Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 6, 10 February 1866 — HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E. [ARTICLE]

HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E.

f ll>- ki:k.vhi .mk.a v.\h\. Ma ke ku* *i(! \ u ana o koknhī niiiu nina paa clu« n»a uiM.>iunr» mi:i Ko uwuwa o Son«doa i Viiv« \ l»< k«hi inanawi» innnnm koko iho >ici, ,\) \ h;ui!i;\o !oa ki\ jm>c keokoo o i;v wnhi i kn :\n:t >ho, ho kannkn eieele ka moa tmna i nni ko knmnkuai. Ame he mea' ia, u;i komo aku oia iloko o ke kuiana o ka poe !.ivl,i(' iKi ao o Viro>jinia i keia wa. Hooi'Al ta KKKAHI KANAKA Kl I KA MAKA I l\\ ho*/|»:u iu ma ko kulanakauhale o NaMvik\ Toi»wsi, kekuhi haole keokeo, i na dal.i ekolu h\nori, no ke ki ana i kn pu n pahu k:\ n»;\k.i o kokahi haole iipg*ro. Kolohe i><» hoi kol.i huole. I ike no paha in-e, he m:\nu ka uiuka i ki ia ai i kn pu. Ona li.u» pt\M koko:—0 na Ilio puni ko» ko. no laua na inoa o Hero, a me Jack, na kuui i;\ aku laua i keknhi kanaka o Bos«to> (ta, uo ua iiata hookahi t«usam eho haneri. 0 ka haua a keia mau iiio puni kokmo k« kioi i na puka o n» hale paahao o ka noao Motna, ika vva kaua iho nei. Ama na puka laua o na paahao o Kikemona, a me AiuHUnmiie t k£'wj n »a koa pio o k« Aknu 1 hlo nku ni ika Hemn. Na na kahu no o iaua i hoonoho aku o kiai ma ka puka me k.\ makaala lon. I keia manawa mai ē nei, \i;\'lawe ia aku ma ka«oao Akau, a ua hoolilo loa ia i ka haole mnluna ne. Ma ka hat aua mai o kekahi nupepa o Pari»a. Ua iaaa ik« poe Pope na iwi oka jh)o Kar;stiano kupoa ina kn omio, i eiiia mniioko n\ai o ua «na-kupapau, a ua hoouna ia nku i ka wahine kanenuke a ke Gentrala F;\rani Lamonciert. Ua bapetizo iho ka poe Pope i ka unihipUi t(ia ka inoa o Knritoporo« (CUrivtophor) oia hoi, he mea piii i ke Oeuerala Lamurieier« i make. o\vai ka mea makemako e loaa na \m o na kanaka haipule oiaio a hwe ia mai iaia iho, a hoopo* maikai ia e ku poe Pojv ? Kupannhn io no, ka huo ia ae la ka ia a »hu waie tui »wi Ohua i ka la.

TVo Kilo. > O Kile, he wahi ainn ioihi ololi no ia e ! wnihoana ma ke Komohana Hemn o An.e- -■ nkn Hema mawnena o ka Monna Pakifika 3 | me na Mauna Anede, Oka loihi o keia | aīna, he 11(K) inau mile, a he 100 inao raHe ; ka kiula. He niun pomaikai nui k<»ja ana | aujvini Hipnlalīka o Amenkn H*ma ; n ao'e | ne hoi i hooknhuliia kein aupuni mni kn mn- ) kahiki 1543 rnaj; a aole loa no hoi i loaa kekahi kaua kuloko me nn aina eaeo Atnerika Hema, koe nku nae o Berazija. Un olelo nuī ia. oia*ke pookela o na aina e ae o Amerika Hema, i hoomnka nui i na kula j a irre ka hoolaha nupepa ana. Oka nui o 1 m knnaka ina keh aina, ua kokoke i ka 1.500.000. Oke kulnnakauhole alii, o Sana Kiako;be kulanakauhale nui ia, nona nn kanaka he 80.000. Oka mea nui e waiwai ai keia nina, o ka lawe ia ana'lāi o na keleawe mnilaila aku. Mai ka mnnawa o ka hoopuni ia ana mai nei e na rnanuw#Sepania, oia aina, ua pii nui ae ke kumukuni o ke keleawe ma Europa. Ahe nui lon no hoi ke gula i e!i in nku mniloko o ka honua aku. \o ke liaiiii i Kuokon ai o Xtile. O Kile. n oukou i ike ni, he Pnnnlanu om no Sej>ania mnmun. Oka malamn in nna o nn knnnkn Kile e ko lakou nina makunhine, he ano naaupo no a me ka hookaumahn WJfle ia. Peln no hoi ika 1811, un hulinmnhi like lakou e kipnku loa aku i na puali kon Sepnnia, n ua koho koke aku no in Karcr.t (Carrern) i Alihikaua nui no lukou. l'.oko o kn 1813,-hele inai la keknhi puali knun nui o Sepanin iloko o Kile, imilalo iho o Gen. Parojn, nkn, ua honuhee in aku lakou e Knrera. In mnnnwu koke no, lona mni In i na Sepnnia ke kokua nui, a mn ia hope iho, hoonuhee in iho ln ua Karera nei iloko o ke kaua weliweli o Ilanakakua iloko onn honi hu 30 oke knun ana. fle lehulehu wnle o un poe Kile nn knne. wnhine a me nn keiki i hanlele iho i kn lakou mnii men knun a holo nku la mn nu Mnuna Aneele e mnke iloko o ke nloha ole, ke koekoe, kn nnwaliwnli n peln'ku, i kn wn n ke Gen. Sepnnin Osorio ī komo ni iloko o Sana Kinko ine ka olioli nui. Onn poe nlohn ninn i koe iho, un hoopnnhnoia nia nn mokupuni o Junna Fennnadn n me Kuikuimn.

Aka, o ka poe i holo nku, loaa nku la ia lakou nn lioa'ioha a makamaka hoi ma ke aupuni Ripubalika o Bueno Aire. O Gen. Sana Mmina, kokua niai |a oia i na poe i kipakuia aku, hoouluuiu iho la oia i puali knun, a hoomaka iho la e hele aku ma na Mauna Amnle, ina ka la 17 o lanuari, ISI7, me nn koa 5.000, 12 pu-kunia\\i, 1600 mau lio, 9.000 mnu miula a me 700 mau bipi. Ma keia liuakai kaua, no ka luhi a me ka pilikia ua make 500 mau lio, a 4.000 mau hoki. I ka iho ana mai a keia Generala nie kona poo koa muiloko mai o ka noe a ine ka hau o na Mauna Aneile, loaa koke iho ia oia i ka pilikia kaua Sepania ma Kaeahuko, he 25 mile ma ka Akau aku o Sana Kiako, i kn la 10 o Aperila, a hoopuehu ioa aku la ia i na Sepania me kn luku nui ana, Ia \va hookuu aku la oia i na poe aloha arna i hoopaahao ia. Hoole aku la no hoi i ka oihana Peneaiilenn, i haawi ia mai iaia, a hoolilo ia iho \a ia i Alihikaua nui, a o Dotia Banako O, Hikina (O, Higgins) ua kohoia i Feresū eiena no Kili. I Wekahi makahiki mai, ISIS hoouna'ku la ke Kiaaina o l*eru iaGen. Osorio me kekohi puali k.iun ikaika e ae ; a hiki aku la lakou ma Talakahuano, a maiaihi i houluulu ia ai he 6.000 poe koa". Hoauhee aku la lakou i ka puali kaua Kile ma Kana Karaiaola, a lawe aku la i ka ukana a pau o ka poe i hooauhee ia. Aka, ma ka la 5 o Aperila, hooponopono iho la o Gen. Sana i kona poe koa, a hoolako pono iho no hoi i na inea kaua, a hele aku la e hoouka i ka euemi, tna ke kula o Maipu, he wahi ia ma ka Hema aku o Sana Kiago, a hoopuehu «ku )a oia i kela puali kaua. Lawe pio mai la oia i na G*nerala u pau, koe aku o Gen, Osorio, a lawe pio no lioi i na koa 3.000, a me nn ukana a pau, na pu-kuniahi, da)a a pela'ku, a me na koa 2.000 i make a hoeha ia. Ua manao ia, aoie i oi aku mamua o 200 mau koa iio i holo malu aku me Oen. Osorio i Peru. O keia luku nui ana a na koa Seponia, oia \vate no ke kumu paa i lanakila aī a kuokoa o Kile. Ua hooholo iho o Kile i keia wa, e kokua ia Peru i loaa ai mia ke Kuokoa, a ua hooko pono h iloko o na makuhiki eono i kaua iho nei me ka hookahe koko. Ke mau nei no k* hoopuni ana o na aumoku Sepania i ua awa ku moku o Kile ; a ke manao nei i ka Feresiden« O» Hikina (O. Higgins) e kipku aku ia lakou ma ka moana, e like mo ke kipaku ia ana'ku mai ka aina'ku. O na jkhj Kili imunua aole mau moku |uina f a aole no hoi nui ke «lala. Ua manao mua oia e kuai i kekahi moku Beritania, he 44 mau pu i mawua iho nei he moku kalepa holo i Inia, a ua kapa iho oia ī ka inoa o LauSaro t a ua koho aku U O. Brieu, he kanaka Beritania w\vro oie, a he LutaneU no hoi mamua maluna o na manuwa Beritanta, i Kapena no ua moku la. O na kanaka o ua moku la, he poe luina Beritania, Auierika & me ka poe Kile, CJa holo aku oia mawaho o ke awra o Va« taparaiso, a ua hahai aku i kekahi moku.

kau.i S?psmia. o Emsr,:(da koni inoa. a he vl mau pu maiuna ona ; a ua abalu pa aku no hoi i Pez r :eb ;he moku ii he 1S roaa pu nui. H»io aku hua Lauīnm nei a piii me ka moku mun. piī aku ia o o.sßrien malum o ua rnoku la me na kanaka he a kij«ku hoema aku la i oa Panioloe iho ihlo o ka moku, a hookuu iho b i ka hae o ka tnoku i!ato. Aka no ka hoopaa o!e īa ana ona nioku eiua, nol£ila t kaawale ae ia laua. Hoio aku 0 Lautaro e hahai ia Pezueia, a ua hookuu e iho oia i kona hse. Ika ike ana ona Sepnia o luna o Emaniiada he 30 wale iho no wahi kanaka e hoomnlu ana la lakou, nolaila, pii aku iakou a ki aku ta O. Brien ma a ianakiia maiuna oiakou, huki hou ae ia na moku Sepania i ka hae, a holo malu aku ia me ka hoio lon a hiki i Tolacahuano. la \va hoolako iho ia ka Pen?sidena o*Higina i mau mnnuwa eha. O Sana Matina ka inoa o ka moku kaua nui he 56 pu nui, a he mau-moku uuku iki iho J»ekahi. Ma ka ia 9 o Okatoba, ISIS, hoio aku ia iakou e hopu i ka aumoku kaua Sep»inia e ho!o niai ana mai Cadiza, Sepania mai a i Peru. Ika iakou hahai ana, ua hoi inai iakou me ka olioli no ki» iiio ana hiai o kekahi moku kaua nui he 50 pu, oia hoi o Maria haMa kona inoa, a me kekahi mau moku iawe ukana e aku ehiku i pio ia iakou. o'Higina hoi, koi aku ia oia ia Kocarane, (Cochrane) he aiii moku Beritania kaulnna i Adimaraia no Kile, a he mau alii koa Beritania a Amerika eae no hoi kekahi. Ona k.iua ehiku o ke aunioku Kiie, hoio aku ia iakou i Kniao, a eiua mau moku kaua nui Sepania e ku ana malaila, o Emeralada a me Venng;uiza, a elua mau kialua kaua a me 26 mau waapa kaua e koUe aku ma na papu. Ai ka ike ana aka Adimarala Koknrane, aole e hiki ke iawe koke ia wa, hoio ioa aku la oia ma ka hema, a lawe pio ae ia i kekahi kialua kaua o na Sepania. A ma ka la 2 o Feberuali, IS2O, hooiele aku ia oia iukn, he 31S mau kanaka i ka po e lawe pio ana na papu nui o Valadivia, oia iioi iie 15 mau papu i paa iwno i na koa he 1600, a i lako hoi i na pu nui he 128 a me ka pouda a me ka poka. 1 ka maiama o Augate, IS2O, honkonkoa ia ae la he pnali kaua, he 6000 koa ka nui, maialo iho o Oen. Sana Matina, a hoouka ia iho ia inalnna o na moku lawe ukana he 20 me ka niaiama ia e na manuwa Kile e holo ana i Peru, a ku aku i Piko (Pisco.) A manao iho la ka e iuku aku i k» numoku Scpatiia ma ka po ia 5 o JN'ovemalw, a hoe ia aku la lakou iloko o ke awa o Valaparaiso me na koa 250 maluna o na waapa he 14. Lawe pio ae la īa i kekahi waapa kaua no ka makaala ole ana, a holo aku a pili me ka moku Emaralada, ka moku hoi a iakou i kaua ikaika ai maiuna o ka papa-hele o ka inoku. a make iho la a hoeha ia he 120 poe Sepania. O oki iho Inkou i ke kaula heleuina, a holo lanakiia aku la mawaho o ke awa me ke ki pu ana mai o na papu Sepania. O kekahi waapa kaua nona na pu eha, kolo pu m aku la no iwaho. I kekahi makahiki ae, iawe ia ae ia o Lima. Ika makahiki 1822, oka poe moku i koe iho o ke aumoku Sepania, haawi pio ia aku la ia Peru. Aka oke kaua me Sepania, aole no \ pau a hiki i ke kaua nui o Agacu« ko ika makahiki 1824. ikawa o ka puaii kaua o Kolumehia a me Peru i hoopio like aku ai i ko Sepania, a% ka pau lea ana no ia o ko ke aupuni ina Ameri« ka Hema.