Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 45, 11 November 1865 — Ka Hoomana Kahiko. [ARTICLE]

Ka Hoomana Kahiko.

nELU 27. Na papa a kanaka, na'lii, na makaainana, na lopa,- na hu, na kauwa. Ua oleloia, he hookahi ka noho ana o keia iahuikanaka i ka wa kahiko, aole i ikeia nei mea lie mahele ana, a lilo kekahi poe i alii, a o kekahi poe i makaainana, a o kekahi .poe i mau haku, a o kekahi i inau kauwa ; he mea liou iho nei no ka ia, a ua hoomakaia ka maliele ana mni ka wa ia Papa ina lauao Wakea ; a ma ia wa i ikeia'i na'lii a me na makaainana. Pela no a hala loa mai i liope nei, a ua lehulehu loa ae na pnpa i maheleia'i na kanaka o keia lahui ; a ma ia ano hookuhi .10 i maopopo lea ai, nolaila, ua waihoia mai la ia'u kekahi inau papu eliina 0 lakou, a eia no lakou :/" Na'lii, na maknainana, na lopa, na hu, n me na kauwa." Aka nae, he pono ke wehewehe pakahi ia mau pnpa. 1. NaMii. O ka inoa 'lii, he inoa ia maluna o na'lii a pau loa, mai na'lii nui a hala loa ilalo, aka, aole he hookahi ka noho ana o na'lii ma ko lakou papa ; he okoa kekahi, a heokoa kekahi,no ia mea hoi, ua maheleia iwaena o lakou i mau papa, a eia keia, Q na alii nui, oia na'lii 1 kapaia mai he Akua, he.Niaupio, a. no lakou ka mooalii mni ka po mai, a hiki mai ia Wakea ma laua o Papa ; a mai a laua mai a hiki ia Kauikeaouli me Nahienaena, pau aku la na'lii i kapaia mai he Akun, ahe Niaupio. Oka inoa Akna, he inoa ihiihi loa <iku ia ; u penei i loaa'i ia inoa, Ina i komi\ae kekahi alii i kapa ia mai he Niaupio iluko o kekahi Niaupio, a 0 ke keiki i hanau ia mai na laua, oia kai kapaia mai he Akua, he ihiilii, he kapukapu, he lani. *A oka Niaupio hoi, oia ke alii i hanauia mai lie alii nui ka makuakane, ii nie ka makuahine, a o lakou no naMii ku i ka moku, nolaila, ua ulu mai la keia poe alii mai ka po mai, a hiki ia Kauikeaouli ma laua o Nahienaana pau. Ūa oleloia hoi penei, "Ia Kauikeaouli me Nahienaena, pau ka mamo alii a na Akua, koe ka mamoalii ana knnaka." O keia mau aiii a kakou e noho nei, he mau pua lakou na Haalou. 2. O ka mahele elua keia o na'lii, oia hoi ria alii malalo iho i knpaia mai na alii, na kaukaii alii ; a penei i loaa'i lakou ia mau inoa, oia no ke komo ana ae o na alii i na kanaka, a hanau mai ka lakou he mau nlii no, aole nae he mau alii nui maoli, aka, he alii, a he kaukau alii penei, Ina he alii ka makuakane, a he.maknainana ka a o ka laua keiki i hanau mai, he alii; a pela no hoi, ina he alii ka makuahine, a he makaainana ka makuakane, a hanau mai ka laua,lie alii no, a o lakou na alii i kapaia mai na alii malalo iho, me na kaukau'lii. 2. Na makaaina, oia ka palena mawaena o na aiii a rne na kanaka, a ua kapa ia mai lakou na makaainana, he huina nui ia no na kanaka a pau loa malalo iho o na aiii, mai ke kanaka a liiki ila īopa, o ko lakou inoa hookahi nei he makaainana. 3. Na lopa, he «lua inoa o keia poe, he hapa kuakea, a he Lopaikihelewale. A o keia poe kanaka, heupoe makaainana no lakou, a no ko lakou noho ana'ku malalo o kekahi kanaka, a hoopilimeai wale aku no, ua kapaia lakou na lopa, , h<* poe malalo lon. *

4. Na hu, he inoa hookahi no ia me makaainana, nolaila, ua oki ka wehewehe ana no ia mea. 5. Na kauwa ; he elua no ano ona kauwa. 1. He kauwa maoli. 2. He kauwa-makawela. Oke kauwa inaoli, aole lakou he poe kanaka, aka, he poe alii no lakou i noho aku malaio o kekahi poe alii, a ua kapaia mai lakou na kauwa, e like mo Unauna, Kuihelani, he mau alii no laua, aka, i na e noho aku. laua malalo o kekahi inau alii mnluna'e 0 laua, alailā, ua pili keia inoa kauwa ia laua. Pela no hoi o Pekoa i lilo ai i kauwa na Keawenuiaumi ke alii o Hawaii, aka, ma ko Pukaa moolelo inaoli, he alii no la, he iwikuamoo, he paakahili ; a o ka poe e like me ia, o lakou kekahi poe kauwa. 2. Na kauwnmakawela ; he poe maknainana no lakou, i hanau kauwa ia -mai, a i ka pili ana o keia inoa ia lakou, ua liio lakou i poe hoowahawahaia, a ina 1 komo aku kekahi alii iloko o ua poe kauwa nei, kona lilo nku la no ia i kauwa, a lilo i men hoownhawahaia, pau ka piii ana oka i.noa alii ia ia. Pela iho la i ikeia'i ma ka aina Koolau aku nei. J. Waiamau.