Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 42, 21 October 1865 — Page 4
| This text was transcribed by: | Keiden Pastrana |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ALEMANAKA KRISTIANO
Malama 11. Novemaba, 1865. La 30.
LA
MAHINA POEPOE 2
MAH. HAPALUA HOPE 9
MAHINA HOU 18
MAHI HAPALUA MUA 25
LA O KA MALAMA
LA O KA HEBEDOMA
PUKA MAI KA LA
NAPOO KA LA
NAPOO KA MAHINA
[calendar-see original]
He Mele.
Leo "Marching Along." (Golden Chain)
1 Hamau! e na koa, ke kani ka pu,
E hea mai ana, e hui kakou,
Ikaika ke kaua ma kela aoao,
E paa na mea kaua a e kai aku no,
Cho. Kai aku no, a e kai aku no
Paa na mea kaua, a e kai aku no.
Ikaika ke kaua ma kela aoao;
E paa na mea kaua a e kai aku no.
2 Ke ao nei, ke kuko, ka diabolo,
Na enemi nui, a kaua mau no;
Mai ku a makau, a auhee ae kakou,
Nana ia Iehova a e kai aku no;
Cho. Kai aku no, a e kai aku no:
Nana ia Iehova a e kai aku no;
Mai ku a makau a auhee ae kakou
Nana ia Iehova a e kai aku no
3 He kaua loihi, he kaua makau
Ua wela ka inaina o ko keia ao.
Ka Uhane ka mana ke kokua mau,
E paa kana pahi, a e kai aku no;
Cho. Kai aku no, a e kai aku no.
Ka Uhane ka mana, ke kokua mau,
E paa kana pahi, a e kai aku no.
4 Ma ka eha ka paio, e mau ai kakou,
I loaa a kaa la ka lei nani mau,
E pili ia Iesu, ke 'Lii kamahao,
Me ia la mamua e kai aku no,
Cho. Kai aku no, a e kai aku no,
Me ia la mamua e kai aku no;
E pili ia Iesu, ke 'Lii kamahao,
Me ia la mamua e kai aku no.
WAIMEA
KA MOOLELO O HENERI OPUKAHAIA
KONA NOHO ANA MA ANEDOVERA (ANDOVER)
"I ka pau ana o ka makahiki 1810, haalele iho la ai ia torinipoda, a hele aku la au i anedovera, a noho iho la au malaila no kekahi mau manawa. Ma keia wahi kuu naau hewa i hoomaka ai e ike iki i na mea e pili ana i ke akua; ao na mea aʻu i ike nui ai, he mau mea i ao mua ole ia mai iaʻu mamua. Oluolu no hoiwau i ke kamakamailio pu ana me na haumana o ke kula. Ua hoolilo wau ia'u iho ma ka hele ana e hoike i ka'u haawaina i kekahi o na haumana ma ka hele ana mai kekahi keena a i kekahi keena no ka wa pokole, no ka mea, ua hooliloia au na lakou e malama ma ia mea. i ka wa e paa ai o ko'u haawina, alaila, komo wau ma kela keena keai keena o ke kulanui e hoike ai i ka'u haawina. I kuu wa i noho ai malaila a loihi loa, o kuu makamaka pu kekahi malaila, oia no hui o mr. Mila; oia hoi ka makamaka lokomaikai loa o'u, mana hoi au i lawe mai ka hale mai kona makuakane. Ma keia wa e aoana o Mr. Mila opia i ko ke Akua ano, a o ko'u wa hoi ia e ao ia'na e na hoa haumana."
Ma keia wa i hoomaka'e ai o opukahaia a me kona makamaka i kamailio ia ne nei o pule 'imua o kekahi poe e aku. Pela no hoi kona makamaka, kukuli iho oia ilalo e pule ai, me ka huli ana o ke alo ia ia mamua o ko laua ala ana, a i aku la, "E pule." Hoomaka ae la oia e pule, penei kana:
"E ke akua nui a mau loa ka mea mana i hana i ka la lani a me ka honua ka mea hoi nana i hana i na mea a pau--e aloha mai oe iaʻu,
a e hoopau mai oe i ko'u pohihihi i ka baibala--a e hoomaemae mai iaʻu Toma--e hoomaemae mai ia ia --a e hoihoi ia maua me Toma i Hawaii--e hoike aku u ko hawaii poe, mai pule hou i na akua pohaku--e hooholo pu ia'u me kekahi kanaka kupono, e hai aku i ko hawaii poe i na mea o ka lani--i ko ka po--Nau e ke Akua i hana na kanaka a pau me ka maemae ma na wahi a @au loa
e aloha mai i ke kulanui, a e hoomaemae i na mea a pau--e hoomaeae mai ia Mr. Samuela--i kona makuakane, makuahine, kaikuahine, a me kona mau hoahanau." (O ka pule a ka haku aku malalo o keia pule ana.)
Manao iho la o Mr. Mila e hoouna ia'u ma kekahi kula e aku, a e haalele ia anadovera, i loaa ai iaʻu ka nui o ka manawa ma ke ao ana, mamua o ka manawa i loaa iaʻu ma Anadovera. I mai la oia, in a he makemake koʻu i ka hele, alaila, nana no e imi i poe maikai nana e malama iaʻu. O keia haawina i haiia ae nei, he oi aku ka maikai, aohe mea nui e ae aʻu e manao ai, o ka lokomaikaʻi lua ole wale no i loaa iaʻu. A hoounaia aku la wau ma ke kula o Barapoda (Bradford Academy), a malaila wau i noho ai, me ka hele ana i ke kula. O ka poe hoi o ka hale o Mr. Dea. Haseatine (Dea, Hasseltine), oia hoi koʻu wahi e ai ai, he poe haipule io lakou i ke akua, oia no hoi ka ohana o Mr. Judasona, ka misanere o Burema).
Iaʻu i noho ai maanei iloko o ke kula, o kuu mau manao a pau mamua, ua pau loa lakou i ka nalo mai o'u aku, a naaupo loa iho la au i na mea pili ana i ke Akua, no ka hui pinepine ana m@ ka poe lapuwale. I iho la wau, aole paha e loaa hou ana ia'u kuu ano mamua aku nei a e poino ana paha wau ma keia wahi, a ma keia hope aku. Aole o'u pule, aole no hoi he manao lana no ke alohaia mai, aole no hoi he makemake no ka noho hookahi e like me na la i halaʻe mamua. O ka hele wau mau wale iho la no kaʻu i na la a pau, a me ka noho ana, aohe wa kupono e imi ai no ka nohoalii o ke aloha; a o ke ano hupo wale no koʻu, mai ke kakahiaka a ke ahiahi; aole no hoi he hoomanao i ke akua, i ka mea nana wau i malama mai; aole hoi i ka wa e moe ai, aole hoi i ka wa e ala ai. Loihi no koʻu manawa o ka noho palaka ana.
I ka pau ana o ke kula, o koʻu hoi noia i Anadovera. la hoi ana nae oʻu a hiki, aole o Mr. Mila, ua hoomaha ke kula, o koʻu noho iho la no ia a hoi mai ana; a ninau mai la kela i ko'u noho ana a me ko'u makemake i ka noho ana ma ke kula. Pane aku la au, maikai. Aole nae @ʻu hai aku i ke ano o koʻu noho ana, a me ma kela wahi i oleloia ae nei mamua, a waiho pu wale iho la no i loko oʻu ia mau mea.
"I ke kupulau o ka makahiki 1811, a noho hoolimalima iho la wau i elua malama e hana ai me kekahi kanaka, i loaa ai na mea e kokua ai i koʻu ola kino ana; elima paha mile ka loihi o kona wahi mai ke kula nui aku.
I kekahi la, hoounaʻua kanaka nei iaʻu e hele i ka nahelehele e hana ai; o koʻu lalau aku la no ia i ke koi, a hele aku la wau i ka hana a awakea, alaila, hoi i ka hale. A ia'u i hiki ai ma ia wahi hana, he mea e ka ulu hou ana mai o koʻu mau manao, ma ka ike ana iho, he kulana weliweli loa koʻu ia wa. I iho la au, in a e make wau, he oiaio, e kiola ia ana wau i ka mae mau loa. Me he mea la he leo e pae mai ana, ʻOki ia n@ kumu laau, no keaha la e hoopilikia wale ai i ka honua.' A oki iho la kaʻu hana ana, haalele iho la wau ike koi ilalo, a nana aku la wau ia Iehova manaloa, e kokua mai. He mea haumia wau. He hiki i ke AKua ke kiola iaaʻu, ke manao oia pela, a he hiki hoi ia ia ke hana mai i koʻu uhane elike me ke kupono ia ia. Noho iho la no wau malaila, a kaheaia mai ana wau e ke keiki, a o koʻu hoi aku la no ia. Ninau mai la ka poe oloko o ka hale iaʻu, no ke ano kaumaha oʻu
hai iki wale aku la no wau
"I ka po, aole oʻu hiamoe iki, hiaa loa a kokoke e ao ka po. O ko'u mau ano, a me na manao o'u i na manawa i kaahope ae, ku mai lakou iloko o ko'u hoomanao ana
a me ko'u hana ana o ke aloha o ke akua i kuu wa ma ke kula nui o Barapoda. I ke kakahiaka ana ae, hele hou no wau ma ua wahi mehameha la o'u. A maanei hoi wau e hele ai i ke kakahiaka, ke awakea a me ka po. A loaa iho la ia'u ka oluolu o ka manao ma keia wahi
I ko'u wa e hele aku ai malaila, he oi loako'u haoli mamua o na la e ae.
"A i ka pau ana o na malama elua, a hoi hou aku la wau i anadovera. Ninau pinepine mai la o Mr. Mila i ke ano o ko'u manao, aole no hoi o'u hai nui aku no ko'u mau hewa.
"Noho no wau malaila a hala kekahi mau la, hoolimalima hou no wau me kekahi kanaka mahiai. He kanaka maikai no hoi ia, a he ohana haipule no hoi kona. Like no a like keia noho an o'u maanei, me kela noho ana'i mamua iho nei, aka, aole nae he ano hou io ae o ka naau."
Ia Opukahaia e noho ana ma Anedovera, noho aku la oia elua makahiki me ka ohana o Mr. Abota (Abbot), he kuene hoi oia no ke kula Kahunapule. He ohana malama pono keia, a oluolu hoi ma ka ike ana i kena ano akaai. Me ka waimaka lakou e kamailio ai nona. I ae la o Mrs. Abota kekahi o kona mau makamaka, "he oluolu mau oia. Aohe o'uike ia ia e huhu ana. Komo mai na ma ko'u keena, a kukuli iho no ilalo, a pule aku i ke akua. Aole manao o Mr. Abota, he kristiano oia ma ia wa; aka ma ka nainaa, he ano manao ole i na mea e ae, hookahi wale no mea nui o ka haipule. A hai mai la oia ia'u mahope mai, i ka a ana i makemake ai e loaa ka manaoio haipule i loko o kona poo, mamua o ka makemake iloko o kona naau."
A hala na malama elua o kona nalo ana aku mai ka ohana aku o Mr. Abota, alaila, palapala mai la oia ia Abota wahiwahine, noloko mail olaila keia pauku malalo nei.
"Noonoo mau au i kekahi mau manawa no kuu uhane, oia hoi ka mea a ke Akua i hana ai. E kahea no wau i ke Akua. ' Heaha la ka'u e hana ai i ola ai wau?' Ua ike no au, he hiki i ke Akua ke lawe ae i ka mea e makapo ai, a me ka naau hewa, a e hoohanau hou ia kakou mamua o ka make ana. I ko kakou wa e make ai, e ku ana kakou i ke alo o Kristo i ka la hookolokolo. E na makamaka, aole no paha oukou i lawehala iki, e hoopai mai ai ke Akua ua oukou? Pela no kuu manaolana, aole oukou i lawehala iki. Aka, in a aole kakou @ no ana i poe makamaka nona, a i poe hahai aku ia ai, alaila, e kiola ana oia ia kakou iloko o ke ahi pio ole, a malaila mau kakou e noho ni ia ao aku, a ia ao aku. Ke lana nei ko'u manao, e hoomanao ana oukou i keia mau mea. Me oukou ke aloha o ka makamaka
"HENERE OPUKAHAIA."
He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona.
O kekahi mea hou i ike ia aku o ka aleale ana mai o ka wai o ka moanawai a me ka ike ia ana aku o ke kai e puhi ia ana iluna, a ike ia aku la he Kohala. Aka he hoike ka keia no ka ikaika o ke Kohala. Mamua o kona makaukau ana e kamailio mai, puhi hou mai loko o kona waha. Alaila hookololio aku la ia i ke kahe ana o ka wai ma kahi e halawai ai, a lealea nui loa iho la na holoholona e ae i ka ike ana aku i keia kupua o na kai anuanu e ku ana a e kamailio pu ana me lakou ma ke anaina hookahi. Ua hooikaika nui ke kohola i ke kamailio ana ma na mea a pu ana i hoomakaukau ai mamua. Ma kona ano, me he mea'la ua huhu puni ia i ka ike aku, a o kana olelo ua i mai oia, o na holoholona a pau, ua lilo io no he poe hookauwa kuapaa na ke kanaka. Ua olelo no hoi ia no kona lahui, ua hoomau pinepine ia e ke kanaka me ka manao ino loa i hiki ole ke hai ae, aka, ua maopopo no paha ua lilo oia he mea mohai mau ia i kela makahihi i keia makahiki. Ma na kai anu o na kaei anu, e holo pinepine ana na moku okohola malaila me ka hoolako ia lakou iho i ka ai a me na mea e ae, a o ka waiona oia kekahi mea i ike ia ma ka moku. Ina e paa pono ka moku i na waiona, alaila, aohe kanalua i ka olelo ae he hiki i kela mea i keia mea ke hana me ka hoihoi nui. Aka i kekahi wa o kekahi mau moku Okohola, aohe waiona, o kanaka oluna o ia moku, lie ike pono lakou i na mea e hana aku ai, a he ike no hoi i kahi a ka hiu e kapeku mai ai. Oia poe he ike pono i kahi e hou aki ai i ka @apuna, a ma kahi hoi e make koke ai, aka, o ka poe on a, aohe ike pono loa lakou i ka lakou mea e hana ai. I kekahi manawa e pau ana na waapa i ka nahaha no ka ike pono ole i kahi a ka waapa epili pono aku ai.
Ina o ka poe inu wai on a a loaa ka
kou ‘ia ho‘iho‘i a pili ma ka moku, o ka lilo aku la no ‘ia i ka inu wai ona a ha‘alele wale iho la no i ka hana nui."Ke mana‘o nei kekahi poe e nalowale aku ana ka lahui Kohola," wahi a ke Kohola. E alaka‘i aku ana anei ‘oe ‘ia makou i ka inu ana i kela waiona ino ka mea he waiona? He mea malihini loa ke ike aku i keia anaina in a e kahea ia e hele mai e papahiia lakou iho ma ka inu ana i keia wai on a. Ua komo no ka i loko o ke Kohola ka no‘ono‘o i keia mea he waiona a ke ao mai nei ia oe e ke kanaka inu wai on a e ha‘alele loa aku ia mea ino. Hilahila loa ke kanaka i ke ka‘a ana mai o ka olelo ao na na holoholona mai. Ina pela alaila o ke kanaka inu wai on a e ho‘opau i kona inu ana o henehene ia mai auanei e ke Kohola.
Ka Haiolelo A Ka Bea.
o kekahi o na kakauolelo hanohano ua aha nei, o Bea no Amerika, he Bea ua ike ia kona helehelena he kaika‘i, a ma kona mau l@iohion, ua kauia maluna on a ka olelo ana he "nani". Ke olelo nei au, a ke ku nei au inua o oukou e ka poe kupono o keia aha, i ko lakou aloha i ka noho ana lanakila a me ka pono. owai keia poe holoholona i kapaia he kanaka? Owai keia poe i kau i na inoa no lakou iho K@mines Sapientes. kehai aku nei au imua o oukou, in a kakou e huli aku ihope a nana aku i na mo‘olelo o na haumana o kakou, alaila, e ike no auanei kakou, o ko kakou mau kupuna kai hana mua ia. Ma ka ho‘onohonoho ana a na kanaka akamai, ua ike lakou ua hanaia kakou ‘a‘ole e emi malalo o na makahiki he 570.000 i hala aku nei. aka, i keia wa, ke ike nei ka kou, ua pau na pono a pau o ka honua nnei i ke kanaka; a o ka poe i hana mua ia, ua hoemu wale ia mao, a ke hele wale nei me ka auwana aku i o a ia nei, me ka loa‘a ole o kahi e ho‘omoe ai o na po‘o. Ke pau loa aku nei ko kakou hanauna i ka naiowale. Ua loihi ko‘u nho ana ma keia ao, a ua no‘ono‘o nui iho au i loko o‘u i ka hikiwawe o ka pau koke ana o ko kakou haauna i ka nalo wale. O ko‘u hanaua a me ko‘u mamo nolaila mai au, ke hai aku nei au, ua koke e pa‘a loa ka Aina puni ole Komohana. Ho‘okahi wale no mana‘o lana nui mai noho kakou a ae aku e ho‘okauwa kuapa‘a ia mai e ka mea i kapaia he kanaka. O keia mana‘olana ua kau iho no ia ma luna o ka waiona, ‘a‘ole maluna o ka wehewehe ia ana inua o na holoholona, aka, maluna wale no o ka hanaino o na kanaka.
Ma ka aina ouni ole o Amerika, me he hea la, ‘a‘ole i emi iho malalo o 100.000 kanaka e pulumi ia ana ma na alanui apau, a e lawe ia ana e ho‘onalo aku i ka lakou hana ino o ka inu ana i kawai on a. Ina he oiaio pela ka me@ i ma nao wale ia, alaila, ‘a‘ole paha emi ino malalo o 4.600.000 a puni ka poepoe, no ka makahiki ho‘okahi no keia mea he ho‘omano i ka inu i ka waion, a o kahi o ia poe e ho‘opa‘a ia ai, ua ho‘omakaukau mua ia no e ke Aupuni. A ke mana‘o nei au i loko iho ou, in a kakou e ho‘omau i ka inu ana i ka wai maoli, alaila, ‘a‘ole no auaanei e ole ka ho‘iho‘i ia mai o ko kakou poe i nalowale, a i make mainoino, me ka ho‘olaha hou ana aku i na pulapula.
Ke mana‘o wale nei au, ‘a‘ole no oaha e ho‘opau ana kekahi poe i ka inu ana i keia mea, aka, e na hoahanau o ka Aha, in a he oiaio e lawe maoli ana kakou i nei mea he inu waiona a målama mau, alaila, ke hai aku nei au me ke kanalua ole, me keia k@mu pu no kakou ehele aku ai ma ko kakou lua kupapau, a ma na wahi a ko kakou mau kino e ho‘olei ia aku ai ma kahi mau i hanaia no kakou.
Na Ha‘i ‘olelo A Ka Pipiwahine, Kumulau Pua‘a, A Me Ka Ilio
Mahope iho o ka pau ana o ka ha‘iolelo a ka Bea, ka mea i ho‘okaika nui i ke kanailio no ka pono ole o ka Pipiwahine inua o ke anaina, me ha mea la he kanaka ia no Nu loka i Amerika huipuia. Ua olelo ae oia, no ka ae ana mai o na rula o ka Halawai iaia e kamailio, nolaila, ‘a‘ole oia i ho‘iho‘i aku i na mana‘o ana i ho‘o makaukau ai nona iho, oia ho‘i no ke puhi @ama. Ua Kapaia he mea pono no ka ai a me ka mea inu. Ua noho oia he mau makahiki, a ua ike pono ho‘i, a ua olelo mai oia, ua nui a ua momona oia, e like me kamanawa a ka aha i ike ai ia manawa. ‘a‘ole ho‘i oia wale, aka, he hiki iaia ke ho‘okahe iho, papalua ke kahe ana a ka waiu i ka wa ho‘okahi. Ua hai ae no ho‘i ia, o ka ho‘omoakaka ana i ke puhi waiona mawaena o na holoholona, ua like no ia me kaho‘iho‘i mai i ka poe opiopio a me ka ho‘olealea aku ho‘i i na maka mahiai, a he mea ikaika loa no ho‘i ia na na mana‘o e ake nui aku ai. Iloko o‘ia wa ana e kamailio ana, ua hai ae oia, o na kanaka o ke kulanakauhale ana i noho ai, ua kaulana lakou no ka maika‘i o ko lakou mau ano o ka noho ana, a no ia mea; ua eha nui loa ia i ka ho‘ike aku imua o‘ia Aha, ua nui loa na haihai anai na kula maika‘i o ka noho ana na‘auao. ‘a‘ole no ho‘i oia i kanalua e pau koke aku ana keia hanaino.
O ke kumulau pua‘a ho‘i o Nu loka, ku koke ae la oia iluna a ho‘oia aku la i na mea a ka pipiwahine hahai ai imua o ke anaina. M=No ka mea, oia a me na tausani o kona mau hoahanau, ua ho‘omomona ia lakou ma keia mea ho‘omomona, a ‘a‘ole no ho‘i oia e kanalua i ka olelo ae, o kona ano on a ka mea nana e ho‘olouolu aku i ko lakou mau ano. No ka mea, ua ike wale ia no kona hanauna, ua lealea loihi i ka lanakila mau o ke kulanakauhale a o ka hui i‘ike ana o ka pono me ko lakou mau kama‘anina wawae elua, oia ho‘i ke kanaka, ua noho mau lakou ma na pipa alanui o Barodawe (Broadway.)
He wahi ilio akamai na kekahi Kauka huki niho iloko o ia kulanakauhale ho‘okahi, a ua lohe ho‘i i ka olelo a kona kahu no ke ino o ka inu waiona ana, a oia ka mea e hemohemo ai o ka niho o na holoholona. Hai aku la oia i ka Aha, o ke ano kaulike o ke ola ana o keia mau holoholona i kamailioia ae nei mamua, aohe ola pono. A ke mana‘o wale nei au e popopo ana ko lakou mana‘o pa‘a. ‘A‘ole a nie e kanalua kekahi holoholona e noho nei ke haumia kona kulana, in a e pau loa ana kona mau niho i ka popopo? @na e hoao ana ka halawai ma kahi kumu liki koke i keia wa, alaila, e i keia mai no auanei e ho‘oiaio mai ana oia, o ka pipiwahine a me ke kumulaupuau ua haule pu laua i ke kulana o ka hoino ia. No ia mea nonoi aku la oia e ho‘ike‘ike ia na niho o na holoholona a pau no na minute pokole elua
He Ninau Helu
E KA Nupepa Kuokoa E; Aloha OE:
Ua kali iho nei au o ka hiki mai o na haina o na ninau a'u i hoouna'ku ai ma ke au Okoa, aole nae he hiki mai. Oia hoi na haina o na "Ninau ma ka helu Hawaii," a me ka haina o ka ninau a Rev. Kaehuaea, i paiia ma ka helu 19 Buke @ o ke Au Okoa, o ka la 28 o augate.
A no ka hiki ole mai Keia mau haina ma ke Au Okoa, Nolaila, ke hoouna'ku nei au imua ou i keia mau wahi apana ninau, a nau ia e hoikeike ae imua o ka ope puni hoopuka ninau, a imua hoi o kahi keiki hoopuka ninau kaula ropiana o waiohele, i ke iho ka loaa iaia o keia mau wahi @ pana ninau. Eia malolo iho nei.
Ninau 1. E ku ana kekahi laau, o kona kiekie he 80 kapuai, a o ke anawaena ma kona welau he 2 kapuai, (oia hoi kahi maluna'e o ka lepo.) A ke makemake nei au e owili i kaula mawoho o keia laau, mai ka welau a hiki ilalo i kona kumu, he 5 iniha a me 2 hua bale ke akea mawaena o kahi awili ana a me kahi, a he 4 ihiha ke anapupi o ke kaula. Eia ka ninau. Ehia na kapuai ka loa o ke kaula i owili ia?
Ninau 2. O ke anawaena o ka waha o kekahi kapu, he 4 kapuai me 6 iniha no ia, a o ke anawaena o kona aoao lalo, a o ke kiekie mawaho ke ana ia, he 5 kapuai no ia, a ua hoopihapiha ke galani hookahi o keia kapu, e piha no ia i na kiaha aniani he 12. Ehia ka nui o na kiaha aniani e hoopiha'i i keia kapu?
Ninau 3. He wahi aina no'o, a makemake iho la au e ike i ka nui o na eka maloko, kii aku la au i kekahi mea ana aina, e ana i ka loa a me ka laula, hai mai la kela ia'u. "Ina i houluulu, alaila, e loaa na roda 3,954. Ehia na eka o ka loa a me ka laula o kuu wahi aina?
Oia iho la no na wahi apana ninau o ka loaa ka paha o ka pohaku kaapalaoa a ka ai o kahi keiki o koolaupoko, ua pau.
William A Kauakilihuna
Kona Akau, Oct. 17, 1865.
Hookupu DALA.
Ua haiia mai makou e kekaki komite o na komite wahine o Puula, Puna, Hawaii; i ko lakou hookupu dala ana no ka Luakini ma ka la 1 o keia malama oia hoi ka la Sabati. Hai manao o S. B. Haneri a pau, alaila hookupu, penei. Kapoho $61.75, Kula $60.00, Puula $41.50, Kahuai $31.62@, Waawa $10.00, heula $11.00, huina a pau $215.871@
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J.T. GOWER,-- Makawao, Maui
J.D. HAVEKOST, Wailuku, Maui
C.H. WETMORE, Hilo, Hawaii
J.W. SMITH, Koloa, Kauai
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe.
A DR. JAYNE.
He nui na pilikia o kamalii i ka Naio ame ke Koe, a pela hoina kanaka makua. O na hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo pepe oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma@ mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, naiuiu, pehu @ a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i kka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ka @ i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka na wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki helu elua hapakolu o ka puna ku pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa @ wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e hui me na puna wai maoli eha; a pela no e iu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, @ elima inu ana i ka la, penei i kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E luu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne. JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM. --------
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA. Mai o ke Ake. Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.