Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 5, 3 February 1866 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa
ana o Perikela, ulu hou ke kaua ma waena o Atenai, a me Separeta. O na okana aina nui keia o Helene, a ua mokuahana laua kekahi i kekahi no ko laua nui iho. A ulu ae he kaua ma Peleponeso, a o ka loihi o ia kaua ana, he 28 makahiki. Ia wa, ike ia iho la o Alekibiade iwaena o ka poe Atenai, he kanaka ano ikaika o ka manao mamua o kekahi poe e ae o Atenai. Ua nui ka makemake o na kanaka iaia i kahi wa, a loaa iaia ka mana nui hiki ole ke helu ia. He kanaka puni hanohano nae keia.
A oia kekahi kumu o ka haunaele ana ma kona wahi ponoi, a ma na wahi e ae o Helene. I ka wa i pau ai o ka makemake nui o na kanaka iaia, hoi oia a noho ma kekahi wahi kulanakauhale uuku ma Perugia , ma Asia Uuku, me kekahi wahine o Timanedera kona inoa.
A o kekahi o kona poe enemi, hoouna no lakou i kekahi poe e pepehi iaia. A o ua poe nei i hoouna ia e pepehi ia Alekibiade, a puhi lakou i ka hale i noho ai o Alekibiade. A puka aku la o Alekibiade iwaho me ka pahikaua ma kona lima , e hakaka pu me ka poe i hoouna ia mai e pepehi iaia. Aka ku mamao aku la ua poe powa la, a pahu mai la lakou i na ihe a lakou ia Alekibiade, a i ka make ana, haalele iho la lakou i kona kino make, a pau nui aku la lakou i ka holo, a o ka mea nana i kanu i kona kino make o Timanedera.
Hoohaulehia ia iho la na poino he nui maluna o ko Atenai a pau, e ke kaua o Peoponeso. Lanakila ae la ko Separeta maluna o Atenai, a pau i ke puhi ia ke kulanakauhale i ke ahi, a oiai e hoomau ia ana keia hana ino, kauoha ae la ka poe i lanakila, e mele ia kahi mau leo mele maikai.
A lilo iho la ka poe o Atenai malalo o ke aupuni o na lunakoa he kanakolu o Separeta. Ua kapaia keia poe o ka poe KOA he kanakolu o Atenai; a ua noho aupuni lakou i na makahiki ekolu. A pau lakou, lilo iho la o Terokobulo i mea nana e hoihoi hou i ka noho kuikawa ana o ko Atenai poe.
A o ua poe nei he kanakolu, kipakuia lakou; a he mea mau i ko ka poe o ia wa, ka makana ana i na lei lau oliwa i ka mea i makemakeia e na kanaka, he hoailona hoi ia no ka hoohanohano ia. A pomaikai hou iho la ko Atenai, a hoi hou mai la kona aupuni mua i ka makahiki 403 mamua o ka era Kristiano.
KA HOOMAKA ANA O KE KAUA O TEBESA.
Aole no hoi i loihi ka manawa mahope mai o ka hoi hou ana o ke aupuni mua o Atenai iaia iho; lilo iho la o Tebesa i kulanakauhale kaulana loa ma Helene. Oia hoi ke kulanakauhale kau kanawai o ke aupuni o Beotia. Penei ke kumu o ke kaua ana o Tebesa me ko Separeta, lawe wale oia ia Kadamea, he wahi ia ua lilo ia Tebesa. Nolaila, nonoi aku la ka poe Tebesa, me ka i ana e hoihoi mai ia wahi; aka, hoole ka poe Separeta, me ko lakou hoonoho ana i ka poe koa kiai, mehela no lakou ponoi ia wahi.
Aia hoi kekahi kanaka koa o Tebesa, o Pelopida kona inoa, nana i hooikaika ka hoihoi hou ana ia wahi i kailiia o ko Sebareta. Hoomakaukau iho la oia a me kona mau hoalauna i na pale kaua, a hawele ae la no hoi i ka lakou mau pahi kaua ma ko lakou mau puhaka ; a paa na aahu kaua o lakou, komo iho lakou i na lole wahine mawaho iho o na aahu kaua o lakou. Ma keia hana ana i ae ia ai ua poe keiki opiopio nei e komo iloko o Kadamea.
NO KE KOMO ANA ILOKO O KADAMEA.
Aia hoi na'lii, na kaukau alii, a me na luna nui o ke Aupuni e hoonanea ana ma ka lakou papa ahaaina maikai.
A o Akia, oia hoi ka alihikaua nui o Separeta, e noho ana no oia ma ke poo o ka papaaina. Pau lakou a pau me kona poe makamaka i ka hauoli i ka ahaaina a lakou. A komo ana ua poe keiki nei he umikumamalua iloko o ke keena ahaaina me na lole wahine, a me he wahine io la no ke ano i ka loko ike aku. A ma ia wa e hauoli nui ana ko Separeta, wehe ae la ua poe keiki nei i ko lakou mau aahu wahine, a ku iho la lakou me na lako kaua. O ka malamalama o na kukui o ka ahaaina, ua lele mai a pa i na palekaua o lakou nei, a nui ae la ke olinolino, aia hoi lakou nei me na pahikaua ma ko lakou mau lima .
A luku aku la lakou nei i ka poe ahaaina o Separeta. A o ka pihoihoi nui o ko Separeta ka mea e keakea ana i ko lakou pakele ana. A nui wale ka poe i make e mamua o ka eu ana ae mai ka papaaina ae.
Pela i loaa hou ai i ko Tebesa ia wahi. Aka, aole no i emo, o ka hoomakaukau hou no ia o Separeta e kaua me Tebesa. He kinikini wale na okana e ae o Helene i kokua ia Separeta ma ke kaua ana ia Tebesa. I ka na-na aku, ua pio no o Tebesa.
Aka, ua loaa hou no i ko Tebesa kekahi alihikaua akamai ma ke kaua ana, o Epaminoda kona inoa. Kaua aku la oia i ko Separeta me na koa eono tausani, a pio na koa he iwakaluakumalima tausani o Separeta malalo o Keleomobetora ko lakou alii. O kahi hoi i kaua ai, aia no ma Luketera ( Leuctra ). A lanakila ko Tebesa, pepehiia iho la ke alii o Separeta, a me na kanaka pu ona he iwakaluakumamalima haneri.
Aole i pau.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU , FEBERUARI 13, 1866.
E nana i keia.
"Ke mau nei no ke kaua lahui ma Nu Zilani, ke kaua nei ka ili-keokeo me ka ili-ulaula. Aole i emi ka ikaika o keia kaua ana, e like me ke ano mau ma na wahi a pau i hookui ai ka ili-keokeo me ka ili-ulaula, pela ma ia aina i keia wa. He poe ikaika ko Nu Zilani, he poe naauao, a akamai no hoi i ke kaua ; no lakou no ka aina, aka, aole o lakou poe makamaka iwaena o na lehulehu haole e noho la ma ko lakou aina. Aia ma Enelani kekahi Aha i kapaia ka " Ahahui kokua i na Lahui kamaaina." Ua palapala aku na luna nui o ua Ahahui la i na kamaaina o Nu Zilani, me ke ao aku ia lakou, aohe make kuai i na aina a lilo i na haole. Ua huhu loa ka nupepa London Times i keia palapala ana o ua poe luna nei i Nu Zilani, a ke olelo nei ia, aohe he kuleana o na kamaaina a na haole e nana'ku ai. Ke i nei ia pepa, he pono no ka hao wale ana o na ili-keokeo i na pono o ko Nu Zilani poe kanaka maoli, i mea e pono ai ka lakou kalepa ana me na hana naauao a lakou. O ka manao nui no ia iloko o Enelani, a ke manao nei makou e hoopio ia ana kela lahuikanaka maikai o ka Pakipika Hema."
Ua lawe ia na manao maluna no loko ae o kekahi nupepa Enelani. Aloha ino na kamaaina o Nu Zilani! Ma na hana kino, ma ke ano o ka noho ana, a ma ka olelo, ua ano like ka lahui o Nu Zilani me kona hoahanau ka lahui Hawaii . He keiki ia lahui no ka ohana hookahi me ka poe Samoa , Bolapola, Nuuhiwa a me na Hawaii . He mea ku nae i ka mahaloia ke ano koa a me ka ikaika o ko Nu Zilani i ke kaua ana me na koa o Pelekane. Ke i nei o Nu Zilani "Ina au e make, alaila, e make au me kuu alo imua o ka enemi a me na lako kaua ma ko'u lima ." I ka nana'ku, e pio ana ia lahui i na koa o ke Aupuni Pelekane. Aia no nae ma Enelani kekahi poe i kue ikaika i keia hana a ko laila Aupuni.
Ke noi nei makou i ko makou poe makamaka heluhelu pepa e noonoo pono i ke ano o ka noho ana o na lahui o Polunesia i keia wa, na lahui o Nu Zilani, Piki, Samoa , Tonega, Bolapola, a me ka lahui Hawaii . A e hoomaopopo iho i keia, ma na wahi a pau o Polunesia, he mea ole ka pono o na alii o ka aina, koe wale no ke Aupuni Hawaii . Maanei ua wehe ae ka ilikeokeo i kona papale imua o ke alo o na alii. Aole pela ma na lahui e o Polunesia, ma ia mau lahui, ua keehi ia na alii, a ua anai ia'ku na makaainana me he opala la. Ma keia aina, kahi i komo ai na kumu Amerika mamua o na misionari o na aina e, kahi i noho nui ai na haole kalepa Amerika me ka poe mahiai no Amerika, maanei kahi i hoopaa loa'i na pono o na kamaaina, maanei kahi i mahalo ia, a hoohanohano ia na alii kupa o ka aina e ka poe ili-keokeo ; e like me ka makou i hai iho nei, ma Hawaii, ua wehe ae ka ili keokeo i kona papale imua o ke alo o na alii o ka aina. Aka, maloko o na lahui e ae o Polunesia, kahi i komoia e na misionari o Europa me na haole Europa e ae, ma ia mau aina ua lilo ka pono o na kamaaina i mea ole, ua hoowahawaha ia na alii, a e like hoi me ka ka London Times e olelo nei, " Aohe o lakou pono a ka ili-keokeo e nana aku ai."
Ua halawai no o Hawaii me na pilikia nui iloko o na wa i hala, a ua aneane ili a naha ko kakou moku Aupuni; pela i ka makahiki 1839, a pela no hoi i ka makahiki 1843. Aka, ma ka lokomaikai o ka Makua, ua hoopakele ia ke Aupuni a hiki i keia la, ke kupaa nei oia ma kona ano Hawaii . Eia paha kekahi mau mea i kokua i ke kuookoa ana o ko kakou Aupuni:
1. Ua hoopaa ia ke Aupuni ma ka lima o na kamaaina, na lakou e hooponopono. A i ka hookomo ana mai o na haole e lawelawe ma na mea o ke Aupuni, ua hoohiki ia lakou i poe Hawaii .
2. Eia kekahi, i ka wa i hoihoi ia'i na aina mai ke ano o ka noho ana kahiko a i ke ano hou, ua haawi ia i kela a i keia o na makaainana a pau kona kuleana aina, a ua lilo kela kanaka keia kanaka i ona no kona wahi iho. A ua haawi ia no i kela a me keia he wahi kuleana iki iloko o ke kau ana i na Kanawai.
3. A eia hou ae, ua ae oluolu ia na malihini e noho maanei e kalepa a e mahiai e like me na kamaaina. O ke kukulu nui ia ana o na kula, a me ka hoolaha nui ia o ka ike iwaena o ka lehulehu kekahi mea i paa ai ka pono o na kanaka Hawaii .
Mamuli o keia mau mea i hoikeia, ke i nei makou, he makehewa, a he naaupo maoli ka hoolaha ana a ka Bihopa o Oxford me na Bihopa e ae i ke ino o ka lahui Hawaii , a i ke poho o ka hana a na kumu Amerika ma keia pae aina. O ke kuokoa ana o ke Aupuni Hawaii a hiki i keia la, oia kekahi hua o na hana a na kumu mua o keia aina. Pono anei i keia poe Enelani ke olelo pela, oiai ke lukuia nei ko Nu Zilani poe kamaaina e na koa Enelani ? Poho ka hana a na kumu ea ? O ka makepono anei ia, aia a like me ka lahui Nu Zilani ka anai ia, a ole loa ? " Paumi ke ino o Hawaii i ko ka noho ana pegana," ea? O ka maikai anei ia, aia a hao wale ia ka pono o na alii, lawe ia ke ea o ka aina, hoopio ia ka lahui, a ki pu ia kamaaina e na koa Enelani ? Oia anei ka maikai ? Hele ma kahi e.
Ua hemahema loa ka pane ana a ke Au Okoa i ko makou manao pepa o kela pule. Ke olelo nei ia "ua kupono ole na koho balota ana o ke au i hala no ka papalua ana a papakolu ana o kekahi poe," a pela'ku. Aole anei i hewa na Luna nana e nana i ke koho ana ma ia mea ? A he pono anei ke hoopai ia ka hala o na Luna nana balota maluna o ka poe koho? Ke manao nei makou he kakaikahi loa ka poe i hana apiki pela ma ke koho balota ana i na kau i hala.
Ke manao nei ke Au Okoa, no ka hemahema ana o ka lehulehu ma ke koho balota, nolaila aole he pono ke ae ia lakou e koho, o hana hemahema auanei ; no ka ike ole o na mea a pau i ke ano o ke koho balota ana, nolaila e pale loa'ku ia pono mai o lakou aku. He naauao anei ia ? Pela anei ko kakou hana ana ma na mea e ae? A ike oe i ka hemahema o kau keiki ma ka heluhele me ke kakau lima , papa loa anei oe iaia aole e heluhelu aole e kakau ? Ina pela, e mau auanei ka naaupo oia keiki. Ma ia mea ua like ke Au Okoa me ke kanaka i hoohiki no kana poe keiki, aole lakou e komo i ka wa, aia a ike i ke au. O ka hoao pinepine ana ka mea e ike ai.
Ke i nei ke Au Okoa, " Ua pani ia ka puka i ka ilihune, lopa, palaualelo wale iho no." E nana iki kakou i ka nui o ia poe " ilihune, lopa, palaualelo wale iho no." Ma ko kakou aupuni nei he umikumamahiku tausani a keu na kane i ku i ka auhau ia ; hookahi tausani a keu, aole paha i hiki i ka elua tausani, o ka poe i ae ia e koho balota. Lawe ae ia tausani hookahi o ka poe i ae ia e koho balota no loko ae o ka umikumamahiku tausani o na kane i auhau ia, a koe mai he umikumamaono tausani kane i hoopaa ia ko lakou waha ma ke koho balota ana, " he poe lopa, palaualelo wale iho no " lakou, wahi a ke Au Okoa. Umikumamaono tausani ' poe lopa, palaualelo wale iho no " ma ko kakou nei Aupuni, ina he oiaio ka wehewehe ana a ke Au Okoa! Ke hoole paa loa nei nei makou i keia, aole loa pela. Aole pono i kela pepa ke hoohilahila i ka lehulehu o na kamaaina Hawaii , i ka i ana " he umikumamaono tausani poe lopa, palaualelo wale iho no" ma ko kakou nei aina. Aole ia o ka oiaio.
Ua hoike makou i ko makou manao no keia mea, a he mea makehewa paha ke kamailio hou ana no keia kumumanao, aole i like ko kakou noonoo ana no keia mea. Aole no hoi he mea hou ka like ole ana o na manao o kanaka. E ake nui ana makou, aole e hoi hope o Hawaii . Aole oia e lilo ia hai; aka, e hookumu paa loa ia ke Aupuni a me ka Noho Alii, ka pono o na alii a kakou, me na makaainana, maluna o ka pohaku naue ole o ka OIAIO a me ka PONO.
Na Mea Hou o ke Alo Alii.
UA HOI MAI KA MOI.—Ma ke ahiahi o ka Poaono i hala aku nei, ua hoi mai ka Moi, mai Hanauma mai, maluna o ka mokuahi Pele. A eia no oia ke noho nei maloko o ka pa o ka Hale Alii; a ke welo mai nei no kona Hae-kalaunu. Ua oluolu no makou i ka ike ana'ku he kino maikai, a oluolu kupono.
Ua oluolu maikai loa ke ola o ke Kama Alii Victoria K. Kaahumanu, a ke ike pinepine ia nei kona holoholo kaa ana ma na aluna ahiahi a me na kakahiaka ko-haihai. I ka la Sabati iho nei, ua komo ae oia i ka pule ma Kawaiahao.
Ke ola o ka Moiwahine kane make Hakaleleponi, he maikai no.
Ke ola o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, he oia mau no kona ola kupono a me ka maikai, a ke komo poohina nei kona poo ma ka Halepule a kona mau kini i waiho iho ai.
Ke ola o ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, aia no ke noho hoolai mai la i ka malu o ka lau niu o Kawehewehe, me ka olu maikai.
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
KE PAI KII HOU IA NEI.—O luna ae o ka Hale Pai-palapala o H. M. Wini. o ke kaikaina o Poikeke (Burgess) ka mea Pai Kii malaila.
PAU I KE AHI.—Ua pau i ke puhi kalohe ia i ke ahi ka hale waiho laina o Kohala i Hawaii , a ua nui no ke poho ma ia pau ana i ke ahi.
MAKE EMOOLE.—Ua loaa mai ia makou he wahi leta mai a K. L. Pohinauakea mai o Waihee, e hai mai ana i ka make emoole ana o Kaluahine no ia wahi no. Ua kii mai la no ka Mea nana i hana.
HALE LAAU HOU MA KAHANA.—Ua haiia mai makou e L. M. Kapua o keia wahi i hoikeia'e nei, i ka paa ana o ka hale laau mua o kanaka Hawaii ma ia wahi, no ka pake wale no ka hale laau mua, akahi no ka a ala ko kanaka Hawaii hale laau, mea hou io no hoi keia.
KA HALE WILI-PALAOA MA KAHI O LUI—Ua hoolewa ia'e keia hale wili ma kahi e e ku ai, aole ma kahi kahiko. Ua uwai ia'e a pili pu me ka hale olo-papa, o ke kumu i hoonee ia'i, no ka pau ana o ka wili ana o ka palaoa ma ia wahi.
MAKE EMOOLE.—Ma ka la 2 o Ianuari i hala'e nei ka make emoole ana o M. Kaiwi o Waikane, Oahu . O ka mai i make ai, he hui mawaho o ke kino, a he eha ma ka puumoni ai, a hele aku la oia me kona kauoha ole i ka poe e ola nei, a ke hoopaapaa nei ka poe kini ona. Aloha wale no ka hoi!
MAKE .— Ua hai mai o S. A. Kamahiai o Waiehu, Maui , i ka make ana o Miss. Paina ma ka la 23 o Ianuari. Mamua iho o ka uhi ana mai o na eheu pouliuli o ka make, ua hilinai aku oia ma ke aloha o Kristo e pomaikai ai oia ma ke ao pau ole. Ina pela io , ke i nei makou, ua palekana oia ua kau i kula.
HE AHAAINA ALOHA : -—Ma ka po o ka Poaha iho nei, ua haawi ae na'lii o ka moku kaua Lancaster , i wahi ahaaina maluna o ka moku. Ua kono ia mai ko kakou mau makamaka kamaaina e holo aku e ai pu me lakou ma ia ahaaina aloha. O ko lakou hui aloha pu ana no ia, a haalele iho i na kaiaulu o na Pae Aina Hawaii .
PUPUPU LUA KA HOI :—Mahope iho o ke ku loihi ana o kekahi mau kuna Hawaii ma ke awa o Honolulu nei, no ke kakali o ka malie ae, aia hoi ma ke ahiahi o ka Poalua iho nei, ua puka aku mai ke awa aku nei o Honolulu, he ewalu mau kuna Hawaii. Ua holo aku ma na awa a lakou i makemake ai.
HOLO KA HANA : —Ua pa-e mai he leo mai Haiku mai, e olelo ana, o na kanaka ma ia wahi, ua ike mua i na nupepa Kuokoa i keia mau la iho nei, mamua o ka ike ana o na wahi kuaaina e ae, he hoailona no ia e hoike mai ana i ka holo o ka hana o ko kakou Kilohana, Pookela.
I kekahi la o keia pule, ua wela ia na lima elua o kekahi o ko kakou mau makamaka aloha o keia kulanakauhale, e ka aila palai. Aole no i hoopoino nui ia , aka, ua eha no nae. Aia no nae me ka mea i hoopoino ia ko makou aloha. O Hana Mana (Mrs. Sheldon) ka inoa o ka mea a makou e kamailio nei.
UA HAKI KA NAU WILI-KO O KUALOA.—O ka nau wili-ko ma Kualoa nei, ua hakihaki liilii. Ma ka hora 12 1/2 o ka po Poalima la 26 o Ianuari iho nei, ua u iho o S. W. Waila, ka ona o keia wili-ko, no ka haki ana e lilo hou ana ia mau ala poepoe ana, aole paha e paa koke i keia pule ae.
HOPENI KUALAAU.
NELE LOA MAOLI. - I keia mau la, ua nele loa ka waiu-bata ma kekahi mau hale ai o Honolulu nei, a ke ake nui nei o ka loaa mai o ka waiu bata. Me he mea la, ua pii ae ke kumukuai o ka paona hookahi i ka elima hapawalu, a i ka akolu hapaha paha. He hana waiwai nui no keia ke hana mau ia .
E HOLO ANA KA EKAKE.—Ua ike ia ma na olelo hoolaha ma na alanui, e haalele ana ka mokuahi Ekake i ke awa o Honolulu nei i ka la 10 o Feberuali e hiki mai ana, oia ka Poaono. Nolaila o ka poe makamaka e makemake ana e holo aku ma Kapalakiko, eia ka wa e holo aku ai. O na Agena o keia mokuahi maanei, o Burua ma.
HOKU AO HOU—Ua loaa mai ia makou he palapala mai a Kauka R. Anesona mai, e hai mai ana, aole i makaukau ka Hoku Ao Hou i keia wa. E makaukau ana paha ua Hoku Ao la iloko o ka malama o Okatoba e hiki mai ana. A ke kauoha mai nei oia i ka Papa Hawaii , ina e pilikia ana ko Maikonisia i keia manawa, e hoolimalima aku no i moku kupono, keia Papa Hawaii , a e hoouna aku i ua poe mokupuni liilii la.
I NA MAKAMAKA.—Ke kau leo aku nei ka Lunahooponopono o ke Kuokoa i ka poe a pau i pili aku i ka poe e noho mai la i Maikonisia, e palapala aloha aku i ua poe la e noho hoomanawanui mai la i keia wa. E holo koke ana kekahi moku ilaila i keia mau la. Nolaila e wiki mai oukou. Mai kakali, o ko lakou kehakeha no ka loaa aku o ka palapala, mai na pili makamaka aku o Hawaii nei.
KA NUI O NA DALA I LILO NO KA HOIHOI IA ANA MAI O NA LUINA KANAKA.—I ka Poaono o ka pule i hala mamua, ua hooholo ka Aha Kukamalu, e uku ia mailoko mai o ka waihona dala o ke Aupuni, i $2,357.79 no na lilo a pau no ka hoihoi ia ana mai o na luina kanaka i waihoia ma Kinikini, mahope iho o ka hana ino ana o kela moku powa Sanadoa.
E HAALELE ANA I NA KAIAULU O HAWAII nei.—I keia la, e haalele ana ka moku kaua Amerika Lancaster i na kaiaulu o Hawaii nei, a e holo ana i Kapalakiko. Pau ka uluaoa ana mai o na luina mauka nei, a pau no hoi ka launa oluolu like ana o na alii moku me na haole kamaaina o keia Kaona.
HE MAU LUNA HOU NO KE KUOKOA.— Ke lana nei ko makou manao, e olioli mai ana no ka poe lawe i ke " Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii; " ke ike mai i na inoa o na luna o ko lakou mau apana iho, eia iho na inoa malalo nei.
Oleloino. no Moanalua, Oahu .
S. Emesona, " Mokuleia , "
Lena , " Kaneohe , "
HE WAHINE PUUKANI I KE MELE.—O ka inoa o keia wahine kaulana i ke mele, o Ana Bihopa. A e hoike ana oia maloko o ka hale hookolokolo i kekahi mau po, no ke kupono ole o ka hale pohaku o Kimo Pakaka, no ke kupinai loa o ka leo, oia ka mea i hoihoiia'i ma ka hale hookolokolo kana hana. Nolaila, minamina makou i na dala i hooliloia no ua hale la, no ke kupono ole o keia hana.
E HOLO MAKAIKAI ANA.—I ka wa a ka mokuahi Ekake, e haalele iho ai ianei, e kau aku ana no maluna ona kekahi o ko kakou mau haole kamaaina o Honolulu nei me kona ohana, a e holo loa aku ana i Kalefoni a ma na aina hikina, a hiki loa aku i Europa. O ka inoa o keia kamaaina o Hanale Mikaaka kekahi o na Agena o ua mokuahi Ekake nei. A e ike aku ana paha oia a me kona lede a me kona mau keiki i na nani lua ole o na Ainapuniole Hikina a me ke Komohana.
NA HALE I HINA O KOOLAU.—Ua haiia mai makou e Lyons B. Nainoa, he 50 a oi aku ka nui o na hale i hina i ka makani. A ma Kaneohe, hookahi hale laau i hapaiia e ka makani a haule ma kahi aoao o ke kahawai, elima paha anana ke akea mai kahi i ku ai a kahi i haule ai, lele liilii ka ukana o loko, a he pahu kupapau kahi iloko o ka hale, haule ka pahu i kahi e, a o ke kino kupapau hoi, haule iloko o ka wai.
KA AHAHUI EUANELIO O KAUAI : —Ua hai ia mai ia makou ka lohe, e halawai ana ka Ahahui Euanelio o Kauai , i ka la ehiku o Febuari e hiki mai ana. A ma ia halawai, e hoolilo ia ai kekahi kanaka Hawaii , o Waiamau kona inoa i Kahunapule. O ko makou iini nui no ia, e lilo kakou a pau i poe holo mua ma ka pono io maoli, a i kapa hou ole ia mai ko kakou Pae Aina Hawaii, i kihapai no na misionari o na aina e.
UA HOI MAI NEI : —Ua hoi mai nei o Rev. Mr. Whipple, keia Kahunapule Katolika i Hoomaemae hou ia, i holo mai nei no a hoi koke aku no i Kalaponi, iloko o ka mahina o Sepatemaba. Ke hoi mai nei oia ma ke kauoha o ka Bihopa. Ua hoi mai keia Iona alua i keia Ninewa o Hawaii nei, i " paumi ka poino" i na makua o ka pono mai Amerika mai. E pakele ana paha o Ninewa iaia, a me kona mau hoa.
HE MAU KANAKA ELEELE.—Eia maluna o ka mokuahi kaua Lancaster he 150 ka nui o na kanaka eleele. Hookahi haneri o ia poe, he poe hookauwa kuapaa ia mamua iho nei, a i keia wa, ua like ko lakou lanakila me ka poe keokeo. A mai waena mai o ka poe i hookauwa kuapaaia he kahunapule malaka o Rev. J. W. Maea (Myers) kona inoa. He kauwa kuapaa oia mamua, a ua uku aku oia he $180.00 i kekahi kahunapule Mekodika, a ua hemo mai. A i kona wa i hemo mai ai, ua lilo oia i kahunapule no ka aoao hoole pope.
NO KILAUEA.—Mamuli o na lohe i hiki mai nei mai Kawaihae mai, a me kekahi olelo no hoi i haiia i keia la, ua haiia mai, aole no i poino nui loa ko kakou Kilauea . Ke ku la no nae ma ke ano pio. O kahi i poino o ke Kilauea , aia malalo o ka iwikaele o ka moku mahope, ua hemo ae ua pauku laau la, a ua laweia mai nei maluna o ka Alabani. I ka manao wale ia , he hiki no ka ke huki ia ua Kilauea la i ka wa e ka pii ai ke manao ka Hui Hooholo mokuahi e hoouna aku i mau kokua. Aole nae i ike ia ka oiaio o keia, aia kakou a ike aku i ka hana io ia ana.
HAKI NUNUA LUA KA HOI NA KANAKA.—I ka auina la o ka Poaono i hala aku nei, i ka wa a ka manamana laau o Kaimuki e kau mai ana i ka hoailona mokuahi, ua lohe ia aku na leo e kala hele ana, " Selo! ei ae ka Ekake!" I loko o kekahi mau minute, ua hoea mai maanei o Leahi, a aole no hoi i emo, kau ana i ka nuku o Mamala. I ka wa a ka mokuahi i pili mai ai ma ka uapo, ua hookeke na ano kanaka a pau, a ua lohe ia'ku na leo e mahalo ana no ua Ekake nei. A aohe no hoi a makou mea e kapae ae ai i ka mahalo i ka loaa ana o ka mokuahi kupono mawaena o kakou a me Kapalakiko. Pela no i hookoia ai ka makou mea i hoolaha mua ai.
OGANA! OGANA!— Pohihihi paha i kahi poe keia huaolelo, na ka haole no keia olelo i haawi ia i inoa no kekahi pila nui, na kekahi e pauma, a na kekahi e hookani, e like me ka luakini o Peleula. Noloko o na luakini nui ke kupono loa o ka Ogana. A oiai o ka luakini o Kawaiahao ke pookela o na luakini a pau ma na kaiaulu o keia pae moku. Nolaila, ke makemake ia nei i Ogana no ka luakini o Kawaiahao, i kupono no $1,000.00 a no ka hana hou ana i wahi no ka papakuhimeni, maluna ae o kahi o ka awai e ku nei (a ma ia kaieulu, e ku haaheo mai ai ka Ogana, a e hoolailai mai ai ka leo) hiki aku paha ka huina i ka $1,500.00. E hookupu dala ana no ka Ogana ma Kawaiahao i keia la pule ae, oia ka la 4 o keia malama.
I MAKA ANIANI PAHA:—Ma ka puka ana ae o ke Au Okoa i ka Poakahi iho nei, ua ike iho makou i ka hoahewa ana mai i ka pai hewa ana o makou ia Mele o Hilo , nona ke poo e olelo ana, " Eia paha ma ka moana, aole paha ?" Ua hewa no paha, ina paha he maka aniani kou, ina ua ike oe, oia no ka mea hou i kau mua ia ma kahi o na Hunahuna Mea Hou o Hawaii nei. Aole hoi oia wale, no ka poe alae kekahi a makou i hoopuka iho nei, he hewa ka paha ka loaa ana o ka huaolelo hou ma kahi o ka huaolelo mau loa e olelo ia nei he nika. He makemake ka paha oiala aia a kau aku "uliuli Hilo e, panopano i ka ua."
HE HANA ALOHA OLE :— Mamuli o ka hai ana mai o G. Kioea, ma kana palapala ia makou, nolaila, ua lawe mai makou i ke ano nui o kana palapala. I ke ahiahi o ka la 25 o keia malama, ua hele aku ka wahine a kekahi kamaaina, ka mea i make, e wehe i kona pahu kupapau. Aka, aole nae i holopono ka manao o ka wahine, ua kolekole kana noa, a ua ike wale ia. O ke kumu ka o ka hana ana a keia wahine, i hoihoi aku i ka waki gula a ke kane make iloko o ka pahu kupapau, oiai ua olelo aku ka Luna Hooponopono o ka waiwai o ka mea i make i ua wahine la, e hoihoi mai i ka wati gula. Ua hai mai ua wahine la, aia no iloko o ka pahu kupapau o ka mea i make. Aka aole nae pela ka oiaio, aia no ma ka lima o kekahi mea e. I ka lohe ana nae o ua wahine nei i ka olelo a ka Luna Hooponopono e kii e wehe i ka pahu kupapau, i kekahi la ae, ua hele e kela e wehe i ka pahu kupapau, me ka manao e hoo malu i ka wati , aole nae i ko kona manao. Owai keia wahine i ka oukou koho ? O alohaole i ke koolua o ua malu ulu la.
NA LUNAMAKAAINANA A PAU.—No ko makou manao e ake nui ana paha kekahi poe heluhelu o makou e ike i ka nui o na inoa o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo o ka makahiki 1866, nolaila, ke pai nei makou i na inoa pakahi a me na aina kahi i koho ia mai ai lakou.
NO KA MOKUPUNI O HAWAII.
L. W. Kaainoa ,
L. Kaapa, No Hilo .
J. H. Heleluhe, " Puna,
W. J. Kaulia, " Kau,
J. G. Hoapili, " Kona Hema,
J. H. Kamalo, " Kona Akau,
Dr. J. M. Smith, " Kohala,
J. K. Kaunamano, " Hamakua.
NO KA MOKUPUNI O MAUI.
H. K. Kahulu ,
Kealiipio, No Lahaina.
J. A. Nahaku, " Kaanapali ,
N. Kepoikai , (aole i ae ia) Wailuku,
J Keohokaua, " Makawao,
C. K. Kakani, " Hana.
D. Kahaulelio ,
J. W. Kaiue, No Molokai, me Lanai . ( aole i ae ia.)
NO KA MOKUPUNI O OAHU.
W. Pinehasa Wood ,
E. H. Boyd.
T. C. Heuck, No Honolulu ,
G. Rhodes,
S. W. Mahelona, " Ewa, a me Waianae.
J. W. Keawehunahala, " Waialua ,
J. Kupau, " Koolauloa,
G. B. Ukeke, " Koolaupoko.
NO KA MOKUPUNI O KAUAI.
H. J. Wana, No Hanalei ,
Z. Hulili, " Lihue, a me Koloa,
Jaac Hart Kapuniai, (aole i ae ia) no Waimea a me Niihau .
He mau ninau.
E KA NUPEPA KUOKOA E : ALOHA OE :
E oluolu oe a me ka luna hooponopono e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa, i ike mai ai ko'u mau hoa puni ninau e noho ana mai Hawaii a Niihau .
NINAU 1. O ka Pope anei kekahi lala o ko Iesu Kristo Ekaresia i ike ia ma ka honua nei?
NINAU 2. O ka Pope anei ke panihakahaka o Iesu Kristo ma ka honu nei?
NINAU 3. He alakai hiki ole anei ke lalau?
NINAU 4. Ua hoolaha io anei ka Pope i ka Euanelio, e like me ko Iesu Kristo kauoha.
Ua hooili ia keia mau ninau na ke " Kuokoa " e lawe aku i ka mea nona ka puniu i waiho ia ka liu, hiki hoi ke kuhikuhi i ke alanui pololei loa.
Ua ulu mai keia mau ninau no ka makemake e ike i ka oiaio; maluna o ke kahua paa loa hiki ole ke poholo ka imi ana, a ua komo keia mau ninau ma ka aoao kue mai, a he pono ke hookala kahi mea hao i oi ai.
S. N. HOLOKAHIKI.