Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 4, 27 January 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Mau Luna Hou no ke Kuokea no Hilo Paliku.

            Ua kohoia na inoa malalo nei i mau Luna no ke Kuokoa. Mai makau oukou e na makamaka o ko kakou Kilohana, e haawi aku i ko oukou mau dala ia lakou. A ke @ nei ka Lunahooponopono o ke Kuokea i keia mau Luna Hou, e palapala koke mai @ nui o na palapala i makemakeia ma ko oukou mau apana. E mahuahua ana paha i kona makahiki mamua o kela i hala. Eia na inoa.

            Wahahama no Puuohua,

            Luhilea " Honohina,

            W. P. Zataio " Hakalau,

            Polani " Kawainui,

            Kalana " Onomea,

Kekukahiko ka Luna mai Kealia, a Honaunau, o Kona, Hawaii.

NO KE KUOKOA

            E olioli ana paha ko kakou mau makamaka i ka lohe e mahuahua iki ana na Nupepa e laweia ana i keia makahiki mamua o kela i hala. Aia a akaka lea, alaila e hoolahaia ana na inoa o na Lana ikaika, me ka nui o na nupepa a lakou i lawe ai.

 

Pane aku i ka hoaloha.

            Ke olelo mai nei nae oe, i ka hele ka o ka Halepule Peleula a piha i ka hiki mua ana mai a ka Bihopa Staley, malia paha ua oiaio ia wahi olelo au, no ka mea, aole io no paha e ole ka hele nui o na kanaka e makaikai i ua hoomana la i kinohi, e like ine ko lakou hele nui ana i ka wa kinohou o nu keaka lio, a me na keaka e ae e hiki mai ai, aka, aole oia hele ana e makaikai ke kumu e manaoia ai, he hiaai na kanaka Hawaii ma ia hoomana. Aohe pili iki o kau hoopilipili, aka, eia no olelo hilu loa a ua Holanikuiho nei,--oia kana mau olelo e i ana no ka piha loa o ka halepule o Peleula, i na hoahanau o ia aoao, nolaila hookaawale ia ka pule ana a na hoahanau haole, a me na hoahanau Hawaii, he oioi keia mau olelo no Maui Hikina, no ka mea, aohe oiaio iki o ia mau olelo; ua maopopo no ke kumu i hookaawaleia ai ka manawa pule o na haole, a me na kanaka maoli, oia hoi keia. Ina e pule hui, alaila, ina ma ka olelo Enelani e hoomaka ai, alaila aole e lohe na kanaka maoli i ke ano o ka olelo a ke kahuna; a pela no hoi ina ma ka olelo Hawaii e kamailio ai ke kahuna, alaila aole e maopopo kana olelo i na haole, oia ke kumu i hookaawale ia ai, aole no ka piha loa, a me ke kuku o na hoahanau iluna, ke minamina nei makou i ka ike iho ke hookamolamola mai nei Holaniku i ka oiaio; a me he mea la, e hoopipili aku ana mamuli o ka mea ana e pale nei, oia ka Bihopa o Okepoda, ka manao ole i ka oiaio ke hiki mai ke kuakoko ana no ka hoomo ana, no ka hoino ana i na kahuna Kalawina, a no ka manao iho no nae palia i ka mahalo ia mai e kekahi poe, no ke kokua i ka Bihopa ke kumu o ka wikiwiki ana e moepoo, mamuli o na olelo oiaio anei ana e hoopuka mai nei ka oiaio.

            No na olelo ana e pai ana i na palapala hoopii a na apana o keia mau Mokupuni i ka Bihopa; e hoouna aku i mau kahuna no lakou, ke i nei makou he oiaio aku la paha, aia nae ko makou manaoio a pai'a ua mau palapala la; a me na inoa o ka poe nana i kakau mai ua mau palapala hoopii la. E pono ia oe e Holaniku e nana i ka olelo a na nupepa o Enelani, a me Amerika, no na olelo oiaio ole, i hoopuka ia e ka Bihopa o Okepoda ma na wahi i hai ia mamua ae nei.

            Ua kapa makou ia oe e Holaniku he hoaaloha no ka Bihopa Staley, a me kona poe, no kou hai ana mai i na palapala hoopii he lehulehu wale (paha) i hoouna ia mai i ka Binopa Staley, mai ua apana mai o keia pae moku, a o olua wale no paha kai ike ia mau palapala hoopii, aole paha i ike ka poe o na apana i oleloia nona mai ua mau palapala hoopii nei.

            Ke waiho nei na Kumu Kalawina me na hapa a lakou i hana ai no keia lahuikanaka, a me keia pae moku, ua hele mai lakou, a ua kanu iho i ka lakou hua o ka naauao, a me ka pono, a ua kupu ae ua hua la, ua kawowo a ua oo, a ua hua mai i kana hua maikai o ka ike, a me ka naauoa.  Ua malama loa ia ae nei o Hawaii ei a puni ia hua, a o keia lahui kanaka holookoa ko lakou hoike no ia mea, he mea no ia i huna ole ia, e waiho ana no ia me ke akea, ma ka loa a me ka laula o ka aina. A oia lahuikanaka no, ke noho mai i Lunakauawai no na mea e pili ana no na hana a na kumu Kalavina o onei, a me na olelo e olelo ia nei ma na aina e, e ka Bihopa o Okepoda a me ka Bihopa Staley e kapa ana i keia lahui he lahui hupo, a he lahui ilikole. E nana i na pomaikai i henaia e ka Bihopa o Honolulu no keia lahui, a pela hoi i ka na kumu Kalavina i hana ai, a na lakou no e olelo mai ia mea.

             E hele oe ma Ewa.

             He Kikane kou moku.

 

            MAEMAE MAOLI.--I keia mau la, ua ike iho makou i ka mikiala o kekahi Luna aupuni i ka hoomaemae ana iho nei i ka Hale Leta o Honolulu nei, a eia oia ke ku nei me ke ano hou.      Ua kapiliia no hoi ma kona kaupoku, he hale aleo nana moku, a ua hele kela a kaulei lua i ka lewa ke nana'ku.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, IANUARI 27, 1866.

 

            " O ke kaulike ana o ka pono kono balota no na mea a pau, he maikai paha ia i kekahi mau lahuikanaka, aka, aole ia he pono no la lahui a pau. Ma Amerika Hui i keia wa, ke ninau nui ia nei ka pono o ka ae ana i ka poe i noao kauwakuapaa iho nei ma na Mokuaina Hema e koho balota.He ninau nui keia e hoopaapaa ia nei malaila. Owai la na kanaka he pono ke loheia ko lakou leo ma ke kau anu i na kanawai no ke Aupuni? Ua maopopo no. o ka poe kuleana paa iloko o ka aina, aole hoi o kela kanaka keia kanaka e ae wale ana i ka manao o ka mea lapuwale, a e makaukau ana hoi e haawi i kona balota no ke kumukuai kiekie, a e ake ana hoi e koho pinepine malalo o na inoa okoa. Ua kaulana nae ka hana ana pela malalo o ke Kumukanawai kahiko o keia mau Mokupuni, a kekahi poe e kokua nei. Malalo o keia Kumukanawai, aia a loaa kekahi haawina waiwai, alaila, hiki i ke kanaka ke koho balota ; ma ia mea ua pale ia aku ka lehulehu naaupo.         Oiai e kue ana kekahi poe i keia, ke ulu nei no ka ike o ka poe naauao i keia, o ka mea kuleana iloko o ka aina, o ka mea ohana, a oihana hoi, he oi ka pono e ike ia kona leo iloko o na Ahakuka o ke Aupuni i ko ka mea palaualelo wale, ka mea hoi nohe ona waiwai, aole no hoi oia manao nui i ka hoololi ia o na kanawai."

            Ua unuhi ia no olelo maluna noloko ae o ka nupepa haole Aupuni. Pela ke ano o ke kamailio ana o na Loio Aupuni i ko lakou kokua ana i ka mea pono ole, ka mea i makemake ole ia e ka lehulehu. Eia ke ano nui o ia kamailio a na; o na kauwa kuapaa o ka Hema, ka poe i noho pio i na la a pau loa o ko lakou ola ana, he poe naaupo, ike ole i ka heluhelu a me ke kakau, aohe pono ke ae ia lakou e koho balota. A no ka mea, aole i ae koke ia kela poe kauwakuapaa naaupo e komo i na pono o ke koho balota i ka hemo ana o ko lakou mau paa, nolaila he pono loa ko kakou Kumukanawai, a nolaila hoi, aohe pono ke ae ia ko Hawaii e koho balota.

            E nana iki kakou i keia. Ua like anei ke ano o ka noho ana o na kanaka Hawaii me ko Amerika poe kauwakuapaa? Aole loa. Aole kane, wahine, a keiki ma keia Aapuni i ao ole ia i ka heluhelu nie ke kakau lima; ua ao ia no hoi lakou i na pono o ka noho lahui ana, i ka pili kupono iwaena o na'lii me na makaainana, iwaena o na haku me na kauwa.  Ma keia mau mea ua oi aku ka ike o ko Hawaii i ko kekahi mau lahui e. He okoa, a okoa loa ka noho ana o ko Amerika poe kauwa kuapaa, aole wahi lihi like iki me ko Hawaii poe makaainana. Aole no hoi he pono ke lawe ia mai ke kauwakuapaa i mea hoohalike, a i kumu alakai no ka hoole ia ana o ka pono koho balot e ko kakou kumu Kanawai

            O ke kumu hoohalike a na Kuhina Aupuni i hoike mai ai, oia hoi na kauwakuapaa, he hoike maopopo loa ia e kokua ana i ka manao e haawi i ka pono o ke koho balota i na mea a pau iwaena o ka poe Hawaii. Ke i nei lakou no ka naaupo ka o ua poe kauwakuapaa nei, aohe pono ia lakou ke koho balota; a nolaila, aole ka he pono i ko Hawaii ke koho,--ma ia mea, ua hoohalike lakou i na kanaka Hawaii me he poe kauwakuapaa la. Pela io ka hapa nui o ko Hawaii nei i keia wa, ma na pono pili aupuni, he poe kauwakuapaa lakou. Eia wale no kahi i like ole ai lakou me na nika o Amerika; oiai aole i ae ia na nika e koho balota, aole no hoi lakou i auhau ia. Aka, ke mau nei o kikiki ana o ka auhau maluna o ke kanaka Hawaii i ae ole ia e koho balota.  Ina e aua ia ka pono o ke koho balota ana, alaila aole pono ke auhau ia. Ina hana o Amerika a me kekahi mau aupuni o Europa i na inea kaumaha me lakou no ia, aole hoi ia he kumu e ukali ai o Hawaii ma ko lakou mau kapuai. He pono e haawi like ia na pono aupuni i ka poe ili ula ula me na ili keokeo.

            O ke Kumukanawai Hawaii e kau nei maluna o kakou, he mea hookaumaha ia; nokamea, ma ia Kumukanawai, ua keehiia ke kanaka ilihune, no kona ilihune ana.            Hilahila wale ke aloha hookamani o na haole, ka poe nana i hana ko kakou Kumukanawai i mea e paa ai ka waha o kanaka Hawaii, ka poe i maa i ke koho balota no na makahiki he iwakalua i hala ae nei, no keia kumu hookahi o ka ilihune, hookahi no nae ka auhau like ana o na kino me ka poe waiwai! I ka nana ku, e lilo ana ko kakou aupuni i aupuni haole. O ko kakou Kumukanawai, he kumukanawai no ka haole, no ka mea, na hookiekie ia ka haole, a ua hoohaahaa ia ke kanaka Hawaii. Ke komo liilii mai nei ka haole iloko o na pono o kanaka Hawaii; ke lawe wale ia nei na pono o ka Hawaii ma kena aina ponoi. He mea pono no i kekahi poe haole ke lawelawe iloko o na oihana aupuni e pono ai. Aka, aole ia he kumu pono e kapa ai ka nupepa i ka poe makaainana ponoi o keia aina, he "poe palaualelo wale," a "he lehulehu naaupo," i ike ole i ka hooponopono ana i ko lakou aupuni. Na ia "poe palaualelo wale" me ia "lehulehu naaupo" e kokua mau nei i ke ola makahiki o ka mea nana i kakau i na manao iloko o ka nupepa        Aupuni a makou i lawe mai ai maluna o keia kumu manao ana! Na ia "poe palaualelo wale" me ia "lehulehu naaupo" e hawi nei i na kaukani dala i ka makahiki no ke ola o na Kuhina! Na ia "poe palaualelo wale" me ia "lehulehu naaupo" i hapai ae ia Hawaii a kau oia iluna o kilohana! "Palaualelo wale," ea? "Lehulehu naaupo," ea? Ke hai aku nei makou, oia "poe palaualelo wale" a me ia "lehulehu naaupo," o ka hapa nui no ia o na inakaainana o ke 'Lii! He iwi a he olona lakou no ke Aupuni Hawaii. He poe aloha Alii, aloha Aupuni, aloha aina lakou a pau. Ina aohe lakou. aole Aupuni. Pono anei i ka nupepa aupuni. ka waha o na Kuhina, e olelo i na keiki o kona hale iho, he         "poe palaualelo wale," a he "lehulehu naaupo?"

            He mau olelo koikoi paha keia i ka noonoo ana a kekahi poe, aka, he oiaio ka makou e kamailio nei. Ke kokua nei makou ma ka aoao o na kupa Hawaii, ka poe nona ka aina. E nana iki kakou i ke ano o ko kakou noho ana i keia wa. Eia kakou he aupuni, he poe kupa Hawaii ka nui o kakou. He Moi Hawaii ko kakou, a he Aupuni Hawaii no hoi.      He poe waiwai ole ka hapa nui o na kanaka, aka, he poe manao maikai no i na malihini. He poe miki no hoi ma ka hana na kupa Hawaii. ma ko lakou ano iho. Ua hele a kuonoono kekahi poe mamulio ko lakou ike i ka hana. Malalo o ke Kumukana wai kahiko, ua kaheaia na mea a pau e kuka pu ma ka hana ana i na Kanawai, ma ia mea, ua alakaiia ka manao maikai o ka lehulehu iloko o na mea e pili ana i ke Aupuni; a ua noonoo kela a me keia i na mea e pono ai. Aka, no ke ko ole ana o ka makemake o na Kuhina, manao iho la lakou e hoopau ia Kumukanawai, a e hoopaa i ka waha o ka lehulehu Hawaii. O ke kumu io maoli no ia o ka laweia ana'ku o ia Kumukanawai.  Hao lakou i keia pono nui, hoopaa lakou i ka waha o ka lehulehu, alaila, haliu ae la a nuku mai i na makaainana i ka "palaualelo" a i " ka lehulehu naaupo!" Ma keia Aupuni he 17,000 a keu na kanaka i auhau ia ; aole paha elua tausani o lakou i ae ia e oho balota, o ka hapa nui o lakou, mai ka umikumamaha a i ka umikumamalima tausani, he poe "palaualelo wale," wahi a na Kuhina, a he "lehulehu naaupo," a ke hoohalike nei ia lakou me he poe nika kauwakuapaa la! Keu ka hoino ia o Hawaii e kona poe Kuhina haole!

            Ina aia iwaena o na Kuhina kekahi kanaka hookahii i aa e kokua i ka pono, ina iwaena o lakou kekahi kanaka i aloha ia Hawaii, a i na kupa Hawaii, alaila, e ku mai oia a kokua mamuli o ka hana ana i ke Kumukanawai hou e pono like ai ke kanaka Hawaii ilihune me ka haole waiwai, aole hoi o ka pakaha wale i ka ko Hawaii no ko na ilihune. Na ia Kumukanawai hou e kahea i na kanaka a pau i k@ ana, "e hele mai oukou a pau loa, ka poe i nuhau ia, a e noho iho iloko o ke ola a me ka pono i waihoia mai no oukou e ke AKUA me KAMEHAMEHA. Alaila, e ku mai auanei o Hawaii a waiho aku i kona aahu kanikau, alaila, e pau kona kumakena ana. Ke kali nei oia i ka mea nana e hooluolu.

            Ua lawe makou i na manao i hoike ia maluna no loko ae o ka nupepa P. C. Advertiser, kekahi o na pepa o keia kulanakauhale. He mea oluolu no hoi no makou ka ike ana iwaena o kakou i kekahi poe kanaka keokeo e kokua ikaika ana i na pono o na kupa o ka ama. He nu pepa no na haole ma keia aina, a ke hapai nui nei ia i ka pono o kanaka Hawaii, ke paa nei ia ia Hawaii iluna, a ke koi nei ia e weheia na pono no ke kanaka Hawaii e like me ka haole, aole o ka hoohaiki i ka ka Hawaii, a hooakea i ka ka malihini! Aole anei ia he mea e hilahila ai ke Au Okoa, ia nupepa Hawaii a kakou, i kona kokua ana e hoopaa i ka waha o ka lehulehu o keia aina, a haawi i na pono nui o ke Aupuni i ka poe waiwai wale no, a ina haole? "He me ole ke kanaka Hawaii ilihune, he mea nui ka haole waiwai," wahi ana me kona hoa haole.

 

Na Mea Hou o ke Alo Alii.

            O ko makou olioli mau noia o ka ike aku i ko kakou MOI ALIIOLANI KAPUAIWA, e noho ana me ke Ola oluolu kupono a maikai. I ka Poaono iho nei o kela pule, ua lawe ia'ku oia e ka mokuahi Pele a hiki ma Hanauma, ma ka Hikina Hema o Oahu nei. Aia oia ke hooluana la malaila, e nanea ana i ke aheahe makani a ka hoolua, a me ka lele mai a na ehu-kai oia wahi.          A ua hele wale aku la paha a eaea-kai.

            O ke Ola o ke Alii, ka Mea Kiekie ke Kama Alii Wahine, Kalohelani, he oluolu maikai no i keia mau la.

            O ke Ola o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, he oluolu mau loa no, a ke ike pinepie ia nei no oia e ka lehulehu, he maikai kona Ola.

            Ke Ola o ka Moi Wahine kane make Hakaleleponi, he maikai no.

            O ke Ola o ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, he oluolu kupono no, aia no oia wa Waikiki kahi e noho mau nei.

 

            NO KA MOKU NAHIENAENA.--I ka hoi ana mai nei o keia moku a waho ae o Hana, Maui loaa oia i ka makani ikaika, upapuia aku kekahi kewe, o ka naha no ia o ka waapa, a hele aku la ia iloko ke kai, koe mai no hookahi waapa. Minamina wale no ka hoi ka waapa! Aole nae hoi a ia mea, o ke ola paha ka mea nui ina e make ka moku.

 

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                         Ma ke ahiahi o ka Poakolu iho nei, ua ku mai o Mele Hilo ma Honolulu nei.

 

            HE NAIA.--Ua poloaiia mai makou, ua pae ae ka he naia ma kekahi aoao o Waialua, a ua puhiia ke kelekele i aila e kahi poe.

 

            NO KE KULA KAIKAMAHINE O WAIALUA.--Ua lawa na haumana he 50 o ua kula la. No Hawaii he 15. no Maui he 15. no Oahu he 16. no Kauai e 3, no Maikonisia 1, huiia he 50.

 

            E NANI ANA KA HALEPULE O EWA: Ua lohe mai makou, ke hamo hou ia nei i ka puna, e na makamaka o Nuuhiva, e noho nei me Rev. J. Bikanele o Ewa. O ka pa lepo mawaho mai o ka halepule, e wawahi ia ana a e hana ia ana i pa-laau.

 

HE MAU MEA PAE MA WAIALUA.--Ua lohe mai makou, ua pae ae he maou pahu mai ka moana mai, he pahu alani, a he pahu aila. Ua manaoia. oia mau mea kekahi o na mea i kiolaia ai e ke Kapena o Emalaina.

 

PAA HOU.--O ka Hale-mahu hoomaemae ko paa o Honolulu nei, ua paa pono loa i keia wa he mau mekini hou iho nei kekahi ona. Ua kapili ia iho nei a paa, a e hoomaka ana paha i kaaa hana mau i keia mau la aku.

 

            UA HOOHIOLOIA.--Ua lohe wale mai makou, ua hoohioloia ka puka uahi o ka hale puhi-ko ma Waikapu, Maui, iloko iho nei o keia wa makani. A aia ka hale ke ku olohelohe la.

 

KUAI KUDALA.--Ma ke ahiahi o ka po Poalua i hala ae nei, ua kuai kudalaia na buke a ka Mea Hanohano R. C. Wale. Aole no paha he kuai kudala buke nui ana e like la me keia kuai kudala ana.

 

HAULE MAI KE KIA-MOKU MAI.--I ka Poakahi i hala ae nei, ua haule kekahi sela o luna o kekahi moku e ku ana ma ke awa o Honolulu uei, mai luna iho o ke kia hope a ilalo ma ka papahele. E ola ana paha aole paha? Aloha maoli no nae.

 

            AKAA IA E KA MAKANI.--Hoko o ka pa ana iho nei o keia makani nui ana, ua lawe holookoa ia'ku ko luna o ka hale kula kaikamahine o Makawao, a waiho wale iho no ko loko o ka hale na ka ua no e hele iloko, a o ke kaupoku waiho mai i kahi e. Aloha ino.

 

            KA HALE-POHAKU HOU.--I keia wa iho nei ua lohe inai makou, o na mea i uhi ia iho maluna o ka Hale-pohaku hou ma ke kihi o Alanui Nuuanu a me Alii, aole ia he mea kupono e pale aku ai i ka ua. Aole e like me ke pili papa-pohaku ka hele a kau wahi kulu ole iho ina o ke pili hale ia e kapiliia'i.

 

            KA MOOLELO O KAMOEAU:--Ua makaukau makou e hoopuka aku i keia moolelo aka hoi, o huikau auauei me ke Kaao o Pikoiakaalala, ke keiki akamai i ka pana iole, nolaila ke kali nei makou a pau ae na iole i ka panaia, alaila hoopuka ia aku ka moolelo o Kamoeau.

 

            UA HOLO AKU KA ILAMOKU.--Ma ke kakahiaka o ka la Sabati i hala aku nei, ua holo aku o Mika Paka (W. C. Parke) a me J. D. Halai maluna o ke kuna Emaline i Kona, Hawaii.           I holo aku nei laua e hooponopono i na waiwai a pau o Kapena (Preston Cummings) i make iho nei ina Honolulu.

 

            MAI POINO KA LIEUT. KUKINI (CUSHING.)--I ka wa a ka moku mahu kaua Amerika Lancaster i ku aku nei i Hilo, a o na'lii hoi, pii aku la a ma kahi kokoke i ka lua o Pele. Malaila i huli pu ai ka lio o Lieut Kukini a kau iho la maluna ona. A no ia mea, ua haki kekahi o na iwilei. No ka loaa ana a keia pilikia i ke ana piopioo o ka moku, ua kaumaha nui kona poe hoa'loha.

 

            MAU BUKE MANAWALEA.--Ma ka holo ana aku nei o ke kialua Hokuao, ua makana manawalea aku makou i na kanaka e noho ana ma na mokupuni o Mackee's a me Phenix, i na buke a me na nupepa o ke Keena o ka Nupepa Kuokoa.   A i na lakou e heluhelu iho i na nupepa, e ike no lakou i ke ano o ka noho ana o ke aupuni Hawaii nei, ka oluolu maikai a me ke kupono.

 

            NO KILAUEA.--I na e nana kakou ma kekahi mau olelo hoolaha a Green, e ike no auanei kakou, e olelo ana oia, ina e akaka loa ka poino o Kilauea no kona ili ana mai nei, e loaa hou no he mokuahi no ko kakou nei mau kai ma keia hope aku.            Aole paha ia mokuahi e like aku me ko Kilauea nui, e emi iki iho ana paha.  Aia no nae i ka kupono i ka maoao o ia Hui hooholo mokuahi.

 

            HOOKUI NA KAA.--Ma ka Poaono aku nei o kela pule, oia hoi Ianuari 20, ua hookui kekahi mau kaa lio ma ke alanui, Maunakea. He kaa lio no ka haole kekahi, a he kaa lio no ke kanaka kekahi.   I ka wa i hookui ai na kaa, ua hemohemo na ili kaa lio o kekahi kaa, a o kekahi hoi, o ia mau no.         Ua lawe ia ma ka Halewai ke kanaka Hawaii nona kekahi kaa, a ua hookolokoloia iho nei imua o ka Lunakanawai Hoomalu, a ua hoopaiia e like me kanawai o na kaa.      E nihi ka hele i ke kulanakauhale o huikau auanei. Aole no nae i hoopoinoia na ola o laua a elua.

 

            LELELIILII KA LEHU O KAPUAHI.--Ua poioaiia mai makou e kekahi o ko makou mau makamaka. i ke kuehu ana a ka makani i na hale he 15 ma Waihee.       mai ko lakou wahi i ku haaheo ae ai ; a he 10 hoi mau hale o Waiehu i keuhuia.  Weliweli no hoi na hana a ka makani ke apa mai.

 

            NA OLELO NAHENAHE:--Ua like lakou me na pua nani o ka Paredaiso, a ina io pela, alaila, e hoomau ma na olelo oluolu i na wa a pau; no ka mea, i ka wa e ehaeha ai ka naau. aole mea e ae e oluolu ai, o na olelo nahenahe wale no. Nolaila, e ka mea heluhelu, e hiipoi oe i keia mau rula.

 

            HOOKUPU DALA.--Ua hana mai makou i ko Kahauolono hooikaika ana ma ka hele aua iwaena o na kamaaina o Ewa e paipaiai i dala e kokua ai i ka hoomaemae ana i ka Luakini.          O ka nui o na dala i loaa mai ma ka hele ana ma na kauhale he 42, o ka nui hoi o na dala i loaa ma ka hookupu ana iloko o ka Luakini he $12.00

 

            HE AHAAINA.--Ma ka Poakolu iho nei, ua haawi ae o Lidia Kamakaeha Dominis i ahaaina ma Waikiki-kai, no na alii manuwa Lancaster. Ke mahalo nei no makou i kana hana nui, o ka hookipa ana me ka oluolu i ua poe la i oleloia maluna, ma ke kauoha ana'ku ia lakou e hele mai ma kana wahi ahaaina i hoomakaukau ai.

 

            HOONAUEUE IA KA HALEPULE NA WAILUKU. Ua hiki mai ka lohe ia makou nei, ma na la makani iho nei o kakou., ua hoonaueue ia ka Halepule ma Wailuku, Maui, a ua lele aku na pili o luna o ua Luakini la, a komo ma ka puka aniani o ka hale o Kililika. Ma kahi a ua pili la i komo aku ai, malaila wale no kahi naha. aole wahi naha e ae. O ka Luakini hoi, ua puka maluna o kaupoku, elua mau puka. A o ka hale hoi o ka poe hui kalepa kanaka o ia wahi no, ua hoohiolo ia.

 

            HOONEE IA KA HALEPULE MA WAIKANE.--Ua haiia mai ka lohe ia makou iloko iho nei ka o ka wa ino iho nei o kakou, oia hoi na la makani iho nei, ua hooneeia aku ka Halepule ma Waikane, mai ke kahua ana i ku mua iho nei. A eia oia ke ku nei, he mau kapuai ake ma kahi e mai kahi ana i ku mua ai.          Ua oluolu no nae makou i ka lohe ana mai, aole i hoopoino ia kekahi wahi o ia hale.

 

            HE LONO NO KA PELE--Ua hai ia mai makou e J. H. Maikunu, o Hilo, i ka ike ia ana o ka a aua o ka pele e kekahi mau kanaka kapilimanu; mauka pono no ka o Hilo ka a ana. O ke kumu i ike ia ai, i lohe ia ma ke pahu ma ka po o ka Poakahi la 8 o keia malama, a ao ae o ka Poalua ia, pii ka poe kapilimanu, a hiki i kahi e a ana o ka pele, o ka hoi no ko lakou la a hai i ko Hilo kai.

 

            HOOKUU LANAKILA LA MAI.--Ma ka Poakolu iho nei, ua hookuuia mai he 95 mau luina o ka moku kaua Amerika mauka nei o ka aina. Ua haawiia mai he 48 hora no lakou e hele ai mauka nei. A i ka wa e pau ai keia mau hora, alaila, e hoi aku lakou i ka moku, a e hookuuia mai he poe hou, a ma waena oia poe, he poe alae kekahi.

 

            EIA PAHA MA KA MOANA, AOLE PAHA?--O kekahi o ko kakou mau moku Hawaii oia o Mele o Hilo, aole oia i ike ia i keia wa.    Ua lohe mai makou, ua hualele oia ia Hilo ma ka la 13 o Ianuari nei, a ua holo mai i Honolulu nei. Eia nae ka mea kupanaha, aole oia i ku mai, aole no'hoi i lohe ia nona ma kekahi mau wahi e ae o kakou. No ke ano nawaliwali o keia moku, nolaila, aohe akaka iki, ua poho paha aole paha.

 

            NO HILO.--I ke ku ana mai nei o Nahienaena i ka Poakahi i hala aku nei, haiia mai la makou i ke kaikoo i ka ua, a me ka nui o ka wai o na kahawai, hue ia ae ka na piha a o uka, a me na opala o kanahele, a ku ae ka i Kaipalaoa na opala a ka wai. Eia hoi kahi mea i haiia mai o ka moku i holo e mai mamua o Nahienaena, o Mele Hilo, a ku e o Nahienaena i Honolulu nei.

 

            NO REV. M. KUAEA.--Ua kahea aku ka Ekalesia o Waialua, ia Rev. M. Kuaea, e hoomau i kona noho Kahu ana no lakou, a ua ae aku no kela i keia leo kahea. Ua olioli ioa no na hoahanau i kona ae ana mai e noho hou aku no i Kahu no lakou, a e hapai koke ana lakou e kukulu aku i hale noho nona. Pomaikai ko Waialua i ko lakou lohe mau ana i na olelo hooala manao a keia Kahunapule noiau, a naauao no hoi.

 

            HE POWA! HE POWA!!--Ma ka hora 10 o ka po Poakolu iho nei, ua powa iho elua mau kanaka Hawaii i kekahi luina moku o ka manuwa Amerika. ma kahi e kokoke ana i Halealii, ua pakele no nae ke ola o ka haole. Ua kui ia ka maka o ka haole, haehae ia hoi ka lolewawae, a laweia no hoi he mau dala mai kona pakeke ae. Iaia e waiho ana i ka ehaeha, kahea ae la ia me ka leo nui, "Ho-lina! Ho-lina!!" A'no ka nele maoli no i ka Makai ole, nolaila, ua holo aku ua mau kanaka powa la a ua nalowale. Hilahila ole maoli keia mau powa Hawaii! Aia maluna o kela mau powa ke alina eleele o ka hoinoia.    Aole paha laua i ike i na maka nunui e nana iho ana maluna o laua no ka laua hana i makemake ole ia ma ke Aupuni Hawaii nei.

 

            KULA LOIO.--I ka Poaono i hala aku nei la 20 o keia malama, ua akoakoa ae na haumana o ke kula loio ma ko lakou wahi e ao ai i na kia kaunu o nei mea he loio. Malaila e akoakoa ana ua hapaiia ae kekahi mau manao e pili ana i na pomaikai o na a aoao elua. oia hoi ke kumu a me na haumana : a ua kapae ia kekahi mau haumana.

 

            HALEPULE HOU MA KAHANA.--Ua loaa mai ia makou he palapala mai a S. M. Kapua mai o Kahana, Koolauloa, e hai mai ana i ka lokahi o na kanaka oia wahi e kukula i halepule, i wahi e hoomanaia'i ka inoa o ke Akua Mana ma ka lani. Ua paa loa ua helepule la i keia wa, wahi a ua mea kakau manao nei. Nolaila, aohe a makou mea nui e ae, o ka haawi wale aku no i ka mahalo i ka poe nana i kukulu a paa.

 

            HINA NA KAUHALE O WAIALUA.--Ua lohe mai nei makou, ua hina ilalo kekahi mau hale noho o kanaka ma Waialua, ua kulana e ka makani ikaika ma ka la 17 i hala ae nei Weliweli La ikaika o ka makani malaila a la a ia po a ao ae. wahi a na kamaaina. He aloha nui ko makou i ka poe i hoopoino ia Ke olelo mai nei na kamaama kahiko o Waialua, elua wale no paha ike ia ana o ka makani ikaika loa e like me keia iloko o na makahiki he kanakolu i hale ae nei. O Waialua kupolua la i ka lai," eia ka hoi he makani ino hoohiolo hale la ko laila.

 

            MAKE EMOOLE.--Ua loaa mai ia makou he palapala na S. K. Kupihe o Kalaupapa. Molokai, e hai mai ana i ka make emoole ana o Kekapu Waa o ia wahi no. O ke kumu o kona make ana i loaa i ka mai lua. akoko. Iaia no ka e noho ana me ke kino ikaika, aia hoi loaa koke iho la oia i ua mai la, a o ka lele loa no ia o ka hanu, a make loa.         Aloha ino ka mea i laweia aku la e ka mea menemene ole he make. A maluna iho o kona ohana ke kanikau aua o ko makea mau naau ehaeha.

 

            MAHALO IA HAWAII.--Ma ke meke a Hawaii e puka ana ma ka Aoao 4 o ko kakou pepe o keia la, ua ku maoli i ka imi a na puuwai. Akahi no makou a ike i kekaha mele oi loa o ka nani i unuhi in e Hawaii mai loko mai o ka olelo haole a i ka kakoa olelo.     A no ke komohia ana mai o ka mahalo ia Hawaii, oia no o Laiana. A ke manao wale nei makou e nui ana ka poe nana a makemake i ua mele la, e like me ko makou makemake e noho nei.

 

            KA PIA ANA E ANO HOU AT KA ALU-PALULE--Ina ua makemake kekahi poe no keia ano, alaila, penei no e hana ai: E ho-o i @oa aumake pilali Arabia i kuiia a wali loa iloko o kekahi kiaha a mea e ae no hoi, a @ iho i hookahi paina wai wela iloko, e like no nae me ka ikaika i makemakeia alaila, pani iho a paa, a ku a ao ka po, a i ke kakahiaka e kahee aku i ka wai iloko o kekahi ipuaku, me ke kuehu ole nae i ke oka, e pa@ iho hoi a paa, a hiki i ku wa e pia ai, alaila, e kioe iho i ua wai nei i hookahi puna @ ninini iho iloko o ka pia, a e hana aku no hoi e like me ka hana ana i ka pia lole.

 

            NO KA MOKUAHI EKAKE.--Ma ka Poalua o ka pule i hola iho nei, ua ike ia aku na hoailona mokuahi e kau mai ana ma Kain@ ki, alaila, pihoihoi iho ia ko makou ma@ me ka i ana o ka Ekale uo keia. Nolaila o ko makou pai iho la no ia ma kekahi nupepa a kakou i wahi hunahuna nona, aka ke kaalo ana mai ma keia aoao o Laeahi, ua ike ia aku la, o ka manuwa no i ku mua @ nei i Honolulu nei, a i holo aku hoi i Hilo. Nolaila, ke noi aku nei makou i ka lakou @ kai o ka poe i loaa ia ano nupepa, e k@ mai ia makou.

 

            E HAALELE ANA KA KEKAHI MAU MOKU KUNA HAWAII.--O ke aha ka mea e haaleleia ana? Kai noa no hoi o na ohua! auwe! i ke ahs iho la la hoi ? Kai noa no hoi no ke kana wai hou. Aia a he kapena ike i ka holomoku oiaio alaila holo i kapena, ni ele, o @ lilo ole no ia i kapena. O kekahi mau moku, he poe kapena ko lakou ua ike io i ka holomoku oiaio, a o kahi mau. moku aole he mau kapena i ike i ka holomoku oiaio ; aka ua minamina no na ona moku i na kapena o na moku o lakou, i kue ia e ke kanawa nolaila, olelo no kekahi ona moku, e holo no i kapena no ka ma@ ole nae e lawe i kekahi ohua. O ka moku kuna Kalama ia moku i kauohaia aole e lawe ohua.

 

            AOLE PELA:--Ua hai ke Au Okoa, ma Pawaa ka kahi a ke Kapena o ke kialua Dodo i lawe ai i kona ola ma ke oki ana ka lima me ka pahi umiumi. Aole pela, aole ma Pawaa ; aka, ma Kapaakea kahi i hanaia'i ia mea, a ua loaa ke kino ma@ o ua haole la ma ka pili pa mauka iho o ka hale o Lima.

            Aole no hoi pela kekahi mau mea e ae he nui wale a ke Au o hoolaha nei. He h@ no ke hoopii ia na huaolelo. "Aole pela, kaka pane awahia ana i ko makou mau pepa o kela pule iho nei. Aka, he makehewa paha ka hooponopono hou ana. Ina he makemake ko ka hoa e paio, ua makaukau makou no ia mea ; aka, no na haikaika ana me na nuku wale ana a kamalii, aohe o makou e nana'ku ia mea. Heaha la ia?