Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 4, 27 January 1866 — Untitled [ARTICLE]

" 0 ke kaulike nna o ka peno koho haioia no na enea «i pa'J. he maikai paha ia i kekahi mau lahuikanaka, ak'3, aole ia be p-3no no na lahui a pau. Ma Amenka Hui i keia wa, ke ninaa nai ia nei ka por»o o ka a* ana i ka poe 1 noho kauwakuapaa iho nei ma na Mokuaiua Hema e koho hiioia. He mnau nui k»?ia e hoopaapaa ut nei malaili. Ouai h m k"j nn k;i he pono ke loheia ko lakou !eo ma ke kau auu i na kanawai uo ke Aupum ? li;\ maopopo m. o ka poe kuleann paa iloko 0 ka ama, aoie hoi.o ke!a kanaka keia kanaka e ne wale ana i kn n.mnoo ka mea lapu« waie, a e makaukau ana hoi e haawi i kona h.Uola no ke kumukuai kiekie, a e ake aua hoi e koho pinepine maiaio o na inoa okoa. Ua kaulana nae ka hana ana peia malalo o ke Kumukanawai kahiko o keia mau Mokupuni, a kekahi poe e kokua nei. Maiaioo keia Kumukanawai, aia a ioaa kekahi haa\rina waiwai, aiaila, hiki I ke kanaka ke koho baiota ; ma ia inea ua pale ia aku ka lehuiehu naau}}<7. Oiai e kue ana kekahi poe 1 keia, ke ulu nei no ka ike o ka poe naauao i keia, o ka mea kuleana iioko o ka aina, o ka mea ohana, a oihana hui. he oi ka pono e ike ia kona leo iioko o na Ahakuka o ke Aupuni 1 ko ka mea paiaualeio wale, kainea hoi aoiie ona waiwai, aoie no hoi oia manao nui i ka hoololi m o na kanawni," Ua unuhi ia na oleio maluna noloko ae o ka nupepa haoie Aupuni. Peia ke ano o ke kamaiiio ana o na Loio Aupuni i ko lakou kokua ana i ka mea pono oie, ka mea i makemake ole ia eka lehulehu. Eia ke ano nui o ia kamailio ana; o na kauwa kuapia o ka Hema, ka poe i noho pio i na ia a pau ion o ko i ikou oin ana, he poe naaupo, ike oie i ka lu-luhelu a me ke kakaU, aohe pono ke ae ia lakou e koho balota. Ano ka mea, aoie i ne koke ia keia poe knuwakunpaa naaupo e komo i na pono o ke koho haiola i ka hemo ana o ko iakou mau mea paa, nolaila he pono loa ko knkou Kumukanawai, a nolaila hoi, aohe pono ke ae ia ko Hawaii e koho balota. E nana iki kakou i keia. Ua iike anei ke ano oka noho ana ona kanaka Hawaii me ko Amerika poe kauwnkunpan ? Aole ioa. Aole kane, wahine, a keiki rna keia Aapuni i ao oie ia i ka heiuheiu me ke kakau iima; uaoo ia no hoi lakou i na pono o ka noho iahui ana, i ka pili kupono iwaena o na'lii me na mnkaainnna, iwaena o na hnku me na kauwa. IMa keia mau mea ua oi aku ka ike o ko Uawaii i ko kekaln inau lahui e. He okoa, a okoa lon ka noiio ana o ko Ainerika poe kauwa kuupaa, nole wahi liin like iki me ko Hawaii poe makaainana. Aole no lioi he pono ke iuwe ia mai ke kauwa'kuapaa i mea hoohaiike, a i kumu alakai no ka hoolo ia ana o ka pono koho b\lot e ko kakou kumu Kaniwai

0 ke kumu hoohnlike a na Kuhina Aupuni i hoike mai ai, oia hoi na kauwakuapaa, he hoike maopopo loa ia e kokua ana i ka manao e haawi i ka pono o ke koho balota i na meii n pau iwaena o ka poe Hawaii. Ke i nei iakou no ka naaupo ka o ua poe kauwnkuapaa n'ei, aohe pono ia lakou ke koho bnlota; a nolailn, aole ka he pono i ko Hawaii ke koho,—ma ia mea, ua hoohalike lakou i na kanaka Hawaii me he poe kauwakuapaa la. Pela io ka lyipa nui oko ilawaii nei i keia wa, ma na pono pili aupuni, he poe kauwakuapaa lakou. Ei* wnle no kahi i liko ole ai lakou me na nika o Amenko; oiai noie iae ia na nika e koho balotii, aole no hoi inkou i auhau ia. Aka, ke mau nei 110 ka iliki ana o ka auhau maluna o ke kanaka Hawuii iae ole ia e koho balota. Ina e aua ia ka pono o ke koho balota ana, alaila aole pono ke auhau ia. Ina haua o Amerika a me kekahi mau au» puni o Euroixi i na inea kaumaha me lakou no ia, nole hoi ia he knmu e ukali ai o Hawaii ma ko lakou mau kapuai. He pono e haawi like ia na pono aupuni i ka poeili ulauln me iw ili keokeo.

O ke Kunmkannwai Hawaii e kau nei maluna o kakou, he mea hookaumaha in; nokamea, ma ia Kumukanawai, ua keehiia ke kanaka ilihune, nt> kona ilihune.ani. Hiiahila wale ke oloha hookamani o na haole, ka poe nana i hana ko kakou Kumukanawai i mea e paa ai ka waha o kanaka Hawaii, ka peie i maa i ke koho baiota no na makahiki he iwakalua i hala ae nei, no keia kumu hookahi o ka hookahi no nae ka auhail like ana o na kino me ka poe waiwai! I ka \u\na 'ku, e lilo ona ko kakou aupuni i wipuni haole. 0 ko kakou Kumukanawai, he kumukanawai no ka haole, no ka mea, ua hookiekie ia ku haoie, a ua hoohaahaa ia ke kninka Hawaii. Ke komo liilii mai nei ka haole iloko o na pono o kanaka Hawaii; ke 2awe wale ia nei na pono o ka Hawaii ma kena aina ponoi. He mea pono no i kekahi poe haole ke iaweiawe iioko o na oihana aupuni e pono ai. Aka, ao!e ia he kumu ponoe kapo ai ka nupepa i ka poe makaainana ponoi o keia aina, he poe palaualelo wale,** a M he lehulehu naaupo," i ike ole i kn hooponopono ana i ko lakou aupoei. Ka m " poe paUualek) ira!e" me ia "lehulehu naaupo" e kokua rnau nei i ke ok makahiki o ka mea nana i kakau i na manao iloko o k* napepa, Aupuni a makou i lawe mai ai maluna o keia kumu manaoana! Na ia u po© paiaoaleio waie >r n»c ,a u Miokhu naaupo'* e haawi nei t na kau*

kani da»a i ka aiakahiki no ke ola e na K-i' hina ! Na ia " poe plaualelo wah?" me ia " lehuiehu naaupo" i hapai ae ia Hawafta kau oia iiuna o kiiohana ! " Paiaualelo wa* le," ea ? " Lehuiehu naaupo,* r ea ? Ke hai aku nei makou, m 44 poe palauaielo wale" a rae m 44 lehulenn naaupo, ,f oka hapa nui no ia ona makaainana o ke 'Lii! He iwi a he oiona iakou no ke Aupuni Hawaii. He poe aioha Aiii, aioha Aupuni, a'oha aina iakou a pau. Ina aohe {akou. ioie Aupuni. Pono anei i ka nupepa aupuni. ka waha o na Kuhina, e olelo i na keiki o kona hale iho, he 41 poe paiauaielo wale;'a he "lehulenu naaupo V y He mau olelo koikoi pa,ha keia i ka noonoo ana a keknhi poe, aka, he oiaio ka makou e kamaiiio nei. Ke kokua nei makou ma ka aoao o na kupa Hawaii, ka poe nona ka aina. E nana iki kakou ike ano oko kakou noho ana i keia wa. Eia kakou he aupuni, he poe kupa Hawaii ka nui o kakoo. He Moi Hawaii ko kakou, a he Aupuni Hawaii no hoi. He poe waiwai oie ka hapa nui o na kanaka, aka, he poe manao maikai no ina maiihini. He poe miki no hoi ma ka hana na kupa Hawaii, ma ko iakou ano iho. Ua heie a kuonoono kekahi poe mamuh oko iakou ike ika hana. Maiaio oke Kumukanawai kahiko, ua kaheuia na mea a pau e kuka pu ma ka hana ana i na Kanawai, ma ia mea, ua aiakuiia ka iuanao maikai o ka lehuiehu iioko o na mea e piii ana Ike Aupuni; aua noonoo keia ame keia i na mea e pono ai. Aka, no ke ko oie ana o ka makemake o na Kuhina, manao iho la iakou e hoopau ia Kumukanawai, a e hoo« paa ika waha oka iehuiehu Hawaii. oke kumu io maoli no ia o ka iaweia ana'ku o ia Kumukanawai. Hao lakou i keia pono nui, hoopaa iakou i ka waha o ka lehulehu, alaiia, iiaiiu ae ia a nuku mai i na makaainana i ka ,k palaualelo" a i u ka iehuiehu na&upo ! 1 Ma keia Aupuni he 17,000 a ken na kannka i auhau ia ; aoie paha eiua tausam o lakou i ae ia e koho baiota, o ka hapa nui o iakou, mai Ka umikumamaha a i ka umikumamalima tausani, he poe M paiaualeio wale," wahi a na Kuhina, a he 41 iehuiehu naaupo," a ke hoohaiike nei ia lakou me he poe nika kauwakuapaa ia ! Keu ka hoino ia o Hawaii e kona poe Kuhina haole !

Ina aia iwaena o na Kuhina kekahi kanaka hookahii i aa e kokua i ka pono. ina iwaena o lakou kekahi kanaka i aioiia ia Hawaii, a i na kupa Plawaii, alaila. e ku mai oia a liokua mamuli u ka hana ana i ke Kumukanawai hou e pono iike ai ke kannka Hawaii iiihune me ka haoie nole hoi o ka pakaha wale i ka k| .nawaii no kona ilihune. Na ia hou e kahea ina kanaka a pau i i ana, •• e iiele mai oukou a pau loa, ka poe i auhau ia, a e noho iho iloko o ke oln a rne ka pono i waiiioia mai no oukou e ke Akua me Ka.mehameha. Aloila, eku i.ai auanei o Hawaii a waiho aku i kona aa\u kanikau, aiaila, e pali kona kumakena nna. Ke ka!i nei oia i ka mea nana e hooluolu.

Ua lawe makou i na manao i hoike ia maluna no loko ae o ka nupepa P. C, Adccrtiscr, kekahi ona pepa o keia kuianakauhale. He mea oiuolu no hoi no m&kou ka ike ana iwaena o kakou i kekahi poe kanaka keokeo e kokua ikaika ana i na pono o na kupa o ka ama. He nu pepa no na haole ma keia aina, a ke hapai nui nei ia i ka pono o kanaka Hawaii, ke paa nei ia ia Hawaii iluna, a ke koi nei ia e weheia na' pono' no ke kannka Hawnii e like me ka haole, aole o ka hoohaiki i ka ka Hawaii, a hooakea i ka ka hini! Aoie anei ia he mea e hilahila ai ke 4-lw O£oa } ia nupepa Hawaii a kakou, i kona kokua ana e hoop:ia i ka waha o ka lehulehu o keia aina, a haawi i nn pono nui o ke Aupuni i ka poe waiwai waie no, a ina haoie ? "Hc mea oie ke kanaka Hawaii ilihune, he mea nui ka haole waiwai," wahi ana me kona hoa haoie.