Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 39, 30 September 1865 — Ka Moolelo o Peresia. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Peresia.

Ko Keeeke hele ana i Helene. Ua kaua aku oia i ko Helene me na koa he nui, i aneane e alua miliōna ma ka aina, a o ka poe hoi maluna o na moku, ua oi aku mamua o ka miliona na kanaka. la wa mahuahua loa ae la ke aupuni o Peresia, m$ ka manao no o Kereke, e hoolanakila hou aku no iaia iho maluna o keka* hi mau Lahui kanaka e aku. Ao ka inoa o kona kulanakauhale o Peresepolesa, oia hoi kahi kulanakauhale nani loa i oleloia i

na kau a pau. Ma keia wahi Koi i hoonuiia o Kereke i kona hale ajii, be nui ke gala, a me ke dala iaia, a me na pohaku makamae he nui wa(e, a ua puni maoli oia i na mea anapanapa ke nana'ku ; aka nae, aole i ana mai kona makemake. Makemake hou aku no e lanakila maluna o kekahi Lahui kanaka e aku, i mea e ko ai keia hoakoakoa, oia i kona puah koa he nui kinikini ioa/ I ka wa i hiki ai o Kereke i Helene, aia hoi kekahi mauna nui i kapaiao Mauna Ato e ku ana ma kahi ana i ai e holo kona inau moku. Alaila kakau iho la oia i palapala i ka mauna e kauoha ana i nee ae ma kahi aka aole nae ka mauna i naue ae. A no kona makemake no e lawe mai i kona poe koa ikaika mai Asia mai, a i Helene, nolaila, hana oia i alahaka, ma ka hookui i na waapa me ka hoonoho papa ana i na waapa ma ke kai i kapaia o Heleponeto, aka hoi aole e hiki no ka pau i ka nohaha o ke alahaka i ka ale o ka moana ; alaila kauoha ae la o Kereke, hanau ia ka moana no kona poolohe ole. Haawi pio wale no ka hapa nui o na kulanakauhale o Helene ia lakou iho mulalo o Kereke ; aka nae, koe o Separeta, a me Atenai, hoopaakiki loa laua. He uuku na koa o lakou, oi wale aku o Peresia ma ka nui o na koa ; aka nae he oi aku nae ke ano koa, a me ka makau ole mamua o ko Peresia. A ma Teremopula i manao iho ai o Kereke e alakai i kona mau koa ma kahj haiki mawaena o ka mauna a me ke kai ; aka hoi kue o Leonida ke alii o Separeta, me kona mau koa 6,000. A pau i ka lukuia he 70, 000 koa Peresia no ko lakou hele ana ma ia wahi haiki. A ike iho la o Leomda, aole e hiki iaia ke pale aku ia Peresia, alaila hoihoi aku la ia 1 ka nui o kona mau koa, a koe mai e 3,90 koa a me keia mau koa oia i noho ai ma ia wahi haiki ma Teremopula, alaila hele nui mai la na koa o Peresia, a poi iho la i na koa o Leonida, a lukuia ka nui a koe hookahi, i ahailono. Aole loihi Joa o ko Kereke noho lanakila ana ina Helene. A pau aku la kona mau moku i ke auhee ma Salemisa ; o kona mau koa hoi, aia no ma Paletia. I kona holo malu ana i pakele ai oia; maluna no o kau wahi waa lawaia, no ka mea ua pau i ka nohaha ke alahaka ana i hana'i ma ke kai o Peleponita, no ka malie ole ana i ka hahau ;;na i ke kai. Aole i loihi iho Uona noho ana ma Peresia mahope o kona hoi ana'ku, o ka pepehiia no ia maluna o kona wahi moe. Ua hanaia keia mea i ka makahiki 465 M. K. A noho iho kana keiki o Aretakereke. 1 kona wa, kuikahi o Helene me ia. Nolaila ua ike kakou ma ka moolelo o Kereke. i ka hewa o ka manao hookelakela. Ina e noho malie ia e ia'ma kona hale alii, a hooponopono i kona Lahui kanaka i pomaikai lakou, a i pono no hoi nona. Aole ka anei, he hookela loa no, nolaila poino oia, a me na miliona o kona mau kanaka i paul ka make. Nolaila, e hoohaahaa ka pono, no ka mea aole e launa loihi mai ana ka 'pomaikai me ka waiwai, a me ka ikaika. Ke ike ae la no kakou ia Kereke. NA HANA O PERESIA A HIKI 1 KA LANAKILA ANA O KA POE SAREKENA (SARRCEN.) Mawaena o ka ekahi, a me ke elua keneturi mahope iho o ka make ana o Kereke, oia hoi ke 330 makahiki mamua o Kristo, pio o Peresia ia Alekanedero ka Nui ke alii 0 Makedonia. O Dariu 111 ke alii o Peresia ia wa. Hoauheeia oia e Alekanedero, a nakii'a oia a paa me ke kaulahao guh, a hoee ia oia maluna o ke kaa e kona mau kanaka koa ponoi elua. Manao loa laua e pepehi ia Dariu i loaa'i ka hooilina o ke aupuni. Aka hoi, hiki koke mai la o Alekanedero i ua poe powa la, a holo aku la laua. A i ko lakou holo ana pahu aku la lakou i ka lakou mau ihe ia Dariu, a pepehiia oia a make. A mal.ope o keia manawa, lilo o Peresia i mea noho malalo o ko Paretia. ka poe hoi nona kn aina i lilo ai i Panalaau no ke aupuni o Peresia mamua. Ua noh'o mau oia malalo o na'lii o Paretia no na makahiki e nneane ana i ka elima haneri. I ka makahiki 230 mahope mai o ka era Kristiano, aia hoi kekahi kanaka Peresia o Aretakereke (Artaxares) kona inoa, hooikaika,oia e kipi 1 ke aupuni, a hoolilo iho la -oia iaia iho i alii. A noho iho la kana mau mamo maluna o ka noho alii, no na hanauna he nui. A o kekahi mea kaulaoa ioa ia wa, oia hoi o Kosero ka Nui (Chosroes the Qreat) kona inoa, ka mea hoi i ola i na makahiki 600 mahope

mai o Knsto. . Kaua aku oia i ko Roraa, a hao i ko lakou mau Panalaau ma Asia. A o kekahi o koua mau hooilina, ua iike loa no ka inoa me ia o Koasero. A kauoha ae la ua wahi pilikua nei e pepehi ia kona makuakane ponoi a make loa ; aka hoi hiki mai la ka hoopai maluna ona mai ka lani mai, ma ka hewa o kana keiki hanau mua oia hoi o Siro. Kipaku oia i kona makuakane mai ka noho alii ae, a pepehi aku la oia i kona poe kaikaina a pau i ka make imua o kona alo. A kauoha ae la o ua o Siro e kiola ia kona makuakane iloko o ka hale pouli. A pau ae la keia alaila pepehi ae ia oia i ke 'lii kahiko ma ka hoomainoino loihi ana iaia me ka houhou ana i kona kino me ka maka o ka pua, a make iho la o Kosero me ka eha nui. He mau mau mea okalakala no keia ma ka hahai ana'ku i na hoa, aka boi, i mea e ikeia ai ka hope o k& poe hana lokoino ke haalele i ka hahai ana ma na fjana ku i ke aloha. Nolaila e aloha kakou ike ao ana m«i o ka manaoio o Kristo īa kakou, e nana ae i keia mau hana weliweli a na'lii o Peresia i hana'i. A o ke alii hope loa o Peresia, oia hoi o Isidigerete (lsdigertes). Ua noho alii oia i ka makahiki 630 o ka Era Kris>tiano. I kona wai noho alii ai, pjo o Peresia i ka'poe Sarekena he poe kannka koa no Arabia a lanakiia ka poe Sarekena maluna o Peresia, a make iho la o Isidigerete ma ia kaua ana. Lilo iho la o Peresia i apana no ke aupuni oka poe Sarekena. A hoomaiuia iho la o Pere« sia eka poe Kalipa (Caliph) e noho ana ma Bagada he kulnnakauhalē nani 1 kukuluia ma kapa o ka muliwai Tigerisa. O keia wahi kaulana, ua loaa oia i ka makahiki 672, a o ka nui o na kanaka 2000000. Piha pu oia ina haie nui nani; aka nae ua pau ika hiolo i keia wa. Aole maikai lod o ke kukuluia ana o ke kulanakauhale o keia wa ma ia wahi, e like me kela kulanakauhule mamua loa.