Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 2, 13 January 1866 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

KA NUPEPA KUOKOA:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE V. HELU 2. HONOLULU, IANUARI 13, 1866. NA HELU A PAU 215.

KA "NUPEPA KUOKOA."
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono,
ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU - he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi - penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA - ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO - aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA - ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor’s Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Luna Hoopuka.)

"KA NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu EVERY SATURDAY.
$2 00 per annum, or $1 00 per six months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice for $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors’ Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK. Publisher.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

JOHN H. PATY!

Mea Hooiaio Palapala, Honolulu, Pae Aina Hawaii. AIA KONA KEENA HANA MA KA HALE Baneko o Bihopa ma. 195-6m

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALE PAI KII MA KA HALE e pili ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka "Nupepa Kuokoa," Ua emi loa ke kumukuai o na kii. H. L. CHASE (Keiki.) Mea Pai Kii. 174 1y.

S. KUPANEA.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio!

KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAKA a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia’na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, o ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, Aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu. Honolulu, Feb. 6, 1865. 167-y

OLELO HOOLAHA!

            I NA KANAKA HAWAII! Aloha oukou: - No kuu makemake e ike kela a me keia kanaka Hawaii i kahi e hiki ai ke hoowaiwai ia ia iho, nolaila, ua pa au a ke hoouna'ku nei i keia palapala mana kihi eha o keia mau Mokupuni, ma ka loa hoi a me ka laula o ka aina; a ke nonoi aku nei au ia oukou, e hoomaopopo i na olelo i hoikeia mahope nei.
          Ke hai aku nei au ia oukou a pau loa, ua makaukau au e kuai i ka Loli; a penei ke kuai ana, a me ka hana ana no hoi, i maikai ai, a i makepono ai no hoi oukou ka poe e lawe mai ana i ka Loli:
            Ka hana ana o ka Loli: - Aole e hoopakuia ka

naau o ka Loli; o ke one ka mea hoolei aku, aole e kahaia ka

opu, aka, e kaha no ma ke kua, i akahi iniha ke kaawale mai

ke poo mai, alaila, hoomaka aku a koe hookahi iniha, alaila, e

hookomo iloko o ka ipuhao i ke kai maoli o ka moana, a e hoolapalapa

i elua paiia ana o ka wai, a pau ia, kaulai a maloo

maikai. A ina pela e hanaia'i, alaila, e kuai koke no au ia.
            Ke Kuai ana: - Aole e kuaiia ka Loli i emi malalo iho o ka eha (4) iniha ka loihi - mai ka eha iniha a pii ae iluna ka loihi o ka Loli i makemakeia, a o ke kumukuai penei noia: Ina EHA, a ELIMA INIHA, he EONO KENETA ka uku o ka paona; a ina EONO iniha, he EHIKU KENETA ka uku o ka paona; a ina EHIKU iniha, alaila, he EWALU KENETA no ka paona, a pela no hoi e pii mai ka uku, e like me ka pii ana'e o ka nui o ka Loli.
            No ka Pepeiao Laau: - Ua makemake no au i ka Pepeiao Laau, a e uku no au i ke kumukuai makepono ke lawe ia mai i o'u nei, no ka paona hookahi.
          Lala Mano: - E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a pau e lawe mai ai io'u nei, i IWAKALUA KENETA o ka paona.

            Aia ko'u Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ka Halekuai o Ake (A. S. Cleghrn,) ma ka aoao hikina Alanui Nuuanu. Me ka mahalo. KIULANA, Pake Kalepa. Honolulu, Oct. 25, 1865. 204-6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no ia Awai o na Halepule, $4 00
" Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 ½
" Okoa, - - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, - - - - - 25
Hele Malihini Ana, - - - 25
Wehewehehala, - - - - 26
Lira Hawaii, - - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - 25
Lira Kamalii, - - - - 25
Kumumua hou, - - - - 12 ½
Moolelo Ekalesia, - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½

Eia na buke i haawi waleia.

Haawina Baibala.
Ui.
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

HE KAAO - NO - PIKOIAKAALALA !
Ke Keiki akamai i ka Pana.
HELU 5.

A hala aku la na waa kaulua me Mainele ma, oia me kona poe hoa eha, a o Mainele ka lima, o ko o Oahu aku nei; e holo ana lakou la a kau na waa i Hamakua ma. A ma ia wa hoi, hiki mai ana ua wahi kanaka nei, o Waiakea kona inoa, e kau ana no kona wahi waa, ninau iho la keia i ka poe e noho ana ilaila, "Ua holo aku nei paha na kaulua o makou ?" "Ae," wahi a na kamaaina, "A i hea oe?" wahi a na kamaaina ; "I ka makaikai aku nei au, aia i mole ka malihini." O ka hoomakaukau iho la no ia oia nei i kahi waa ona, a ee ae la, a ia wa, ninau mai la o Pikoiakaalala, "Holo kou waa a hea?" "E hoi ana no au i Hawaii," olelo mai o Pikoiakaalala, "E aho hoi ha o kaua ke holo pu me oe, i ikeia'ku hoi o Hawaii." "Ee mai," wahi a Waiakea ; o ke ee aku la no ia o Pikoiakaalala me kahi puolo kapa no ona, no ka mea, aia no ilaila kana mea paahana. O ka holo aku ia no ia o laua nei a kau ana laua nei i ka lae o Kawaihoa, ike aku la o Pikoiakaalala i na iole ana i ike mua'i, i haiia ma ka Helu mua; oia hoi o Hahaiole ma. Oia keia mau iole e Kau ana i ka pali, o ka pana aku la no ia o Pikoiakaalala, ku no ua mau iole la, o ka loa o kahi i paiia'ku ai, ua like me aha mile paha me ka hapa. A o ke kii aku la no ia o Pikoiakaalala i kana puu, a hoi mai la a kahi waa o laua nei; a o Mainele ma hoi, ua kau aku la lakou la i Halelono i Molokai. A o ka holo aku la no ia o laua nei a ka moana o Kaiwi laua nei, ike aku la o Pikoiakaalala i kekahi iole nui o Akiakiiole ka inoa, aia no kela wahi i Haleolono ma Molokai ; a ia laua e holo ana, ia wa olelo aku la o Pikoiakaalala ia Waiakea, "He iole hoi kela," pane mai la o Waiakea, "aia i hea ia iole ?" "Aia i Molokai," o ka pana aku la no ia o Pikoiakaalala a ku ka iole, olelo aku la o Pikoiakaalala ia Waiakea, "E wiki kaua, aia ke hakaka mai la ka iole me kuu pua." A ia Waiakea i lohe ai i keia leo o Pikoiakaalala i ka hakaka o ka iole me ka pua ana, nolaila, komo holookoa iho la ka manao kahaha ia ia, no ka mea hoi, i ka moana kulipolipo no keia a laua e kamailio nei, a pana no i ka moana me ke kokoke aina ole aku, nolaila no ko Waiakea manao kanalua. A ia laua nei i pae ai ilaila, hele pu aku la laua me Waiakea ; a ike pono iho la ua wahi Waiakea nei i ke ko io ana o ka Pikoiakaalala olelo ana iaia i ka moana, a me kona ike maoli ana iho hoi kekahi i ke akamai lua ole o keia keiki, oiai aole no i loaa ka inoa iaia ; a huki mai la o Pikoiakaalala i kana pua. Moe iho la laua i Haleolono; a aia hoi o Mainele ma i Kaunakahakai kahi i pae ai; a ao ae la, holo aku la lakou la, a holo aku la no hoi laua nei mahope, a kau laua nei i ka wai hoopuapuai, ike aku la no o Pikoiakaalala i ka iole iuka o Kalamaula, aia no kela wahi i Kalae, i waena'e, i Palaau o uka aku o laila; a o ko laua nei wahi hoi i kau ai, aia i Kawela malalo iki aku, o ka loa o kahi o ka iole i noho ai mai kahi a laua i lana ai, ua like me aiwa mile paha ; a pana aku aku la o Pikoiakaalala i ka pua ana, a ku aku la ka iole. A pae laua nei i Kaunakahakai, kii ana o Pikoiakaalala i kona pua, a o ka inoa o ua iole la o Pohoaiole.
            A loaa ka pua ana, o ka hoi mai la no ia ; a moe laua i Kaunakahakai. A ao ae, holo no laua nei; a o Mainele ma hoi ua pae i Lahaina, o ke kolu ia o ka la ; a ia laua nei no e holo ana i ka moana o Pailolo, ike aku la no o Pikoiakaalala i kekahi iole iuka o Lahaina, a ilaila no ka pana ana ana mai, ku no ka iole o Akiakaiole, aia no kela wahi mauka'e o Mala i Lahaina, o ka lima ia o na iole kupua i make ia Pikoiakaalala.
            O ka holo loa aku no hoi ia o Mainele ma a pae i Kohala ma Hawaii, a o laua nei aku no hoi a waena o ka moana o Alenuihaha, ike aku la o Pikoiakaalala i ka iole i ke kula o Kohala, o Wilnau ka inoa, o ka pana aku ia no ia a Pikoiakaalala a ku aku la ka iole; a mahope aku no hoi laua nei a pae ana i ka honua, a kii o Pikoiakaalala i kana pua ; aia hoi o Mainele ma i Kuikuipahu, a o laua nei aku no hoi a pae ana ilaila, aka nae, o Pikoiakaalala, ua pee oia iloko o ka ipu kapa o Waiakea, o kona mea i pee ai, no ka manao o ike mai o Mainele ma.

            Mamua'e nae o kona pee ana, olelo aku la ia ia Waiakea, "ina e ninau ia mai oe e Mainele ma i ke kumu o kou hiki wawe ana mai nei, alaila, e olelo aku oe penei, o ke kumu o ko'u hihi wawe ana mai nei, na ko'u Akua no, aia iloko o ka ipu ; a eia hoi, e nana aku auanei oe ma kahi e waiho ana o na ukana holo waa o lakou, ka hoe, ke ka-liu, alaila ea, e kali oe a moe lakou, alaila, e puhi oe i ke ahi."
            A pau ke aoao ana o Pikoiakaalala ia Waiakea, komo iho la ia iloko o ka ipu ; a pae aku la laua i kahi i pae ai o Mainele ma, e noho mai ana lakou la, o ke ahiahi hoi ia o ka lima o ka la ; ia Waiakea i pae aku ai, hooho like mai la o Mainele ma, "o oe mai la ia ?" "Ae," wahi a Waiakea, i poi mai ka hana ia oukou ma na awa pae waa, ua hala mai no oukou, a e pae pu ana no ka kakou i keia la hookahi, ninau mai la na hoe waa o Mainele, "Heaha la kou mea i hiki wawe mai nei?" " I hiki wawe mai nei au i ko'u Akua," "Aia i hea kou Akua?" wahi a na hoe waa, "Aia no iloko o kuu-ipu kapa ;" a pau ae la ko lakou olelo ana no ia mau mea, poeleele aku la, o ka pau mai la no ia i ka hiamoe no ka luhi i ka holo ana mai.
            A ike aku la o Waiakea ua pau loa lakou i ka hiamoe, alaila, holo aku la ia e ho-a i ke ahi i ka lakou la hoe, me ke ka-liu i ka ai ia e ke ahi, i ao ae ka hana i nana iho ka hana o ua poe la, aohe wahi hoe i koe, ua pau i ke ahi, a hoa-a nui iho la lakou no ka hoe ole e hiki aku ai i Hilo. Hele nui aku la e noi hoe i na kamaaina o Kohala, he ole ka loaa mai ; a o ka pii nui no ia iuka e kalai hoe ai, o ka puhalahio mai la no ia o Pikoiakaalala ma holo e ana mamua, a pae ana laua nei i Hilo, i kahi hoi o ke alii o Hawaii o Keawenuiaumi, a noho no laua nei ma ko Waiakea wahi, a o Waiakea no hoi ia wahi. Ninau mai la o Keawenuiaumi ia Waiakea, "Auhea la hoi ko oukou poe" "Aia no i Kohala," wahi a Waiakea. "Heaha ko lakou mea i noho ai ilaila ?" "I noho nui ilaila e kalai hoe ai na lakou, no ka mea, ua pau i ke ahi ka lakou hoe i ka po no a makou i hiki mai ai i Kohala, oia no ka po i pau ai na hoe i ke ahi, a i ala nui ae ka hana, aohe hoe ua pau loa i ke ahi, a ua olelo mai nei nae ia'u, hookahi paha o lakou malama ilaila e holo mai," a lohe o Keawenuiamahi i ke kumu o ko Mainele ma mea i hiki pu ole mai ai. A ma ia mau la mai, he wa ino ia o Hilo, hao mai la ka Uluaunui o ua aina la aole kahi mea paina e loaa. Ninau aku la o Pikoiakaalala ia Waiakea, “Aole nae paha he manu o keia uka aku nei la?" "He mea nui wale ia o ka manu o keia uka aku nei," wahi a Waiakea ; "e pii hoi ha kaua," wahi a Pikoiakaalala. Ae aku la no hoi o Waiakea, a o ka pii aku aku la no ia o laua nei a loko o Panaewa, o ka pana aku la no ia o Pikoiakaalala i ka manu, o ka Oo, ka Iiwi, ka Akakane, a me ka Ou, a ahu ka manu a laua nei, o ka hoi mai la no ia o laua nei a ka hale, a lawe aku la o Waiakea i kekahi manu na ke alii Keawenuiaumi.

            Pela no laua i hana mau ai i na la he nui, oiai aole i hiki mai o Mainele ma. A kekahi la ae, pii hou laua nei i ka pana manu hou ; a ia laua i hiki ai i kahi mau a laua e pii ai, alaila, ninau aku la o Pikoiakaalala ia Waiakea, "Aia i hea kahi o ua mau manu hanaino waa nei?" "Aia no ma waho aku o Panaewa," "e pii hoi ha kaua i ike au" wahi a Pikoiakaalala.
            O ka hele aku la no ia o laua a hiki, a ike aku la o Pikoiakaalala i kahi i kau ai na manu hanaino waa, a me ke kahua kahi hoi e kalai ai na kahuna a Keawenuiaumi, o ka inoa oia wahi, o Kalehuapueo, aia no kela wahi makai ae o Kaluaopele, mauka'e o Olaa, iwaena konu o ka ulu-laau, he ahua nae, ina e hiki ilaila, e hiki ia oe ke nana mai ia kai o Hilo, me kou ike maopopo no nae ia kai, he loihi no nae, ua ane hiki paha i ka 27 mile ka loa ; a hoi aku la no laua i kai o Hilo, e like no me ka mea mau i ke kaumaha i ka manu i na la a pau a laua e hele ai ; a he mea mau no hoi ia laua ka lawe pinepine aku i manu na ke alii Keawekuiaumi, a o ka ke alii mea hoohuoi mau no hoi ia, no ka nui launa ole o ka manu, a he mea mau no hoi ia Keawenuiaumi ka ninaninau mau ia Waiakea kona kahu, i ka mea nana i hoomake ina manu he nui, i kela ano manu i keia ano manu. Eia na inoa pakahi o na manu a Pikoiakaalala i pana ai i mea ai no ka wa maka pehu o Hilo. O ka Oo, ka Iiwi, ka Ou, ka Akakane, ka Amakihi, a me ka Mamo, o na manu ai-lehua no a pau o ka uka i Olaa a me ka nahele laau loloa o Panaewa ; oia mau manu ka ke keiki Pikoiakaalala i pana'i, a o ka Waiakea hoi ia e haawi aku ai i ke alii nui, me na'lii malalo iho, na kaukaualii, na puali, me na koa a me na kanaka hoi o ke alii.

            A no ka ninau mau o Keawenuiaumi i ka mea nana i pana kela mau manu i hoike ia'e la maluna, alaila, hai aku la o Waiakea penei : "He wahi aikane no na'u." "No hea ?" wahi a ke alii, "no Oahu mai no," alaila ninau mai la o Keawenuiaumi, "O wai ka inoa oia aikane au ?" "O wai la, aole i hai mai i kona inoa ia'u," wahi a Waiakea, he oiaio no hoi paha ia, no ka mea hoi, aole no i ike na mea a pau o Pikoiakaalala keia, aole no hoi i hai i kona inoa ia Waiakea ; aka nae, o na hana akamai a pau a Pikoiaakalala kana i ike ai, mai ko laua holo ana mai o Oahu aku a hiki i keia wahi e holo ia'e nei, a ua hoopaa loa o Waiakea i kana mea i ike ai, no ke akamai lua ole o ua aikane nei ana, (Pikoiakaalala) oia hoi na pana ana i na iole mai Oahu mai a hiki ma Kohala i Hawaii.
            [E waiho iki iho kakou i ka hoonioniolo ana no Pikoiakaalala ke keiki o Kauai o Manokalanipo, a me Waiakea hoi kahi kanaka o Kauakanilehua o Hilo Hanakahi, a e kuehu ae kakou i ka lehu o kapuahi no Mainele a me na hoe waa.]

            Ia Mainele ma i noho ai iuka o Kohala i ke kalai hoe, a hala hookahi malama, a loaa ka hoe, alaila, makaukau na waa e holo aku i Hilo, kahi hoi o ke alii nana i hoouna aku e kii ia Mainele. A hiki o Mainele ma i Hilo, ua makaukau mua hoi ka ai, ka puaa, me na mea no hoi a pau e lawa ai ka malihini; a o ke o no hoi ia i pii ai e puna i ko Keawenuiaumi enemi mau.
            O ka hoomaka iho la no ia o ka pii o Mainele me ke alii, a me na kanaka a pau he nui, a o ka poe makaikai no hoi o kela wahi keia wahi o Hilo a me Puna. A hiki no hoi o Mainele i ke kahua kahi kalai-waa, a ike iho la nae i ke kumu koa kahi e kau mau ai ua mau manu nei, aole nae he ikeia'ku o na enemi o ke alii, no ka mea hoi, aia no a koele ke koi i ka waa, alaila, o ka manawa iho la no ia e lele mai ai o ua mau manu nei a kau i ke kumu o kekahi koa nui. Hookoele no hoi na kahuna a ke alii i kekahi kaele waa kahiko no a lakou mamua i haalele ai, i mea hoi e lohe ai ua mau manu la, alaila lele mai, oiai o ka laua hana mau ia ke lohe i kekahi koi e koele ana, o ka manawa no ia e hiki ai, me ko laua manao paha he kalai-wa, no ka mea, o ko laua enemi nui hoi ia o ke kalaiwaa. A he oi no hoi o ua manu pololei nui wale i ke koho e mai no mamua i na olelo hooiloilo, e olelo mai ai penei: "E Keawenuiaumi e ! haalele ia he waa ino, he waa puha, ua loli kaele." Aole no hoi ma ko Keawenuiaumi waa wale no ka laua hana e hooiloilo ai, o ka waa o kela kanaka keia kanaka ka laua e hana'i.
            O ka lele mai la no ia o ua mau manu la a kau mai la iluna, ma ko laua wahi mau e kau ai. I ua mau manu la no a kau mai, ike aku la no hoi o Mainele, ke akamai kaulana ; o kona manawa iho la no ia i haalele koke ae ai i kana mea make, me ka olelo kaena e ana'e mamua o kona hookuu ana i kana pua, penei no kana, “Heaha la ke kumu o ke ku ole ana o keia mau manu i ka poe i hele mai ai e pana i keia mau manu, ma ke kua paha ka pana ana i ku ole ai ? No ka mea, he nui na kino, a he kokoke loa no hoi laua e kau mai nei, aole paha e hala ana ka'u pua ia laua." A lohe ae la ke alii, a me ka aha kanaka e ku pu ana me ia, (Mainele) olioli nui ae la lakou. O ke kuu aku la no ia o Mainele i kana pua, me kona manao hoi e ku aku na manu ia ia, he ole ka hoi ua mea he ku aku, mai ku no nae, o ka pololi ana o ka pua a ku no i ka mino kahiko o na manu, oia no ka mea i hala'i, o ka hoomau aku la no ia o Mainele i kana hana i kaulana ai o ka pana, oi pana wale a la aohe wahi mea ku aku o na manu, a po ia la, moe iho la no o Keawenuiaumi me Mainele, a me na kanaka a pau ilaila.
            A i ke ao ana'e no, oia ka lua o ka la, i lawa no i ka maamaama ana'e, o ko Mainele manawa iho la no ia e pana'i, me ke ake nui e ku na enemi mau o ke alii, aole no hoi he komo wahi ai iki i kona opu, a no ke ku ole o na manu, olelo ae la ia i ke alii e hana i laau alanui nona e pii aku ai iluna o ke kumu koa, i kokoke i kahi o ua mau manu nei e kau ana, me kona manao a kokoke iki ae, alaila ku ke pana'e. A paa ke alanui, pii ae la o Mainele alaila, pana ae la no ia i na manu, oi pana wale no ia la a ahiahi, aohe no he mea a ku iki, a moe hou no ilaila.
          A ao ae la, o ke kolu ia o ka la, alua no hoi alapii, i mea hoi o kokoke ae ai o ka pana no hoi ka Mainele, o ka nana no hoi ka ke alii, a me na kanaka iluna, me ke ake nui e ku aku ana no ia Mainele na manu, hele no hoi a uakaha ka a-i o ke alii, a nalulu ka lae, me na kanaka a pau i ka ua mea o ke kali ana no ke ku o na manu i ke akamai kaulana o Mainele, a po wale no ke kolu o ka la, aohe no he ku o na manu.
          Moe no a ao ae, o ka ha ia o ka la, a akolu hoi alapii o ka hana ana, e like no me ka Mainele e olelo ai, pela no ke alii e olelo ai i kona poe kanaka e hana, a ane kokoke loa o Mainele ma kahi a na manu e kau ai, o kana no ka pana, oi pana wale no a aohe no he ku o ua mau manu la, he akamai no hoi o Mainele i ka pana, he akamai no hoi na manu i ka alo ana i ka Mainele mea make e lele aku ana he pua.
          A po iho la ka ha o ka la, moe no ke alii, me na kanaka a pau, a ao ae la, o ka lima ia o ka la, aha no hoi alapii o ka hana ana, a ia hana ana o ke alapii, ua kokoke loa i kahi a na enemi e kau mau ai, a e lalau ae no o Mainele i na manu me kona mau lima, e loaa no, aole no hoi i ike na manu i ke kokoke loa o ke alapii, kahi hoi a Mainele e noho ana, a haalele la hoi i ko laua wahi e kau mua ai, i loa no i ka po a ao ae no, o ka na kahuna hana mau no hoi ka hookoele me ke koi i na kaele-waa e waiho ana ; o ka na manu mea mau no hoi ia o ke kau mau ana ma ko laua wahi mau. A kau mai la no hoi na manu, oiai ua hiki ae o Mainele iluna o kahi i hana ia nona, i na manu no a kau mai, o ko Mainele lalau ae la no ia me kona mau lima, alo ae la no na manu, oi lalau wale o Mainele me kona mau lima huluhulu a aole he loaa iki o na manu. Hele no hoi a uluhua o Mainele i na manu, me he hoa hakaka kanaka la. A o ke alii hoi o Keawenuiaumi, ua hele a uiha, a luhi, a uakaha ka a-i, a me kona poe kanaka pu kekahi, oi noke wale o Mainele i ka lalau lima a aohe he loaa iki o na manu, a po wale ka lima o ka la, moe no ilaila a ao ae o ke ono ia o ka la, ike ae la o Mainele ua ao, hoomaka ae la ia e pii iluna o kahi ana e hopu ai i na manu, alaila pane mai la o Keawenuiaumi, "E Mainele akamai ole i ka pana e ; e pii ana oe i hea ?" "E pii ana au e hopu i na manu," wahi a Mainele, alaila, pane mai la o Keawenuiaumi, "Aole au i upu i ka'u kaikamahine maikai a na ke kanaka akamai i ka hopu lima i kuu mau enemi, i upu au i ka'u mea maikai a na ke kanaka akamai i ka pana, e like hoi me oe e Mainele, wahi a ka poe i ike ia oe; a no ko'u lohe ana hoi ia oe he akamai lua ole i ka pana, hoouna aku ai au i ko'u mau hoe waa ponoi, me ko'u mau waa kapu, no'u wale iho no, aole no hai; a ka inoa he akamai io oe, aole ka, hoi iho ilalo," o ka hoi iho la no ia o Mainele me ka hilahila nui.
(Aole i pau.)

I ka Poe mahi Pulupulu o Hawaii nei.

            No ka hiki mai o ka manawa e kukala aku ai i na makana no ka hooulu palapala ana iloko o ka makahiki 1865, ke hai aku nei au, ua hookomoia mai na inoa kanaka he 123 o na mea e imi ana i na makana a'u i hai aku ai. Ua malama no au i ka palapala pololei maloko o kekahi Buke okoa, a houluuluia iho ka nui o na pauna a kela mea keia mea i lawe mai ai ia'u; eia au ke hai aku nei i na makana,
MAKANA 1. He $50.00 ia KOA o Punaluu, Oahu, he 4603 na pauna.
MAKANA 2. He $30.00 ia KUPIHEA o Molokai, he 3615 pauna.
MAKANA 3. He $20.00 ia KANAHELUAUMOKU, Oahu, he 2867 pauna.
MAKANA 4. He $10.00 ia KUAIMOKU, Kona, Hawaii, he 2403 pauna.
MAKANA 5. He $10.00 ia NATANIELA, no Waialua, he 2292 pauna.
MAKANA 6. He $5.00, me ka Buke Kuokoa ia MAKAEHA, Molokai, he 1786 pauna.
MAKANA 7. Ekolu Buke Kuokoa, ia KALANIPOO, Waimea, Oahu, he 1583 pauna.

MAKANA 8. Ekolu Buke Kuokoa ia F. THOMAS, Molokai, he 1310 pauna.
          Oia na kanaka nana i lawe mai i ka nui loa o na pauna pulupulu iloko o ka makahiki 1865. Nolaila, me ka oluolu a me ka hauoli, ke haawi aku nei au i na makana a'u i hoohiki ai, no ka mea ua loaa pono ia. Ke lana nei hoi kuu manao e lawe olioli ia aku ia, e like me ka'u e olioli nei i ka haawi ana. Pela no e hiki ia oukou ke hoolako pono i na ohana a oukou.
          He minamina nui ko'u no ka make ana o kekahi o ka poe e lawe ana i na makana, o kekahi mea ikaika oi i ka mahi pulupulu, oia o Kalanipoo ma Waimea, e ili aku paha auanei kona ikaika i ka hana maluna o hai.
          Ano hoi, e na makamaka o'u, ke noi ikaika aku nei au ia oukou, e hooikaika nui i keia hana maikai o ka mahi pulupulu, a e hoomau malaila. Ke ike nei paha oukou i keia wa i ke kupono o ko oukou mau aina a keia mahi ana, i ka hiki wawe o kona ulu ana, a i ka nui loa o kona hua ana, a haule wale iho na popo keokeo iloko o ko oukou mau poli. E ike auanei oukou, ka poe e i mahi nei i ka eka hookahi, a elua na eka, a i ekolu wale paha ; i ka manawa mahope, e hiki no ke mahi i na eka he 10, he 20, a he 50 paha, me ka mama like pu me keia. Ke makemake nei au e paipai ia oukou i keia hana, a e ike i na hoahanau Hawaii o'u e hana ikaika ana, e loaa ai na waiwai, me na hale maikai, i oluolu ai na home o oukou no na wahine me na keiki, me na dala e loaa ai i na mea hoaahu ia lakou, a me na mea e pono ai ka noho ana.
            I mea hoike ia oukou i ka oiaio o kuu manao, ke kala hou aku nei au i kekahi papa makana hou no keia makahiki aku nei. Ina e malama ia kuu ola ana, e haawi aku no au i ka poe kanaka he umi, e lawe mai ana i ka nui loa o na pauna pulupulu, e like me ia i kakauia maloko o ka buke a'u e malama ai, mai Ianuari 1 a hiki i Dekemaba 31, 1866, na makana nui mamuli o keia papa. No ka mea, ke makemake nei au e mahele me oukou i na hua o ka oukou hana.
            MAKANA 1. E uku no au i kekahi kanaka maoli e kanu ana i ka Pulupulu Si Ailana i na eka he umi a keu paha, ke hoohua mai ia i na pauna pulupulu he 10,000 a oi paha, mai Ianuali 1 a hiki i Dek. 31, 1866, i ka makana gula he - - $200.00
            MAKANA 2 - - - $100.00
            MAKANA 3 - - - $50.00
            MAKANA 4 - - - $10.00

          MAKANA 5 - - - $20.00
          MAKANA 6 - - - $20.00
            MAKAKA 7 He WILI PULUPULU.
          MAKANA 8 HE WILI PULUPULU.
          MAKANA 9. 4 na Buke KUOKOA i humuhumuia.
          MAKANA 10. 4 na Buke KUOKOA i humuhumuia.
          EIA KEKAHI; - No ka ike ole paha o oukou a pau loa i ke kanu a me ka malama maikai ana i ke kihapai Pulupulu, eia no kekahi mau rula kokua i ka mahi pono ana i ka Pulupulu.

NA RULA NO KA MAHI PULUPULU.

            1. E palau, a e waele paha i ka mala, e hoopau ana i na laau a me na nahelehele, e like me ka mahi ko, a me ka mahi uwala ana.
          2. E hoopuni i ka aina i ka pa i komo ole na holoholona.
          3. E imi a loaa na anoano maikai mai Honolulu aku, ka mea e loaa ana me ke kuai ole.
          4. E wae no ke kanu ana i na anoano nui a eleele, oia hoi na mea Si Ailana. Mai kanu i na anoano liilii, a huluhulu. Oia na mea Helu 2.
          5. Mamua o ke kanu ana, e hoomau no i na anoano iloko o ka wai baka, i ka wai