Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 39, 30 September 1865 — Page 4

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Mark Mcguffie
This work is dedicated to:  Uncle George Holokai

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Alemanaka Kristiano.

Malama 10. Okatoba, 1865. La 31.

Mahina Poepoe           La.4     Mahina Hou La.19

Mah.Hapalua Hope                    11         Mahi. Hapalua Mua 27

 

La o Ka Malama  La O Ka Hebedoma. Puka Mai Ka La.  Napoo Ka La. Napoo Ka Mahina.

 

1 D                  Sab.     5 51     5 48     2 29

2 Monede        Po 1     5 51     5 47     3 30

3 Tusede          Po 2     5 51     5 46     4 33

4 Wenede        Po 3     5 52     5 45     5 37

                                             5 Tarede         Po 4     5 52     5 45     P. mai.

         6 Feraide        Po 5     5 53     5 44      7 30

         7 Satude                     Po 6     5 53     5 43      8 24

         8 D                  Sab.     5 53     5 42      9 20

         9 Monede       Po 1     5 54     5 42      0 26

       10 Tusede         Po 2     5 54     5 40    11 13

       11 Wenede       Po 3     5 55     5 39     Kaka.

       12 Tarede         Po 4     5 55     5 38      0   8

       13 Feraide       Po 5     5 55     5 37      1   2

       14 Satude         Po 6     5 55     5 36      1  53

       15 D                 Sab.     5 56     5 36      2  45

       16 Monede       Po 1     5 56     5 35      3  35

       17 Tusede         Po 2     5 56     5 34      4  24

       18 Wenede       Po 3     5 57     5 33       5 12

       19 Tarede         Po 4     5 57     5 32     Napoo.

       20 Feraide       Po 5     5 58     5 32      6  31

       21 Satude         Po 6     5 58     5 31      7  12

       22                Sab.     5 59     5 30      7  55

       23 Monede       Po 1     5 59     5 29      8  42

       24 Tusede         Po 2     6  0      5 29      9  32

       25 Wenede       Po 3      6  0     5 28     10  24

       26 Tarede         Po 4      6  1     5 28     11, 19

       27 Feraide       Po 5      6  1     5 27      Kaka.

       28 Satude         Po 6      6  1     5 26       0  15

       29                Sab.      6  2     5 26       1  13

       30 Monede       Po 1      6  2     5 25       2  12

       31 Tusede         Po 2      6  3     5 25       3  13

           

Ka Moolelo o Heneri

Opukahaia.

HELU 4.

 

KONA WAHI MOOLELO MAMUA O KONA HIKI ANA I AMERIKA.

 

“Noho iho la makou ma keia mau mokupuni (oia hoi na mokupuni o ka pae aina Sila) no na

malama eono, alaila, holo makou i Hawaii. Aia hoi iluna o ua moku nei o makou, elua mau kanaka o ko'u lahui; o kekahi kanaka, manao no e noho i Hawaii, u o kekahi hoi, manao no e holo loa ma ia holo ana. Aole i liuliu ke kali ana o ka moku, he mau wahi la wale no; o ka holo no ia o makou i Kina, a malaila aku holo makou i Amerika. Ma ia holo ana o makou i Kina, haule iho la o Toma kuu wahi makamaka aloha iloko o ke kai. No ka noonoo ole loa no, aole hoomaopopo i kahi ana e hele ai, hele no oia mawaho o ka moku e huki ai i bakeke kai i mea holoi pa (no ka mea, oia hoi ke Kapena-poe.) I ka wa i luli ai o ka moku, o ka haule aku la no ia iloko o ke kai. O ke kahea ae la no ia o ke  Kapena i na luina a pau, e pii mai iluna o ka papahele o ka moku, a kauoha ae la oia, e pua ia na pea. Ia makou e lawehale ana i na pea o makou, nalowale aku la o Toma kuu wahi makamaka mai o makou aku. Ia ia e au‘ana iloko o ke kai, wehe ae la oia i kona lole a pau i mama ai oia. A hoohuli ae la makou i ka moku; a hele imi aku la makou mahope ana. I ka loaa ana'ku ona ia makou, ua kokoke e make. O ka loihi o ka mauawa o kona noho ana iloko o ke kai, elua hora me ka hapa. A i ko'u ike ana'ku ia ia, he mea e ko'u hauoli – no ka mea, ua manoa wau o kona manawa no la ia e hele ai.

 “ A holo aku la makou ma ka ihu mua a makou i holo mai ai. Aole i emo, o ko makou hiki aku la no ia ma kekahi aina o Kina, a i ke ahiahi, mahope iho o ka napoo ana o ka la, hookuu iho la makou i ko makou heleuma. I ke kakahiaka ana'e, kipu makou i pu kahea no ke Pailata. I ka lua o ke kipu ana o makou; aia hoi kekahi manuwa Beritania e ku ana ma kahi mamao aku mai o makou aku, elima mile ke kaawale. A i ko lakou lohe ana i ka pu a makou, alaila, hoouna mai la lakou i kahi wahi moku kialua o lakou, a pau aku la makou i ka laweia maluna ona no kekahi manawa. A laweia aku la ke Kapena o makou iluna o ka moku manuwa Beritania, a noho oia malaila a hala kahi mau la. A mahope iho, ae mai la na kanaka Beriatnia e hookuu ia makou; a haalele iho la makou ia wahi, oia hoi o Makao, a holo aku la makou i Kanetona (Canton.)  ‘A kuai lilo aku la makou i na ili-sila a pau a makou, a hooili hou makou i ka moku o makou me kekahi ano ukana e ae, oia hoi ke ti inu, kinamona, lole lainakini, silika. A i ka pau ana o na malama eono, holo makou i Amerika.

“ A hiki makou i ka Lae o Kuke Hope, a mamua mai paha; alaila, hoomaka mai la na luina haole o makou e hooweliweli mai ia makou. I mai la lakou, “ Aia kekahi kanaka o Nepetune (Neptune) kona inoa, kona wahi kela, a o kona wahi noho nae, aia iloko o ke kai.” I ke ahiahi ana iho, hoomaka mai la ua poe luina nei i ka hana penei: Lawe ae la kekahi luina i ka pililakeke nui kahiko a nahu iho la oia, a he O-le ma kona lima; a o kona poo hoi, ua uhiia me ka ilihipa; a hele aku la oia a mamua o ka moku, alaila, uwalaau ae la oia me ka leo nui. La wa nae e noho ana maua me Toma kuu wahi makamaka mahope, mamua iho o ke kiahope, e hoolohe ana no maua i ke kamailio mai o kekahi poe luina ia maua no Nepetune, i ka holo mai maluna o ka waa-hao, me ka hoe hao. Alaila, ninau aku la o Toma no ke poho ole o ka waa-hao iloko o ke kai, “ Aole”, wahi a kekahi o lakou,   “ He hiki no hoi iaia ke hoolana, no ka mea, he Akua oia”. Ia makou e kamailio ana, a o ka mea mua a makou i lohe ai, he leo no ka Ole. Penei:

 “ Aloha oe e ka moku! Mai hea mai nei oukou? ”

Pane koke aku la ke Kapena penei, “ Mai Kanetona mai.”

“Ua loaa anei ia oe kuu mau keiki?” wahi a Nepetune.

“Ae,” wahi a ke Kapena.

“Ehia mau keiki i loaa ia oe?” Ka ninau a Nepetune.

“ Elua” wahi a ke Kapena. (Oia no hoi au a me Toma kuu wahi makamaka).

“Ia lohe koke ana o maua, ia i ana aku o ke Kapena ‘elua’ ko maua piha loa iho la no ia i ka makua a ane make, a manao hou ae la maua i ka aina hanau. Makemake loa o Nepetune e ike ia maua, aka, aole nae hoi o maua lihi launa aku. Hoomau mai la no o ia i ke kahea ia maua, e hele aku i ona la, a i ole, lawe oia ia maua a elua i mau kauwa nana. Nolaila, o ko maua hele koke aku la no ia, a lulu lima maua me ia ma ke ano makamaka. Kuhi no hoi au he kanaka elemakule loa la, i ka ike ana aku i ka loloa o ka umiumi, o ke poo hoi ua hele a poohina; i ka uhiia ana iho i ka ili-hipa maluna. A mahope iho o ko mau kamailio ana me ia, makemake ae la oia i mea inu. O ko'u hele aku la no ia e hoopiha i na bakeke i ke kai, (e like me ka olelo a na luina ia maua), o ko'u lawe mai la no ia a waiho imua ona, elua bakeke kai. O ke i ala lalau iho la no ia, i ka ole ana, a hoo mai la iloko o kuu waha i ka nuku, i mu ai au i ke kai a'u i lawe mai ai. Aka, ia ia i kulou aku ai e lalau aku i na bakeke kai, o ko'u paa ae la no ia i ua kanuku nei a kau ae la ma kekahi papalina o'u, i ole ai wau e inu i kauwahi kulu kai; aole nae i ike mai, ua poelele loa iho la. A o Toma hoi kuu wahi makamaka, ua piha loa oia i ka makau, a inu iho la oia i kekahi bakeke kai a pau loa. Ia kakahiaka ana ae, o ka mai mai la no ia o Toma, a o ka luai aku la no ia mai ke kakahiaka a ahiahi.

“ Ma keia wa, ua aneane e pau loa ka ai a makou a me ka wai, hookahi wale na wahi berena no ka la, a he hookahi paina wale no o ka wai a ke kuke e ninini ai i wai ti no makou. Kau nui aku la makou e ake o ka ike aku i kekahi moku. A hala kekahi mau la, kokoke makou i kekahi moku kuna mai Bosetona mai e holo ana i Inia Komohana. Ko makou ki aku la no ia i ka pu, i kali mai ai o ia; a kali io mai la no ua moku la. A loaa mai la ka ai a makou a nui e like me ka makemake, ua lawa ia ai na makou a hiki i ko makou ku ana i Nu Ioka.”

 

He Buke Hoakaka no ka Baibala.

 

Daimana. Ka mea pakela oolea me ka nani a me ka makamae no hoi o na pohaku waiwai a pau loa. Kakaikahi ka loaa ana. No Berasila a me Inia na Daimana nunui‘e i loaa'i a kanaka, a  ua malamaia hoi ia ma na waihona alii o na Aupuni waiwai oi, me Beritania ma la.  He mea e hoi ke kumukuai o ua mau mea la. O na Daimana liilii, he mea hoonaniia i ke kahiko o ka poe hanohano, a he mea kahakaha a oki no hoi i ke aniani. Ier. 17:1. Esek. 3:9. Zekaria 7:12.

Adema. Kekahi o na kulanakauhale eha ma ka papu o Sidima, i luku pu ia me Sodoma ma, a balanaia hoi e ke Kai Make. Kin. 14:2. Hosea 11:8.

Adoni-beseka. Haku o Bezeka-Kekahi alii o Beseka ma ka hikina o Sekema. A lawe pio ia i kekahi poe alii o ia wahi he 70, a oki ae la ia i ka manamana nui o ko lakou la lima a me na wawae, a hanai hoi ia ia lakou me he poe ilio la. Mahope, auhee ia ia Iuda ma, hana aku la laua ia ia , me ia i hana aku ai i ua poe alii la. Lunak. 1:4-7.

Adoniia. O ka ha ia o ka Davida mau keiki kane, na Hagita. 2 Sam. 3:4. Mahope o ka make ana o Amenona laua o Abesaloma, imi iho la ia i ke aupuni nona iho, oiai nae na maopopo ia ia no Solomona ia, no kona kaikaina muli loa iho. A pili aku o Ioaba ma ia ia, kipi maoli oia, a hooikaika no ia la ka noho alii o ke aupuni, oiai e ola ana o Davida. A lohe ke alii i ka lono o ua kipi nei, kalaia iho la o Solomona ke'lii. A no ia mea, makau ae la ko Adoniia poe, a auhee koke lakou, oi hoi, holo ia a lalau i na pepeiao o ke kuahu. Paipai o Solomona ia ia, a hookuu wale aku no hoi. Aole nae he liuliu mahope iho o ko Davida make ana, a noi aku la kela ia Abisaga i wahine nana, me he mea la nona ke aupuni. A no ia mea, pepehiia iho la ia. 1 Na'lii 1:2.

Adonisedeka. He alii no Ierusalema i kuikahi me kekabi mau alii e ae eha e kue ia Iosua. Kaua nui lakou ma Gibeona, a kokua o Iehova ia Iseraela ma ka hua hekili weliweli, a ma kona hooku malie wale ana i ka la, auhee iho la na'lii, a pee ma kekahi ana ma Makeda, malaila i loaa ai lakou ia Iosua, a nana no lakou i pepehi. Ios. 10

Adonirama. He wahi puuku no ka waiwai auhau malalo ae o Davida a me Solomona. O ka Luna hoi ia no na kanaka he 30,000 i hoounaia ma Lebanona e kua laau no ka Luakini. 1 Na'lii 5:14. Ma 2 Samuela 20:24. 1 Na'lii 12:18. O Adorama kona inoa; a ma 2 Oihana'lii, ua kapaia o Hadorama. Ua hailukuia ia e na ohana Iudaio he umi, ia Rehoboama ia i hoouna aku ai, e hoihoi hou ia lakou i o na la, a i ole ia e ho-a-o ia lakou ma ka ohi ana i ka auhau iwaena o lakou.

Hookamaia. Oia ka hoolilo ana o kekahi mea e i keiki nana iho. Pela i lawe ai o Iakoba i na moopuna ana elua, oia hoi o Eperaima a me Menase i mau keiki nana, a i mau hooilina pu me kana mau keiki ponoi ma Iseraela. "Na'u no o Eperaima a o Menase" wahi ana. " Me Reubena a me Simeona, pela no laua na'u." Iosh. 13:30. 1 Na'lii 4:13. Pela no hoi ko Moredekai lawe ana ia Esetera i kaikamahine nana. Esetera 2:7. A pela no hoi la lawe ana o ka Parao kaikamahine ia Mose i keiki nana. A ma Ruta 4:17, ua i ia mai na Naomi ke keiki a Ruta i hanau ai.

O ka hookama ana i oleloia'i ma ke Kauoha Hou, oia ia hana a ko ke Akua lokomaikai wale mai. nana ke kanaka e hoapono ma ka manaoio, a e hookomo ae no hoi iloko o ka ohana a ka Haku, a e hoolilo hoi i hooilina no ke aupuni o ka lani. Ma o Iesu Kristo la, ma kona pono uwaono, i hookama ia'i ka poe manaoio, he poe keiki ponoi. Galatia 4:4,5.

Penei hoi kekahi mau pono o ka hookamaia ana pela - O ka pau o ka makou kauwa; o ke aloha me ka hoomalu maopopo mai o ka Makua lani; O ko kakou hoohalike ana me ia ma ka naau; O ka paulele keiki iloko ona; O ke komo wale aku imua ana i na manawa a pau; O ka hoike pu ana o ka Uhane Hemolele i mea e kahea aku ai kakou e Aba, ka Makua, a me ke kuleana e noho pu'ai auanei ma ka nani o ko ka Makua aupuni. Roma 8:14-17. Epes. 1: 4,5.

Adoraima. He wahi kulanakauhale ma ko Iuda aoao hema i pakauaia e Rehoboama. 2 Oihanaalii 11:9. Ua manaoia oioa no ke kauhale mahuahua e kapaia mai ana o Dura. Elima ona mile komohana, hema iki, mai Heberona ae.

Aderameleka I. He keiki na Senakeriba ke alii o Asuria. Isaia 37: 38. 2 Na'lii 19: 37, i pepehiia e kana mau keiki kane elua, o Aderameleka me Sareza, mahope iho o kona hoi wale ia Nineva mai ko ia la kaua poino ana ia Hezekia ae; no ka mea, makau laua o kaumaha ka makua ia laua na kona akua kii na Niseraka. Pauia, holo laua ma na mauna o Aremenia M. H. 713.

 

Aha Euanelio o Hawaii Komohana

 

Akoakoa na Kahu a me na Lala o ua Aha nei ma Kohala Akau i ka la 14 o Sepakemaba, a ma ka hora 9 1/2 kakahiaka, kukuluia ai ka aha no ka hana e like me ka hoopapee i hooholoia e ka aha ma Waimea, 1864.

O G. W. Pilipo ka Luna Hoomalu. O S. L. Luhiau ke Kakauolelo. Eia iho ka poe i hiki mai.

S.W. Papaula Kahu no Palilua, J. D. Parisa kahu, J.W. Kupakee kahu, G.W. Pilipo kahu, P. Kaonohimaka Haiolelo, A. Pali kahu, S.C. Luhia kahu, E. Bond kahu, S. Kukahekahe kahu, P. Kaaekuihiwi Haiolelo, Kamelamela Haiolelo.

J. Hookaumaha Lala no Kealakekua, S. Haluapo lala no Helani, G. W. Ikaika lala no Kailua, Kapa lala no Kekaha, D. Manuia lala no Kohala Hema, Haina lala no Kohala Komohana, Paku lala no Kohala Akau, Manuwa lala no Waimea, a me Hamakua Kom. Asa lala no Hamakua waena, Ahia lala no Hamakua Hikina.

Hoike ke Komite Imi hana penai:

1. E hooliloia ka hapalua hora mua i kela la i keia la i ka pule.

2. Hoike Kihapai.

3. O ka hana ekalesia maluna o na hoahanau hihia.

4. Ke kahea o ko Kau Ekalesia ia J.W. Kupakee no Helani, i Kahu no lakou.

5. Heluhelu i na haawina no keia makahiki.

6. Ninaninau i na mea i manaoia no ka oihana Kahuna.

7. Haiao na J.D. Parisa.

8. Na haumana no ke Kulahanai o Waialua, Oahu.

9. Oihana naauao.

10. Kalepa Palapala.

Kukakuka'a ua mau mea nei a pau loa, me ka maikai a me ke kuikahi o ka manao.

Ma ka lohe ana i na Hoike Kihapai, ua maopopo i ka Aha kekahi mau mea menei. 1. Aole i weheweheia mai a maopopo na mea nui a pau e pili ana i ka pono o ka Haku ma na kihapai. 2. Aole i hooikaikaia na mea pono a pau e like me ka mea ku i ka ka Haku kauoha mai i kona poe kahu. Ma neia hope iho nae ke lana nei ka manao, e ikea ka hana oi ma ua mau mea la, ke kokua mai ka Haku. Mai noho oukou a kanalua e na hoahanau o na ekalesia a pau ma Hawaii Kom. nei. E lalau no, a hoonani ia Iesu ma ka hana mau.

O na hihia ma na Ekalesia. Pau ke kamailio ana no ia mea. Hooholoia penei: " Ma ka manao o keia Aha, he mea kupono ole i ka olelo a ke Akua, ke noho pu na poahanau hihia iloko o ko Kristo ekalesia. A nolaila he mea pono i na Kahu a me na Luna ekalesia ke huli i ka poe e noho hewa ana a me ka poe i wawaia no ka hewa, a e hookolokolo ia lakou, a e waiho aku mawaho i ka poe i akaka ko lakou hewa.

No ke kahea o ko Kau ekalesia. Hooholoia penei, mahope nae o ke kukakuka liuliu loa ana, " Ma ka noonoo o keia aha, aohe kumu kupono e hookuu aku ia Rev. J. W. Kupakee mai ka ekalesia o Helani ae, e noho Kahu ekalesia no Kau."

Mahope o ka ninaninauia a liuliu loa. Hooholoia " e hooliloia o J.D. Parisa, G. W. Pilipo, me J.W. Kupakee i Komite, e hookahuna ia P. Kaonohimaka i Kahu no ka ekalesia ma Kekaha, i ka manawa kupono i ko lakou manao, ke loaa ia lakou ke kahea maopopo o ua ekalesia nei no ia mea."

Hooholoia; " E haawi ia P. Kaaekuihiwi no Hamakua waena, a me S. Kamelamela Hamakua Hikina, i mau Palapala Haiolelo ma ko laua Kihapai, no keia makahiki ae."

Hoike ke Komite no na Haawina i keia makahiki ae penei.

Ia Papaula. " E wehewehe ia Oihana 20: 28." Ia Kupakee. " Ka pono o ke Kahunapule e hoole iaia iho." Ia Pilipo. " He mea aha la ka berena a me ka waina ma ka papa ahaaina a ka Haku a Iesu Kristo?" Ia Kaonohimaka. " E wehewehe ia Mataio 5:11." la Pali. " Pehea la e launa like e launa kuikahi ai no hoi na ekalesia me na ekalesia a me na Kahu?"

Ia Kukahekahe. " E wehewehe ia 1 Tim. 3:4,5." Ia Luhiau. " Na mea e holo ai ke aupuni o ke Akua iwaena o kakou." Ia Kaaekuihiwi. "Ina ua koho e mai ke Akua i kekahi no ke ola, a noho nae ia ma ka hewa e ola anei ua kanaka la no kona koho e ia ana?" Ia Kamelamela. "Owai ka poe pono ke bapetizoia?" Ia Bond. "Oihana mare." Ia Parisa. "E wehewehe ia Luka 17: 3,4.

Hooholoia, a hookuuia'ku keia aha e hookuuia'ku ia e halawai hou me Rev. J.D. Parisa ma, ma Kona Hema i ka Poaha alua o Sepakemaba, 1865.

A hookuuia'ku no ka aha i ka hora akahi, ahiahi Poakahi, la 18 o Sepakemaba, me ka oluolu a me ka olioli hoi o ka manao, no ke kuikahi o ka hana a me ka lokahi o ka manao, ma na mea a pau i hapai ia a hooholoia, mai ka mua a i ka hope o ka launa pu ana ma ia hana maikai.

 

He wahi kumu alakai no ko na Kahu ekalesia hoike makahiki ana, i hooholoia e ka Aha Euanelio o Hawaii Komohana.

KA NOHO ANA O KO KE KIHAPAI.

1. Ka maluhia a me ka ole. 2. Ka ulu a me ka ole o ka hewa. 3. Ke ano o na hewa i ulu ae. 4. Ke kumu i ulu ai na hewa. 5. Ka holo ana o ka hana a me ka ole. 6. Na mea hou.

KA EKALESIA.

1. Ka noho ana o na hoahanau. 2. Ka hana i holo ia lakou pu me ke Kahu. 3. Na hihia i ikea. 4 Na hihia i wawa wale ia. 5. Na hana ekalesia e pio ai na hihia. 6. Ka holo pono a me ka ole o ua mau hana nei.

O NA HALAWAI.

1. Na halawai Sabati. 2. Na halawai hebedoma. 3. Na halawai wahine. 4. Na halawai e ae. 5. Ke ano a me ka holo o na halawai, he pono paha aole paha.

O KE KOKUA.

1. Hanai Kumu. 2. No ko na aina e. 3. No ka hana Kuloko. 4. No ma Luakini a me na Halekula. 5. No ma mea e ae.

NA KULA.

1. Kula Sabati. 2. Kula Aupuni. 3. Kula e ae. Na mea e ae.

 

He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona.

HELU 1.

 

KE KAHEA IA ANA O KA AHAHUI.

Ua ike no paha ka poe heluhelu, o ka Liona, oia no ke Alii o na holoholona a pau, aole no kona nui kona mea i kapaia ai he alii no na holoholona, aka, no ka nui o kona ikaika e hiki ai ke lanakila maluna o na holoholona a pau. Ma ke Kanawai o ke Aupuni o na holoholona, ina e makemake ana kekahi makaainana e halawai na holoholona a pau loa, alaila, e hoouna e aku lakou i palapala i ke Alii Liona. Aole loihi mahope iho, loaa mai la ka palapala mahalo nei i ua Alii nei, a penei ka heluhelu ana:

I KA MOI KE ALII LIONA,

MA KONA HALE ALII

MA AFERIKA WAENA.

O makou o ka poe nona na inoa malalo iho nei, he poe makaainana kupono nou e ka Moi, ke noi haahaa aku nei makou me ka hai aku ia oe, he mau makahiki loihi ko makou o ka noho ana ma waena o kela lahui holoholona i kapaia, he kanaka, mai a lakou mai i aoia ai makou i ka hana ana i na mea hou, ka hoomaamaa ana ma na mea naauao a me ke ano o ka noho ana. Ke manao nei makou ina e aoia kekahi mau holoholona e ae, alaila e nui aku auanei ko lakou noho ana hanohano a me ka oluolu.

No ia mea, ke noi haahaa aku nei makou e kahea ia kekahi halawai no na holoholona a pau, koe aku ke kanaka, i ike ai lakou i na mea i hanaia, a i hiki ai paha ia lakou ke wehewehe moakaka mai i kekahi kumu manao a makou e manoa nei. Me ka mahalo.

 

KAU POE KAUWA HOOLOHE A HOOPONO.

Kakau inoa ia ELEPANI,

ORANA OTANA,

PIPI-WAHINE,

Ua ae ia keia noi ana. A na na Kuhina o ka Moi Liona, o Tiga, Girafe, a me ka Laehokela i hoopuka ae i ka olelo kauoha malalo o ke Sila nui o ke Aupuni, no ka halawai o ka makahiki 570870, oia hoi ka makahiki 5847 mai ka hana ia ana mai o ke kanaka. Ua hooholo iho lakou i kahi e halawai ai ma kapa o ka moanawai o Dibie e kokoke ana ma ka muliwai Nika, i waena o Aferika i hiki ai i na holoholona o na moana a me na muliwai ke launa oluolu mai me na holoholona o ke kula, no ka mea, ua mamao loa aku lakou mai kahi a ke kanaka e noho ana. O ka hoomakaukau ana i kahi e halawai ai, he hana nui no a me ka pilikia, aka hoi, ma ke akamai nui o Elepani, Moo, Kamelo, Osetarica, a me Mano, na Komite o ka hooponopono ana, nolaila, ua holo ka hana. O ka mea i pono loa ai o ke koho ia ana o kahi e halawai ai ma kapa o ka moanawai, no ka hohonu o ka wai, a i hiki ai hoi i na kupua nui o ka moana kailipelipo ke komo mai iloko e kamailio pu ai me na holoholona o ke kula. He mau laau malumalu no hoi kekahi e uhi ana maluna iho o kahi a ua poe Lunamakaainana nei o ka ohana eheu e halawai ai. He mau lua nui kekahi i eli ia, no kekahi mau holoholona i maa i ka moe ana iloko o na lua, a me kekahi mau mea e ae kekahi i hoomakaukauia e like me ke kupono i ka noho ana o na malihini. O ke kumu nui o keia halawai ana no ka manao ia ana, ua nalowale na mea i ao ia mai ia lakou, i ka wa a lakou i halawai ai iloko o ka Halelana o Noa, no ka mea, he loihi ka manawa, ma ia hope iho aole lakou i hui a halawai hou. Aka, ma ke ahonui o na Komisina o lakou, ka poe ia lakou ka oihana, nolaila, aohe o lakou i nalowale, aole no hoi he hihia nui i hapaia e lakou. O ka pilikia nui a lakou i manao ai, no ka nui ana i na mea ai, oiai he poe ai io kekahi poe o lakou. O ka poe nawaliwali o lakou, ua makau o ai ia mai e ka poe ai io o lakou. Aka ma ka hai ia ana aku o ke kauoha, e olelo ana e hele mai kela hoa keia hoa o lakou me ka lakou mau mea ai no lakou iho, nolaila, ua pau ae ka makau o ka poe nawaliwali o lakou.

KA HANA A KA AHA.

He loihi loa ka manawa o ka hooponopono ana i ka lakou hana, a he nui no hoi na pilikia. Ua hoomaka ia ka hana ma ka ninau ana mai o na Kakauolelo no lakou na inoa malalo nei, o Kimepani no Aferika, o Kanagaru no Nu Holani, a o Bea kikokiko no Amerika Akau, penei. He pono anei ke hea ia ko kakou mau inoa ma na inoa maoli, a ma na inoa Latina paha? A owai o keia mau mea ka kakou e hana ai imua o ka Aha? I ka noonoo ana i keia ninau, ua nui loa ke kuee mawaena o na lala akamai o ua Aha la. A i waena o keia poe, he Kaomalailua no Mauna Panasusa (Parnassus) mai, a  olelo ae la oia, "ua pinepine ko'u inu ana i ka wai mai loko mai o na punawai o Catariana;" a pela no  

hoi o Talenatula no Italia mai. Olelo ae la oia, he hiki iaia ke hooiaio mai, ua loaa i kekahi o kona poe kupuna ka hanohano o ke nahu ana i ka Vugila (Virgil). Pela no hoi ka Pueo o Bapulona i hoike mai ai, " ua pinepine loa ka uwalu ana a ko'u mau kupuna i ka poe e noho ana ma ka Hale pakui o Babela."

Mawaena hoi o ka poe haiolelo o Iole keokeo, ka mea i hoikeike akea ae, ua hoopuka ia mai oia mai ke kula nui mai o Amehasa (Amherst College) i Amerika. Olelo ae la oia penei, "o ka mea i keokeo ai o ko'u lauoho nei la, no ko'u kiai loihi ana ma na papohaku o ke keena kula o ua hale ao la, e hoolohe pono ana hoi au i ke poha pono mai no o na olelo a ka poe liilii, a me ka pakake launa ole mai hoi a na haumana kula ma ka olelo Latina a me ka olelo Helene. A iloko o ka pa o ko lakou mau keena moe, ua pinepine ko'u lohe ana aku ia lakou e namu ana no ma na olelo Latina a me ka Helene, a me he mea la, i ko'u manao ana, ua makaukau loa aku lakou i ke kamailio ana i ua mau olelo la mamua o ka wa o lakou i ao ia ai ma ke keena kula." Ua maopopo loa i keia wahi iole keia mau olelo, a ina ua hana mai kekahi Aha Lunakanawai iaia, alaila, e maopopo no iaia ke ano o na Kanawai. Aka, ina e hoole ka Aha i ke kahea ana i na inoa o na holoholona ma ka olelo Latina, alaila, aole oia e hapai ae i kona poo iluna, a nana aku i ka Aha. Ina e kahea aku kekahi hoa o ka aha iaia ma kona inoa maoli Mike Iole, aole oia e hoolohe aku ana, aia wale no a ae ia mai oia e hoopaapaa kino no kekahi kumu hoohenehene. Ua paa loa kona manao e kahea ia kona inoa ma ka olelo Latina penei, " Haku Mika Iole keokeo." (Dominus Mus Rattus Albus), oiai ua maa loa oia ma ia olelo, a ua keokeo hoi kona lauoho ma ka hoomanawanui ana e ake e loaa, a nolaila kona koi ikaika e kapaia mai oia ma ia inoa. No ia mea, ua hooholo ka aha e kahea ia ka inoa o kela hoa o keia hoa ma ka olelo Latina. He mea pono hoi ke hui ia aku keia. Mahope iho o ka hoi ana aku o Mika Iole i Amerika, ua hoouna ia aku ka palapala hoomaikai nona, aka, ua make e kela mamua o ka hiki ana aku o ua palapala la. O ke kumu nui o ka hoouna ia ana aku o ka palapala hoomaikai, no kona hoopuka i na olelo naauao i kona wa e noho ana iloko o ka halawai, kahi hoi ana i kaua ai e like me ke kanaka koa no ke kue ikaika ana aku i na mea e pili ana, i na mea ona. Ua ialoa ia ke kino kupapau o Mika Iole iloko o ka Alacaholo, me he mea la, e noho ana no oia me ke kino ola, e hahai i keia moolelo kupanaha.

 

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKU

Ma Honolulu.

J.T. Gower, Makawao. Maui

J.D. Havekost, Wailuku, Maui

C.H. Wetmore, Hilo, Hawaii.

J.W. Smith, Koloa, Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

 

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hei na kanaka makua.

 

O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.

Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne, JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku,ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aole a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

AOLE ANEI HE KUNU OO OU?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao? A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne. --------  NA MAI HOOPAILUA. Mai o ke Ake! Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia. (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE  MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI. NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA. ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 88-1y.