Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 38, 23 September 1865 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO. O HAWAII NEI. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO. O HAWAII NEI.

HELU No KE KaaPUNI MAEAIKAI I NA WAHI KaULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NlIHAU. No Kaihikapu a Manuia. i ka make ana o Hao. Da lilo kana keiki o Lanahumahiki, o Hao i Alii no Waianae, a ua lilo i hoa kaua no Kaihikapumanaia. He Alii ikaika o Lanahumahiki a Hao, i ke kaua ana, ua mahele ia ke aupuni o Oahu i elua apana. O Waialua, o Wāianae, me Koolauloa, oia ka apana elua. O Ewa, Kona, a me Koolaupoko oia ka apana akahi. Ua noho Alii o Kaihikapuamunuia ma ia apana. Ūa kokua like na'lii ia laua. I ka make ana o Kaihikapuamanuia. Ua hoolilo ia ka hooilina Aupuni ia Kakuhihewa. No Kakuhihewa. I ke kanakolu kumamaiwa o na makahiki o Kakuhihev?a i noho ai oia ma ka noho Alii. He kanalima ona mau makahiki i noho Alii ai. . Ua hanau o Kakuhihewa ma Kukaniloko. O Kaihikapuamanuia ka makuakane, o Kauanuiakanehoalani ka makuahine. He mau Alii kapu na makua, a he mau Alii niaupio laua a he pio no hoi. Nolaila, he kapu ao, Kapu a mano a lehu ua kapu ia Kakuhihewa, l ka hanau ana o Kakuihewa i Kukaniloko iloko o ka hiiinai i na Liloe kapu i ka paepae, i ka hemo ana o ke keiki. Na Kanehoalani i o Hoolonopahu. O Makokau, o Ihukolu, o Kaaumakua, o Pakapakakuaua, he 48 poe Alii nana i oki ka piko o Kakuihewa. Kani na pahu, elua o Opuku me Hawea, he mau pahu mawaekanaka no Kakuihewa. I ka pau ana o ka oihana a na Kahuna i ka huikala ana, kaiolena, leleuli, lelewai, pau ka hemuwa ka haumia. Ua hoihoi ia i Ēwa, o Waipio o Waiawa a me Manana na kahu nana e hanai ia Kakuihewa. 0 ke awa piko momona o Kuhia, o ka anae hiu peke o OIo, o ka olo o ku puhi o Hanaloa, o na Oi-o momona o Weloka, o na momona o Pauhala, O Ewa ka aina yaJoha nui ia e Kakuihewa, o ka pumeHana o Waianae me Waialua, o ke aweawe o ka pio o Waianae, o ka mnmniiii o ka poi o Kamaile, o na anae palupalu o Lualua/ei. He ipau lai elua ko Waialua. O Okoa laua o Lokoea na piko momona, o ka poi ono o Keawawaihe, o na wai aloha īa a Kalani. Aole hoohalahala ia Oahu a puni, he momona mauka, he momona ma kai, he laoi iluna he houua ilalo, nolaila, aloha no na'lii Oahu ia Oahu, aole hua i ka hiki, o palavvale. Ua ao ia o Kakuihewa i na mea kaua, i ka lonomnkaihe, i ke kaa laau, ī ka wala, i ka pahu ku, i ke oki, i ka maa, i ke o. 0 na kumu o Maui, o Kekai, o Mau, o Kawaiaikio, o Maumauikio, o Kalonaikilaau, o na kaikaina, o Kauluiki ma, o Kahaloa, Kahape, Kapahuilani, Kukapukoa o ka poe kumu laau a Kakuihewa keia he poe akamai ika o laau aole e hala ka manu na mea liilii e lele ana a e kolo ana paha. 0 Mailele, ke kumu pana iole, oia hana nui no ia i kona noho aupuni ana, o ka pana iole i ke kula. Mai ke kula o Halawa a Lihue. Hele me ka ai, me ka ia, me na ohua a me ka wahine, a hanau ke keiki i ke kula. 0 ka iwi o ka manu a me ka iwi o ke kanaka oia ka maka o ka pua. fle hana lapuwale ia a na'lii kahiko, a he nai na lealea naaupo. Noho Aupuni o Kakuihewa. 1 ka noho Aupuni ana o Kakuihewa he Alii kaulana ia no kona mahiai, ku ke pilo 1 Kauai, o ka maniai nui. O kona mau hua e noho ai o Ewa, o Waikiki, o Kailaa i Kooīaupoko; ma Alele i Kailua; kukulu' 'iho la oia i hale Aupnni nona. He kanaha anana ka loa, he umikumaiima anana ka: iaula, o Pamoa kainoao ua hale la. O ka hana nui maloko o keia hale, o ke kakaolelo* o kalaiaina, o ka haikupuna, o ke koauhau, o ke kaa kāua, o ke kaa laau r o ka oo-ihe, <* ke kilokolo*» ke kuhikuhi puuone, o ke Aohoka, o ke konane, o ke ao meie leupuna Alii a mele Alii, o ke kukini, o ka lelepali, e ka'niaika. o ka pahee, o ke kui, o ka uma, o £a honuhonu, o ka pinao, o ka mokomoko. O na hana hooikaika kikino a pao, o ka mahiai, a me ka lawaia. Nolaila, ua lilo o Kakuhihewa he Alii kaulana, mai Hawaii a Kauai. > Maloko o na meleo na'lii o Hawaii, o Maui, t me Kauai. Ua komo no Kakuihewa a me na'lii o Oahu i na mele kupuna.

No kona Alii nui a r%e kona lokpmaikni, a me kana mau oihana, nolaila ua kapa ia aku o Oahu " ke one o Kakuihewa." He Alu huhu ole, aole hoomauhala. Ua kuko iho kekahi mau kanaka ine ka ohumu. O Kewohoemannnanu), o KaJeJeaJuaka, no Kahaleppai mauka o Waipio. He mau kuko ino loa e mal:e ai laua. I ka manao ana 0 na'lii e make kela mau kanuka. I ka lohe ana o Kakuihewa i ka ohumu iho o kela mau kanaka, akaaka iho la oia, a olelo iho la e hooko au i ka olua kuko. I j ike ia mai ke Alii no ka po, a he akua no ka j po, a e pule ana i ke akua i ola no laua. O ke kuko a kekahi ua pili 1 na mea ai, i ka puhi a Kanaloa, i ka anae o Oeo, i ke awa o Kuhia, i na puaa momona a Kakuihewa. O ke kuko hoi a kekahi, ua pili ia i ka ift. a me ka iwi o Kakuihewa, oia hoi na kaikama'nine a Kakuihewa. Aka, ma ka lokomaikai kupaianaha o Kakuihewa, ua hooko aku ke ahi i ko laua inakemake a pau, a hoonuu a kena, a ai a ukauka. Aoie he huaoleio hou e hiki ke oielo aku, ua koe aku kuu makemake i kuko ai, ua lako ia mai waho a loko, ua ona ia a lihilihipuhi. no hoi ona lua ma ke ao nei e hoolike ai. /No ke kaulana o Kakuihewa 1 ka lokomaikai. Ua haalele na elemakule kahuna a kakaoielo o Lonoikamakahiki, o Lanahuiinihaku raa, a ua holo mai me Kakuihewa i Oahu e noho ai, a he nui na'lii o Hawaii a me Maui i holo mai e noho i Oahu. No ka makemnke i ka nui o ka īa, a me ka ai, a uie ka wai, a me ka momona o ka aina. O ka iokomaikai a me ka oluolu 0 na'lii, he mau hoahanau na'lii o Maui, o Molokai, a me Hawai, oia kekahi mea i huipu ai na'lii kahiko. Ua holō mai na'lii o- Hawaii i ka makaikai a hiki i Kauai, no ka maikai o ka aina, ua noho i Kauai. Ua hoopunahele o Kakuhihewa i na eleniakule, a me na keiki a na makaainana, a me ka poe ilihune. Nolaila, ua kauiana kona inoa a hiki i ko kakou mau la e noho nei, ke kapa pinepine aku «ei ka poe o keia manawa "Oahu o Kakuhihewa." Eia kekahi mea e kaulana ai o kona inoa. Ua lilo o Kakuihewa i kupuna alii nui no ko Hawaii poe alii, a m'e na moku o Maui, a hiki i Kauai. A maanei kakou e ike iho ai, a e heomanao iho kakou o Kuihewa ke alii 1 hua inua ke aupuni a o kana mau pua ka i hoohui mua i ke aupuni. Eia ke Kuauhau o Kakuihewa a he nui no kana mau wahine a me na keiki. Aka maanei kokou e nana iho ai ma kahi i haawiia'ku. Kakuihewa ke kane, Kahaiaonuiakauailana ka wahine. hanau aku ka laua mau keiki o Kanekapuakuihewa, a me Kaihikapuakuihewa, Kakuihewa ke kane, Kaakauaiani ka wahine, hanau hou aku ka laua keiki o Kauakahinuiakuihewa, Kakuihewa ke kane, Koaekea ka wāhine, hanau hou mai ka laua keiiei o Kalehunapaikua. Kauakahinuiakuihewa ke kane, Kapunawahine ka whhine, hanau aku ka laua keiki o Kauau* pena. Kawoloakalanikala Ke kane, Kaiiaupena ka wāhine, hanau aku ka . laua keiki o Kuihewakauaupena. Kauloaiwi ke kanf. o i Kuihewakauaupena ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kuihewamakawalu.. Umialiloa ke kane, Kuihewamakawalu ka wahine, hanau aku ka la.ua mau keiki o Papaikaniau, o Kuimeheua, a me Uluehu. Kaulahea ke kane, Papaikaniau ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kekaulike. Oia ke kupuna alii o Maui. 0,Kuimeheua ke kane, Kalanikueiwalono ka wāhine, hanau aku ka laua keiki o Niau. Mokulani ke kane, Niau ka wahine, hanau aku ka laua . keiki o Ululani. Oia na'lii o Hilo a Kuahuia. O Uluehu ke kupuna alii no Molokai, me Lanai. Kaihikapuakuihewa ke kane, Ipuwaiahoalani ka wahihe, hanau aku ka laua keiki o Kauakahikuaanaauakane. iwikauikaua ke kane, Kauakahikuaanauakana ka hanau aku ka laua keiki o Kaneikauaiwilani. Kaneikauaiwilani 'ke kane, Keakealani ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Ka; lanikauleleiaiwi r I&ulahea ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua keiki xy Kekuiapoiwa Nui, Keawe ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka laua mau keiki o Kee-eaumoku, Kekgja.. Kauauanuiamahi ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka wahine, hanau aku ka )aua keiki o AJapainui. Lonoikahaupu ke kane, Kalanikauleleiaiwi ka vahine, hanau aku ka laua keiki o Keawepoepoe. Kekaulike ks kane, Kekuaapoiwanui' ba wahine, hanau aka ka laua mau keiki 0 Kalola, o Kahekili, a me Ku. Na'lii nui o Maui, Kee-eaumoku, Kamaj kaiinoku, Keoua, 2 Kekuiapoiwa, Kameha* ! meha. Maloko akuo Kalanikauleleiaiwi ka pua o Kakuihe#a, ke ike nei kakou i ka | manamana ana o ke Kakuihewa i Hawaii 1 *» ' Liloa.

Maanei au e waiho aku i ka Mookuauhau o na'lii o Maui-loa. M,a o Hanaloaiki la na kupuna o Maui. Hanalaaiki ke Kapukapu ka wahine, hanaū aku ka laua keiki o Mauilott. Maūiioa ke kane, Kaohua ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Alau. Alau ke kane, Moeikeaoa ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Kanemokuhelii. Kanemokuheiii ke kaue, Keikaphale ka wahin«, hanau aku ka iaua keiki o Lonomai. $ioncttnai ke kane r Kolu ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Wakalana. Wakalana. ke kane, Kapai ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Alo. Alo ke kane, Puia k& wahine, hanau aku ka laua keiki o Kaheka. Kaheka ke kane, Maiaoula ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Mapuleo. Mapuleo ke kane, Kamu laai ka wahine. hanau aku ka laua keiki o Paukei. Paukei ke kane, Painalea ka wahine, hanau aku ka laua keiki o Luakoa.