Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 41, 14 October 1865 — Na Palapala. Makee Alii. [ARTICLE]

Na Palapala.

Makee Alii.

V Lcna Hooponopono o kr Kūokoa e : manao hoohaiahala ko makou no na OMo Hoolaha o ko kakou Nupepa a me ka _ 0 k e Au okoa, no na mea e pili ana jj Alii' o na hua inua maluna ma koM pooe hoopuka mau m nei e na Nupepa. Peo*i do : ' * .. mea Hou o ke Alo Alii." Noia hua 0 )is; aa hai ia nialaio o laila ke Ola o ko Ali» Nui Moi > a ,ne ka Mea Kiekie £ ama Al" Wahine K * Kaahumanu, a U 31« Kiekie H. R. H. M. Kekuanaoa, ra e na'Lii Wahine Moi kane make, a me mea hanohano keia uiea hanohano, a pelal-u. E—Kaele ka huikau o Keoiewa i ka la. I ko makou manao ī ko na Makaainana - -kee Aiii; aole he Pololei o ka hookomo { ko kakou Alii Nui Moi, a me kona Al»i malalo oia huaolelo, no ka mea, • pili pono ke ano nui oia huaolelo i na ti Nai Moi e Noho Aupuni ana, ua pili noi.o kela huaolelo, (na mea Hou o ke Alo \lii) i na'Lii Nui a pau e noho ana malalo iho 0 ke Alii Nui Moi. Oia no ke ano nui oia huaolelo. a me kona pili ana, mai na'Lii Aupuni inai o ka wa kahiko a hiki loa mai i io Lakou Alii Nui Moi e kupu ohaoha nei kon» Ola iloko o keia mau la. Ua mau mai no hoi ka noho ana o na'Lii Nui malalo o aa Lii Moi mai ko lakou mau kupuna Alii ma i o ka wa kahiko ; a hiki loa mai i ka lakoa mau pna.e Ola nei i keia manawa. Xo',ai]a. ua kapaia na'Lii Nui e noho ana o ke Alii Nui, « He Alo Alii," no kc A-ii Nui Moi miluna iho. Aole no hoi i na'Lii Nui wale no ka pili ar.a oia huaolelo, ua pili no i na Kaukaualii t me iu kanaka Kiekie e noho ana ma -ke a!o o na'Lii. O ka inoa nui hoi o na kanab a pau e noho ana ma ke alo o kela alii Leia aliu ua kapaia ko lakou inoa he " Aia_!o." Ina i hele aku kekahi kanaka Ainlo o na Lii ma ke kau wahi o na kuaaina, alaila, kapa ia mai la ua kanaka Aialo la,e na kaaaka makaainana o na kuaaina, " He kanaka no ke Alo Alii." Nolaila, ke hai pono | aku nei makou na makaainana " Makee Ai.i, a Aloha Alii hoi." A ke hoopuka aku nei no hoi inakou i ka huaolelo maluna ma ke poo no ka hoolaha aaa no ke Ola o ko makou Moi a me kona Ohana Alii penei: " Ke Ola o KE Alii Nui Moi." A malalo o keia huaolelo maluna'e, e hai ia mai ai ka maikai o ke O.la o ko kakou Alii Nui Moi, a me kona Ohana Alii. Eia kona Ohana-Alii e noho Alii uei i keia manawa, ka Mea Kiekie ke Kama Alii Wahine Victcria K. Kaahumanu, ka Mea Kiekie H. iL H. M. Kekuanaoa, na'Lii Moi Wahine Une make. A o kela huaolelo a makou e hoohalahala "Xa mea Hou o ke Alo Alii," ua kupono loa ia huaolelo i na'Lii Nui hanau o ka aina, e hke me ka makōu mea i hai ae nei maluaa. Nolaila, e paa noia huaolelo ;Na mea Hou o ke Alo Alii) pela ma kona vrahi raau. Nmau mai paha auanei na Nupepa, a me ' na keiki ui Opiopio oloko mai nei o nei mau ia. •• Owai la na "Liihanau o ka aina ? Owai ia na Pua Alii e Ola nei i keia manawa ? Osrai la na'Lii Nui malalo o ke Alii Nui mai ka manawa kahiko inai, a e Ola nei ka ;ikou mau Pua Alii i keia manawa ? " Ke kumu aku nei makou na keiki •' Makee Wil" a na makaainana i noho iluko o ka Hal? Haku, mai ko makou mau kupuna mak*v.nana mai a ka wa kahiko, a hiki loa ;n>(! u makou i na Pua a na makaainana e oia nei iloko o keia muu la. Eia malalo īho ne s na Pua Alii e Ola nei i keia manawa, a Kuhina Alii o Kamehameha I. Ka Mea Kiekie Col. W. C. Luualilo, ka moopuoa Al»i a Keaumoku a me Kalaima» mahu, ke Alii R. Keelikolani a me B. Pauah;. na moopuna Alii a Kameeiamoku laua o Kooleioku, o A. Keohokalole a me kana Ahkane Col. C. Kapaakea, a me ka laua xaau keiki Alii Col. D. Kalakaua a me Lidia Kamakaeha, a me Likelike a me W. P. Leleiohoku, na moopuna Alii a Keaweaheuia & me Kalaninuiamamao. Oia iho la no na Pua Alii a na Kuhina Alli o ka Moi Kamehameha 1. e Ola nei i keia manawa, a o lakou nei mau Kupuna Alii no hoi kekabi i hele i na kaua nui Huliamahi i ke Au ' Ka Moi Kamehameha 1., a he mau poe kaua okoa no hoi ko lakou, no lakou ponoi iho ; a o ko lakou nei mau Kupuna no hoi kekahi mea .i holookoa'i ka lilo ana o ke Aupani i Ka Moi Kamehameha 1., a o lakou ho; na Hoa Kukamalu o ke Alii Nui; ua mea nui a pau e pili ana i ke Aupuni * roe na kaua weliweli hookahe-koko oia mamwa. Aole nae mai ke Au mai i Ka Moi Kamehameha I. ka lilo ana o na Kupuna Ahi o keia poe i Alii; he mau Alii Nui Kaokoa mai no mai ko lakou mau Kupuna Alv| n»ai o ka manawa kahiko, o ka laha ana waio na'Lii. He nui no hoi na'Lii e ae mai na Kupuna Aiū mai o ka wa kahiko; a ke ola nei no piha ka lakou mau Pua Alii i keia manawa. aae tnal:ou e hoopuka aku ana no na

Lii Nui e ae; e hoomau aku ana makou i ka hoopuka ma ke akea no na Pua Ahi a na Kuhina Alii o ka Moi Kamehameha I. e Ola nei i keia manawa.

Ua mau mai no ka noho Kuokoa ana o na Lii Nui malalo o ko kakou mau Alii Nui Moi ma ko lakou ano Alii hanau oka aina. A raa ko iakou hanauna koko Alii maoli no hoi ; a hiki mai nei i ke Au i Ka Moi Kamehameha 111., ko kakou Alii Nui lokomaikai, i ai °h a nuiia i hala e aku nei ika make. Hana iho la oia i ke Kumukanawai o ka la 14 o lune, oka makahiki 1852: Ama ka Pauku 37 oia Kumukanawai ana i hana iho si i pomaikai no kona Lahui makaainana, a me kona poe Alii. Haule iho la a kaawale ka pili kahiko o ka noho ana o na'Lii Nui malalo ona. Aike Au iho nei iko kakou Moi Aloha Kamehameha IV. i hala'ku nēi no i ka make ; ua hoomau aku noia i na mea a pau a kona mua i hana'i. A hiki mai nei i ke Au o ko kakou Moi Ilihia Kamehameha V., e maikai nei Kona Ola i keia mau la. Ua hoololi ae oia i kekahi mau Pauku o ke Kumukanawai aKa Moi Kamehameha 111. i kau ai; i m?a e pilikia ole ai ka noho ana 0 kona Lahui makaainana malalo ona i keia manawa ; a i mea hoi e mau ai ko kakou noho Kuokoa ana me ka launa mau ana me ka oluolu me na kannka o na Aupuni Nui e noho Kuikahi nei me kakou i keia manawa. A ma ia Pauku 37 o ke Kumukanawai a Ka Moi Kamehameha 111. i hana'i. Ua kapae ae ko kakou Moi Ilihia Kamehameha V. 1 kela Pauku 37; a ua hookomo ia malaila, ma ke Kumukanawai e noho īa nei i Pauku 35; a o na huaolelo no nae a pau oloko o ua Pauku 37 la, ke paa la noia. A penei ka heluhft]u ana o ua Pauku la :

•' O na inoa hanohano d pau, a me ka nani a me ka Hoalii ana, mai Ka Moi wale mai no lakou." Aia la—ea—E o'u hoa makaainana Makee Alii—e. Ua pololei l:a makou hai ana'ku !a maluna'e, ua kaawale, ua poholopu ka pili kahiko o ka noho ana o na'Lii Moi oka wa kahiko. Aka, ke mau nei no kc Alii ana o na'Lii a me ko lakou Kiekie ana, e like me ka mea mau o na'Lii mai ko lakou mau Kupunn Alii mai o ka wa ; kahiko a hiki loa mai no i ka lakou mau Pua Alii e Ola nei i keia manawa ; a oia niau no o ko lakou Alii ana, a me ko lakou inoa Alii. Nolaila, He mea nui keia iko makou manao i ko na makaainana, no ka mea, ekolu wale no mea nui o ka noho ana mai o keia Lahuikanaka ma keia Pae Aina o Hawaii nei mai ka wa kahiko mai. OKa Moi, na'Lii, na makaainana, i pono ka Noho Aupuni ana o ke Alii Nui Moi i na'Lii a me na makaainana, i pono hoi ka noho ana o na'Lii a me na makaainana i ke Aiii Nui Moi maluna iho ; nolaila, ua lilo keia mau Apana ekolu i kino holookoa hookahi, a nolaila, ua kapaia he Aupuni. Nolaila, he nui ko makou olioli a me ka mahalo, ke hoopuka mau mai na Nupepa i ke Oia o ko inakou Alii Nui Moi a me na'Lii a pau malalo iho, i ike mai na makaainana ma na wahi a pau o keia Pae Aina i ka mau o ke Ola a ine ka maikai, a me ke ano o ko lakou noho ana, no ka mea, ua uuku loa na'Lii i koe. (Aole i pau.)