Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 3, 20 January 1866 — Kokua ka Haole i ka Palaualelo. [ARTICLE]

Kokua ka Haole i ka Palaualelo.

Ma ka pule i kaahope iho nei, ua puka ae maioko o ka Nupepa haole o ke Aupuni. he oielo hoopohala na kekahi haoie, a penei no kana mau oielo : ,4 O kekahi haoie kuai pulupuiu ma Houa manao oia e hai i na kanaka maoii i ka pomaikai o ka hoouluAa i ka pulupuiu ma kana mau Oieio HoolahK, i hoomau loiniia ; a niaioko o laila, ua haa- 1 wi p ae oia, h« mau makana i ka poe kanu nui ika pulupulu. Ma ko'u kaaheie ana ma kekahi mau Apana o keia mau mokupuni, ua ike au i ka lehulehu wale o na mala pulupulu, e hauie \vaie ana na hua, a e hooinaunauna waieia ana, a na ia kumu i hookikina mai ia'u e ninau ike kumu. Aua haiia mai au, o ka pulupulu, ua hooleiieiia iluna o na lima o na kanaka maoli e ka haole kuai puiupuiu, (oia o H. M. Wini) o Honolulu, ka mea hoi nana i haawi mai i na hua pulupuiu, me ka haawi mai i kumukuai paa no ka puiupulu ikawa e ulu ai. Aka, aole nae oia i hana pela, ua hoi liope oia, a ua haaieie iho i na kanaka maoli iiihune e kau iluna o ka nele ; a ua nui loa na poe i poho, a liio. " A ke waiawalaau nei na kanaka me ka olelo iho, " poho i ka haole," a he makemake nui ko lakou e iilo aku ka lakou mau pulupuiu, a haalele i ke kanu pulupulu ana. A ke manao waie nei lakou, o na makana i hoolahaia, he mau mea hooianalana wale no ia, i mea e kanu nui ai na kanaka i ka pulupulu." E na makamaka Hawaii, ke ike pu ae la no kakou i ka oielo hoopohala a keia haole, a e manao ana anei kakou, he oiaio kana mau olelo ? Aole, aole loa. lla hai nkea'e kela, i mea nou e ke kanaka Hawaii e haalele ai i ka oihana kanu puiupulu, a miki mai na haole, liio ia lakou la ka pomaikai, a nele iho la no oe ke kanaka Hawaii, ka mea nona ka aina. A o kou anee mau iho la no ia malaio o na pupupu hale o ka īlihune a me ka nele. A, ina no ka makana oka pulupulu koni hoohaiahaia no ka ioaa ole ia m, ke hai aku nei makou, aole no e loaa i kahi mea ua elua kauna na wnhi eke, aka, aia no i ka mea ua kanu nui i ka pulapulu, e like la me Koa o Punaiuu, a me kekahi mau kanaka e iho. E nana aku no hoi kakou ma ka Helu elua oka Nupepa huakoa o keia makahiki, a e ike no kakou i na inoa pakahi o na kanaku i i na makana, no ke kanu pulupulu aria i ka makahiki i kunewa hope aku nei. Ua haawiia no ia lakou e like me ka hoolaha mua »»ia a ko kakou makamaka iokomaikai. hoi o H. M. Wini. O ka nui na kanaka ana i haawi nei i na makana no ka pulupulu, ewalu. 0 ka mua, oia no o &oa o Punaluu, ua hoi dku ia'me na dala makana waie he 50, a he okoa no ke kumukuai o na paona pulupulu, he 4X)03. A peia aku no a pau na kanaka ewalu. A pehea kak<mjia kanaka mahi pulupulu, e haalele waie anei kauou ! ii'a oihana mahi» ai, me ka ike aku i ka makana nui kauiele 1 haawiia īka mea kanu nui ? Aole, e hele imua, aole ka hoi i hope 4 " imua ke alo •e na pokii a make." Aole oka hoolohe i ka ke kanaka palaualelo, a mai noho hoi a hoowahawaha i ka oihana mahiai, oiai he oihana hanohano nui ia ma ke ao nei. He oiaio no paha, ua hooemi iki iho paha o Wini i ke kumukuai o ka pulupulu, aka, ua hana no uae i ke kauiike mawoena ou a me ia. Aka, aole nae hoi oia ke kumu e haalele ino ai i ke kanu pulupuiu ana, oiai, he waiwai popopo ole ia. Mai puni no nae hoi kakou no na oleio hoopohala a keia haole, o nele loa auanei kakou na kanaka kupa o ka aina. jNoka Haulam (Howlasdlsland:) —Ua hoi raai ka haku hana ona kanaka Hawaii ma keia aiha i hoike ia ae la maluna ma Honolulu nei. Aua halawai mai oia nie makou," a hai mai !a oia i ka nui o na kanaka Hawaii ma Haulani, he 30, eiwa kanaka i hoi mai nei; & e hoi hou ana no ua haka hana la o kanaka i Hauiani ke holo ae ka moku. Eia kahi mea ana i hoike roai t i ko lakou noho ana aku malaiia aoie i loaa ka punawai, hookahi wai, o ka wai a ka ua; a mamua iho o ka holo ana mai nei i Honoluhi iwi, ua loaa he punawai. Nui ka wai, lawa no na kanaka he 30, me na puan, miula» a hoomaunaona ika wai. 1 kinohi ka o ka huai ia ana oua puuawai la, hohono ka wai roe he aila honua ta ka, a iiuiiu iho ka, pau ka hohono, a ono ka wai ke inu aku.