Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 48, 2 December 1865 — Na Palapala. Ka hemahema o ka Oihana Kana o ke Aupuni Hawaii nei. [ARTICLE]

Na Palapala.

Ka hemahema o ka Oihana Kana o ke Aupuni Hawaii nei.

Ua pinepine paha ko kaua kamailio ana n° ke p.no hemahema o ka Oihana Kaua aina ma ko kakou wahi Aupuni nei, aka, aole nae i nele ke kuhikuhi mua ana'ku e hoomakaukau i ka wa kaua ole no ka wa kaua ma ke kaua aina a me ke kaua moana. Ua nui ka inoa oka Oihana i kukuluia'i, a me ke koho ana i Kakauoleio no ke Kaua Aina a me ke Kaua Moana, aka, ke kupa hou nei no ,ka ninau, ua hoomaopopoia anei keia mau mea ? Ke hoole mai nei na mea i hanaia no Kapena Hanamu i keia mau pu--10 i hala'e nei. He oiaio ua hoomakaukau no ke Aupuni iloko o na hora a me ka manawa pokole loa i kekahi mioku kuna nana e kii a hoihoi mai i na kanaka Hawaii i law'e ia e ua K'apena Hanamu nei, aka, eia ka ninau, ua makaukau pono anei ? Me he mea la i ka nana'ku nole i inakaukau ke Aupuni ina lako kaua moana kupono e hookui aku ai me Kapena Hakamu, a i pi--11 noia Oihana he kaua moana. 1. O na pu kaupeohiwi a na koa i lawe ai, na kn Poe Hui Kaipela, aole no he waiwai uiaoli no ke Aupuni.aka, no ua poe Hui nei nae. 2. O na pukuniahi i kau ia maluna o ka «» Neke Mela," hookahi oia mau* pu, he pu kaua nina, oia no hoi kekahi o na pu kaa e waiho ana maloko o Halealii. O kekahi rnau wahi pu liilii, no lunn noia o lea moku '« Nahiēnaena." Ha mau pu keia, ua waiho maloko o Hale Alii a hala he mau makahiki, me ka nana oleia ina ua kikio paha kukaehao. aole paha ? Ua laweia no keia mau pu liilii m-.iluna o Nahienaena moku hou iho nei, aka, e like meia riana oleia ana no ke īno a,me ka maikai oua mau wahi pu nei, ua kauwo a huluhuiuia maluna o ua moku Aupuni nei me ka hakalia ole. He hemahema hiki ole keia na ke Aupuni e kala'e ai iaia iho ; aka, he kumu ao keia no kakou. A i like ai me ka olelo ake kanaka Kaulana a »• E hoomakaukau ika wa kaua no ka wa kaua." Pela kakou e hoohamama hou mai ai i na maka o kakou no keia kakaiapola hoohihia i loohiaia iho nei i ko kakou wahi Aupuni a me ko kakou noho Kuokoa ana.

Ina pela wale rio ko kakou wahi Aupuni e ulupaia'i, a e uhai ia'i kona mau kanawai, me ke kani o ka &ka o ka inea nana i hana i ka hewa, alaila, heaha ka pono a ko kakou Āupuni? E kii inai no ka Farani ina tausani dala e Lapalasa, o ka haaflri wale aku la no ia me ka hiki ole ke hoopai aku ia kolohe. Kii mai no o Lord Keoki i ka makahiki 1843 i ka Hae o ko kakou Aupuni, aole nae* he wahi poka i hookui nku ai, i mea e hoike ai aole he mea kaili wale ia ka Hae o ko kakou Aupuni i loaa ma ke kahe ana o ke koko. O ka Farani hou iho no i lea makahiki 1849 ; mai Kahiki no a wawahi ana ina pu, me ka hiki ole no ia kakou ke hoopai aku i ka lawehala komohewa iloko o ko kakou noho maluhia ana. Pehea keia hoomaewaewa mau ia o ko kakou Hae, ko kakou Kanawai, ame ko kakou Kuokoa ? Pehea ka hiki ana ia kakou ke kaena he Aupnni Kuokoa ; he mau Kanawai a he Hae Hawaii e welo haaheo ana ? O keia niau mea a pau mahope iho o keia hana ana a Kapena Hanamu, ua lilo i moeuhane ; me he mea la he wahi a-ka ko knkou Hae e welo nei, me he wahi' mahu la na Kanawai e paani ia mai nei, n he wahi inoa wale no ko kakou Kuokoa a kakou e kaena a e haakei nei. He mea kupona ia kakou mahope aku o keia loohia ana i ka pilikia ke hoomakaukau i wahi moku kaua. kupono ; aole i moku hai a hoolimalima e like la me ko Neke ano la, aka, i wahi inoku kupono, i hoomakaukau no ia hana, aole wale hoi i mea e nui ai ka lilo o ke Aupuni, aka, e hana ia'no me ke akamai no kona mau lilo, a o kana hana, o ka malama i ka maluhia o ko kakou mau Kanav/ai kuloko iho. No ka mea, heaha ka pomaikai i ko kakou wahi Aupuni uuku me kona Kuokoa, Kuikahi, a ine kona mau Kanawai, ina aole e h'iki ia kakou ke malama i kona rnau kumu hoomaiuhia. He kumu no ia no na Aupuni Nui e ninau ai. Ka ! He Aupuni keia lfke kona Kuokoa, kona Kuikahi, a me kona mau Kanawai, nole e hiki ia ke malama i keia mau mea. Nolaila, ua nno makehewa keia mau mea a makou i haawi aku nei ia Hawaii. I ka wa i holo ai ke k)ina . Neki mai ke Awa aku o Honolulu, aole i maopopo ka mea nana i hoomf kaukau. Mar ke Kakauolelo paha o na kaua moana.aole paha, aka, o ke Kuhina Kalaiaina ka mea nana e hooponopono ana. Aole ia kakou ka ninau, nawai i hoonoho iaia ma ia hana ? Aka, "he mea oluolu nae no ka poe e makemake ana e ike, e lawelawe pono ia ana na Oihana o ke Aupuni a pau, na ke kanaka i Kuhina Kaun,a inaolena ke Kakauolelo kaua moana*paha, ka Oihana maoli ī haawi iaia e hana ae hooko. Aole na kela mea keia mea e makemake ana, a i uīu mahiehie no ka puni na ka mea i hookaawaleia'i he Oihana nana, a i hewa kana hana, alaila, ilipono maluna ona, nole m#luna o ke komohewn.

He nai na mea i hanaia'i iloko o keia hihia o Kapena Hanamu me ka hemahema ma ka aoao oke Aupuni. He mokuahi o Pele i hoouna mua ia no ka hopu ana ina kino o na mea i laweia eke Kapena Hanamu. Ina he manao hopu ko Mr. Parka Kailamuku, ina la ua loaa mai no. Heaha ke kumu i hoouna heipahemaia'i o Pele me ke kanaka ole. Ame na lako kaua kupono ole oj|ii ua maopopo īnūa no i ke aupuni kona kalohe. A heaha no la hoi ka mea i hookau ole ia'i na pu maluna ona. Ua maopopo no i ke Aupuni a me kona mau luna, aole he manao maikai ko Kapena Hanamu i holo aku ai ? Nolaila, nowai keia holo hemahema ? Me he mea la no ka Oihana oke Aupuni nana ia hana. Ua manao oia e hookuu mai ana o Kapena Hanamu ina lawehaia me ka maikai, nolaila, ua hele aku oia me ka hemahema. Ina nona noia hemahema, alaila e ili no ka poino maluna ona. Aole maluna o kekahi mea e. A īloko o keia hana hemahema ana a ke kanaka i hoohohoia ai ma ia Oihana ; raai ku nana wale nku-no kakou no ia hewa, aole ! E ninau kakou i mea e kka'i. A i loohia ole paha maluna ona ka pilikia, aka, maluna o ka inoa nui o ke Aupuni.

Ina ua kaa ka moku kialua Themesa mawaho o na palena'kai i ae ia ma ke Kanawai no na palena kai o ko kakou wahi. Aupuni uuku, alnila, aole he mana o ka Ilamuku e holo aku ai maluna o ka waapa, me ke kahea ole aku i ka inoa o ka moku. He Kanawai ia no ka inoana. No ka pihoihoi ioa paha o ua Ilamuku nei, a no ka ike ole maoli no paha ina Kanawai o ka moana no ia mea, nolnila ua poina iaia ke kahea mua ana'ku i ka moku, a pau ia, nlaiia, e holo aku kona waapa a koi i ka mea ana i makemake ai, aka, aole oia i hana pela. Na wai ka ole o ka hoole ana mai o Kapena Hanamu. Ua kaa kona moku mawaho o na milē he 15 mai ka aina'ku o Molokni, a nolaila he kuleana kopa e hoole mai ai i ka mana o ka Mr. Parka ka Ilamuku palapala Hopu. O kekahi hewa nui ilouo o ka nana ana no keia mea, o ke kau ana o nei waapa me ka ae oleia maluna o ka moku Pelekane, oiai e kau ana no kona Hae Pelekane, a e holo aiia malalo o ka malu Pelekane mawaho o na palena Kanawai o keia Aupuni. 0 keia komo hewa ana ma na kai akea, ke ku 10 ia hoi e like la me ia, he mea kaumaha. He komo hewa ke ano ma na kai akea, a o ka lua, he hoino ia no ka Hae o Beritania. lna i ku ia ka hookolokolo pono ia no keia hihia, owai la kai pono ? O Kapena Hanamu anei ? O ka Ilamuku anei ? Ua hewa o Kapena Hanamu no ka lawe ana ina kanaka Hawaii, aka, aole nae malaiia ka ninau. Aia ka ninau ma ke kaha o ka mana o na palena kai. Ina ua kaa o Kapena Hanamu mawaho, alaila, ua hewa o Hanamu, a ua pono ka Ilamuku. 1 ka nana'ku, ua maopopo ia Kapena Hanamu kona kaawale mawaho o na palena kai o keia aina. Ke lilo e mai la ia la ka hoole mai i ka Ilamuku no ua mau lawehala la. A 0 na kumu o kona ae ole ana i ka haawi mai ia Mr. Parka, no ke kaa mawaho o na palena kai a me ka Mana Kanawai o keia Aupuni. Hoi mai la o Pele a hoouna ia ka Neki. Ua pono keia hōouna ana ina i maopopo mua i ka Ilamuku ma kana mau palapala mai Honolulii nei,-ua kaa ka moku Themesa mawaho o na palena kai o keia Aupuni. Aoie kakou i ike maopopo i kona hoomaopopo ana ia mea, aka, ua maopopo mamuli o ka hoounaia ana o Neki, aole i hoomaopopoia e ka Aha Kuhina ke kaa ana o Kapena Hanamu mawaho o na palena kai o keia Aupuni. I hoounaia o Neki e a-ha, e hopu 'anei i ka Themesa mawaho o na palena kai o keia Aupuni ? Aole ! Maloko no. Ina ua noonoo ka Aha Kuhina, aole i kaa ka Themesa mawaho, aka, aia noia maloko ; pela la i maopopo ai ia lakou ua kaa paha a ua kaa ole paha ? He ninau kupono keia- no ka hoomaopopa ia i keia wa, i mea e loua ole mai ai ia kakou ka pilikia inahope aku, a kapa ia mai kakou he komo hewa iloko o na moku e holo ann maloko o ka Hae Beritania ma na moana ajcea. No ka makaukau o ka moku kialua Neki Menla ko kakou makemake e ike. Ae ! Ua makaukau no, aka, ua hele pu no me kona mau hemahema. Aole ī ike ke Kapena ina Kanawai o ke kaua moana. Ina hoailona o na Hae a me na mea liilii i kupono no ko ke Kapena ike ma ke ano kaua. O ka Malamamoku, noloko no oia papa hookahi. E ole kahi haole nana pu, nana 1 hoomaopopo ia mau mea liilii a pau. Aka, ua ike anei ia wahi haole i ka hookele'ana i ka moku no ka wa kaua ? AoSo ! Ma ka wale no kona wahi ike, a me na mea liilii ē ae i maalo i kona maka. Aohe olelo ana o ke alii koa nana e nana a kiai ina koa, āka, ua hemahema no hoi oia ma kekahi mau mea i pili pono loa i kana Oihana. O ka hahao ana a»me ke ki ana i na pu npela, he irea nui noia. Aka, aole nae i ike kau wahi koa hookahi ka mea kupono e hauaia'i no ua mau pu nei; no ka mea, he Kanawai ko ia pu. Ina ua paa pono ae nei ka haina no ka hemahema o keia hele ana ma ke ano o na iako kaua a me na pono o ke kaua ana, o ke aha ka mea mua a kakou e hoomaopopo ai ? Eia no, o ka hoomakaukau koke ī keia wa.

Ua hoopomaikaiia kakou no ka hoi kaua ole ana o keia mau moku, aka, ina paha ua ioohia maoli keia mau moku iloko o ka hoo|cahe ana o na koko; a e-ha kekahi oko kakou aoao, me ka lanakila no nae o kakou ka aoao nui, auhea ke Kauka nana e lapaau keia poe i loohi» ika e-ha ? O kekahi keia o na hemahema nui loa i nana ole ia. No ka wikiwiki, hopuhepualulu loa, nolaila, ua loaa ole ke Kauka nana e hoola ka poe i hoehaia. A nele la hoi kekahi o na mea e loaa ai ka oiuolu koke i ka poe i hoehaia. Ua lako o Kapena Hanamu i keia mau mea, aka hoi, o ka - moku Aupuni nona na tausani dala e loaa nei i kela makahiki keia makahiki, aole ka he loaa o ka mea e holo e kokua i ka poe eha ke loohia ia lakou e ka piiikia. O ke kumu paha e pono tio keia huakai hele o ka Neki, no ka ulu maoli o na koa e hakaka, a ua loaa ko lakou mahaloia e na haole o luna oka moku. Ina pela io na wahi kauna keiki o Hawaii i hele aku nei ? E hoomaikaiia ke koko i hoouluia ina ahi o ke kaua o ko lakou mau kupuna, a e hoike ana lakou, aole ne lahui makau wale keia, aka, he koa, a he ikaika. $ Nolaila, ina me ka hemahema a pau o ke Aupuni no keia laimu hana, ua ola no ka inoa o ke Aupuni, a me ka iahui no ke koa 0 kana mau keiki. Nolaila, ke oki nei ko Kawa keiki i ke kamailio ana no keia wahi mea i hoohauwalaau ae nei i keia mau la. Aole nae keia he henehene, a he loiloi aku i ka hemahema o na Oihana o ke Aupuni, a me ka poe nana e lawelawe i keia mea ; aka, he makemake ko'u e ike maopopo lea ia ko kakou makaukau a me ko kakou hemahema ma na Oihana a pau mahlo o ke Aupuni. A 1 lilo ai keia heinahema o kakou i kumuao ma nei hope aku. '• E noho me ka makaukuu ina wa a pau." Me ke aloha no kou ahonui, S. K. Kawa, Honolulu, Nov. 20, 1865.