Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 51, 23 December 1865 — Page 2

Page PDF (1.52 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

                    Pela mau no e hee ai a pau ka makemake o na'lii. A ina hoi he heenalu hoohaihai, penei hoi e hana ai, Hume mai na kane i ka malo puakai, hele wale hoi kela a ka ka puali, me he kanaka koa la no ia wa. O na wahine hoi, pau mai i ka pau puakai, alaila, hele huikau na kane me na wahine i ka heenalu ; i ka hee ana, hee mai la ke kane a me ka wahine i ka nalu hookahi, oia pae pu ana nae o ke kane me ka wahine i ka nalu hookahi, ua kapaia mai he hoohaihai, a o ka hope oia hana oia no ka moekolohe. Ua lilo no hoi ka heenalu he puni na kekahi poe, a penei kekahi e kauoha ai i kona mau makia, " Ke hele nei au i kuu huakai makaikai, ina e hoolohe olua a ua make au no ka aihue, a no kekahi mea e ae paha, alaila, e uwe no olua, aka hoi, ina olua e hoolohe a ua make ke au i kuu puni o ka heenalu, mai noho olua a uwe, aole no hoi e kulu ko olua mau waimaka." He nui wale aku no o na mea e pili ana i keia hana, aka, ua lawa paha ka wehewehe no ia mea ma keia wahi, a e kamailio kakou no ka lelekawa ana
               O ka lelekawa, oia kekahi paani o Hawaii nei, a penei hoi ka hana ana no ia hana : Ua imi e ia ke kawa, oia hoi kahi e lelekawa ai, a loaa ia, alaila, makemake kekahi poe e hele i ka lelekawa, o ka hele aku la no ia a hiki ma ke kawa i hoomakaukau mua ia, a o ka lele iho la no ia o na kane a me na wahine ; a o ka mea iamo hoi ma ka lele ana, oia hoi ke mahalo nui ia, a makemake nui aku na mea a pau ia ia. Ina hoi e makemake ana kekahi poe kane i na wahine, alaila, penei hoi e hana ai, e lawe ae na kane i ka malo puakai, hume no hoi a ku ka puali ; a o ua wahine no hoi, pau no hoi i ka pau-puakai a paa, a o ka lele aku la no ia. A ma ia hana ana aku, o ka pili no ia i ka hana apiki, o ka moekolohe aku no ka hope.
               No ka heeholua. He nui wale no na ano no keia mea he heeholua, aka, e wehewehe hoi wau ma kekahi mau ano no ia hana. Eia hoi kekahi ; he mau papa elua ma na aoao, a ua hanaia mawaena i ka ulili, i wahi hoi e noho ai ke kanaka. He ha-niu kekahi mea e heeholua ai, a he la-i kekahi, a he pumaia no hoi, a me kekahi mau mea e ae e kupono ana no ka heeholua ana. O kahi nae hoi e hana'i o keia hana paani, aia ma kahi pali maikai e uluia ana e ka mauu, aole nae he pohaku ; a o kekahi no hoi, aia ma kahi opalipali, e ano iho ana, aia malaila kahi e holua ai, a malaila no hoi e ikeia ai ke kanaka akamai i ka heeholua ana. I ka manawa nae e heeholua ai, e hamo ia o lalo o ka papa me ke kukui a pahee loa, alaila kaulai aku i ka la i pahee, oia hoi ka mea e holo ai ka papa. Ina hoi e kahuli ka papa i ka wa e holo ai, o ka make no ia o ke kanaka i ka niao o ka papa. Ua oleloia mai, ua like ka holo o ka holua me ka holo ana o ka lio holo loa. A ma ia paani, ua lealea loa na kanaka, he eha nae a me ka make ka hope oia hana.
               O ka piliwaiwai, oia no kekahi paani o Hawaii nei, he paani ino loa ka ia. A penei hoi e hanaia'i ia paani : Ina hoi e makemake kekahi poe i ka piliwaiwai, alaila, hoomakaukau e lakou i na waiwai e pili ai, a makaukau ia, alaila, imi lakou i na mea e pili ai. Eia kekahi mau mea e pili ai : 1. O ka puhenehene. 2. O ka noa. 3. O ka lua. 4. O ka heenalu. 5. O ka mokomoko, a me kekahi mau mea e aku. I ka pili ana nae hoi a eo i kekahi aoao, a o ka hoka iho la hoi ia o kekahi aoao. Ina hoi e loheia ua eo mai la o A ma ia E ma, o ka hele mai la no hoi ia o keia poe a pili no me lakou. A pela mau aku no hoi ka hana ana o keia paani.
               O ka mokomoko, he wahi paani lealea no ia no Hawaii nei, ua ano like nae ia ino ka hakaka, a me ka palepale o keia wa. Penei hoi ka hana oia paani : Ina ua loheia mai o W, he kanaka ikaika i ka mokomoko, alaila, kupu ae la ka manao o kekahi mea e hele a e mokomoko me W ; a o ka hele aku la no ia. I ka hele ana nae, hele pu no me kona poe hoa a hiki i kahi e mokomoko ai, o ka mokomoko iho la no ia, a kui aku a kui mai, a o ke kanaka e hina ana ilalo, a eha, a make paha, uwa ae la na kanaka, me ka olelo ana, "   ikaika o mea," a pela wale aku. O ka hua nae e loaa mai ma keia hana, oia no ka eha, ke kole o ka lae, a o ka make aku no ka hope. J WAIAMAU.

               HE MAU BELE HOU.— Eia ma ka Halekuai o Mika Holo, he mau bele hou, kupono hoi no na hale halawai a me na hale kula. Mai ka $25 a hiki i ke $30 ke kumukuai.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, DEKEMABA 23, 1865.

Ka Hebedoma mua o 1866.

                    Ua hooholo ka Ahahui Euanelio o Hawaii nei, e malama ia ka hebedoma mua o Ianuali, i hebedoma haipule no na Ekalesia a pau o Hawaii nei. He hana maikai loa keia. A ke paipai nei makou i na Kahu Ekalesia a pau mai hoopoina i kela hebedoma.
               Aole i hooholo ka Ahahui i na kumu manao no kela la keia la o ia hebedoma. Nolaila, na na Ekalesia me ko lakou mau Kahu e hana e like me ko lakou manao.
               E malama nui ia ana kela hebedoma mua o ka makahiki ma Honolulu nei. E hoomaka ia ana i ka Poakahi, oia hoi ka la mua o Ianuari, a pela aku a hiki i ka la Sabati, oia ka la ehiku o Ianuari..

Na Nupepa ma na Kula.

                    Na pane ana i hoikeia iloko o na nupepa Aupuni, no kekahi manao pokole e pili ana i na nupepa maloko o na kula haole i kokua ia e ke Aupuni ; ua kakauia no paha elike me ka manao o na Lunahooponopono o ia mau pepa he pono.
               Ke olelo nei kekahi o ia mau nupepa, ua " lili" makou. Ke i nei ia, " he pono i na keiki o na kula ke ao ia i na Moolelo Hawaii ;" a nolaila ka, he mea maikai ka hoolilo ana i ke Au Okoa i mea heluhelu iloko o na kula ! He mea maikai io no ka heluhelu ana i na buke moolelo maloko o na kula. He okoa nae ia, a he okoa loa ka hoolilo ana i na nupepa i mau buke kula. Ma ko makou manao ana, he mea maikai no na nupepa, aole nae he kupono no ke ao ana i na keiki maloko o na kula.
               Kuhihewa hoi ka Nupepa Haole o ke Aupuni, ua hanaia keia mea e ka Papa Hoonaauao i ka wa o Limaikaika. Ua hoouna ia no hookahi kope o ka nupepa Polunesia i kela kula keia kula Beritania ; aole nae i kauohaia e hooliloia i mau buke kula.
               O ka manao ana e lilo na nupepa i mau buke kula iloko o na kula, no loko ae no ia o ke akamai o ka Papa Hoonaauao o keia wa. He mea nu hou maoli no hoi keia. Aka, ua maikai no ka olelo ana o ka nupepa haole o ke Aupuni, e waihoia ana i na kumu kula e hookomo, a e hoole e like me ko lakou manao he pono.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                    KAU JURE.— E hoomaka ana ke Kau Jure o ka makahiki 1866, ma ka la mua o Ianuari.

               KOKUA MAHINA HOU O KA EKALESIA O WAIKANE.— Apana o Waikane $6.12 1/2. Apana o Kualoa $6.00. Kula Sabati 3/4. Huina $12.87 1/2.

               UA HOOKAHUNAIA.— Ua hiki mai i ko makou nei mau pepeiao ka lohe, ua hookahunaia o G. P. Kaonohimaka e ka Ahahui Euanelio o Hawaii. A ua hooliloia oia i kahu no ka ekalesia o Kekaha, Kona Akau, Hawaii.

               HE KEIKI UUKU UA WELA.— Ma ka Poalima o ka pule i hala iho nei, i ka wa a kekahi keiki a ke Pukiki e paani ana mawaho o ka hale ma Kalihi, aia hoi, haule iho la kona mau wawae iloko o ka wai wela, a ua wela loa kona mau wawae. E loaa ana paha iaia ke ola.

               UA MAKEMAKEIA MAI KE KIAKAHI HOKU AHIAHI E KUAI.— Ua haiia mai makou e Haina i hoi mai nei ma ka Hoku Ao, ua makemakeia mai ke kiakahi Hoku Ahiahi e kekahi haole e kuai aku iaia no na dala maikai hookahi tausani."

               PEPEHI IAIA IHO.— Ma ka la 9 o keia malama, ua kaawe iho kekahi kanaka paahao iaia iho maloko o ka Hale Wai. Ua makemake oia e hana ino i ke ola, ka waiwai makamae a ke Akua i haawi mai ai. O Kaiaholokai ka inoa o ia kanaka ; no Kohala Hawaii oia.

               PAKELE KE OLA.— Ma ka la 15 o keia malama, ka wa a kekahi luina haole e hana ana maluna o ke kia o ka moku Bhering, aia hoi, haule iho la ia, a ua hai ke kahi lima ona a me kekahi iwi aoao, a ua loaa mai no hoi kekahi mau eha e ae i kona nui kino.

               LAWE IA'KU LA E KA MAKE.— Ma ke ahiahi o ka la 15 o keia malama, i ka wa a kekahi luina haole e holo nui ana maluna o ka lio, aia hoi, hookui aku la ia me kekahi kanaka e kau-o ana i ke kaa kau-o lima, a haule iho la ia, me ka hoeha ino ia ona. I ke ahiahi ana iho, haalele mai la ia i keia ola ana, a make loa iho la. I ke ahiahi o ka Poaono, lawe ia ae kona kino kupapau ma ka Halepule Betela, a mailaila aku i ka pa kanu kupapau ma Nuuanu.

               KA AHAAINA FAIR.—Ma ka Poaha o ka pule i hala iho nei, ua weheia'e ka hale pohaku o Kimo ma ke kihi o na alanui Moi a me Nuuanu. Ua kukuluia maloko o ua hale la, he mau pakaukau me na mea ai i hoolakoia e na lima mikioi o na wahine haole. A he mau mea hana kekahi a na wahine i laweia'e malaila. A mailoko mai o na mea ai a me kekahi mau mea e ae, ua hiki aku i ka $1200 00. O keia puu dala no ke kula no ia o na kaikamahine ma Makiki.

               HOLO NO.— Ma ka huakai hoao a Kilauea i holo mua iho nei, ua holo oia he hookahi haneri me kanahiku na mile iloko o na hora he iwakalua kumamakahi, me ka makani ole. Holo io no kahi Kilauea.

               PAKE KAAWE.— Aia ma Kalanikahua i Maui he Pake, ua maa loa i ke puhi opiuma ; a no keia hana a ka Pake, ua papa aku ka haku hana ia ia, aole pono e puhi hou i ka opiuma. Nolaila, kaawe ua pake nei iaia iho a make loa.

               KOKOKE E MAKE.— I kekahi po i hala'e nei, ua komo aku kekahi haole ua ona i ka rama, a hoopilikia paha i ko loko o ko ka hale ; alaila lele mai la kekahi kanaka, a hana mai la ma ka mea e haunaele ai lakou, o ka hakaka no ia, a ua eha loa ka haole, kokoke e make i keia wa.

               NO KE ALAULA.— Ua makaukau loa ka Nupepa Alaula e hele aku e lulu lima pu me ka poe e hoomakamaka mai ana ia ia. I hakalia iki no i ke kali a loaa mai ka pepa maikai. E puka ana no nae i ka malama o Ianuari 1866. O na Kahuna Euanelio no a pau, o lakou no na Luna no ka haawi ana aku i ka poe e lawe ana i keia wahi malihini hou, nolaila, e hoomakaukau ka poe e manao ana e lawe i mau wahi hapaha, oia kona ola makahiki.

                    HOOKUI KEKAHI LUINA O KA MANUWA LANCASTER ME KE KAA.— Ma ke awakea o ka Poalua iho nei, ua holo nui mai kekahi luina o ka manuwa maluna o ka lio ma ke alanui Hotele, a hookui aku la ia me ke kaa e hele mai ana mamua ona, haule iho la ua luina la, a ua pohole kona papalina, a ua nahaha no hoi ke kaa. O ka ona no ke kumu nui o ka loaa ana o keia pilikia, e lilo ai la ke ola.

               UA HOOKIEKIE IA'E,— Ua hookiekie ia'e o Mr. F. Wundenburg a ma ke kulana, he mea nana e malama ka buke, no na hana pili akea, mamuli o ke koho ana mai a ke Kuhina Waiwai. He Luna Nui oia no ka mahiko ma Hanalei i Kauai, i kekahi mau makahiki i kaa hope ae nei. Ma keia mau malama koke iho nei, he kakauolelo no ka oihana Leta ma Honolulu nei a i keia wa, ua kau ae oia i ke aki maluna'e.

               HOLO KA HANA.— Ua loaa mai he palapala mai a J. W. Keoni o Kawaihae-uka, Hawaii mai. Ua hai mai oia i ka holo o ka hana ana a ka Hope Lunaauhau, no ke kuai kudala ana i na lio i oleloia ma ke Kanawai no ke kuai kudala ana. Penei hoi i ike ia ai ka holo o ka hana : E hele aku ana ka e napoo ka la, hoomaka iho la ke kuai kudalaia ana o na lio, aole ka i komo iho kekahi kihi o ka la iloko o ke kai, o ka pau no ia i ke kuai ia. Holo ka hana wahi a kanaka.

               KA LA 31 O IULAI.— I ka holo ana'ku nei o ka Hoku Ao, a hiki i ka la 31 o Iulai, hoomanao iho la na kanaka o luna o ka moku no ka la i hoihoiia mai ai ka Hae Hawaii, mailoko mai o ka mana o Beritania. Ua huki ia ae la ka Hae Hawaii ma ke kia hope. A ia Maka ka haiolelo no ia la a ua nui ka mahalo o na kanaka no ka maikai o ka mea i haiia. A ke pai nei makou i keia haiolelo a Maka, ma ke Kuokoa Helu 51 nei.

               MOI-LII MA HILO.— Ua loaa mai ia makou he palapala, e hai mai ana i ke ku nui ana o ka ia i kapaia he " Moi-lii," ma ke one laula o Punahoa. I ka wa i ikeia'i ua ia la, ua hoopuni koke ia i ka upena e Thomas Spencer (Poonahoahoa.) A ua loaa mai na ia he nui wale. I ke kuai ana'ku i ka mea nana e malama ka mahiko o Amauulu, ua loaa mai he $33 45. Pokeokeo launa ole no.

               HAUNAELE MA ONOMEA.— Ua lohe mai makou no keia haunaele, penei ke kumu i haunaele ai. Haawia ka hana a kanaka, i ekolu paila wahie no ka pule a ke kanaka hookahi hoole na kanaka, a ku nui a hele i Hilo one kii aku o S. L. Ausetina a me kahi mau Luna hana, e noke mai ana ka kanaka i ka hailuku i ka pohaku a pa o Ausetina i ka pohaku ma ka papalina, e iliki aku ana o Ausetina i ke kipu, ua piha i ka lu, a lele na lu a ku i na kanaka a eha kahi poe, a pela iho la i pau ai ka haunaele.

               LIO NALOWALE.— O ka mea nona keia lio, o Valentine, ka mea pai kii i hoolahaia'i mamua, nona ka hale pai kii ma nae iho o ka hale noho o Kakela ma Waiahao. Ua holo aku nei oia i Kauai, a waiho iho nei i ua lio nei na kekahi makamaka e malama, hele ia ae hoi paha e kekahi mea kolohe, okiia ke kaula, a lilo ua lio nei. O ke ano o ua lio nei, he lio eleele laekea, a he lio nui no hoi. Ina e loaa i kekahi mea, a hoihoi mai ma ke Keena o ke Kuokoa, alaila e uku ia aku no.

               KAIKOO O HILO. Ua hai mai o J. H. Mai-kunu, o Puueo, Hilo, Hawaii, no ke kaikoo ana o Hilo ; he kaikoo aku no ka mamua, me ka ike e ia no o ke ano kaikoo, aka, ma keia kaikoo ana mai nei i ka 9 o keia malama, aole i ike mua ia ke ano kaikoo, nolaila holo nui na waa lawaia ma ka moana e lawaia ai, a o ka puni mai la no ia i ke kaikoo, huliamahi mai la ka haki a ka nalu, aohe hoi he awa e pae aku ai, nolaila, ua pau ka nui o na waa i ka pae ma Keaukaha, ekolu wale no ka heenehu i pae pono ma ko lakou awa, a o ka nui ua pae aku ma kahi e. Pela no ka hoi o Kohala, kaikoo no hoi, aole ka he wahi mea a pilipiliaina aku o ka Mokuahi, ka ua mea ka o ke kaikoo.

               POHIHIHI LA.—Ua loaa mai kau leta e J. J. Kahalewai, o Kohala, Hawaii, a ua hoomoeia iho e makou kau leta. Elua kumu o ka hoomoeia ana ; o ka maopopo ole o ka manao ka mua, a o ke dala ole ka lua.

               HOOPAIIA KA MEA MALAMA OPIUMA,— Ma kekahi la o ka pule i hala iho nei, ua lawe ia kekahi Pake imua o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, a ua hookolokolo ia. I ko ka Lunakanawai hookolokolo ana, ua ku ka hewa i ka mea i hoopiiia, a ua hoopaiia ua Pake la he $250 00 no ke kuai Opiuma me ka palapala ae ole.

               HOONELEIA I KA AI KAHI LUINA :— Aia kekahi moku Okohola o Makule kona inoa, a maluna ona i hana ia ai keia hana lokoino e ke Kapena o ua moku la, o ka inoa o ua Kapena la o (George S. Tooker), o ka inoa hoi o ke kanaka o Keoni Adamu, oia ka mea i hookii ia i ka ai. A no keia hana ino, ua hookolokolo ia ua kapena la ma ka aha hookolokolo o Kapalakiko, a ua hoopai ia ua Kapena la i na dala he $100.00, a me ka hoopaahaoia i na malama ekolu.

               UA MALAMAIA.— Ma ka Poalua iho nei o keia pule, la 19 o Dekemaba nei, ua malamaia ka la hanau o Mrs. B. Pauahi Bishop, e kona poe ohua. Ua haawi ae oia he wahi ahaaina ma kona Home Haleakala. Pela no, no ka mea, o ke kolu ia o na la hanohano o ke kanaka ma keia ola ana. Ka mua ; o ka la i haakohiia mai ai ; o ka lua, ka la e mare ai ; o ke kolu ka la e make ai.

               NO HANEWELA.— Eia no ka mea nona keia inoa ma Amerika, he kanaka oia i hoomakua iho ia ia no kekahi o na haumana o Lahainaluna, oia hoi o Rev. J. Kekela e noho mai la i Fatuhiva, oia kana keiki hookama mua. I ka wa aku nei mamua, ua manao oia e hoouna mai i kekahi wati dala na Kekela, aka hoi, lohe oia ua makana ka Peresidena i kekahi wati dala na Kekela, nolaila, manao oia e haawi na Moku o Kaanapali, pela kana kauoha ia Mr. Damona, Kahunapule o ka luakini ma Polelewa, eia iaia ka hoouna aku ia Rev. J. H. Moku.

               HE POE KUMAKAHIKI HOU.— Ma ke kakahiaka o ka Poakahi, oia ka la 18 o keia malama ; ua ku mai ke kialua olelo e Paila mai Pinelapa mai, he 43 la mai laila mai, aia no keia mokupuni mawaena o Ponepe a me Ualana. Ua lawe mai ke kapena he 23 kanaka kumakahiki o ia mau mokupuni. Eia ka mea lea i na poe noi, i ke kipu aloha ana o ka manuwa ma ia la i ku nui mai ai, pau loa lakou i ka makau, no ka akahiakahi a lohe i ke kani ana a na pukuniahi. Ia ahiahi iho no, pau ka hapanui o lakou i ka lawe ia maluna o Kilauea i kahi o Kapena Ki, i poe kumakahiki malaila. He 18 kane, he 3 wahine, 2 keiki.

                    HE WAHI MEA PAI PALAPALA MA MAKAWAO. — Ua hiki mai ma ko makou nei keena hana, he wahi pepa ua paiia ma ka mea pai o ke Kula kaikamahine ma Makawao. A no ko makou ike ana he mea hou ka hanaia'na o keia mea malaila, nolaila, ke waiho akea ae nei makou i ka mahalo nui i na kaikamahine paha nana i kukulu i na hua kepau, a pai iho ma ka lakou mea pai. A penei na huaolelo i paiia e lakou ma ka olelo kanaka : " E ike na makua mea keiki, na hoa aloha, a me na hoalauna, O ka Poaha, ka la 28 o Dek., e hoike ana ke Kulanui o Makawao, ma ka halepule hoole pope ma Makawao. E hele nui mai ka poe makemake." Ua paiia ma ka olelo Hawaii a me ka olelo haole.

               ALOHA INO.— Ua make ma Kohala, Hawaii kekahi kanaka, he kahuhipa paha oia na Hanare, (Henry Christiansen). Ua make i ke kula, a ua kuhiia no hoi na ua haole nei i pepehi. Ua loaa aku e waiho ana ua make, ua pahole ma ka papalina, ma ka a-i, a ma ke kua. Ua kanuia nae i ka lepo elua la, a ua hue hou ia e nana ke Kauka, ka Makai Nui, a me ka lehulehu, a ke hanaia nei me ka imi ia.
               Ua lohe mai no nae hoi makou i keia mau la i hala ae nei, na Hanare Kristianesena no i pepehi ua kanaka la, o Hulukamu kona inoa. Ma Kukuipahu, Kohala, Hawaii kahi i pepehiia'i, ma ka la 30 o Novemaba i hala aku la. Ua hoounaia mai nei ua Hanale la i Honolulu nei maluna Kilauea i ka la Sabati iho nei.

Ka hoomanao ana i ka La hanau o Ka Moi Kamehameha V.

                    Lohe hope loa keia wahi, he la nui ka ka la 11 o keia malama, ka la no hoi i hanau ai Ka Moi o Hawaii nei, Kamehameha V. I ko makou lohe ana, ala like mai na keiki kula, a me kekahi poe e ae, a hakuia he mele kupono no keia la, a kai like aku makou ma ke ano koa, a komo like iloko o Imiola, kahi e welowelo nani ana ka Hae Hawaii, a mele ia ke mele i hakuia. A pau ia, ua hai ia he mau manao e pili ana i ka Moi, a pau ia, himeni hou. A pau keia himeni ana, puka aku la makou iwaho, a kai like i kahi papu, a ku poai, a huro nui, palima ka huro ana no ka Moi Kamehameha V. A pau keia, hoi nui makou me ka olioli.
               " E OLA KE 'LII I KE AKUA." Ke hoi nei au i ko'u wahi home maikai.

ALAOHIA.
Waimea, Hawaii, Dek. 11, 1865.


Na Luna o ka Nupepa Kuokoa" o Honolulu.

Moanalua,                                                        Bolabola.
Kalihi,                                                                Kioi.
Alanui Liliha a hiki i Kalihi,                 Keomoku.
Alanui Nuuanu,                                             Hu.
Alanui Papu,                                                   Kamai.
Kawaiahao                                                       { Kekauohanui,  
                                                                                { Kaulainamoku.
Maemae,                                                           Pualewa.
Nuuanu uka,                                                    Kuuku. ;
Pauoa,                                                                 Kaholokai.
Manoa, Moiliili,                                         Kawainui.
Waikiki-kai,                                                    Kamoana.
Palolo,                                                               Kanepuu.


               E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : A me kou Luna Hooponopono, he wahi mea hou ka'u e hooili aku nei maluna ou, a nau ia e lawe aku i ike iho ka poe e heluhelu ana i kou kino, ka poe ake nui hoi i na mea hou, eia ma Kualoa, Koolaupoko, Oahu. Kekahi mea hou a'u i ike iho nei, o kekahi haole o G. Wilder kona inoa, eia ua wahi mea hou nei, o kona kokua ana i ke kahi wahi hana o ke aupuni. Oia kona kukulu ana i hale kula ma Kualoa nei, a o ka lua, o kona kauoha ana'ku i kekahi kumukula, a nana no e uku iaia a hala ka makahiki, a pela'ku. Nolaila, ke ninau aku nei au ia oukou, auhea la kekahi poe e ae e noho nei mai Hawaii, a Kauai, i like me keia haole a'u e hai aku nei ia oukou. ? S. KANUHA.

Ka nui o na kanaka ma ka Honua nei.

                    Ma ka helu ana o kekahi kanaka naauao o Barina (Berlin) i ka nui o na kanaka ma ka honua nei, ua hoike mai oia, o ka nui o na kanaka ma Europa, he 272 miliona ; ma Asia, he 720 miliona ; ma Aferika, he 89 miliona ; ma Amerika, he 200 miliona ; a ma ka Polunesia, he 2 miliona ; nolaila, o ka huina nui a pau loa o na kanaka o ka honua nei, he 1,233 miliona. Ma na wahi a pau i hoopaa pono ia na make ma na buke hoomanao make, ua akaka, hookahi kanaka iloko o ke kanaha. O ka nui o na make i kela makahiki keia makahiki, he 32 miliona, o na make iloko o ka la, he 87,761, a 3,653 na make i ka hora, a he 61 iloko o ka minute hookahi, nolaila, ke hoike mai nei kela sekona keia sekona i ka emi mau ana o na ola o na kanaka. A ua hoike mai no hoi kekahi kanaka akamai, o ka nui o na kanaka i noho ma keia honua, mai ka hana ana ia mai o ke kanaka, he 36,627,843,275,075, 855 !

Na ke Aupuni.

                    O na mea a pau e makemake ana e kauoha ana i mau paahana pake, a mau paahana e ae, ke kauoha ia aku nei lakou, e noi kino ae, a i ole ia ma ka palapala i ka Pelesidena a i ke Kakauolelo o ka Papa Hoopae Lima Hana. A. H. WIDEMANN,
Kakauolelo Nui o ke Keena Kalaiaina.

KEENA KALAIAINA, }
Dek. 7, 1865. }

               I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
               Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
               Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakaukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i olelo ia maluna.
               Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia owaho penei :
               " No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e —, He kupa no —, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
               E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana. F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.

Aha Hoomalu.

                    Dek. 15, Awan hoopiiia no ke kuai opiuma me ka palapala ae ole, hoopai ia $250. koina $3.75. Hiram Kahanawai, hoopukaia ka palapala hopu nona, a ua hookuuia. Richd Edwards ona, Belaia.
               Dek. 16, Kaahanui, holonui hoopaneeia a Belaia he $12.00. Francis Ierrad, holonui, hoopai ia he $10.00 koina he S3.00. Kealoha, (koa) ona, hoopaiia he $5.00 koina $1.00. Pauoahu, aihue i ka lolewawae o Ana, hoopaiia eono malama e noho ai ma ka hana oolea ma ka halepaahao, koina $1.37. Heleuaina, hoopaiia ma ka mokuna 44 a pauku 10+11 o ke Kanawai hoopai Kalaima, hoopaneeia.
               Dek. 18, Kaahanui, holonui, hoopai ia $20.00 koina $3.37. Makanui, ona, hoopai ia $2.00 koina $1.00. Kaikala, aihue lio, hoopaneeia a Poakolu. Vicente, ona hoopaiia $5.00 koina 1.25.
               Dek. 19, Kiko (k,) hoopaneeia a popo, Kaholua (w ) moekolohe, hoopaneeia a popo. Kaahuwalu, ona, hoopaiia $2.00 koina $1 00 Heleuaina, no ka hihia i hoopiiia ma ka la 16, ua hoopaahaoia.
               Dek.. Kiko k, moekalohe, hoopaiia $30., koina $2.25. Kaholua w, moekalohe hoopaiia he $30., koina $2.25. Kaikala, aihue lio, hookuuia. Kaoio k moekalohe, hoopaiia he $30., koina $2. Kapiioho w, moekalohe hoopaiia $30, koina $2. Kuamano, ona,

English Column.

Newspapers in Schools.

                    The replies in the two Governmental Organs to our short paragraph regarding the use of those newspapers in the school receiving aid from government, were doubtless as satisfactory as the case allowed.
               One of them charges us with being jealous. It thinks the children of the land should read Hawaiian History — and therefore it will be an admirable arrangement that the Au Okoa be read in the schools ! Such arguments need no reply.
               The other intimates that a similar course was taken by the Board of Education under Dr. Armstrong. We well know that a single copy of the Polynesian was then sent to each English school ; but how very different that from an arrangement by which the Govt. Newspapers are to be used " in the different classes for a regular reading lesson."
               It is certainly an original idea that even the best of newspapers can to advantage be used for " regular reading lessons" in schools, and one the full credit of which our present Board of Education must receive. But it is satisfactory to know that notwithstanding the " respectful request," each teacher is free to do as be thinks best in using the paper in his school.

FOREIGN NEWS.

                    By the Canton Packet of Thursday we receive telegraphic despatches.
               Congress had organized. Colfax was elected speaker, and McPherson Clerk, which are favorable indications for the session.
               The Presidents Message, so far as reported, seems satisfactory. He expresses himself strongly against State Sovreignty, and Treason. He thinks the determination of the right of sufferage should be left to the states, but does not oppose its being given to the blacks. The proposition by England to refer difficulties to arbitration has been declined ; and the Monroe Doctrine is virtually reasserted.

NU HOU O NA AINA E MAI.

                    Ma ke ku ana mai nei o ka moku Okohola mai Kapalakiko mai, ua loaa mai kekahi nu hou malalo nei mai ka Hikina mai.
               Ua halawai ka Ahaolelo o Amerika Huipuia. Ua kohoia o Kolopaka (Colfax) i Lunahoomalu, o Makapiasona (McPherson) i Kakauolelo. O ko laua kohoia ana. he mau hoailona no ia i ku i ka makemake o na poe Amerika.
               O ka olelo a ka Peresidena o Amerika ma na mea i ike ia, ua ku wale no i ka makemake ia. Ua ikaika loa kona kue ana i na mokuaina a me na kipi. Ua manao oia, o ka hooholo ana i ka mana koho balota, ua waiho aku ia i na mokuaina no ke koho, aka, aole no ka Peresidena i kue i ka haawi ana aku i ka mana koho balota i na kanaka eleele.
               O ka manao o Enelani no na hihia e hooponopono, ua hoole loa ia aku e ke Aupuni Amerika. O ka manao o kekahi Peresidena, o Monroe, i hoopukaia i na makahiki i keia hope ae, oia ka mea i haawiia aku io Enelani. O ke ano o kela olelo, aole e hiki i na mana o Europa ke hooponopono i na Aupuni o Amerika.

HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E.

                    NA DALA LOAA MAI.— O ka nui o na dala i loaa mai ma ka mokuaina o Nu Ioka, no ka ohi ana i na auhau mailoko mai o ka poe i hele ma na wahi e, mai ka wa i weheia ai ka holoholo moku, a hiki i Augate iho nei, la 31, he hookahi miliona, ewalu haneri haneri kanaiwa kumamaono tausani, elua haneri kanaha kumamakolu.

               HE HALE KUMUKUAI NUI.— O ka nui o na dala o kekahi hale hou ma Bosetona, Makekuseta, no ka hana ana, ua hiki aku i ka eha haneri tausani. A ke manao ia nei ke olaio no e hiki aku ana ka nui o na dala i ka hapalua miliona. Aohe no he dala mai a kana mai.

               UA HOIHOI IA MAI.— O na koa Farani a pau e noho ana ma Rio Grande, ua hoihoi ia, a ua pani ia ka hakahaka e na koa kamaaina o ia wahi.

               KA NUI O NA BANAKO DALA MA AMERIKA HUI.— Eia ma ke aupuni Hui o Amerika, no hookahi tausani elima haneri kanaha kumamaiwa mau Banako e waiho ia ai na dala a ka poe mea dala. A ke waiho nei maloko o ia mau Banako i hiki aku ka huina o na dala i ka $394,641,893.

               KA NUI O NA PINE I HANAIA.— O ka nui o na pine i hanaia ma kekahi hale hana pine, ma na mokuaina o Enelani hou, he akolu haneri kanaiwa kumamalua i ka hora hookahi. He mau mea liilii loa lakou, aka, ua makemake nui nae kekahi poe.

               NA KANE ME NA WAHINE.— Mawaena o na kanaka o Pikole (Pithole, Pa) he eono tausani, aka, o ka nui o na wahi wahine, he kanalima wale iho no.

               PAAPU WALE HA HAE.— Ma ke ku ana'ku a ka moku powa Sanadoa ma Livapulau, Enelani, ua loaa maloko ona, he puu ahua hae o kela ano keia ano. I hana paha ua moku Kipi la i mea e nalo ai kana hana pono kekahi manawa ana e powa aku ai.