Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 4, 27 January 1866 — Page 3
This text was transcribed by: | Awaiaulu |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
waaKa Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
@ Tona Tatina, ne `keiki a Tatina @a – Ua pua kona noho ana ma na ku@n o Amer@@. A ke hoi mai nei i kona @@ au. He mea keia e olioli ai i ka@n@ mai o no Kupa o ka aina, e hapai @e kakou ma na hana e hapai ia ai ko @u lahui a I na kulana kiekie. Aole I @a @@@ whai e hana aku ai, ma Lahai@@@. @@ Wailuku paha, aia I ka make@ @@ kumu me na hoahanau.
@ome Naikai: - Ke kona nei moku I ko @oa po@ @akamaka heluhelu pepa e helu@ @@ I ke mele a Hawaii, aia ma ka ao@ha keia pepa. He mele kaulana ia Ka olelo Enelani, I haku ia e kekahi hao@@@@@@ ia ia e auwana ana ma Europa. @ noho malihini ai ma ka aina e, ua @@@ oi@ I ke aloha I ka aina hanau ma o@@ @ keia mele. E ao mau na makua @@ kumu I na keiki I ike I ke ano nui o @@a, @@ home. He mea ano nui ka @@iwaena o na lahui naauao; aohe no he home maikkai ma ke no nei oi aku @ @ honaka Hawaii. Pono ia oe e ke kuHawaii ke noaheo iho I ka I ann, “ Home @@@@ maikai, nole he lua o kuu home
@ @@@ ka moku mahe Lancaster E @@@@Kilauea. – I ka wa a ka moku @@ Lancaster e ku ann I Hilo, ua hoouna ia @@@papala mai a C. N. Spencer akua, e n@@ Ka Admimarla e kokua mai I ka mo@@@@ Kilauea ia ka ili ana ma Kawaihae. I k@@@@ ka Adimarala I ka palapala, ua @@ koke ia ke ahi e ho-a I wela ka wa@ @@@ ai ka mahu. Aole oin I hookaulua @@ hookahi hora mahope o kona ike am @@@ palapala. Ua holo mai ua moku @@@ @@a me kau pu mai no hoi o Poona@@@@ ma ke a@o pailaka. Aka ia lakou I @@ mai ma ka lae o Kohala, ua pa ika@@@, ua hoi hou aku lakou I Hilo. A @@@ auina la o ka Poalima iho nei, ua @@ mau oia ma ke awa o Honolulu nei, @ Hilo loa mai no Kana hoi ana mai. I @@@ ana aku nei i Hilo, ua oluolu pono @@@ moku noho ana, no ka oluolu pha Hilo luuluu I ka lehua.
Na Kanawai Hou I MANAOIA e HANA: - hana is ana he mau Kanawai hou, a ke @o @@@ ai, ekolu ka kumu manao a na Kuhi@@ e manao nei e hana, o ka mua, o ka ma@@ a@@ no na @@@ maluna o kekahi mau Hawaii I lawe ia mai, mai na nie e mai, @@ me ka papa, ka hao, me kekahi mau @ea e ai e ano like ana.
O Ka lua, ke manao wale ia uei e hana ia @na he daia pepa ma kei Aupuni, ma keia @au manawa aku. He nui loa ka poe e @@@ei I ka lohe ana I keia manao o na Ku@na, e hana ia aku ana he dala pepa. A e hea, e manao ana ue@i kakou e pomaikai @@ kakou ma keia dala pepa ke hoopukaia?@@@maopopo ia ka pomaikai o kakou ke ana ia a lilo i dala Aupuni.
O ke kola a na manao, o ka aie dala aku @@ Aupuni I kekahi pe mea dala I hooaha muiona dala. A e hoolio ia kekahi a @ o ia mau dala no na hemahema o ke Aupuni, a o kekahi hapa e hoaie aku I ka @@ kekahi poe mea dala o Enelani e uku e @@ na puo dala I ke Aupuni Hawaii nei, @a la uku panee I holo like no na makahiki @@ awakalua-kuamahahi. Inn pela ka manao a pa Kuhina, alaila, ke kumu nui loa ia @ kano aku ai I kea aupuni iloko o na ao polu uhu o ka aie I ke kanaka Iodaio Beri@ania. Ke manao ne makou aohe eleku Auna ke alo ike ole I keia hana. Ina makemake ke Aupuni e aie I ke dala e aie iho @o oia iloko o keia Aupuni, I na dala o ka oue Hawaii, aole ik ke dala a ke kanaka e, akamai I ka hoopukapuka. Ina kakou e @ana aku ia Meikio, ua puni hei oi I ka aie ua dala o Beritania, a eia oia ke noho nei loko e Ke kaumaha luuluu o ka aie. A pehea? e hele aku no anei kakou e aie ia wa@o: ka make no ho o ke Aupuni I ka puaa @e a mai ana ka imu.
Ka Ahahui Ekalesia o Oahu
I ka la 13 o Feberuali e halawai ana keia Aha ma Ewa. E hoomakaia ana paha kp hana I ka ho@ 10, o ke kakuhiakao ia Poalua elua o Feberuali.
Eia malolo na Kumuma@o no na Ekalesia, is haawina I kela halawai iho nei ma Waianae. He pono I na Kahu Ekalesia e makaala, a e paipai I ko lakou mau ekalsia @ makaukau ko Inkou mau kumumanao, a e kokua aku no hoi paha, I hemahema ole na kumumanao I ka heluhelu ana imua o ka Aha..
1. Heaha na hana kupono a kakou no na @uina Hawaii? Ekalasia o Kawiahao.
2. Heaha na hana I pili I na hoahanau Ekalesia e pono ai ke Aupuni o ka Haku? Ekalsia o Kaumakapili.
3. Heaha ke ano o ke kumukula e pono ai kaoa oihana? Ekalasia o Ewa.
4. Pono anei I ka Ekalesia e honnele ike Kahu i ka hale noho? Ekalesia o Waianae.
5. Pehea a pau ai ka heihei Lio a me na hewa a hahoi ana ia hana? Ekl. O Waialua.
6. Pehea e lilo ai no Kaikamahine Hawaii I pono uo keia aina? Ekalasia o Haula
7. He pono anei I ko Hawaii nei ma ka Hookomo nui ia ana mai o na Pake hana? Ekalesia o Waikane
8. Pehea la e koho ai ke Kahunapule I knoa Kumumanao Haiao? Ekl. O Kaneohe
9. He mea pono Aupuni I kumu e waiwai ai? Ekalesia o Waimanalo
10. Pehea e pau ai ka hoomana Kahiko o Hawaii nei? Ekalesia o Wailupe
Na Palapala
Mai Waimea Hawaii mai
Aloha oe e ke Kuokoa – Ua hoomaka iho nei ko makou makahiki hou me ka oluolu o ke kino, me ka lana maikai hoi o ka manao.
Aole pela keia inau la I hala iho nei, no ka mea aole o kana mai o ka makani a me ke anu o keia aina mauna. Ku ke ehu o ka lepo puehu I kai, he ahona iki nae o uka nei no ka paa o ka aina I ka mauu maikai. I ka hale wale iho no kuhi mai la hoi ka hau o kuahiwi, kuakea keokeo, aiai luna ole o ua Muna Kea nei. Ao Mauna Loa hoi, he hana okoa kana. I ka po he ahi pele kai ike ia aku, aia I Mokuaweoweo paha; I ke ao hoi ku mai ka uwahi o ua kapuahi nui la. I kakahiaka nei, he olai kou mea nana I hoala mai, weliweli ino hoi nei ainsa ku iwaens o ka moana.
Aka I ka la mua o ka makahiki, hoomama iki ia mai keia makani Moae ku o Hawaii, a nolaila ua maikai ko makou hele ana aku I ka ahaaina o ko makou`lii aina, oia hui o Pkana(Spencer). Pupupu ho kanaka o ka akooakoa ana mai I Puuloa, mai ka uka hui pipi o Pookanaka a ke kahao Puako. Lana paha ka manao o ke Kahunapule ia pela ka hel nui mai o kanak I ka la Sabati.
Eia ka maikai o keia ahaaina ana, o kanaka o ka aina. Oluolu na maka I ka ike ana aku I na holuana o ka noho ana, lulu ka lima o ka hoa kupa o keia aina anu, pela ka hui olioli ana me na poe I ke ole ia I no la e ae; pela ka hooinai ana I na wahi ohumu liilii o Ka makahiki I hala aku nei. Ina paha pela ka hoopau koke ia ana o na hew a pau loa.
Ua holo pono ka ahaaina, hui na kanaka maoli me na hapahaole, a me na haole, a hiki wale I ka haole malihini loa. Ua maika ka hale I no lau aloha aala o Hawaii, o ka maile me ka olapa. Kohu no hoi na aahu o kanaka, o na kane me na wahine.
Mahope o ka ahaaina, he mau pani kai ike ia aku. He mau mea hoowalea, a hoolea me ka haunuele ole. He alualu makapaa I ka hainaka kekahi, he pinanakia hapalaia i ka aila kekahi, a pela wale aku a hiki I ka heihei lio. Aohe I ikie ia aku he pili waiwai kekahi, I ko`u manao aole, aka ina pela, he keo ka lapuwale o ka poe hoolilo wale I ke dala a ke akua i haawi mai ai manua o ka holo ana o ko hai lio. Pela iho la ka maikai o ka Hapanuia a mokou o ka poe noho mauna.
Waimea, Hawaii, Januari 2 1866. C.
Ia J. Kaimiola
Ua heluhelu au iloko o ka nupepa ke Au Okoa, Helu 30, I kekani mau olelo wahahee loa au I pane ai ia Luakaha, penei: “Aole loa okou o ka ekalesia a Paulo I kukulu ai ma Roma a me Petero, aka o na keiki auwana lalau a Petero, Paulo,” wahi au. Aka, pehea kela pauku, “e hele okou, e no aku I na Lahui kanaka a pau. E noho pu no au me okou I na la a pau, a hiki aku I ka hope o keia ao,” Mat. 28:19,20. He mau keiki auwant lalau anei o Petero a me Paulo? “ O ka mea hoolohe ia okou, oia ke hoolohe mai ia`au,” Luk.10-16. Pehea o Kaimiola: Ua hoolohe anei ia Petero a me Paulo? Ua kauoha anei ia Petero a me Paulo? Ua Kauoha anei o Jesu ia Heneri VIII a me elixabeta e kukulu a kaua ekalesia ma Enelani? Ia wai ke kouoha ana e hele okou e ao aku? Ia Petero ma anei, ia HeneriVIII ma paha? I na aole no Petero a me Paulo I kukulu I ka ekalesia Roma, a nawai I kukulu? A nawai I kukulu I ekalesia maika na Heneri VIII a me Elisabeta anei? Aole auwana, aole lalau, he poe Hemolele ka! Heneri VIII a me Elisabeta!! Auwe! Weliweli ke hoomanao.
Ua olelo o Iseu in Petero, sole Ka! Heneri VIII e kukulu ana au I ko`u ekalesia malunaou, Petero aole ka! Maluna o HeneriVIII. E haawi aku au ia oe Petero I no ki o ke aupuni o ka lani, aole ka! Is Heneri o ke aupuni o ka lani, aole ka! Ia Heneri VVIII. Nai no ka! Ka nele loa.
Eia kekahi, o ka Pope no hoi kekahi hao wale I ke dla a ka poe ilihune. Owai ka inoa o ia Pope? Ehia ka nui o na dala ana I hao ai Owai ka inoa o ua poe ilihune la? Ma ka aina a kulanakauhale hea? Ma ka buke hea e loaaa`I ia kano?
Eia hou no ka poe Pope I luku ai me ka h@la ole maloko o ke kulanakueale o Pariea hookahi, ua olelo o Bossuet, ua lukuia 6,00 poe hoole pope. He wahahee hou keia a he hoopunipuna loa. E oluolu o Kaimiola e kuhikuhi mai I ka buke a Bossuet no ia mea. Us oleloia anei o Bossuet pela?
I mea e ikeia ai ka oiaio o keia luku ino loa ma Farani I ka A.D. 1572, e hoomaopopoia no me ka oiaio loa. A no kou hilinai loa I kou makaukau ma ka olelo Farani, La@na, a me Beritania. Nalaila, e oluolu oe e nani iho I ka Buke Moolelo Ekalesia M. De Berauit, Berestel, (Hist. Feet.
Vol IS, Liv. 65 pag.700.) Ua oleloia malaila, na ka poe hoole pope no ka hewa, no ke ake e kaili I ke aupuni o Farani no lakou, oia ke kumu I huhu ai o Kale IX, penei: “No ke kipi mau o ka poe hoole pope ma Farani, ua luku maoli o Kale IX, ke Alii o Farani I ua poe hoole pope kipi la. Ua ohonu hou ua poe la, e hoopau loa I ka hoomana Katollika ina Farani, no keia kumu, piha loa lakou I ka ukiuki, hele lakou me he mau Tiga la ma Dauphine, pepehi I na kahuna Katolika 256 me 112 moneka, pupuhii I ke ahi 900 kulanakuahale a me na kauhale, hai I no halekupapau, puhi I ke ahi o hoolei I ka lehu I ka makani, wawahiia na hale pule, hookapuia ka hoomana Katolika, kono ia na Katolika e hele I ka pule hoole pope; pepehi a kanu ola ia na kahuna, he pahu piha I ke koko o na Katolika kahi I auau ai na keiki a kekahi hoole pope, a pel@ ` ku.” Aole pau I ka haiia ka nui o na ino I hanaia ma na kulanakauhale, Valenete, Oleana, Liona, a mahope ma Nina, a pela`ku. I ka po ukoakoa hou na hoolepoe a hooholo e pepe hi I na Katolika a pau loa, nolaila, hou I ka pabi I na kahuna, a me na hoahanau 200 pololei iloko o kekahi luawai hohonu, me ka menemene ole I ka uwe a me ka mumulu loihi ana o ka poe e make ana; a he nui ka make I ke ao ana ae.
Ma Oreteze, lukuia na kahuna a me na moneka, kahe na auwai koko ma na hale a me na alanui, ua ulaula ka muliwai o Gve ike koko. Nai maoli ke nana`ku olioli pha o Kaimiola ke ike.
I ka la 24 o Augate, 1572, akoaakoa hou na kumu hoole pope 72 ma Orlean, paipai I na kanaka e kokua like I ke kipi ana, hoohiki na hoole pope e haawi I ko lakou mau waiwai I mea e kipakuia ai ke Alii a me kona makuahine mai Parisa aku. Oia ka moolelo oiaio o keia luku weliweli loa. Aole nae no ke ano hoomana keia luku ana. Aole no hoi he pope I hoala I keia manao kipi I ke alii.
Ua kokua na kahuna me na hoahanau Katolika I pakele ai na hoole pope I keia luku, a ua pakele io no kekahi poe o lakou. Ma Iolosa hoomaluia na hoole pope ma na hale maneka, ma Bourge hookipaia kekahi pe e na Katolita noho maile, ma Boredo, he nui ka poe I hoopakeleia e na kahuna a me na mea e ae. Ma Nime kahi I hanaino loa ai na hoole poe; na ka Epikopa o Li sieud, ko Lion, na na kahuna a me na moneka I huna I na hoole pope ma ko lakou mau hale a pakele, pela kekahi pe. Aole I pau I ka heluia na hana maikai a ka poe Katolita I no hoole pope @loko o keia au luku weliweli a ke alii.
Nolaila e hoopauia ana paha ke kuhihewa o ka lehulehu I alakai hewa ia Kaimiola no keia luku weliweli kapia na ka Pope. Me ka mahalo. T. Karistiano.
Haina O ka Ninau Hela a S. W. Pa.
Aia ma ka Helu 28 o ke Au Okoa o ka la 30 o Okatoba, ka Ninau @elu a S.W. Pa o Puna, hawaii, a penei ua ni@@u la: “He mau pahu poi na kekahi kanaka mahiai o Puna I hoailonaia penei, A.B.C. He auhau okoa ko kela phau keia pahu. I na e anoni pu in na paona 7 o ka A. me 5 o ka B. a me 8 o ka C. he $1.21, ka auhau o kekahi paona. I na e kawili pu ia I na paona 8 o ka A. me 10 o ka C, a me 5 o ka D. he $1.50, ka auhau o k@@@@@@paona. I kekahi la kuai lilo aku ia ia na paona S o ka A. me 10 o ka B. me 10 o ka C. a me 7 o ka D. I $48.00, a I kekahi la aku, kuai no ia I no paona 18 o ka A. me 15 o ka D. I $48.00. Heaha ka auhau o ka paona hookahi o kela pahu keia pahu?”
Ua oleloia;aia malalo o keia Ninau Helu, o ka makemake o ka mea nana I hoopuka ka ninau, na S.E.E. Papaai, aole puka ac. Mea no hoi paha aole @ lonaa. (he imi imi ka awa, he lakee ka ona) he mama nae I ke kukini I ka hoopuka ninau Helu; nolaila, ua kokua aku au I ka mea I ninau ia (S. E. K Papaai) eia malalo ka haina o u@ ninau la.
Haina; $1.00 ka auhau no paona hookahi o ka pahu ai A. $1.20 no ka paona o ka pahu ai B. 1.40 no ka paona o ka pahu ai C. $2.00 no ka paona o ka pahu ai D.
Aole anei oia? Na oukou no e ka poe I uluhia e ka naauao e kaana a e hooiaio, pela e ikea ai he oiaio; aole au I hookuu pu me keia ka`u hana, no ka mea, aole I waiho pu ia mai ia makemake e ke mea nana ka ninau, ina he hoopaapaa, mahope no; ua imi ia keia ninau e ka mea noa ka inoa malolo ma ke kumu hana o na mea “I kea ole ia eha.” Owau no me ka mahalo loa I ka makepono maoli o na paona ai o ka la hiki o Puna. J.H. Kaakua.
Mai Koolauloa Mai.
E ka Nuepa Kookoa E: aloha Oe: Kaala-paa o Kauholehau, o oe no ka Ale nana e ke`u nei ka aha lilo. Nau ia e hai aku I ka opala manao o ke kuaaina, ua kau wale ma ka paia a punahelu.
Eia mai no ia: Akahi no wau a ike I nei mea o ka makani ikaika launa ole o ka makani Kona ma Koolauloa nei. Ma na makahiki nae I hala ae nei, he wah makani no, he kikiao hookahi nae, aka, he mea e wale no iloko o keia makahikih.
Ua kanaha a oi ae na hale I hina I ka makani, aka hoi o ka mea nae I pakele ai ka nui o na hale, o ke koo ia ia na laau, o ka lawalawaia I no kaula, o ke kau I ka eha a me ka pohau maluna iho e na hale. Aole no kekahi mea I waiho wale I kona hale, ua hana no na kanaka a me na haole I mea e paa ai, aka, o Luka hanle o Puna luu, ekolu ona mau hale I hina I ka makani, a o kona
Waaa hali laiki hoi, ua nahaha no i ka makani, aka, ua kaumaha no kona manao no ka nahaha ana o kana mea hali ukana.
Auhea ho@ oukou e na makamaka a pau e noho ana mai Hawaii a Niihau, ua pakele makou I ka hilinai ana a ka huhu o ka Mea Mana Loa maluna o na wahi hale o makou, a pakele hoi ko makou mau hale kino. A ina nae hoi o keia makani ikaika a he mai luku. Ina paha ua pau loa, aole la he ahai lono. Ua like ka hana a ka makani me na koa e paikau ana I ka lalou mau pu, pela no ka makani I ka nana aku; ua like no hoi me ke kukuku ana o ka mahu imu, I ninini ia iho I ka wai, pela no ka ikaika o ka makani. Alua nae pule o ka pa ana. E hoomanao kakou I ka mea Mana Loa.
G.B. Ukeke.
Mokuloa, Koolauloa, Jan. 22.1S66.
He hoole manawaino iho ia.
Aia ma ka Helu 51 o ke Kuokoa, a me ka Helu 36 o ke Auokoa, ua homaikeike uhiuhi lau mamane mai o G. W. Poepoe ia ia iho, me ka olelo mai “aole au I olelo pela.” Aole ka uanei oe I olelo pela; ke hoike mai nei na mookeaka au I hoike aku ai I kahi mau kanaka o kahi mau aina kahi au I kaahele iho ai, ua olelo io no oe pela, pela mai no kahi lohe mai Honolulu mai.
Ke pane hou mai nei oe me ka i mai, no kuu ike ole I no @ula o ke kaukau ana, a no kuu
Ike ole I na rula o ke kakau ana, a no kuu hikiwawe ma ka lohe ana, a hakalia ole hoi ma ka hoopuka ana. He mau malama okoa elua a oi ae kuu hoomaopopo ana ia maa lohe mamua o kuu hoopuka ana’ku pela; a ua akahele loa no ka hana ana pela, o kau no ke kik@, ma ke Alaula paha auanei kahi, o ia ka ka rula o ke kakau ana. Ke pane hou mai nei oe, he hookiekie a ke kaena ko makou no ka huaolelo “n whai keiki o ka Atica Hailani (artic highland’s students,” pela ka’u I hope ai no ke Kuokoa. Ua haule ka huaolelo wahi a he I ka pono ma kahi o ka u ma ka huaolelo haulani.
Auhea ka hookiekie a me ke kaena, ke heluhelu iho oe penei la “Na whai keiki o ka Atica hailani.” Ua hoohalike iho makou I ko makou wahi home nei, me ka atica hailani ke anu, no ka mea, ke kokolo mai nei ka hau huihui o Maunaloa ma Karavine o Halai I keia mau kakahiaka.
Haohao nae paha oe ia wahi ka Artic Highlands, aia no ia ma ke komohana Akau o Ainaomaomao. Eia hou, he nai no hoi ia ua kauoha mai la oe ka haku aina e hoomakaukau ea, nolaila I I aku nei au i o’u mau wahi pokii e liuliu e mai, no ka manawa e puka mai ai ka haku aina o kakou, o hiki mai auanei kela ua hemahema kakou, ‘pau kakou I’ke kipaku ia.
I nui ke aho e na pokii, aia ia mea nani la o ke ahi a ka whine e ula wena mai la iluna o Mokauweoweo, e nana ia’iku ia mea nai, e envelope ae au I kahi leta a kakou. Me ke aloha I ka Luna o ke Kuokoa.
Josepa Nawahi
Hilo, Jan. 6 1866
Pakele ke ola
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
Ma ke ahiahi o ka la 13 o Januari 1866 nei, hora 6 paha a me ka hapa, hoihoi aku la au I kekahi haole alii manuwa o luna o Lancaster maluna o kuu wahi waa, me kuu manao no nae hoi e hiki pono ana iluna o ka moku, aole ka auanei. Kokoke paha mile mai ka aina aku a kahi I ku ai ka moku, aka, sole nae maua i kokoke loa aku I ka moku, o ka haki ae la no ia o ka ia ko mua o ua wahi waa nei, o ko manu luu aku la no ia iloko o ke kai I ka wa poeleele. Ia maua nae e au ana, kahea mai la ua haole nei ia`u me ka I ana mai, “ E Keoni! E malama pono oe ia`u a pae ola au I ka aina, alala, e uku no wau ia oe.” Pane aku la hoi wau iaia, “Mai makau oe. Aka, e paa kou mau lima I ka iako, a e nohe oe iloko o ka waa, oa owau ke honau ia oe a me ka waa I uka.” Ia manawa a’u i pane aku ai, lele koke mai la kela iluna o’u e waha ai, me ka manao paha e haalele ana wau ia ia. Pane hou ae la no wau iaia, “Ina paliki oe ia’u, aole kaua e ola, e make pu ana kaua.” A lohe kela ia olelo ana’e a’u. pea hou aku la kela ma kahi a’u I olelo mau aku ai, a hoau mai la wau I ka waa a me ka haole, a pae ola mai la maua iuka, oia ho: ka ho@@ @ la maua nae I pae ai iuka nei, oa opili loa ka haole, sole e hiki iaia ke hemo ae mai loko ae o ka waa; kii aku la nae au, a kauo se la a hiki ma kula, a hoihoi loa aku la au a hiki ma ko’u hale. A wehe ae la I na kapa pulu, o hookomo I ke kapa maloo, a inu wahi kiaha ko@e, a pumehana iho la. Pela iho la I pakele ai ke ola o keia haole. Eia no ma ke Kaikuono o Wiakea. Hilo keia pilikia. Me ka mahalo no.
A.W. Kaleh@amakanoe
Punahoa, Hilo, Ja. 13, 1866
Haina o na Ninau Baibala a T.W. P. Kaneakau Opio.
Ninau 1. Ma kahi hea o Gisera I pa mua ai ka hamare o Isera?
Haina. Ma ka maha e pili ana I ka paplima. Lunakanawai 4:21. E ke hoa, ua m@@uhane paha oe I ko wai kakau ai, a kakau iho la o (Gisera) a haalele oe ia Sisera ka oiaio ma ka Baibala.
Ninau 2. Ika wa owai I haiia mai ai ka inoa o Iehova?
Haina. I ka wa o Mose, Pukaana 3:15.
Ninau 3. Malama owai e ana aku ai o Iehovu i kona naau?
Haina. Malama o kona poe enemi, Ezek, 5:13, hapa waena oia pauku, (houluulu ia me ka Buke Hebera, ua a –na o Iehova.)
Ninau 4. Aia mahea o Gehena?
Haina. Aia ma ka hema o ke kulanakauhale o Jerusamema. (E nana I ka Buke Hoikehonua no ka Palapala Hemolele.) Owai kekahi inoa. Haina. Topeta. Ier. 7:31, 32. No keaha la I oleloia’I oia kahi noho o ka poe hewa? Haina, No ka aa loa ana o ke ahi malaila, a no ke ino loa. (e nana I ka Hoikehonua no ka Palapala Hemolele, aoao 53.)
Ninau 5. Ma na holoholona e hia I hawi ia mai ai ka mana o ke Aku?
Haina. Ma na holoholona ekou. Ka Hoki, Nahelu 22:28, 30. Na bipi wahine elua I lawe ai I ka pahu berita o Lehova, I Samuela 6: 7, 15. Ka Liona I malama ai ia Daniela iloko o ka lua, Daniela 6: 22.
Ninau 6. Heaha ke Kanawai I kakauia ma ka naau o ke kanaka?
Haina. Na olelo n Iehova, Ieremia 31:33,34
Ninau7. Owai ka inoa o ka mea laka ole a ke Akua I hana`I I hiki ole ai ia ke kanak ke hoolakalaka ia ia?
Haina. He alelo, Ikaoba 3:S.
Ninau 8. Heaha ka berita a Iehova e pili ana I ka io o ke kanaka?
Haina. Okipoepoe, Kinohi 17: 10, 11
Ninau 9. Heaka ke kaulahao mawaena o ke Akua a me ke kanaka?
Haina. Ua hemahema keia ninau au e ke hoa, nolaila, aole e haiia ka haina.
Ninau 10. Owai ke alii hope loa o Baburona?
Haina. Belehazara, Daniela 5:30. I ka make ana o Belehazara, lilo ke aupani I na ‘li@ o Persia.
Ninau 11. Owai ka inoa o ke Kaula ua like kona lae me ke daimana?
Haina. Ezekiela, Ezekiela 3:9.
Ninau 12. Heaha ka olelo kuikahi mawaena o Rababa a me Iosua?
Haina. Kula ualula, Iosua 2: 18
Oia na haina o na ninau au la e ke keiki Hawaii. Me ke aloha no.
Iosepa N. Falaile.
Pokii, Kona, Kauai, Nov. 20, 1865
Ua wehe I ka pili ua hemo
E Ka Nuppepa Kuokoa E: Aloha oe: I ka la 12 o Ianuari, ua wehe I ka pili ka noho hui ana o Assgut a me Reinhardt no haku hana nona ka hale puhi ko ma Kaiwiki nei; aneane alima makahiki ko laua noho like ana I nei mea o ka mahi ko aia nae ua kaawale aku o Reinhardt.
Ua ememi lua no kekahi mau kumu nui i ike ole ia e makou, o ka liuliu a me ka hele ana ka makou I ike, aia ma Hilo Kaona kahi1i noho ai o Reinhardt a me kana wahine a mau ohana.
Eia ka olelo nui a na kanaka o ka papa hana, hele o Kamana ka maka akau o keia hale puhi-ko. He oiaio; na Kamana na ano ho’I o Kaiwiki nei I hana, a he holo ka hana ke pilikia kekahi mea a ka hale puhi-ko-Hookahi haku I koe o mokou o Assegut, pale hoi ke kulua mai. He nuhou no keia, o ke “kaawale ana mailoko ae o ka nhol like ana. Puamana.
HANAU
Dec.16, hanau o Opa@@@@@w, @@ K@@@@@lani @@ Kae@@waiole
Jan 1, m@ Kala@@@alohe, Waikikiwaena, Hanau o H@@@@ k. na Kaiw@@@@@@@@me Kakaii
Jan.8 ma Kam@@@@ Waikiki-waena, hanau a K@@@@@@@@@@@ w.na @keke @@ @@@@@@
Jan 14, ma Wailupe, Oahu hanau o A@@@@@w. @ kam@@@@@@
Jan 16, ma Kaimuki, L@@@@@, hanu o J. Ua@ @ @@@aka me @ahi
Jan 14, ma Kama@@@@, hanau o Pik@@kaalala k, no Ka@@@@@@me K@@@@@@@@@
Dec. 7 ma Kawe@@@@@, Waikiki-kai, hanau o Ka@@@ k. na Kahe me Kahi@@
MAKE
Dec. 20, ma Ka@@@, Waikiki-kai, make o Kaa@@@@@ k.
Dec 22, ma @@ wahi no, make o Ma@@@@@@
Jan. 22, ma Kukaako, Ho@@@@, make o Na@@@@@@k.
Jan. 22, ma Kik@@@@@, H@@@@, make o N@@@@@@k.
Jan.4, ma Wailupe, Oahu. Make o Opa@@i. k.
Jan 12, ma Wailupe, make o Puu@@@ k.
Jan. 21, ma K@@@@,Na@@@@@, make o @@@ w.
OLELO HOOLAHA
EI KE AUA@KINAKANAKAAPAU,
ka a wahine m@@@ e
Kahalekala w,
Ua ha@@@@@ mai I ko mana wahi @@@ a me ka m@@@ aaa ke@@, a ke p@@ hele mai ea, akaia pule o @ @@ hewa @@@@@@ ma No@@@ @@ papa aku @@ I ka @@@ @@@ @@ ## @@@ @@@ e uje ka e a @ HALE, @ @ ka @@ @@@ ku Hale o homa mai I @@ @@@@@ @ @@@@@ @@ me ka Kaa@@@@ o ka aha.
Pak@
@17 @
Hae@@@@,Honol7lu, Os@@ Jan 22,@@@
MARE
Aa@-Kaam@@@@@. Ma Hoolu@, Lea 20, @@@@ o Rev @ H. @@@@@@ ne Kaa@@@@ w.
@@@@-Kai@@@@@@ma Honolulu. @@ @ @@@@ o Rev H, II Fa@@@@ @ @@@ me Ka@@@@@miaha w Nu Honolulu H@@@
P@@- Pik@@ Ma Ho@@@@ Jan 23, maria e Rev HM Pu@@@ @ @@@ @@@@Pa@@ w. Na Waikiki, Oahu @@@
Pppka@@- Kal@@@ Ma Ho@@@@ Jan. 23, @@@ @ Rev. H H Parka o Paak@@@@ k @@ Ka@@@@@ @
Pa@@@@-Mo@@@ Na Honolulu Jan 23, mar@@ o Rev. H.H Pa@@@@K. a@ M@@@@@ w.
Kah@@@-Ke@@@@ Ma Honolulu Jan 23. mare o Rev H.H Parka o Ka@ana @ @ P@@@ @ Kah@@@@@ w. do Kahaa@@ H@@@@
Hale PAI KII
AHA KO`O Hale Pai KII Ma
Monikahaae
Maw@@@ @@ HALEE AI PiPi @ ka Halekuai @Ka A@@@ @@@@ @@@ A@@@Pipu. He @@ @@ ke ku@@@@@ KII R.L. Keiki Chase)
Moa Pai Ku
@@@
Olelo Hoolaha
A KA
AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI
Moku Maoli Kuloko
O Ko
Hawaii Pae Aina
No Ka PILIKIA ANA MAI NEI O KA Mokuahi @Kilauea N@@@@@ @@@aba @@ na a@@@
“ONWARD,”
I KAWAIHAE, A ME HONOIPU
O Neti Mela
Hoi e holo mau ana ia i Lauaina, O A LBERAT
I HILO
AO ANE LAURIA
I WAIMEA a me KOLOA, Kauai.
Eia hui – I na e N @HA IO ke “Kilauea” ata@@, e hooholo k@ke ia aua no Le Mokuahi a moku m@@@ Kale ko o ku Hawaii Pae Aua
OLELO HOOLAHA
E Ike Auanei Na MEA a Pau. Owau o ka mea nona ka inoa mahalo @. Ke hookpau aku ue @kuu aina kaai.
I a Kuha,
E waiho ia ma Kalihi-Wanna, e pili ana me ka aina e MOEHONUA. Aole e bela wale kekahi holoholo@@, Lie, Hi@@ Moki, Mala, Hipa, Kao Paaaa aole kekahi @@@mau holohe Inoa I haiia mahina’e e hele wale makana o wa @@@@@ina a hele ka Lio, Bipi, Hoki, Niele, Hipa, Kao, Puaa, aole kekahi e keia mau holohoe Inoa I haiia mahina `e hele wale malama o wa aioa @@@ ina e hele ka Lio, Bipi, Hoki, Niula, Iipa, Kao, Puaa, e uku ia @@ no ke poo honkahi, ina I hoaa kekahi e keia mau holoholana I ku Hope, me ka luaaa ole mai o ka uku, al@lia, e hoopaa ia no ma ka Pa Aupuni. E hilo keia Hoiaha I mea paa e like @@ Kanawai. Eia na hope, o Kanekahu a me KAINAPAU.
M. AHOI@
217-@@@
Leieo, Oahu, Jan. 24, 1864
OLELO HOOLAHA
OWAU O KA MEA NOA KA INOA
MALAO INO NEI. Ke pap aku nei au ia oukou o na kanaka a pau no, na haole, na puaiki a me ua poke, mai hoaie mai oukoa I ka`u wahine wa@@
Ia KAIHUKU
No ka mea, ua haalele kumu ole mai oia la1a hele aku oia mamu@ o Kona makemake iho, a haalele mai la`au a me ko mana whai none, @@@ oia iua o@@ e haole mai iaia, aole @@ e ko@@@@ wahi none, no@ oia, iua oui @ e haole mai iaia, aohe @@ e hookaa aku he @@@ mai ou@@@ @@ maluna one ko nahoa poho
@ MANUHIA
Kaiopa, Honolulu, Jan 19, 1863 217@@ Lio Nalowale!
UA NALOWALE MAI KA MAHIKO aku m@ Nuuanu he Lio wahi@ elele he wahi kiko leoleo ma kooa mau maka O ka @@ @@@ ne, o Warren chamberlain @@@ Waialua. A na manao waia ia, ua hala ua Lio ia @@@ a ma ia aia pabe. O ka mea e @@ loi mai I ua L@ ia, e uhu kupuna ia aku no e
J H WOOD 216-@@
Olelo Hoolaha
E IKE AU A NEI NA KANA A PAU
Ea ma
Kapunahou
Nei he Leo aole I @@@ kana O@@ No Rip@@ keia Lio manaa O kna @@, he @@ opio @@@@ a ua bon@@@ ia panei III me kekahi kaha I kau ia maluna o kei mau hua @@ kona aha hema. Eia keahi, he bipi kane @@@@@ nui hina, me na peiao hao i@@ kaki@@ @@@@@@. @@@@@@@@@@ akau
216@@
Hale Kuai Hou!
UA WEHE AE NEI AU HE
Hale kuai Hou!
Ma Keopaka, Kona Hema, Hawaii, a, aia malaha a @@@@ lelo o na ano na hou a paa, keponoa no na haae, ma wahine, a me na keiki, no @ @@@@@makepono @@
O ka p@@ a p@@ e makemake ana e @@ I ka kakou Kefe@@ lawe mai @@ @@ @@ ai I kaa ke kamuawai @@ makepono ma ke @@@ @@@ a m@ ka loie paha e hele mai e ike maka e na mak@@@@
LiLI. RR NETILLE
Keopapa, Kona Hema, Hawaii, Nov. 21 1864 208 @@
OLELO HOOLAHA
EIKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nanoa mai. Owae o ka mana he inoa maia@ ike, he bo@@ aka nei na la W. E PII I mea @@@ @ @@@ ka @le Kaneohe, Koolaupoko. No@@@a ke kahea nei ana I @@ poe a pau I aie I kekahi waiwai ole Ha@@@ai ia ka wa e k@ai ana o aK@(PAKE) malaila e h@@@oukou I kau Hope i iioia ma keia O@@@ Hool@@@ a mana noe hawaii aa @@@ honokaa I ka poe I pau loa, a mai @@@ oukou I kekahi m@@e pi@@is @@@@ @@@@. AKAI PAK@
Honolulu. Dec. 14 18@@ 212-@@
OLELO HOOLAHA
EIKE AUANEI NA KANAK A PAU O@@@, X. K@@@@amaua, ma ka @@ @ I @@@ @@@ ia @@@@ @@ @@ K K@@@@@@@, o ka aina KUIA, LAHINA, Mokupuni o Mami Ca haawi mai oia @@`u, a oia aina k@`@ aba ja @@@@@ @@@ a ne ja g@@pii ana ma ke Kaa@@@@,@@ ka pa@@ e kau mai ana, a komo have paha ma @@ @@@ @@. @@ no hoi a @@ I @@ @@.
M. KKK@ANAOA
Honolulu, Januari 2,18@6 @@@