Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 48, 2 December 1865 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
Tune —" THE BEAUTIFUL LAND."
(Golden Shower.)
1 Kei ! ka aina maikai, pua mau a nani e !
He aina paapu wale i na mea aala'e,
A pau keia ola ana, e ku kamalii maemae,
Me ka poe haipule a nani ma ka aina maikai
Cho. Kii mai na anela, e kii aloha mai,
Me ke oli e kai aku ai,
E kai i na keiki i ka aina maikai.
2 Ma ka aina maikai, e mau ko laila ano hou,
E kau no ka lei gula ma ko lakou poo,
A paa mai ma ka lima he mau lira nani e,
Mele mau lakou i ke Akua ma ka aina maikai.
Coh. Kii mai na anela, (A pela'ku.)
3 Ma ka aina maikai, ikea'e la no Iesu,
A lohea kona leo, e hele mai oukou,
A ma ko'u noho nani, me na lira ku ai,
A hoonani mau i ke ola, ma ka aina maikai.
Cho. Kii mai na anela, (A pela'ku.)
4 I ka aina maikai e kai ai kakou a pau,
He aina palena ole a e hua mau no,
Hui pu na makua me na keiki makamae
A e hele like aku i ka aina maikai.
Cho. Kii mai na anela, e kii aloha mai,
Me ke oli e kai aku ai,
Me na lei ola nani,me na lira gula e,
E kai ia makou la, i ka aina maikai.
WAIMEA.
No ka Malamalama.
He mea maikai ka malamalama ; no ka mea, me ia mea e hiki ai ia kakou ke hana, a ke lawelawe i na oihana paahana o na ano a pau ; i ole he malamalama ; ua akaka ka pilikia o na mea ola hanu, a me na mea kupulau a pau.
Ua hana ke Akua i ka La i malamalama no ke ao ; a i ka Mahina hoi a me na Hoku, i mau malamalama no ka po. A i mahele ai ke ao a me ka po i na wa a me na manawa ; na kau hoi a me ka hooilo. (A pela io no)
Aole o ka La, ka Mahina a me na Hoku wale no kai oleloia he malamalama ; o na Hokupaa kekahi, no ka mea, ua oleloia, no lakou iho ko lakou malamalama i na manawa a pau.— E like me ko La haawi ana mai i kona malamalama ia Honua nei, a me kona hoa hele ; i na Hokuhele e aku a me ko lakou mau hoa hele. Pela no hoi na Hokupaa i haawi ai i ko lakou malamalama ia lakou iho.
I mea e maopopo lea'i ke ano o ka mea i oleloia maluna no ka malamalama. Nolaila, ua pono ke ninau iho. O ka Malamalama, heaha la ia ?
Elua manao like ole o ka poe naauao no nei mea he malamalama. Manao kekahi poe, he mau hunahuna makalii loa ia i hooleleia mai, mai ka mea kino hoomalamalama mai. O kekahi pue hoi, olelo lakou ; he mea ia me he leo la e hoolaha ana ma na wahi a pau.— O ke kumu ka oia manao ; e like me ko ke ea hoolaha ana i ka halulu.
He mau manao koho wale no nae keia i ke kaha hou ana ; aka hoi, me ka hoao pinepine ana, ua akaka, pela iho la ko ka La haawi ana mai i kona malamalama, (Wahi a ka poe naauao ; kai kuka pu me na mea ma ke Aouli o ka Lani.)
Eia kekahi mea e kamailio iki ai kakou maanei.— O ka holo ana mai o ka malamalama i ka La mai, a hiki i o kakou nei ; he mea nui noia. Ua oleloia 8 m., 15 s., oia hoi ewalu minute, umikumamalima sekona ka holo ana mai o ka malamalama mai ka La mai a hiki ia Honua nei — A ua oleloia no hoi, he 95,000,000 mile mai ka Honua aku nei a hiki i ka La.
A i na paha he mea hiki i ko kakou mokuahi " Kilauea," ke holo mai Honolulu aku a hiki aku i ka La ma ka la 1 o Ianuari, A. D. 1866 e hiki mai ana. E hia la na makahiki e hala i ua Kilauea la e holo ai a hiki i ka La ; ina he 40 mile e holo ai oia i ka hora hookahi ? He 271 makahiki a keu, alaila hiki o Kilauea i ka La. Oia hoi ka makahiki 2137 o ko kakou Era Kristiano. O ke Au la ia ia wai ?
Aole no o kana mai ua mea he hikiwawe, a me ka mama o ka holo ana mai o ka malamalama mai ka La mai a hiki i o kakou nei ; i ewalu wale no minute, umikumamalima sekona.
Ma keia mea, he pono i na mea io a pau ke hoonani, a mahalo i ke kupaianaha o ke akamai o ke Akua ! E like me ka Davida ke alii o ka Isaraela i oleloia, " Nani ka nui o kau mau hana e Iehova, ma ke akamai oe i hana'i ia mau mea a pau." Ke hooia mai la hoi o Paulo i ka Davida, " Nani ka hohonu o ka waiwai a me ke akamai, a me ka ike o ke Akua ! Nani hoi ke kupaianaha o kona mau manao a me ka ike oleia'ku o kona mau aoao ! No ka mea, owai la ka mea i ike i ka naau o ka Haku ? Owai aku la hoi kona hoa kukakuka ?"
Ma na mea i oleloia iho nei, ua maopopo lea ke kupono o ko ka La malamalama i ko kanaka pomaikai, a me na mea e ae a pau. A ke hooia mai nei hoi o Davida a me Paulo, i ke kupaianaha o ko ke Akua akamai a me kona ike, ka mea nana i hana i ka malamalama — A ke olelo mai nei ka mea nana i hana i ua malamalama la, " E hele pono oukou e like me ka hele ana i ka La ; aole me ka uhauha ana." No ka mea, " O oe ka La a me ka Mahina, O na Hoku me ke Ao, Ke kau nei ma kona lima, Malu maoli no lakou."
A mahope e kamailio hou ai no kaua e ka Nupepa Kuakoa ; no kekahi malamalama i pakela ae i ka malamalama o ka La. E aloha auanei ka Lunahooponopono,
Me ka mahalo,
J. H. MOKU. Kaanapali, Maui, Nov. 15, 1865.
He haawina no keia ola.
I hele aku kekahi keiki ma na kualapa o ke kuahiwi ; a oiai oia e auwana wale ana malaila, uwalaau ae la ia i mea e hoopuehu ia'ku ai ka hoanoano o ua wahi la ; lohe aku la ia i ka pa-e ana mai o kekahi leo like me kana i puana ae ai ; kahea hou ae la ia i mea e ae, a hoopili hou ia mai la no ia pela.
Ukiuki iho la ia a alualu aku la e imi ana i ke keiki nana i hoopili wale mai, a aohe nae he loaa iki. Kahea aku la ia iaia me ka huhu a me ka olelo ino a pau, a oia mau mea a pau kai hoihoi hou ia mai iaia.
Uluku wale ia i ka inaina, a holokiki aku i kona makuahine, me ka ahiahi pu aku iaia he keiki ino ko loko o ka ululaau nana i hailiili mai ia ia i na olelo ino he nui.
Ia wa la, puuki mai la ka makuahine i kana keiki me ka i iho iaia, " e kuu keiki o ia mau mea, he mau kupinai no kou leo ponoi ; o kau mau mea i kahea'ku ai, oia ke hoihoi hou ia mai i ou la mai na olapalapa mai, ina paha he mau huaolelo oluolu kau i kahea'ku ai pela no ia e hoihoi ia mai ai ia oe. " E lilo hoi keia i haawina no kou ola ana." O keia ao ke kupinai no ia o kou uhane, a i hana lokoino aku oe i kou mau hoaaloha, e pane ka-ka-na mai no lakou ia oe ; a ina hoi me ke aloha e loaa pu mai no ia oe ke alohaia. E hookuu aku i ka la o ka malamalama mai kou uhane aku, a aohe ia e hoouhi wale ia mai e na ao poluluhi. O kau mea e haawi aku ai oia no ke loaa mai ia oe, a pela wale no. He mea mau no keia i ke keiki e naue nei ma ke kuahiwi kupinai o keia ola ana : a o kela mea keia mea e heluhelu iho ana i keia, o oe no ua keiki la. E hoopaa mai i keia olelo hoopili noeau a keia makuahine naauao no kakou.
G. W.
Kai ka hoopanee ana
He mea hoike i imi pono ia iwaena o ke ola ana o ka poe haipule io. E lilo mua oukou i poe hahai ia Kristo e pono ai ; o kukai ia mai ko oukou ola ana e ke kahaha, i ka hoomaopopo lea ana iho i ka lapuwale o ka mea hoopanee wale ; a penei e hoomaopopo iho ai kakou.
Iloko o ke anaina tausani o na Karistiano ; e mahele ae ia lakou iloko o na papa elima, e like me na makahiki o ko lakou hoomaka ana e lilo i Karistiano. E hoonoho iho ma ka papa akahi i ka poe i hoomaka ko lakou huli ana i Karistiano malalo iho o na makahiki he 20 ; a i ka papa elua hoi, mawaena o na makahiki he 20, a me 30 ; a i ka papa ekolu, mawaena o ke 30 a me ke 40 ; a i ka papa eha, mawaena o ke 40 a me ke 50 ; a i ka papa elima, mawaena o ke 50 a me 60 ; alaila, e helu pakahi kaawale ae i kela papa a me keia papa. Iloko hoi o ua anaina tausani nei o na Karistiano ; o ka nui o ka poe ma ka papa akahi, ka poe hoi i hoohuliia no lakou na makahiki i emi iho malalo o ka 20 ; he 548 lakou ; mawaena o ka 20 a me ke 30 he 337 ; .mawaena o ke 30 a me ke 40, he 86 ; mawaena o ke 40 a me ke 50 he 11 ; mawaena o ke 60 a me 70, 1.
Hookahi o ua tausani la i huli mai, i kona manawa i oi aku ai kona mau makahiki mamua o ke 60. Nani ka haawina o ka mea hoopanee ! kai ka haawina awalua o kona !! I ka mea o keia ano i kumumu ai ka pono o ka mea imi mua, e like me ka mea i ia mai ai ano ka wa pono. E imi mua. Nolaila hoi, o oukou e ka poe mawaena o na makahiki he iwakalua, no oukou ka manawa o ka maikai i haiia mai ai, a no lakou ka honua o ka manaolana i hoopulapula ia mai ka wa po-keo wale a hiki i ka wa e palahalaha loa ai, a no lakou ka hooulu hou ana'ku i ka pono no hai e hoomana'ku ai i ka poe manaolana poho, i opu malumalu no lakou. A ia oukou hoi e na makuakane a me na makuahine Karistiano ka hoolaulaha ana ae i keia pono o ka mea imi mua iwaena o ko oukou mau ohana.
O oe io anei kekahi e makee mai nei i keia pono e ke keiki opio ? Ke koho mai nei paha kekahi, aia a hala na makahiki he kanaono ? Nani waleia manaolana Keukeu o Panei !
G. WILLIE.
Haina o na Ninauhelu a J. Isaraela.
Aia ma ka Helu 43 o kou kino o ka la 28 o Okatoba, makahiki 1865, na Ninauhelu a J. Isaraela. A penei na haina o ua mau ninau la.
Ninau 1. Aia ma keia ninau, he ano maopopo ole ka ninau ma kana olelo, a ke pono paha i ka mea nana i haku ka ninau e hai palapala mai ma kana leta ia'u, pela io no anei kana haku ana, aole paha ? Aka, ina aole au i kuhihewa i ka haina : 2080 kapuai ka loa o ke aho.
Ninau 2. Haina : 7 ka puu huahelu. Hooiaio. E unuhi ka palua o ke kuea o ka puuhuahelu he 98, mailoko mai o ka pakolu o ke kuba o ua puu huahelu la 1029, ua koe no 931, aole 932.
Ninau 3. Haina : 16 ka puu nui, a 9 ka puu uuku. Hooiaio. Hoonui i ke kumu kuea o ka puu uuku 3 me 16 ka puu nui 48 ka huina, hoonui i ke kumu kuea o ka puu nui 4 me 9 ka puu uuku 36 ka huina.
Ninau 4. Haina : 5 pua rose a ke kaikamahine. Hooiaio. E lawe 280 mailoko o ke kuba o no pua rose elima i hoonuiia me ka paiwa oia 1125, a o ke koena 845 ua like ia me ka pa (169) o na pua rose elima, oia 845.
Ia oe e ka mea heluhelu, ina he heluhelu wale aole ia, o ka poe heluhelu ku i ka i-i, e pono lakou e kikoo aku i ka nupepa i kau ai na ninau, alaila, hookuku a hoonana. Owau me ka mahalo aloha.
J. H. KAAKUA.
Kauaula, Waialua, Nov. 28, 1865.
He mau Rula e pili ana i na Kumu ma ke ao ana i na haumana.
He oihana maikai loa ko na Kumukula ; nolaila e noonoo pono lakou ma na mea e holo ai ka lakou hana, e kau no lakou i na kanawai kupono me ka hooko ana ia lakou.
1. I ka la mua o ka hoomaka ana i ke kula, e hai ke Kumu i ka manawa kula a me ka hora e hoomaka'i, menei : Ina o ke kakahiaka ka manawa ana e hoomaka'i mai hoololi i ke kula i ke awakea a i ke ahiahi paha ; no ka mea, i na i hai o ia o ke kakahiaka ka manawa kula, a i kekahi la hoopanee oia i ke awakea, oia kekahi mea e kanalua ai na haumana ; no ka mea, ua hiki mai na kamalii i ke kakahiaka, a o ka hiki ole ana mai o ke Kumu, ua luhi wale lakou i ke kali a hoi wale aku no me ke kula ole. A ka hiki ana mai o ke Kumu aole na haumana ; nolaila, he la poho keia, a oia hoi ke kumu e pono ole ai ke kula i kekahi la e ae. I mai na haumana : " E like me ka manaka ana o makou (na haumana) i ke kali ana i ke Kumu pela hoi ke Kumu e kali makehewa nei ia makou" (na haumana.)
2. A pela no hoi no ka hora kula. E hoomaka mau ke kula i ka hora i haiia ; menei : Ina ma ka hora 7 e hoomaka'i ke kula, mai hoopanee i ka hora 8 a hora 9 paha ; no ka mea, o ka hala ana o ka hora kula i kekahi la, oia ka mea e pono ole ai ke kula i kekahi la e ae. I mai na haumana : " Makehewa ko kakou wikiwiki ana, inehinei awakea loa ke Kumu," o ko lakou hele no ia i ke kinikini a i ke kawili manu paha, a po ka la a hala kekahi hapa nui o ka wa kula a pau loa paha. A hiki mai ke kumu, aole na haumana, a kali makehewa oia me ka manao e hele hou mai, aole nae lakou i hiki mai a po ia la a hoi wale aku ke Kumu me ke kula ole ; nolaila, he la poho hou keia. No ke aha la keia ? No ka hoololi a me ka hoopanee ana o ke Kumu i ka manawa kula a me ka hora e hoomaka'i.
3. E hoomaka mau ke kula i ka manawa a me ka hora i haiia ; me ka hoopakele ole i ka manawa kula, aole hoi e hoololi a hoopanee i ka hora e ae.
4. E maheleia ka nui o kona poe haumana i na papa 3 ma ka hookaawale ana i na keiki kane a me na kaikamahine kupono i ka hookaawale ; a o na keiki liilii e huiia lakou ma ka papa hookahi. A i ka wa e hoomaka'i ke kula, e haawi ke kumu i na keiki o na papa mua elua o ka poe ike i na ninau o kela palapala keia palapala a lakou i huli ai iloko o na hapaha mua i hala ae, me ka imi pakahi ana o kela keiki keia keiki me ke kuka pu ole me kona mau hoa, me ka hoonoho kaawale ia lakou me ka walaau ole. A ma ia wa hoi e ao ai ke kumu i na keiki liilii o ka papa 3, a hiki i ka wa e loaa'i na ninau a na keiki o na papa mua ; alaila, haawi ke Kumu i hana na lakou, he palapala lima paha, paanaau paha i na haawina i ao ia'i lakou, e like me ka mea i holo iaia. A mahope iho o ia wa e ao ai ke Kumu i na hapakolu elua o kana poe haumana i na kumu mua o ka ike a me na mea hoonaauao e ae i mea e holo ai ka ike a me ke akamai o na haumana ma ke kuhikuhi a me ka hoomaopopo ana i na loina a pau o ka heluhelu me ka palapala lima, palapala honua, a helu paha.
5. E makaala mau ke kumu ma kona Halekula i na la kula a pau, i hiki iaia ke haawi koke i ka hana i ka poe i hiki mua mai, me ke kali ole i ka poe e ae, a pela no a pau lakou i ka akoakoa.
6. E malama pono ke kumu i na lako kuia a pau o kela keiki keia keiki iloko o kekahi pahu palapala a eke paha, i mea e malu ai me ka maikai, aole hoi e hana ino ia.
7. O ka haawi wale ana o ke kumu i ke kula i kekahi haumana a kanaka e ae paha e kokua iaia ma ke kula ana i mea e paa mau ai ka hakahaka o kona mau la noho, he mea apiki loa ia i ka nana'ku ; a oia hoi kekahi kumu e holo ole ai ka ike o na haumana, a mau no ka ike ole. O kona haawi ana i kana hana i kekahi haumana o kana kula a kanaka e ae paha, me ka like ole o ke ao ana, okoa ka kekahi, a okoa hoi ka kekahi, a lilo ia i kumu e haunaele ai, a e pono ole ai ke kula ana. Ua oki au maanei ; ke huli hoi nei ke keiki o ka Wiliwai o ka malu he Kuwawa, ua hiki mai ka hora pau o ka hana, aia la ke kani mai la ke oeoe i ka pukauwahi. Me ke aloha ia oe a nae kou Lunahooponopono.
P. K. KAWAA.
Kuakahana, Waihee, Maui, Nov, 28, 1865.
Hunahuna Huikau.
Ke ulu nei ka inu bia ma Amerika Hui. Iloko o ka makahiki 1860, he ewalu miliona (8,000,000) barela bia i kuaiia ma keia Aupuni, a i ka makahiki 1864 iho nei, he 24, 000,000 barela ; me he mea la, ua lawa pakahi na mea a pau i ka barela hookahi.
Ma Enelani, ua hele kekahi kanaka he 8 mile iloko o na minute 68, me na sekona 40.
Ua ike nui ia iho nei ka hao me ka lanahu honua iloko o ka lepo ma Kolumebia, Oregona.
O ka nui o na kanaka ma ke kulanakauhale o Ladana, he 3,012,494. Ma Livapula 476,368.
He kanaka laki i ke ki pu, i ke ki hookahi ana, he 18 koloa i make, ma Kalefonia.
Ma Misouri, ua haalele kekahi kanaka i kana wahine a hele i ke kaua : Hala kekahi mau makahiki, a kuhihewa ia ua make, aole ka ! I hoi mai ka hana, ua mare me ke kane hou. Kuka pu na kane no ka pono o ka noho pu ana, a waiho aku laua na ka wahine e hooholo mai i ka mea pono iwaena o laua. Ua koho no ka wahine ma ke kane mua. O ka hookaawale no ia o ke kane hou a hele i kahi e.
He olai nui ma Poto Riko iloko o ka malama o Sepatemaba iho nei. Weliweli nui na kanaka, holo iwaho o na hale, a moe no lakou mawaho a ao ka po.
Ma Misouri, ua hopuia kekahi poe Kahunapule Katolika, no ko lakou hoohiki ole ana e malama i ke Aupuni.
Ma Rikemona, ua hoiliili na negero i puu dala, i mea kuai i Pahikaua no Gen. Butela, a ua loaa hoi e $750.
Ka nui o na kanaka ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, he 1,003,250. Ma ka mokuaina holo okoa o Nu loka, he 4,350,000 paha ka nui.
Maloko ae o na lua aila-honua ma Penekelevania, e loaa ana i keia makahiki he 3, 500,000 barela aila, e like ana ka waiwai me $60,000,000.
Ua loaa mai loko ae o kekahi kanaka ma Heeiauli, Koolau, he moo ehiku iniha me ka hapa kona loa. Pela mai ka palapala a J. Meemano i hai mai ia makou.
Ma Hana, Maui, ua poholo kekahi keiki liilii iloko o ka wai a make loa, no ka malama pono ole ia paha e ka makua.
Ma Waipio Hawaii, ua hoohua kupanaha ia kekahi maia, elua ahui noloko ae o ka pu-maia hookahi.
Ke makaikai nui nei kekahi poe i na aina o Maui a me o Oahu, i wahi kanu ko no lakou.
Holo ka hana a Kamalena ma o Waialua ; maikai ko laua ko e hana nei, o ka haiki o ka aina ka hewa, me ka uuku o kahi wili.
Ua loaa mai ka palapala a Kulailua no ka holoholo olelo ; he palapala holoholo olelo ia, aole no he pono ke paiia.
LIVAPULA.— Ua kokoke ke kulanakauhale nona keia inoa, ma kapa kahakai, a ua kaulana hoi no ka hoouna ana'ku i na moku ma na aina e aku.
NA ALAHAO.— Ua hana mua ia mawaena o Livapula a me Maneketera.
LIDA.— Ua kaulana keia kulanakauhale, no ka hana ana i na huluhipa i lole.
SEPILA.— Ua kaulana no ka hana ana i na pahi.
BANUNAMU.— Ua kaulana hoi oia no ka hana ana i na mea hao, na mea keleawe ula, a keleawe keokeo hoi, a ua kapaia ia mau mea he mau mea hao.
KAKELA HOU.— Ua kaulana hoi ia, no ka lanahu i loaa malalo o ka honua.
Aia no hoi ma Enelani, he mau Lua hao, a me ke keleawe ula.
He mau lua hohonu na lua mine a he iho ilalo na kanaka e hana'i, a me ka hamara lakou e poluku ai, a hoopiha i ka pakeke me na apana i noha mai o ke tini a me ke keleawe a pau alaila huki ia ka pakeke iluna me ke kaula e huki ai iluna. A kahi i noho ai ka poe eli lua noho no lakou iloko o na pupupu hale, ma kahi kokoke i na lua.
Makena na palapala ninau no ka hamare a Noa ; he naaupo ka ninau ana.
Ma kekahi kulanakauhale o Masekuseka, ke ao nei na wahine i ka hana kamaa, ua akamai loa kekahi poe wahine i ka hana a ke kumeka.
No kekahi apana hookahi o ka mokuaina o Nu Iereke, ua halihaliia i Nu Ioka e kuai ai he 4,500,000 hinai ohelo papa iloko o ke kikina hookahi, ua like ka waiwai me $225, 000.
Ma ka la 28 o keia malama ua make emoole kekahi kanaka. E noho ana oia ma ke alo iho o na Hale-mahoe ma ka uapo, a i kona ku ana ae iluna, ka hina aku la no ia a haule iloko o ke kai a make loa. O Palau kona inoa, no Puakea, Kohala Akau oia.
Puni Dala o Hawaii nei.
Ua pinepine ko'u makaikai ana ma na mokupuni o Hawaii nei, a ua ike wau he puni dala na kanaka e noho nei ma ua mau pae aina nei, mai ka poe nunui a ka poe liilii, a mai na elemakule hoi a ka poe ui, he puni dala wale no.
Ma keia kamailio ana nae, aole au e olelo ana no Pelekane, Maleka, Farani, a me kekahi mau aina e ae i ikeia'i nei mea he dala, oiai aole no wau i ike i ko laila noho ana, aka, no Hawaii nei no ka'u e olelo nei, no ko'u ike no i koonei noho ana, a ua kamaaina no hoi ma na mea e ike ia nei.
E olelo mai paha auanei kekahi, " o ke dala ka mea e pono nei ke Aupuni, a o ke dala no hoi ka mea e loaa ai ka ai, ka i-a a me kahi kapa." He oiaio no ia, aka, e nana iki ae hoi kakou i hope i na la o Kaumualii ma, no ka mea, aohe dala oia manawa, aka, ua loaa no ka ai a me ka i-a, a ua lako no i na mea e pono ai ka noho ana. Ia wa, aole au e kapa aku ua puni dala o Hawaii nei, aka, i keia wa, ua akaka loa ka puni dala ana o Hawaii nei.
No ka puni dala i ala mai ai kekahi mau hana ino ma Hawaii nei i keia wa.
Na ka puni dala i hookikinaia ai ka manao o ka elemakule, ka luahine, a me ke kanaka opiopio, e hele e aihue i ke dala a kekahi, a ike aku ai kakou e hoopaahaoia ana i Kawa, me ka hooluhiia i o a ia nei.
No ka puni dala i kuai aku ai ke kaikamahine papalina rose i kona kino, a lohe aku ai kakou, aia aku la me mea.
No ka puni dala i ala mai ai kekahi hana hoohilahila, oia no hoi ka lawe ana o na wahine i ka laisini, a hookuu lakou i ko lakou mau kino iloko o ke kiowai o ka mahaoi a me ka hilahila.
No ka puni dala i puhiia'i na wai make, na wai hehena, na wai hiki ke houlala i ke kino, ke hoohilahila, ke mahaoi ; a ike aku ai kakou ia mea ma e hakaka ana ; a lohe aku ai hoi kakou, ua haunaele mai la ka pa o mea, a o mea ma ae la hoi, e ia aku la no i ka Halewai, a ua bela ia aku la i na $6. No ke aha mai keia ? No ka ona rama no.
No ka puni dala i haawi aku ai na makua i ka laua kaikamahine e lilo na ke kanaka waiwai, a "a ola na iwi ia oe e ke keiki" wahi a ua mau makua e olelo nei.
No ka puni dala i haalele ai kekahi poe wahine i ka lakou mau kane mare, a lilo aku me ke kanaka dala nui, a lohe aku ai kakou e olelo ana, " o ke aha kau e na wahi kanaka waiwai ole ?"
Ua lohe ia no hoi kekahi mau makua e olelo ana, " e i ae no kahi haole dala o mea, ina kau a puni mai, loaa ka kakou mau wahi hapaha umekepoi nui." Ke olelo nei no hoi kekahi poe, " aia no a loaa kahi dala, o ke ola no ia o ka noho ana."
No ka puni dala i puka mai ai na hua mahaoi mai ka waha mai o kekahi poe e olelo ana, " E mea e, na'u hoi kahi dala, pipi maoli no hoi oe ?"
Ua pinepine loa no hoi ko'u ike ana i kekahi poe wahine e hele ana ma ke alanui, a halawai aku me kekahi mau Keonimana i launa mua, a o ke noi aku la no ia i wahi dala.
He oiaio he poe puni dala loa ko Hawaii nei. Ua hoomaka mai ka puni dala i ka wa kamalii a hiki i ka elemakule ana. Ua lohe oe e ka makuakane i ke noi mai a ko wahi keiki, " papa, papa, i hapawalu na'u, i mea kuai mea ono."
Ke hooikaika nei na kanaka o Hawaii nei, i ka imi dala. Ua loaa ke dala a kekahi poe ma ka hana lima ana ; ua loaa hoi ka kekahi ma ka hoopunipuni ; a ke aihue nei hoi kekahi poe. Ke hoomanawanui nei kekahi poe i ka au ana i na kai anu o Alika, no ke ake nui e loaa mai ke dala.
Ke hooikaika nei ke kanaka opiopio i ka imi naauao ; aka e hiki mai ana no na la o ka hoomanao ana ae i ke dala, a o ka hope aku no ka hooikaika ana i ka imi dala. Nolaila ua akaka loa ka puni dala o Hawaii nei ; a ua lilo ke dala i mea nui na Hawaii nei e hiipoi ai ; a aohe i maopopo ka wa e pau ai o ka puni dala ana.
Owai la ke kanaka e olelo mai, " aohe o'u puni dala." E, ke ole ; o ka mea hookahi no ia a ko'u manao e lia nei, e kuko nei hoi i ka po a me ke ao. O kou hooikaika nui loa ia, aia malaila kou naau a pau, a me kou makemake a pau. Ke ake nei oe e nui kau dala i komo ai oe i ka heluna o ka poe waiwai. Ke makemake nei oe e nui kau dala, i hanohano ai, i kaulana ai, a i ike ia'i hoi e ko ke ao nei; nolaila mai olelo oe aohe ou puni dala, ua akaka loa he puni dala oe.
Ke hooki nei au, a ke waiho aku nei hoi i kahi makana makamae a ka Baibala i haawi mai ai, " o ka puni dala ka mole o ka hewa."
D. M. COLLEGIATE. Rain Tuahine Hut. Nov. 22, 1865.
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu. J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai. HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI. Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho. Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne, JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ina paha he umikumamalua paha kela a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne. NA MAI HOOPAILUA. MAI o ke Ake! Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu. DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Kokoa hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he
maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y