Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 39, 30 September 1865 — KA MOOLELO O KAPEPEEKAUILA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAPEPEEKAUILA.

HELU 2. O ko lakou nei holo mai la no ia, hamama inai ana ka waha o ka mano nihō oi, na koa hoi o Haupu iwaho, l( hahau ia ko lnau," wahi a Kana. Hahau no hoi keia, make ua mano nei. O ko lakou nei holo aku la no ia a halawai ana me lieia honu ; ,s O ka moe no ka kau e Knna ina ma make kakou, eia keia mea nui la ke hoolana mai nei." I mai o Kana, "Hahauia ko laau." E hahau aku ana keia (Niheu) i ka laau aia nei make ia koa o Haupu. Eia i ka po keia a lakou nei e holo nei. Holo aku la lakou nei ia po a wehe kai 0 ke ao hihia ke kia o lakou nei i ka laalaau ; hoolei ae ana o Niheu i ka pohaku iluna pa no helelei liilii ka lala laau, hemo ke kia o lakou nei ; ka holo aku la no ia o lakou nei, ia Niheu no ka ili o na waa o lakou nei, o ka hoala aku la no ia ia Kana, " O ka moe no kau.e Kana ua mau na waa o kakou»." Haha ae ana keia malalo o na waa o lakou nei, aole i mau malalo ; haha ae ana keia maluna, ua hihia ke kia o lakou nei i ka nahelehele, e uhuki mai ana keia, (Kana) heielei liilii; hele ka hohono iluna o Halehuki, oia hoi ka hale noho o ua Kapepeekauila nei; kiei iho la na kanaka o luna o Haupu, pii ae la ka hohono o ka lepo, ike iho la lakou nei e lana ana keia mau waa, hooho iho la na kanaka o luna o Haupu, " Nani hoi na waa nui," " Auhea? wahi a ka mea ninau. " Eia la ke lana nei." Ua lawe, roai nae lakou nei i ka opihi mai Hawaii niai, no ka mea, o ka puni no ia a ka wahine a Hakalanilewa. Hoouna aku la o Kana ia Niheu e kii 1 ka makuahinte. Ke kii aku la no ia o ua Niheu nei. I hou mai o Kana, u Eia ka pono', e kii makamaka aku ka pono i ka makuahine o kakou." Kii no hoi o Niheu ; oi hele aku no hoi keia a hehi iluna o ka papa palaha keia, haule ana ilalo, aole i hiki aku i kahi o ka makuahine, ko ia nei au hou noia i kai. Ninau mai la o Kana, " Heaha mai nerhoi keia au i hoi hou mai nei ? " " Mai make mai nei au," wahi a Niheu. " I lele aku

hoi au iuka, palaha ana mai make au»" Hoouna hou no o Kana ia Niheu. Au hou no keia iuka, e helu.mai ana o Ohikimakaloa ma aa na maka oia nei i ka pula i ka lepo. Au hou no keia i kai. Olelo aku la keia, " Ua pula o'u mau maka." Lena ia iho la i ke kai na maka oia nei pau ka pula. Hoouna hou ia no keia s " E holo oe a eli iho ilalo, eia la he mau manu o Ohikimakaloa ma." Ko ia nei au aku la no ia a hiki iuka, pii keia iluna o Haupu ; komo aku la keia iioko o Halehuki, ka hale hoi a ka makuahine e noho nei. Ninau mai la kekahi kanaka ia ia nei, "Heaha kau i komo mai nei iloko nei i ka puka kapu ? " " No ko'u ike ana mai nei no hoi paha ia oe e komo ana no hoi oe malaila, nolaila komo mei nei no hoi au. Ina la hoi oe i komo mai nei malalo, malalo no la hoi au e komo mai ai." Nana aku la keia, o ka noho mai no a ua makuahine nei me Kapepeekauila. .O ko ia nei lalau aku la no ia i ka lima o ka makuahine, " liele ae kaua," wahi a Niheu. Ku ae la no hoi ua makuahine nei hele, lio laua nei hele mai la no ia a hiki iwaena-konu o ka pali, pioo o Kapepeekauila i ka lilo ana o ka wahine. Olelo iho la ua Kapepeekauila nei, " O ka lilo no ka keia o ka'u wahine." Pane mai o Moi, " īna he manno kou i ko wahine ea ? O ka la no keia hewa kaua." Nui loa iho la ke aloha o Kapepeekauila i ka wnhine, a 01010 iho la, " Aohe kaua e aa mai ia Haupu, eia la he Puu ulu i ka lani." Hoouna aku ana ua Kapepeekauila nei ia Kolea ma e hoopa i na lauoho kapu o Niheu, no ka mea, he kapu ka luuoho o ■Niheu aole e hoopa ia, i hiiahila ia haalele i ka wahine. E ani ae ana o Kolea ma mahma pa i na oho kapu o Niheu, ko ia nei haalele iho In no ia i ka makuahine. E hahau ae ana keia i ka iaau aia nei pa no i na puapua o Kolea ma, olohelohe, aohe liuln. Ko ia nei hoi aku la no ia a hiki i ka lae kahakai, lawe aku la hoi o Kolea ma i ka makuahine (Hina) lilo.A hiki keia i ka lae kahakai, paopao keia i ka lae oia nei i ka pohaku a kahe mai la ke koko. Ike mai la o Kana i keia hana apiki a Niheu iluna o na waa. Hoi aku la ua Niheu nei a hiki iluna o na waa ; olelo aku la keia i ka poe o luna 0 na waa, " Ua kaua mai nei makou, paholeliole mai nei kuu lae." " Aohe i kaua, na ia nei no i hana ino iho ka lae 1 kahe ke koko, i ka hiiahila i ka loaa ole 0 ka makuahine,'' wahi a Kana. Pane mai la o Niheu, " Pehea la, e kaua paha kakou ?" " Ae,'' uahi a Kann. Ke ku ae la no ia o ua Kana nei. Ka inoa o na wawae oia nei o Keauea i Moapauli, a okekuhi wawae o Kaipanea. Ku iho la no hoi ua Kana nei iluna o na waa ; e ulu ae ana ua Kana nei iluna o na waa, pioo o luna o ka Puu o Haupu. " Ma ma make kakou," wahi a ko poe, " Eia la he kanaka nui maluna pono iho o kakou." Kii ae ana o Kapepeekauila e paipai i na lala kamani, oia ka mea i ulu ai o Haupu. Ulu ae la ua Puu nei, pii ae la no hoi me Kana. O i pii aku laua nei a pumaia a punawelewele o Ktfna, a make o Kana ia Kapepeekauila, ke Kupueu o Haupu. Nana iho la ke kaikaina, oia hoi o Niheu, ua make ke kaikuaana. I iho la keia, " Moe ia i Ko-na i ko kupunawahine i o Uli la." Moe no hoi keia, i Molokai no na wawae oia nei, o ka nui k*no 1 Kona i ke kupunawahine la. Hanai mai ia ke kupunawahine i kaai; o i hele ua Kana nei a momona, puipui pono ke kino. Nana iho la ke kaikaina, ua hele na wawae o ua Kana nei a puipui pono na aoao. E oki iho ana keia (Nihau) i kekahi wawae o Kana, no ka mea, ua kaniuhu o Niheu no ka noho pololi, me ka olelo ana iho a ua o Niheu, " O oe ka ! ke ai mai i ka ai a momona, noho hoi au i ka pololi." Nolaila ke ku'mu o ko iJ nei oki ana i kekahi wauae o Kana. Ia oki ia ana o ka wawae oia pei, pii akif la ka maeele a ka nui kino oia nei, olelo aku la o Kana i ke kupunawahine, " Maeele mai nei ka hoi kuu nui kino." Pane mai la ke kupun«vahine, " Noho mai la ko kaikaina & o ka pololi, nana

iho la o ka momona o ko wawae,ooki ae la i kekahi wawae ou, nolaila ia maeele e pii mai la i ko nui kino." Hoomakaukau liou no ua Kana nei no ke kaua hou me ka hoapaio oia nei. Huhukiia ka ai a nui, no Waipio ka ai, a makaukau ka ai, kau iluna o na waa, holo mai lakou nei a hiki i kahi o ka hoapoio. Ua olelo mai nae ke kupunawahi oia nei, " E kii e uhai i na lala kamani o Haupu " Ko ia nei kii no ia e uha« ki i na lala kamani pau, o ka pau no ia o ke kupu ana o ua Puu nei. Ka hoomaka koke iho la no ia o ke kaua. Ka ulu ae la no ia o ke kino o Kana. Aia no i Kahiki ke kino o ua Kana nei. I hoolue inai ka hana o na kanaka iaia nei ike aa, ku kela mao'; o i hele a pihoihoi ua kanaka nei o Kapepeekmoila, kii aku hoi i na laln o Kamaniula, i kii aku ka iwma, ua pau, manao ka make o ua Kapepeekauila nei. Lawe keia ia Mo-i ke kaikuahine eia nei. Hehi iho ar.a keia (Kana) i ka Puu pau i ka helelei; ka make iho la no ia oua Hapepee< kauila nei. Hoi hou ka wahine a ua Kapepeekauila nei i lawe ai in Hakalanilewa i ka mea nana ka wahine. O Ka pau ue la no ia oka Moolelo o Kapopeekauila. W. K. Poniuniu. Lahainaluna, Maui.