Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 52, 30 December 1865 — He manao pane aku ia D. M. Collegiate. [ARTICLE]

He manao pane aku ia D. M. Collegiate.

E ka Nopepa Kuokoak; Ai.oiu ut: * Ua launu mai nei me au na lmaoielo pane ano »!e a D. M. „ ka "Rain Tuahinc Hul ; " nona ke poo manao " Puni Dala o. Hawaii neiann i I.utvai kahela mai nei ma kou Helu 48, B\ike 4., o ka la 2 o Dec, o keia makahiki e naue nei. Ua ike au, a ua halalo iho; niai ka mua « i ka hope o kona kukuiu inanao ana, h»; mea palaio ole wale no.. lle pane n tt ka hupu, aole na ke akamai, he kani na kolea, na ka manu wawae liilii; he puhala kuniu iki paia haa, i hiii hia eka makani kona hina. He haumia i ke kupapau aia a kaioiena ia pau. A ua ike au, a ua hookahua iho i ko.u noonoo ma kona kukulu nfanao ana, a ua loaa īa'u he mea e eha ai ka naau o ka hai keiki, a me ka lahui'okoa no o keia pae moku 0 Hawaii nei. Ana ia ehaeha i koi mai e hoolele ae i na pani aapu huina koiu o ko'u puuwai, a e lalau iho i ka pahikaua o ka noonoo, a e oki aku i ka naaupo a me ka hauwawa o ka mea hoopuka pono ole i ka manao imua o ke akea. E D. M. Collegiate e, ke keiki alo ma! kauahi opiko o Manoa, i hele a limua i ka naaupo, a me ka hawawa, he uiui ā he ninau, owai oe ? he haole anei, he taa(a Tahiti paha ? ua ike au ma ka mua o ko«j kuku'lu manao ana, ua olelo iho oe' •« he puni dala na mea a pau e noho mai ma u a pa e ai. na nei, mai ka poe nuoui a i ka poe liilii f mai na elemakule a i ka poe m* a he puni' dala wale no." E ka makamaka e no hoi kekahi kupa o keia pae moku. a he kannka Hawaii no hoi au e like me laltou la, malc»ifcii no au a puni keia mau mokupuni, aoie au 1 ike, aole hoi i lohe, he puni daia na kanaka a pau o keia lahuikanaka o Hawaii nei, he oleloa no, mai na ole eha makiii, a i na ole ekolu mauka, ka mahuahua o na ole la i lohe oe. Aole au i ike iko lakou hoomakaulii ana i na waiwai i loaa ia lakau, i ku mu e loaa nui mai ai ke dala. He poe hookuonoono ole keia lahui i kahi dala uuka i loaa i ko iakou waihona, ua loaa mai a ua iilo aku, a pela wale no. No ka mea, o ke kaaa keia a oi a« o ka laha ana o ke dala ma keia pa e aina, aole ī īke ia he mau halee hoaiiu ai i ke dala o na kanaka o Hawaii nei. Aoie no hoi lakou i hoolilo nui i ko lakou manawa ma ka hul» ana i ke dala, a pipili loa ia hoi ka manao i ke dala wale lio, a malaila ka li-a ana i ka po a me ke ao, aka, aole au ī ike iki pela. K ke hoa e, e ninau pana auanei oe, •« he aha iea mea i ole ai o ka puni dala o keia lahui kanaka ?'» eia, aole oe i wehewehe mai i ke ano o ka huaolelo puni no «

xnen, no(e ite hiki mua i neie i kona ukaii, akn, ua pane mni nei oe, me he kuli uwouwe'la ka pane lalau loa. No ka mea, oke ano o ka huaolelo puni dala, eia ia i lohe oe. Oia ko ke leanaka hoolilo ana iaia iho, a hoopili loa i kona manao mamuli o ke dala, a hoomanawanui hoi i ka pilikia o keia ola au«. A i ole ia, oka hoomakaualii, a hoomahuahua ae, a o ka puni dala ka ia. Nolaila, aole au i ike i ka puni dala o keia lahui, mai ka makua a keiki, aole Joa, aka o na kanaka o na aina e kau i ike he puni da(a, a he poe hoomakauaiii, a ua hoopipiliia ka hapa nur o ko lakou noonoo ma ke dnla wale no r i ka po a i ke ao, o na makahiki a pau. Ahe poe hoomanawanui i na pilikia o keia ola ana. Ano lakou na moku e hnlo nw nei ma na moana, e o ai i na kohola he nui, i rnea e loaa rrtai ka aila, alaiia.mahunhua ke dala, a pela no na ha|ekuai e ku nei a puni keia a upuni, no na a\na e wale no ka nui. Aka, e hoohuli au iko kumu o ka hana ma ka iua o ko'u knkuiu manao ana, penei, ua hoole iho oe; " aohe puui dala o ko Beritania, Maleka, Farani,a me na aupuni eae, kahi i iaha aku ai o iee daia, oiai aoie oe i ike iko laila noho ana. Aolo la hoi oe i ike, paki haalele mai nei hoi oe "imua o ka lehuiehn. £ ke hoa e, aole anei oe i ike ina haole kalepa o kela ono o keia ano, e noho ke kulanakauhale Alii o keia aupuni ma Honolulu, a no lakou na halekuai i piha pono i na waihona ona wai hooluu like ole o na nahu. Ano lakou nohoi na hale amara, haie 010 papa, a hale humuhumu, a pela aku a nui wale. No Beritania mai kekahi poe, no Amerika mai, a mai Farani inai kekahi poe, a no Kina mai keknhi poe, a no na aupuni e ae no hoi o ka honua nei. A oo ko lakou puni dala, haalele aku lakou i ko lakou aina ponoi, a ua au hele mai ma na ka\ lipoiipo o na moana, a hiki \ Hawaii nei,a eia iakou ke noho nei a puni keia aupuni. ' Eia hoi, ina e nanana aku oe i ka moolelo o Amerika Huipuia, i na hiki i hala ae nei; ma ia aupuni,Jie kaua huliamahi, a kikikoele na kanaka iloko o ke kaua. Oka makemake nui oka aoao Hema, e hookauwa kuapaa i na npg-ero, i mea e loaa mai ai ia Ini:ou ke dnl a,< oia ke ieumu j 0 ke kipi ma ia aupuni. 1 O ka puni dala no hoi o iaaupuni,' ka mea nana i weheae ka pili pumehana o ke kane mai kana wahine ae, a wehe i ka pili la hookoo īa Joko. Haaleie iho a komorifo aku i ke kaua, i kumu e loau ai o ke dala, a popomaikai keia noho ana. A pela no hoi ka inakua i kana keiki, a o ke kaikuaana i kona kaikaina, a o ke hoa i kona hoaloha. ' A 1 poke hnalele iho ai i ka pahikaiia a ke aloha ole, e oni kapalili ana iloko o l;a puuwai o ke hoa, me na maka inaina i piha i ka loleoino, a ahu ihola ka pua wnhawaha i waiiua a. "Lawe lee Koolau wahine i'ke hoa la lilo, Hao ka inikioi i ke kai o Lehua, Puaia na hoa makani mai lalo a." Ka ua mea o ka lokoino, o ka puni dala mai ke knniu i lohe mai oe. Eia hou, aia ma ke l<nu wahi o kou kukulu manaoana, a penei kou weheweheana. "No ka puni dala i hookikina ia ai ka manao o ka elemakule, ka luahine, a me ke l«a--naka opiopio, e kii e aihue i ke dala a kekahi, a i kuai aku ai ke kaikamahine papalina rose i kona kino iho i kekahi k'anaka, a i lawe ai hoi ka wahine i laikini, a hookuu lakou ia lakou iho iloko o ka mahaoi, a me ka hilahila ole. A i haawi aku aike kanaka ī kana kaikamahihe i ke kannkn \vaiwai,ai haalele iho ai ka wahme i kana kane." E D. M. Collegiate e. aloha ino ko kuhihewa, a pii i ka lapa manu ole, kupono ia oe ka .wanana a lesu nia Mataio, penei kana, " ma kahi e kau ai ke kukui, malaila pu no me ka malamaiamn, aka, ua ike oe, a ua i hahao "malalo iho o ke poi. Aole ma kahi e kau ai o ka malainalama." E ke hoa e, o leeia inau mea au i kuupau mai nei maluna ae, hookahi wale no kumu i Johe mai oe. Oka palaualelo ona lima ika hana ano, kumu e loaa mai ai kahi ai, a pono kino, oia wale no ke kumu. Nolaila, kuko ka o ka elemakule a mt: ka luahine, ka opiopio. e kii e aihue i ke dala a kekahi, i kumu e loaa ai na pono krha apau & keia ola ana. A oia kumu ho-* okahi no, i haawi ai ke kaikamahine papalina rose i kona kino, a o ka wahine i ke kaue, ame na mea like i hai ia ae la maluna, aoleo 1A puni dala. Nolaila e ke hoa e, e akahele mai oe, e mai uila'ni, e kui ka hele a ka naau haahaa, oiai he lahui puni dala ole keia, mai ka makahiki 1800, a hiki i keia wa a kakou e noiio nei i keia makahik: 1865. Nolaila. ua ike mai la paha oukou e na makamaka o ko'u lahui holookoa, i kuu kokua ana aku ia oukou. Nolaila, ke kau leo aku nei au ia oukou, e kuu mau hoa o ka iu o ka ia, e noho mai la i ke kaieulu pali o ka naauao, o ka hale puka aniani nui o ka ike, | a me ko'« mau hoa e ae no hoi iloko o ka< puoko oka ike, ame ka noiau oka ike. E huii like mai oukou a e noonoo iho i keia kukulu manao ana, a pau ia, alaila, e alu' iho ka pule ia •• Hakalau" hehaole paha keia ? he kanaka oiaoH ftd paha. , * Aole nae >iu e ami, he hetvrf ka poe e irrij maj nei i a nni loa. Aole, ' * *>■ •

aka iliana ia ke dala a nui ioa i mea e ko«kua mai ai ika pihkia. O kokoke mai na la o ka hnpauea ana, alaila e paina ae no i ka mea i loaa iloko o ke dala. A pilikia i ka mai, kii aku i ke kahuna, a poloii kuai i ka ai, ame na pono kino he nui wale. O ke dala no hoi ka mea e hiki ai na mea a pau, pela no ma ke Kahuna 10:19 hapa hoj)e, oia la 1 lohe oe eke hoa. Ua pau me ka mahalo. * W. R. K. Nawaiki, Hoiualoa, Kona, Hawnii. Dek. 14,1865.