Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 41, 14 October 1865 — He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona. [ARTICLE]

He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona.

Helu y. Ka olelo hoike A NA KoMITIv no ka waina. Kahea ia'ku la ke Zebera e noho malie, no ka mea, oia kekahi i haiolelo, aka, aole nae inakou i hookomo mai i ka haioleio ma ko kakou kaao. Alakai ia aku la ia a nia ka noho e noho malie. A \ kona makaukau ana e hai hou ului i kekahi kumu, haunaele hou iho la ka halawai ma ka holo aluka ana mai o na holoholona he nui wale, me na leo nui e uwa ana, a hooheoehene wale aku la no i kekahi mau holoholona. la manawa, nui loa iho !a lsa hakaka ana o na hoa o ka Halawai. Ma waena o keia poe holoholona hoohaunaele o Babuna ke alakai, a o Oposamu ka mea hahai mai mahope ona, ka mea hoi i hele aku e hakaka me ke Galatona (Glutton) aka, aole nae i ike ia ka lanakila o kekahi maluna o kekahi. O ka mea hope mai hoi, o Moohuelokani e holo-ke ana mamua o na holoholona e ae, me ke kepa aku o kona huelo, a hoeha aku hoi i na holoholona he nui. Mahope iho komo mai na puulu nalo e lele ana ma na wahi a pau, a kikokiko iho la i na holoholona, a hoomaka ae la i ka walaau, e kani honehone ana imua o ka Halawai. Mahope iho, kokolo aku la ka Babuna a ma ka noho o kena hoahanau o Orana Otana, a hooho ae !a, " E ka Peresidena, ua makaukau na komite e hai mai i ka lakou mea i ike ai no kawaina." la wa, ku koke ae la ka Zebera, a olelo ae la, ua ike no au o ka poe holoholona no keia i kohoia'i, hookahi hora mamua iho nei e hoao i ka ona o ka waina a ka Orana Otana i haawi wale mai ai, malaila oia i hookiekie ae ai i kona leo, a olelo aku la, " E na Keonimana, ua manao au, ua hai mua mai nei la na komite, a ua wehewehe maikai mai . la i ka inu ana o ka waiona, e like me ka lakou mea i ike ai mawaena o ua holoholona. Ma Amerika Akau kahi a'u i lawe hele ia ai, ua ike au i keia enau mea he nui wale i hanaia mawaena o na haneri kanaka. Maia wahi, he wahi okoa ko lakou i hookaawale ai, oia hoi na Hotele, oia hoi, he hale hooluolu, a he wahi ia a makou e hoohala ai i ko makou mau po. O ka mea mau, o ke ala mau i na po a pau, e himeni ai, lealea, walaau a hakaka kahi poe kanaka. Maia poe

hotele, ua hookaawaleia he wahi «kon a lakou i kapa ai he wahi kuai rama (Bar room) malaila hoi kahi e waiho ai na ano waiona a pau e kuai aku ai " e like me ke kanawai." Maia wahi lakou e huihui ai ine nawaiona a pau me ka waiaau ana. Ua hele au ma na wahi a pau o na holoholona e noho ai, a ua ike hoi i ko lakou noho ana pelapela, aka, aole au i ike i kahi ino paumaele e like me kahi kuai waiona, (Bar room) kahi e piha mau ana i ka mahu o na waiona, uwahi paka a me na olelo ino a na kanaka.' Ina o kahi neia a ka poe naauao e hoomaamaania aku ai mawaena o na holoholona, a e alakai aku paha, alaila, ke olelo nei au, ua alakai ia kakou iloko o ka hoinoino loa ia." Ka Haiolelo a ka Elepani laka. 1 ka pau ana o ka Zebera olelo ana maluna ae-nei, ku koke ae la ka Elepani Laka, a olelo ae la, o ka mea e oleloia nei, a me ke kumu i hanaia iho nei, aohe pololei oia hahai ana. Ona mea i ikeia i hoikeia ena Hoike he nui a kakou i hoouna aku ai a me ka olelo kualehelehe a ke Zebera, noia he mau kumu na kakou i hilinai ai, a e manao ai he oiaio, no ka inu ana i na waiona. E na hoa maikai o keia Aha, he mea ono no keia he waiona, aka, o na mea i wehewehe nuiia imua o oukoū e na komite a me kekahi mea e ae, aole ia o ke kumu a kakou e manao ai he ino loa keia mea he waiona. E hewa no awanei ka poe inu ole ke noh'o mai iwaena o kakou, ke ae aku kakou ia lakou e noho maia ano ; k« manao nei au, aole lakou e hewa ina ua noho malie no lakou e like me ko lakou makemake. Ao ka poe inakemake e inu, aole no lakou e hewa, no ka mea, ua ike no lakou i ko lakou mau pono iho.

Aole no ansi i ike kekahi rnaa holoholona e noho mai nei i ka maikai o keia mea he waiona? Aole no anei i ike kekahi mau holoholona naau haaheo e noho mai nei i ka ono o keia mea e oleloia nei, ina p£la, alaila e ola ae lakou mai ko iakou hiamoe ana. a e hoolohe mai i ka'u vvehewehe ana. Ke manao aei au, o naGalatona Oposama, Moohuelokani a me na Nalo, aole lakou i īke i ka pono o keia mea e oleloia nei, oia hoi ka inu waiona ana. Pehea kou manao e ka mea e noho mai nei ma ka Noho o keia haiawai, na Kakauolelo hanohano o keia Aha a me kekahi poe e ae e noho mai nei ? (Ja kau-o pu ia mai anei oukou iloko o ko.'u manao ana he pono keia mea ? Ina aole oukou i kono io mai e ka'u mau olelo i hai ia ae la maluna, alaila, e kukulu hou aku no au i kahua hou no ka'u olelo ana. Ua ike no kakou, ua hiki i ke kanaka ke noho ma na wahi anu, n ina paha he wahi wela, aka, o kakou na ho|ohofona, aole i maopopo ke ola ana ma na wahi a pau. Aka, ma ka inu ana i keia mea he waiona, e hiki no auanei ke hana'ku i na mea a pau e makemake ana ka manao e hana, a he mea no hoi keia e hoohoihoi mai ai i ka mnnao o na mea a pau, a rna keia kumu, ke manao nei au, he mau olelo kupono loa keia na kakou e noonoo ai. a e mahalo iho ai no hoi i ka pono o keia mea, he waiona. A nolaila, ke waiho aku nei au i ka'u mau olelo imua o oukou, me ka haawi aku i ko'u mahalo no ko oukou ahonui no ka olelo loihi a'u. He nui loa na holoholona i-hoolohe pono loa i keia oielo, aka, ua hoohaunaele kokeia'e hoi e ka Eie* pani. la manawa, olelo koke mai la ka ilio, " e hahai no au i ke kanaka ma na wahi a pau me ka hoomanawanui i na aahu no ko'u kino. No ko'u makemake anei i ka inu i na waiona ? Aole : Ua ike no au no ka hewa ioa e hiki mai ana maiuna p ko'u Haku. Aole no ko'u makemake e hoonele aku i ko'u Haku ma ka lawelawe ana iko i wahi mea inu uuku nona, aka, no ka malama aku iaia. Mawaena o na miiiona o ko'u hanauna, aole au i ike, aole no hoi i lohe, ua hooweliweli ia kekahi mea x e inu i keia waimake." " E hoike mua mai ke kanaka i liiki iaia ke noho ma na Kaei Anu rne ka malama i ka Alaeahola, e like me a'u nei, ka mea hiki ke noho ma na Kaei Anu me ka lalau oie aku i ua wai ona la," wahi a ka Bea Keokeo o na Kaei Anu. Ia manawa, nana huhu mai la na maka o ka Elepani me ka hoolohe ole aku i na olelo a ka liio. Ua hooikaika loa ia i ka wehewehe imua o ka Halawai no ka pono o ki inu ana i ka waiona, oia ka mea e nui ai ka ikaika o ke kino o na holoholona a me ka uiu mai o na manao maikai a ikaika hoi. Ua lohe pono ia, mawaena o na kanaka mu waie no i ka wai maoii, he nawaiiwaii ko lakou mau kino a me ko lakou mau manao, a h» nawaliwali ma na hana e ae, aole e like me ka poe pa-kiaha waiona, ka ikaika o ke kino. Ka a-a ana e hakaka kino. I ke komo ana'ku o na olelo hope loa iloko o ka naau o na h(jloholona, ua hoopiha ia mai lakou e ka makau a me ka weliweli nui, a manao iho la kekahi poe holoholona e pepehi wale ia mai ana lakou e na holoholona ikaika.no ka mea, he poe nawaliwali kekahi (ka poe e makau wale nei) a malulelule me he mea liilii la imua o ka makani. Ia wa, ku koke mai la ka Elepnni hihiu īmua o lakou, ka mea hoi i ao ole ia i keia mea he inu waiona, a hele kohana mai la imua o ke anaina, ftiekona mau maka i hoopihaia e ka ulaula hiihu, a hohola mai la i

kona ihu i lalo o ka lepo, eku ae la ka ihu o ka Elepani, a kahea ae la i ka Elepani laka e heJe mai e hookuku hoi i na ikaika. wa 110 ana (ka Elepani hihiu) e ku ana, kawele ae la ia i kona ihu ma kekahi kumu laau, paha kapuai ke ana waena, owili ae la ia, a lele uiai la ke kumu laau iluna. Ku emi aku la ka Elepani Laka a hina aku la mahope, no ka mea, ua ike noia i kona makau wale, ke ku mai kela holoholona nui me he kii nui la (giant.) Ua noi aku ka Elepani Lak'a iaia, me ka olelo aku e hookuu maijaia mai ka hakaka ana, k» mea, ua ike aku Ia noia L ka hiki ole iaia ke ku aku e hakaka imua ona, aohe no hoi ona manao e lanakila ana oia imua o kela Pilikua launa ole mai ī ka nana'ku. 1 ka wa i holo aku ai a ka Bea Laka, lohe ia'ku la na leo uwa e kahea ana. He makau wale ! He Kipi ! ! la wa, kupu ae la ka nianao aa iloko o kela holoholona keia holoholona, a holo aluka mai la iakou a ku imua o ua Bea hihiii nei, a ma kahi hoi a kekahi poe e ku poai ana e inu ana i ka waiona. Ua makaukau like lakou a pau e kuikui aku kuikui mai, i ikeia'i ko lakou ikaika ma ka hakaka. la e na kulu nei, kuehu ae la ka Moo Nui noho-wai (Crocodile,) a aleale ne la na kapa oka moanawai. I kona hoea ana mai, o kana huaoielo mua, " E hookuu mai i kela Elepani, i na e makemake oia e hakaka mai me ke Kupua oka wai maanei, alaila, e kukala aku no au imua o ke akea, aoie i hoomaluleia ko'u ikaika a hiki i ka wa a loba e kahea mai ai ia'u Levitana " (Leviathan.) A e ka mea heluhelu, ina no paha ooe kekahi ma kela wahi halawai o na holoholona, aole no pr*ha e nele ke komohia o kou puuwai e ka makau, weliweli a me ka haalulu i ka ike aku i r.a hana kupanaha<i na Kupua o ka moar.a kai lipolipo a me na ho- ; loholona hihiu o na Waoakua kanaka ole i i hoolakaiaka ole ia e na iima kanaka. Ma kahi kaawale mawaena o na Elepani elua, he wahi holoholona uuku ioa no Anierika e holoholo ana, a e wiliwiii aua i kona huelo huluhulu. O kana hana ame kona ano no kona makau ole i ka holoholo mnmua 0 na Kupua Nui o na Elepani, ua lilo ia i mea nui na ka nui holoholona e makeumke ai. Aka, aole niea i ike i ka mea e hiki rnai ana inamuli o ka hana a keia wahi ukulii, koe wale no na holoholona o Amerika mai. Ia manawa koke no, ua ikeia'ku ka Elepani e hele mai ana mai kona wahi i ku mua'i, me kona ihu loihi e hana ana i ka lepo, a lohe ia'ku la ka leo uwa mai na wahi a pau o ka Hnlawai mai, e olelo ana, " Ua oki! (Ja oki !! E holo no ko oukou ola !!! " L ka haawi ia ana'ku o ka olelo papa, a noho malie like īho la ka halawai. Alakai ae la ka Liona ia Mika Mepehiti (Mephitis) hoikeike mai la imua o ka Aha, me ka oleio mai, e iawe aku iaia nei mawaho o ka halawai, a e hookuu aku. Aka, aole holoholona 1 manao e kii aku e hopu iaia, nolaila, ku ne la ia a hele aku la, a mamua iki iho o kona hele ana.'pnne iki mai la ia, •• £ oluolu ka Moi : O ko'u manao oka hookuu aku ika Elepani, ka mea nana i hoohaunaele i ka Aha, & ulupa wale mai no hoi ia kakou.a manao wale ilio no hoi kela iaia. ine ka manao ole mai ia kakou. Ua hoike keia i ko- ! na ihu, he pono ke hoomakauknu mua i na mea ola īkaika, me ka -waiona ole. Aka, aole au i ike iki i ke kumu kupono o'u e kipaku ia nei mai ka kakou halawai aku. Ua hoomanawanui hoi au i ka hele mai i ka halawai i na la kulolia i kaa hope ae nei, a o ke kipaku ia mai riei no ka ia.*' (Jole i pttu.)