawe pio ana i ke kulanakauhale o Debisa, Iosh. 15:15-17.

            Akesapa.  He kulanakauhale alii no ko Kanaana, Iosh. 11:1.  I hoopioia’i e Ioshua a haawiia no ko Asera, Iosh. 12:20; 19:25.

            Akeziba.  He kulanakauhale no Asera.  Hiki ole nae o Iseraela ke kipaku i ko Kanaana mailaila aku, Lunakanawai 1:31.  O Ekedipa kona inoa i ko Herene.  I keia wa nae e noho nei, ua ikeia ma ka inoa o Ziba.  Aia no ia ma kapakai, he 10 paha mile akau o Asere.

            Oihana a na Aposetelo.  He wahi buke me ke Kauoha Hou, na Luka no ia i kakau, i hope no ka Euanelio i kapaia ma kona inoa iho no, a i mooolelo kekahi no ka Ekalesia hou ia manawa.  Aole nae ia he mooolelo no na Oihana a na Aposetelo a pau, no ka Petero laua o Paulo ka nui.  Ma Luka, ua hoikeia mai ka hookumuia ana o ka Ekalesia Kerisetiano, ma na hana a Kristo a me kona hoinoia ana, oia hoi na Oihana, ua hoikeia mai ka laha ana o ka Ekalesia malalo iho o ke kokua a me ka hoopomaikai ana o ka Uhane Hemolele i na Lunahaiolelo me na hoahanau ma ko lakou hooikaika ana e kukulu i ke Aupuni o ka Oiaio.  E hoomaka na ka olelo ma kahi i waihoia’i ia ma ka Euanelio, ke hoike mai nei ia i ke Alahou ana o ka Haku, a me ka hana a na haumana ana ma ia hope iho – i ka ninini ana hoi o ka Uhane Hemolele, e like me ka Iesu i olelo e ai mamua – i ka haiolelo ana me na hana mana a na Aposetolo, i ka holo ana o ka lakou la a me ko lakou hoomaau nui ia na no hoi, me na mea e ae pili i ka Ekalesia ma Ierusalema a hiki i ko lakou manawa i hoopuehu liiliiia lakou ma kahe e.

            Alaila, ke hoike mai la ia i ka lilo ana o ka aoao Kerisetiano i pani hakahaka no ka hoomana Iudaio a me ko ke Akua ao ana ia Petero ma kekahi akaku no ka like o na lahui a pau i kona manao.

            A, ma ke koena o ia buke, ua hoikeia mai ko Paulo huli i ka pono, kona heaia i Lunaolelo, kona pakela ikaika i ke kaapuni misionari, ka nui o kana mau hana, me kona hoino ia a me kona noho paahao ana ma Roma i na makahiki elua.  He ike maka o Luka no ka nui o na mea ana i palapalaia’i, a he mea e no hoi ka maikai o kana mau mea e hai mai nei no ka manao o ka Ekalesia ia wa opiopio ana, oini hoi e noho hoahanau ana ka poe i launa kino pu me ka Haku.  Ua kakauia ka Oihana A. D. 64 o. h. mahope iki iho o ka manawa i hanaia’i na mea hope i haiia mai ai iloko ona.  Aole i maopopo kahi i kakauia’i ua buke nei.

            Adamu.  Ka makua a me ke Poo o kanaka a pau.  Na Iehova ia i hana no ka lepo ae, a ha iloko ona i ka hanu ole.  O ka hope loa ia o na mea a Iehova i hana’i, a hooliloia oia i Luna maluna o na mea a pau loa ma ka honua nei.  I ole ia e noho oia wale, hana iho la o Iehova ia Eva i kokoolua nona, a lilo ae la ia i wahine nana.  Pela no ma Kinohi i hookumuia’i ka Oihana mare, i lilo ia i mea e pomaikai like ai kanaka a pau loa, ma mau loa aku no.  He kanaka kina ole o Adamu, ma na mea kino a me na mea uhane a pau, a ua hoonohoia oia na Edena e hoaoia no ka pono a me ka hewa. He pomaikai kona, a, me ia no kona kupaa a me ia hoi kona haule.  A haule iho la no ia mailoko ae o kona pomaikai a lilo ae hoi i ka hewa, no kona hoolohe i ka Satana ma o Eva la.  Pela ia i haihai ai i ko Iehova Kanawai, a pela hoi i komo mai ai ka hewa a me ka poino iloko o ke ao nei, a kau ae maluna iho o Adamu a me kana poe mamo a pau.  Lakakila nae ka lokomaikai o Iehova a hoike e hoi ia ia i ka Hoolapanaia no kanaka e hiki mai ana.  Pela i paleia aku ai ka hoino, a hooko koke ale ia oia e like me ka Iehova i olelo e ai.

            Kipakuia’e la no nae Adamu ma waho o Edena, i ole ia e hiki ke lalau i ka laau o ke Ola, a hoahewa hoi laua e ai i ka ai ma ka hou o ka lae.  A hanau o Kaina laua o Abela, eha nui o Adamu no ka puka ana’e o ka hua o kona hewa ponoi ma ka laua mau keiki.  Eia ka, ua hanau na keiki ma ka like ana o na makua!  Pepehi o Kaina i kona kaikaina, a mahuka iho la i kahi e; a neoneo hou na makua a ehaeha no hoi.  He mau keiki e aku no paha ka Adamu ma.  Hookahi wale no nae inoa i loaa’i ia kakou o Seta.  Ola ae la o Adamu a apu pono 930 na makahiki ona.  Ike ae la ia i ka la ha nui ana o kana poe mamo ma ka honua nei.  He nui nae ka hewa iwaena o lakou. A make o Adamu, he 56 na makahiki o Lameka ka makuakane o Noa.  Oia kekahi o ka poe i hele pu me ka Akua.  Ua lohe e no paha ia ia Adamu i ka mooolelo a pau no kanaka, mai kinohi mai. O ka hoina a Iehova i kau ai maluna o kanaka, maluna no ia o kona wahni ana i ka aina panoa a paa i ke kakalaioa maluna o kona kino pu kekahi a hiki i ka make, a maluna no hoi o kona mea i oi, oia o kona uhane, no ka mea, ua hoahewaia ia e make mau.  Ma ia la hookahi ana i ai ai i ka hua, haukaeia’e la ko ke Akua like ana iloko ona, a lilo ia, ke kino pu me ka uhane i pio no ka make mau.  A oia hookahi no hoi ka hoino i kau ai, a e kau nei maluna o kanaka a pau.  Pela ka Paulo.  O ka make ka i kau mai ma o Adamu la. O ke Ola nae ma o Iesu Kristo la. Ropma 5.  O ke ola o ka uhane ia, a pela hoi o ua make nei, he make uhane.  Aohe mea e pakele i ka make kino, ma o Iesu la nae, hiki no i na mea a pau ke pakele i ka make uhane, ke hele lakou i o na la a me ka hoohaahaa, e hilinai ma kona pono i ola no lakou.

            Ma 1 Kor. 15:45.  I kapaia’i ka Haku o ka Adamu alua, no ka mea, oia ka makua a me ke Poo o ka pono a me ke ola no ka poe noho iloko ona, me Adamu hoi ka makua a me ke Poo o ka hewa a me ka make no kana poe a pau.

            II He kulanakauhale kokoke i Ioredane, manao iki ae i kahi i maheleia’i ka wai o ka muliwai, i alanui no ka Iseraela, Iosua 3:16.

Koena o na hana mana ma ke Kauoha Kahiko.

Ka hoolana ia ana o ke koilipi iloko o ka wai, 2. Na Lii. 6:6.

Hoomakapoia ka Sulia poe, 2. Na ‘Lii. 6:18, 20.

Ke ola ana o kekahi kanaka i make, 2. Na ‘Lii. 13:21.

Ka lukuia ana o ka Asuria poe kaua, 2. Na ‘Lii. 19:35.

Ka hoolaia ana o Hezekia, 2. Na’Lii. 20:7.

Ka hoihoi ia ana o ke aka i hope, 2. Na ‘Lii. 20:11.

Ke ahulau ana o ka Isesraela, 1. Oih. 21:14

Ke ale ia ana o lona e ka ia nui, Iona. 1:18, 2, 10.

  KA HOA’LOHA M. KUAEA. – I keia mau la, ua launa mai ka hoa’loha o kela aina kupolua i ka lai me makou.  A ua hoohauoliia ke anaina ma Kawaiahao i ke Sabati aku nei e kona leo nahenahe.

MARE.

  Sept. 16, ma Honolulu, mare o Kuhue (k.) me Polapoia (w.,) na Rev. H. H. Paroka i mare.

  Sept. 18, ma Honolulu, mare o Paahao (k.) no Kona Akau, Hawaii me Mainui (w.,) no Kohala Akau, Hawaii na Rev. H. H. Paroka i mare.

  Sept. 18, ma Honolulu, mare o Kulanui (k.) me Keanini (w.,) na Rev. H. H. Paroka i mare.

  Sept. 18, ma Honolulu, mare o Luhilea (k.) me Kapau (w.,) na Rev. H. H. Paroka i mare.

  Sept. 20, ma Honolulu, mare o Kalewaia (k.) me Kahoekama (w.,) no Kakaoko laua, na Rev. H. H. Paroka i mare.

  Iulai 6, ma Puako, Kohala, Hawai, mare o Naapuwai (k.) me Nalei (w.,) na A. Pali i mare.

  Sept. 3, ma Kaohe, Kona Hema, Hawaii, mare o Paakauka (k.) me Kuhaulua (w.,) na S. Papaula i mare.

HANAU.

  Sept. 15, ma Kapuukoio, Honolulu, Oahu, hanau o Neipiholani (w.,) na Kamai me Kahele.

MAKE.

  Sept. 20, ma Honokaupa, Honolulu, make J. Kaaukai (k.)

  Sept. 5, ma Palamohi Lihue, Kauai, make o Lale (w.)

  Sept 16, ma Manoa, Oahu, make o Lima (k.)

  Sept. 16, ma Kaukahoku Nuuanu, Oahu, make o Kapukea Kaoo (w.)

  Sept. 17, ma Waikahaluiu, Honolulu, make o Maikona (k.)

  Sept 20, ma Kapaiama, Oahu, make o Kuuiki (w.)

  Sept 6, ma Hanapepe, Kauai, make Nawaiolu (w.)

  Sept. 15, ma Kaumakapili, make o Kealohanui (w.)

Lio Nalowale!

UA NALOWALE I KA LA 22 O Iulai he Lio ulaula, ua kuniia ma ka uha akau, me ka hao manamana ano e; mai kahi aku o ka mea nona ka inoa malalao nei:  Nolaila, e uku no wau i na Dala he umi ($10.00) i ka mea e loaa’i kuu Lio, a hoihoi pololei mai ma kuu wahi ma KAWANANAKOA (ma ka hale o L. Amara.)

            SAMUEL ANDREWS.

  Honolulu, Oahu, Sept. 18, 1865.

Ke Kula o Mana!

E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU.  Owau o Kanaka haole o Waiawa.  Ke papa aku nei au i na kanake a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake ma kuu kula

O MANA.

Ina makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kula no kona holoholona, pono e hele mai in’u mamua o ka la 1 o IANUARI 1866 e hookaa.  VALDEMAR KNUDSEN.    196-4t.

Ua Makemakeia.

HE KANAONOKUMAHAMA (64) KANA – ka paahana no na mala ko, a pela aku.  He kanakolukumamalima dala ($35.00) a hiki i ke kanahiku ($70.00) na dala e ohi mua ia, ke manao ka mea paahana e ohi pela.  A e kakouia hoi elua Palapala Aelike maopopo loa i ku i ke Kanawai, na ka Haku, a na ke mea paahana.

             E ninau ia J. Maluaikee a i kona poe Hui paha ma ko lakou Halekuai mea aia, ma uku iho o ka heiau o Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu ma kahi i kapaia ka uapo o “Pakele.”

            J. MALUAIKOO,

            O ka oukou Kauka.

  Honolulu, Augate 22, 1865.                                     135-3m

Oleo Hoolaha!

UA MAKEMAKE IA IA ELUA mau Buke o ka “Hoku Pakipika” o ka makakiki mua, i Elima Dala ($5.00) ke kumukuai, a e lawe mai ma ke Keena o ke “KUOKOA.”      296-4t

Ua Makemakeia.

HE UMIKUMAMALIMA KANAKA E makemake hou ia nei no ka Waiko o Kohala Akau, Ewalu Dala ($8.00) no ka malama hookahi.  A pela no e uku ia ai a pau ka manawa i Aetikeia o na Aoao Kina.  Kahi mua ia no he Kanakolu Dala ($30.00) a hiki i ke Kanaha ($40.00) ke manao ka Aoao Kina e ohi pela.  E hele mai ma

Ka Halehuai mea Ulu o J. Maluaikoo

& Co.  A malaila no e hanaia’i Elua Palapala Aelike maopopo i ku i ke Kanawai me ka hookaumaha ola.  E wiki a hiki e ma na lima hana o Kina, a nele kakou.

            O ka oukou Kauwa haahaa,

            J. MALUAIKOO.

  Honolulu, Oahu, Sep. 11, 1865.

            196 4t