Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 7, 17 February 1866 — Page 1

Page PDF (1.62 MB)

KA NUPEPA KUOKOA:

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE V. HELU 7. HONOLULU, FEBERUARI 17, 1866. NA HELU A PAU 220.

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no na mahina he

UMIKUMAMALUA,

$1.00 no na mahina eono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai. KANIKAU—hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora kana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA, (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

I s published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

mon ths, in advance.

A DVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements mu st be paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, ma y be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M. L. H. GULICK.

Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Pe rsons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALE PAI KII MA KA HALE

Monikahaae,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI, a me ka HALEKUAI MEA AI o. S. SAVIDGE ma ke Alanui Papa. He emi loa ke kumukuai o na KII.

H. L. KEIKI (CHASE.)

174 1y. Mea Pai Kii.

 

JOHN H. PATY!

Mea Hooiaio Palapala,

Honolulu, Pae Aina Hawaii.

AIA KONA KEENA HANA MA KA HALE

Banako o Bihopa ma. 195-6m

J. W. KEAWEHUNAHALA.

Loio! Loio!

O KA POE MAKEMAKE I LOIO E KOKUA ma ka Hoopii ana, a pale ana, a pale ana ma ke Kanawai imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni, e kii koke i ka mea nona ka inoa e kau ae la maluna ; a e loaa no oia ma kona Hale noho i

Kikihale,

ma uka o kahi o J. KAHAI Esqr., a i ole ia, e loaa, no ma ka

Hale Hookolokolo i Honolulu, Oahu.

Honolulu, Feb. 9, 1866. 219-1y

 

OLELO HOOLAHA!

I NA KANAKA HAWAII:

Aloha oukou:—No kuu makemake e ike kela a me keia kanaka Hawaii i kahi e hiki ai ke hoowaiwai ia ia iho, nolaila, ua pai au a ke hoouna'ku nei i keia palapala ma na kihi eha o keia mau Mokupuni, ma ka loa hoi a me ka laula o ka aina; a ke nonoi aku nei au ia oukou, e hoomaopopo i na olelo i hoikeia mahope nei. Ke hai aku nei au ia oukou a pau loa, ua makaukau au e kuai i ka Loli a penei ke kuai ana, a me ka hana ana no hoi, i maikai ai, a i makepono ai no hoi oukou ka poe e lawe mai ana i ka Loli:

Ka hana ana o ka Loli:—Aole e hoopakuia ka naau o ka Loli, o ke one ka mea hoolei aku, aole e kahaia ka opu, aka, e kaha no ma ke kua, i akahi iniha ke kaawale mai ke poo mai, alaila, hoomaka aku a koe hookahi iniha, alaila, e hookomo iloko o ka ipuhao i ke kai maoli o ka moana, a e hoolapalapa i elua paila ana o ka wai, a pau ia, kaulai a maloo maikai. A ina pela e hanaia'i, alaila, e kuai koke no au ia.

Ke kuai ana:—Aole e kuaiia ka Loli i emi malalo iho o ka eha (4) iniha ka loihi—mai ka eha iniha a pii ae iluna ka loihi o ka Loli i makemakeia, a o ke kumukuai penei noia: Ina EHA A ELIMA INIHA, he EONO KENETA ka uku o ka paona; a ina EONO iniha he EHIKU KENETA ka uku o ka paona, a ina EHIKU iniha, he EWALU KENETA no ka paona, a pela no hoi e pii ae ai ka uku, e like me ka pii ana'e o ka nui o ka Loli.

No ka Pepeiao Laau:—Ua makemake no au i ka Pepeiao Laau, a e uku no au i ke kumukuai makepono ke lawe ia mai i o'u nei, no ka paona hookahi.

Lala Mano:—E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a pau e lawe mai ai io'u nei, i IWAKALUA KENETA o ka paona. Aia ko'u Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ka Halekuai o Ake (A. S. Cleghorn,) ma ka aoao hikina Alanui Nuuanu. Me ka mahalo. KIULANA. Pake Kalepa. Honolulu, Oct. 25, 1865. 204-6m

 

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai. Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00 " Ohana, ano nui me na kii, 2 50 a me na Moohana, no 5 00 " Ohana uuku iho, me na Moohana,

 ili ulaula, 1 00

 " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2 " Okoa, 50 Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25 Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/4

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25

Haiao, 25

Hele Malihini Ana, 25

Wehewehehala, 26

Li ra Hawaii, 25

No ko ke Akua Ano, 25

Li ra Kamalii, 25

Kumumua Hou, 12 1/2

Moolelo Ekalesia, 50

Hoike Palapala Hemolele, 25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25

Ninauhoike, 12 1/2

Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 1/2

Kumu Leomele 12 1/2

 Eia na buke i haawi walei a.

Haawina Baibala.

Ui.

Ka Dawida Malo Kumumanao.

Ko Olelo Ao Liilii.

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio

o Hawaii.

 

Ka Nupepa Kuokoa

HE KAAO

—NO—

PIKOIAKAALALA !

Ke Keiki akamai i ka Puna.

HELU 10.

A no ka minamina o Keawenuiaumi i kona ona awa no ka luai ana, nolaila, olelo hou iho la ia, " He oi ka hoi keia o ka mea ukiuki nui wale i oi ae mamua o ko'u mau enemi mau (na manu,) o ka hiamoe iho keia me ka hoolailai i ka ona, eia ka hoi e lilo ana i mea alu ia ke kulu aumoe. Aole no hoi no ka pu ko'u ukiuki nui, no ka poe nana e puhi ka pu ka'u mea inaina loa, no ka mea, e waiho ana au i keia enemi o'u a hoi mai kuu hunona o Pikoiakaalala, ina he mea hiki ia ia ke pana a pau ke akua i ka make, a lawe mai ia Kihapu na'u." Alaila, hoomoe iho la ka manao o Kewanuiaumi a hoi mai o Pikoiakaalala, me ka hoomanawanui. A e kamailio ae no kakou no ka mea nona keia moolelo (Pikoiakaalala.)

Ia Pikoiakaalala ma i kaalo ae ai mawaho ae o Kalae, e kupono ana ma waho pono o Waioahukini, nana ae la ia a ike ae la i ka iole nui e moe ana i ka welau o ka pali, a olelo ae la ia i kona mau hoa hele, me na hoe waa ona, " Ina paha he mea ai kela iole nui, alaila, e pana ae la wau i kuu pua,"" Aia i hea ? " wahi a na hoe waa. " Aia no hoi ke moe ekepue mai la i ka welau o ka pali " A no ka maa ole o na hoe waa i ka ike i ka iole, no ka mea, he poe hou mai lakou no Kau, o ka wai o Kupuna i Waiohinu wale no ka lakou i ike, nolaila, pane mai na hoe wna, "A o la hoi i pana ia'ku," olelo aku la hoi o Pikoiakaalala, " Ina au e pana i kuu pua iluna o kela pali, owai o oukou ka mea hoihoi nana e kii kuu pua?" Hoole mai la ka poe hoe waa, " Aole paha he mea hiki ke au aku i nei moana kai lipolipo a pae iuka, a pii aku i kela pali nui kiekie, e aho no e pana'ku no oe, ma lia aia i kahi nihinihi kahi i kau ai o ka iole, a ku aku i ko pua, kaa mai a haule i ke kai, alaila, kii aku kakou i ko pua."

A no ka manao o Pikoiakaalala o mau ko lakou ike ole, nolaila, hoomaka iho la o Pikoiakaalala e pana ; a o ka hookuu aku la no ia o Pikoiakaalala i ka pua, oia ko lili no ia a ku ana ua iole la, a i ka wa i ku ai ka iole, ike like aku la ka poe a pau o na waa, i ka lele walawala ana mai o ka iole a haule ana iloko o ke kai, me ka paa no o ka pua. a o ko lakou hoe aku la no ia a kahi a ka iole e lana ana, lalau iho la o Pikoiakaalala i kana pua; o ka pau ae la no hoi ia o ke kanalua o kona mau hoe waa. A ua kapa ia ka inoa oia pali o Molilele, no ka lele ana o ka iole me ka pua a haule iloko o ke kai.

A pau ae la ko lakou makaikai ana i ka iole, o ka holo nui aku la no ia ; he nui no na iole a Pikoiakaalala i ike ai ma ia holo ana, aka, no kona hoomanao mau i ka hala o ka manawa a kana aliiwahine i kauoha ai iaia, nolaila, hoolalelale ae la ia i na hoe waa, " Ina kakou a hala mai kau wahi o Kona nei," ma ia kena ana a Pikoiakaalala e wiki, o ka popoi iho la no ia o na hoe waa i ka hoe, a o no hoi o ka holo o kana mai o na waa, ia lakou e holo ana, ninau ae la o Pikoiakaalala i na aina o uka, o ke kuhikuhi no hoi kana hoa hele (kukini,) me ka hahai mai i na inoa pakahi o ka aina o Kona. Aole no lakou i pae iuka o Kona, a hala wale ka hapa nui o Kona, a kau ana lakou nei mawaho o Kiholo, olelo ae la na hoe waa, u E aho e pae kakou iuka, malia o ike mai ka hooilina aina a ko makuahunowai ia oe." Ae akula o Pikoiakaalala, a o ka pae aku la no ia o lakou, ina waa no a pae i ka honua, hiki ana ka ninau a ke alii a Ehu, oiai ua ikeia mai keia mau waa nui. A he mea haohao no hoi ia na ko uka poe, me ka manao ae no hoi, he alii ko luna o na waa, no ka mea, aole i laha wale na waa nui i na makaainana.

" Owai ke alii o nei mau waa ? " wahi a ke kanaka o Ehu, " No ka hunona a Keawenuiaumi, ke alii Aimoku o Hawaii nei," wahi a na hoe waa. " Olina wale kuu Haku," a lohe aku la ka elele, hoi

aku la a hai aku no hoi no na mea a pau ana i lohe ai imua o Ehu : a lohe o Ehu o ka hunona o kona Haku kena koke ae la ia e hoomakaukau i ia, i mea ai na ke kane a ke aliiwahine.

A makaukau ka ai me ka ia, puaa, ilio no ka ai ana, paina iho la lakou, oiai hoi, e ane aku ana ka la e nalo i ka ili o ke kai. A na ka maona me ke poluea holo waa i hoomalule mai i ko lakou mau kino,

a hookuu nui aku la i ka luhi a ke kai; a o kekahi mea o lakou kai ala, aole i hiamoe, oia ko Ehu hoa olelo, a na ia kanaka i hai pono aku i ka inoa o Pikoiakaalala, a me kana mau hana a pau imua o ke Alii Nui Keawenuiaumi.

A i ka wa a ka po i hoopau ae ai i kona poliuliu ; oiai hoi e hoolei ae ana ka la i kona mau kukuna olinolino maluna o ka piko o na mauna o Hawaii, hiki lele ae la o Pikoiakaalala mai kona hiamoe ana, a hoala ae la i kona mau hoe waa, a ala like mai la no hoi kona mau hoa hele a pau ; a o Ehu hoi, aole oia i poi iho i kona mau lihilihi, no ka hia-a i ka hauoli o kona naau i ka lohe ana ia Pikoiakaalala, me ka make ana o na manu hanaino waa o kona Haku Keawenuiaumi. A na ia lohe ana, o ke akamai keia nana i pana a make ka mea e kina'i ka waa o Hilo, no ka mea, oia kekahi i kauoha aku ia Keawenuiaumi e kalai mai na kahuna i mau waa nui nona.

A ua kalai ia no e na kahuna a Keawenuiaumi, aka nae, aole he loaa iki o ka waa kupono, no ke kina wale no i ka hooiloiloia e na manu, nolaila ka lana o ka manao o Ehu e loaa ana kana mea i kuko nui ai o na waa. A ia Pikoiakaalala i hoala ai, a ala na hoe waa, hoolale koke no i ka holo. Ma ia wa, pane mai la o Ehu, " E kuu Haku e ; alia e holo, kai noa e paina a maona kakahiaka, alaila holo, aole hoi i loihi kahi i koe, o ko hiki aku no hoi ia i Waipio i kahi a ko makuahunowai o Keawenuiaumi e noho mai lai no ka mea, ua lohe ia mai nei ka hoi ana mai o Keawenuiaumi i kona wahi paa o Pakaalana ma Waipio. A no ke kaulua ana mai o Ehu i a-kakuu iho ai ko Pikoiakaalala manao. A no ka ae ana o Pikoiakaalala e noho e paina, kena ae la o Ehu i na kanaka e kuu i ka ia o Kiholo, o ke awa a me ka anae noi ka ia o ke kuu ana a Ehu, a mano ka ia, oia mau ia no hoi a piha na waa, oiai o ka la no hoi ia hiki i Waipio, i ai mai ai kahi i noho aku ai, (Keawenuiaumi) a pau no hoi ka paina ana, alaila, hoomaka ka holo ana o lakou nei. Ina hoe waa no a hoomaka i ka lakou hana i hele a lehani, aohe no hoi he manawa, kaalo ana lakou nei mawaho ae o Puako ike aku la o Pikoiakaalala i ka wili mai a ka ea o ka lepo o Puupa i Waimea, a ike lea aku la ia i kekahi moo nui, oia o Kinilau, olelo ae la ia i kona mau hoe waa, " He moo nui hoi kela e wili mai la ka ea o ka lepo iluna," ae mai la na hoe waa, " Ae, he moo nui o Kinilau o kona kino maoli nae, ua make, a o ke kino lau ia ona e hoike mai la ia oe." " Make ia wai?" wahi a Pikoiakaalala. " Ia Hiiaka," wahi a na hoe waa. Oiai ua lohe wale aku lakou i ka moolelo no Hiiaka, i ka haehae ana i ke kino o Kinilau.

I nana io aku no hoi ka hana o Pikoiakaalala, a o no hoi o kana mai o ua mea o ka moo, olelo ae la o Pikoiakaalala, " E pana ae hoi ha wau i kuu pua, a e kii no hoi kekahi mau kanaka o oukou," pane mai la na hoe waa ona, me na kukini, na hoa hele mua hoi ona, " Aole makou e pono ke kii, no ka mea, ina hookahi kino o ka moo, ina ua pono la ke kii aku, hookahi no paha auanei moo e paa i ko pua, a o ka nui o ka moo, aole e paa ; a ia makou e kii aku ai, lele mai ka moo i koe aole i ku i ka pua, a pau makou i ka make." Alaila, pane aku la o Pikoiakaalala, " He moo ikaika ole, aohe ana make, o ka makau wale ana aku no paha a oukou la, he ohana moo keiki wale no ka nui, hookahi no makuahine, ina e ku ka makuahine ea, hihia wale mai no na huelo o na moo keiki a paa i kuu pua," " He pono loa hoi ia," wahi a na hoa ona.

" E pana wau, e nana kakou i kuu pua a ina e wili ka ea o ka lepo a ku pololei iluna, aole hi-o i-o a ianei, iuka a i kai nei, alaila, ua pau loa ka moo i ka make i kuu pua, aka hoi, ina e nana kakou a i nahae liilii mai ka ea ana o ka lepo, aole i pau ka moo i ka make." Ia wa, ku ae la ke kamaeu iluna o ka pola o na waa, a hapai ae la la ia i kekahi mele penei:

" Aia la aia la o Pikoiakaalala,

O Alala no ka makuakane,

O Koukou no ka makuahine,

Hanau o'u kaikuahine Iole,

O Kikoookalani,

O Kikoookahonua,

O Kikoookamauna,

O Kikoookamoana,

O Kikoookapo,

O Kikookeao,

O Kapunanui,

O Kapunaiki,

O Ke-i,

O Ke-hamau,

 Hamau—Eia ka hoi ua hoa e lea'i,

He kino iole ko oukou,

He kino Moo hoi ko Kinilau,

A lau a mano ka Moo,

O ka Moo nui o ka Moo iki,

O ka Moo kaula o kaala,

A la pau,

Papapau e Kinilau,

No ka makuahine ka make,

Pau pu no me na keiki."

O ka hookuu aku la no ia o Pikoiakaalala i kana pua, oia kolili no ia a ku ana no ka moo makuahine, hihia wale mai no ka huelo o na moo keiki a pau. Nana aku la no hoi lakou i ka wili a ka ea o ka lepo, hele no hoi a ku pololei ka lepo iluna, manao ae la o Pikoiakaalala ua make ka ohana moo. Kena iho la ia i kekahi mau kukini mama ona eha, o ka holo nui no hoi ia a hiki ana i kahi a ka moo, e waiho nui mai ana i ka make, e wili-nau ana na huelo i ka pua ; a lalau aku la lakou i ka pua a unuhi mai la iloko o ka nenelu o ua mea he moo, a hoi mai la lakou, a hoike mai la no hoi i ka lakou mea i ike ai, he mea e no hoi ka mahalo o ka poe hoe waa no ke akamai luaole o ke keiki Pikoiakaalala.

A o ko lakou holo aku la no hoi ia a mawaho ae o ka lae o Kohala, nana ae la o Pikoiakaalala ma uka, ike ae la no ia i kekahi iole nui e moe ana malalo ka lalani ko, olelo ae la ia i kona mau hoa holo waa, " He iole nui hoi kela e moe mai la, ua ai wale i ke ko-kea a ua hele a luheluhe, momona paha ? " Oiai no hoi o kona mau enemi mau no hoi ia o na iole kupua, aole no hoi ona makemake e ola kekahi kupua iaia.

O ke kena ae la no ia o Pikoiakaalala i kekahi kukini ona " e holo e oe mamua o kuu manawa e hookuu ai i kuu pua," O ka holo e no hoi ia o ke kukini, a aneane no hoi e hiki ke kukini i kahi e ulu ana ke ko, he lohena kana i ka winiwini o ka leo o ua iole la, i hiki aku ka hana, ua ku iho ka iole, a lalau aku la no hoi ia i ka pua, a hoi mai la a kau iluna o na waa ; aole no hoi he mea ninau mai o ka poe o na waa, no ka mea, ua maa wale lakou i ka ke keiki hana. A o ka inoa o ua iole la o Iole, aia no kela aina ma waena o Kohala.

O ka holo nui aku la no hoi ia a mawaho ae o Pololu, ike ae la no hoi o Pikoiakaala i kekahi iole nui e moe ana iwaena o ka pali, olelo ae la no ia i kona mau hoa holo waa, " He iole nui hoi kela e moe mai la iwaena o ka pali, ua ai iho la i ka lau o ka awa a ua ona." O ka pana ae la no ia o Pikoiakaalala i kana pua, o ke ku aku la no ia o ua iole la, a kaa mai ana i ka pali, a pae aku la no hoi na waa iuka o Pololu, e kii i ka pua, o ke kii aku la no ia o kekahi kukini ona a loaa aku ka iole ua ku ma ka uha, aole i make ka iole, e uwe winiwini ana no nae, aole e hiki ke holo, ua paa i ka pua ma kona uha, a i ka ike ana mai a ka iole i ke kukini, uwe alala ae la ia me ka leo nui, a ua lohe loa ia ka leo winiwini o ka iole e na kanaka o Pololu. A ua kapaia ka inoa oia pali o Awini, no ka uwe winiwini a ua iole nei; a loaa mai la ka pua, o ka panee aku la no ia o na waa. A o ka holo aku la no ia a pae ana i Waipio i ka auina o ka la. Ia lakou i pae ai i Waipio, hele nui mai la na kanaka e makaikai i ke keiki kaulana ke kane hoi a ke aliiwahine opio. A hapai lima wale ia'e la no na waa e na kanaka, me ke kau no o ka poe o luna o na waa ; a kau i ka halau na waa, lele ae la o Pikoiakaalala me kona mau hoa hele a me na hoe waa pu, na ukana hoi a pau o na waa, ka ia o Kiholo, hali ia'ku la no hoi ka ia imua o Keawenuiaumi; a o Pikoiakaalala no hoi hui ae la me kana aliiwahine Keakalaulani, a hohoi ae la a ka Heiau i Honuaula. A o Keawenuiaumi no hoi, aia no ia i Pakaalana, e moe ana no i ka paepae kapu o kona kupunakane o Liloa. A pau ko Pikoiakaalala ma uwe ana me kana aliiwahine Keakalaulani: o ka u-haele aku la no ia e ike ia Keawenuiaumi. A ike no hoi, a pau ka ike ana, makaukau no hoi na mea paina no ka malihini, a pau ka paina ana, hooluana iho la no hoi ke ahiahi; a ma ia wa e luana ana, hoopuka mai la o Keawenuiaumi i kona manao ana i hoomoe ai imua o Pikoiakaalala.

" E ! Auhea oe e kuu hunona, ka hooilina hoi o ko'u Aupuni, no kou pale ana ae i ka mea uluhua nui a kuu naau, ka mea hoi a'u i enemi nui ai i na Kau a me na Hooilo; oiai o oe hookahi wale no ke akamai lua ole, nana i hoopio i o'u mau enemi mua, oia na manu hanaino waa ; a ua halu ia, ua holo pono hoi na kahuna ke kalai aku, aole he mea nana e keakea, me kuu manao no hoi, aole e loaa hou ka mea hoinoino naau ma keia hope aku i like me na manu ; eia hou no ka e loaa ana ka mea uluhua nui wale i oi aku i ko na manu. Ia oe i hele ai e nana i ke ino o ko'u moku o Hawaii nei, a ma ia mau la iho no, lana ae la ko'u manao e hoi i Waipio nei, i ke ewe o ko'u mau kupuna, a o ka hoi mai no hoi ia, a oia no hoi ia e noho nei; a ma keia mau po aku nei no la, inu awa iho la au, a ona i ka awa, a no ka ona ana, hiamoe iho la no hoi me ka hoolailai, me ka manao aole he mea nana e hoala i ka hiamoe, i hikilele ae i ka uina o ka ula o ka pepeiao, o ka puoho ae la no ia me ka ona awa no, a o ka luai aku la no ia, no ke kani ana o ka pu o Kihapu. A pau kuu luai ana, olelo ae la au penei: ' He oi aku hoi keia o ko'u mea uluhua nui wale, o ka mea nana e puhi ka pu wale no ka'u mea ukiuki.' A ina he mea hiki ia oe ke pana aku i ka poe akua nana e kiai a e puhi ka pu, alaila, e pana oe a pau lakou i ka make, a e lawe mai ka pu na'u."

A pau ka Keawenuiaumi olelo ana, pane aku la o Pikoiakaalala, " Aole paha e make ko enemi hope ia'u, no ka mea, he nui loa ke akua, ua kini, ua lehu, a pau ole i ka helu aku, ina paha he kino ano kanaka la, ina aohe olelo ana, aka hoi, he kino makani wale no, nolaila, aole e loaa ia'u ke akua a me ka pu."

A no hiki ole ia Pikoiakaalala ke pana i ke akua me ka manao no hoi aole e loaa ana iaia ka pu o Kihapu, nolaila, olelo aku lu ia ia Keawenuiaumi, " Aole he mea e e loaa'i o ko enemi hope, hookahi wale no mea e loaa'i o kuu hoa heihei i kuu wa i Kauai, o ka ilio o Puapualenalena." Alaila ninau maila o Keawenuiaumi, " Nawai ia ilio o Puapualenalena ? " Hai mai la o Pikoiakaalala i na makua o Puapualenalena.

"O Kahihi ke kane,

O Waiuli ka wahine,

Hanau ka laua keiki,

O Puapualenalena."

" Aole nae paha e loaa ia oe ua ilio la? " wahi a Keawenuiaumi. " He loaa no, o oe no ka mea e loaa'i, ke ae nae oe i ka'u olelo," wahi a Pikoiakaalala. " O kou mau olelo a pau, o ka'u wale no ia e hooko aku ai," wahi a Keawenuiaumi i kana hunona (Pikoiakaalala.

A no keia olelo kanalua ole a Keawenuiaumi imua o Pikoiakaalala, alaila, pane aku la o Pikoiakaalala, " Ina ua ae oe ea ! E aho no oe e holo pu kaua i Kauai a noho i Waimea, i kahi noho o na'lii, a malia o hele nui mai na kanaka o Kauai e ike ia oe i ke alii nui kaulana o Hawaii nei. A ina e ike au i ka luaui makuakane o ua ilio la (Puapualenalena) alaila, hai aku au ia oe, a ia oe e ike ai iaia, alaila, e koho aku oe i aikane nau, pela e loaa'i ka mea a kaua e manao nui nei o ka ilio."

Alaila, pane mai la o Keawenuiaumi, " Ua like no owau me oe, oiai ua hooili aku au i ko'u hanohano ahi maluna ou ; a ma oe e hele i Kauai, e lawe pu aku ana oe me kuu milimili he kaikamahine, a me na mea a pau au e olelo mai ai ia'u. E noho no au, o oe ke kii ia Puapualenalena." Ua maikai hoi ia olelo iwaena o laua ; a o ka hoomakaukau iho la no ia no ka holo o Pikoiakaalala i Kauai. A makaukau na mea a pau e maliu mai ai o Puapualenalena, a me na waiwai kipe hoi no na makua o Puapualenalena, a o ka holo no hoi ia mai Waipio aku. Malunao na waa hai kaua o Keawenuiaumi ka holo ana, me na hoe waa ponoi no o ke alii, o na hookele, o Hookeleipuna, me Hookeleihilo, o Lapakahoe me Liua, a me Kapahi, o na hoe waa no a pau, o Pikoiakaalala a me Keakalaulani na'lii o luna o na waa. I loa no i ka olelo ana, i puka ae ka hana o na waa iwaho o Waipio, o ke poi like aku la no ia, o na hoe waa i olelo ia'e la, he mea e no hoi ka holo o na waa, ma ia la no, hala o Maui, Molokai, ma ke Koolau loa no o Oahu. A i ka wa a ka la e ane aku ana e welo i Lehua, e ike ana no nae na helehelena o ke kanaka, pae ana lakou i Wailua ma Kauai, uwa lua no hoi na kanaka o Wailua, a no ka nui o ka pihe o ka uwa, ninau ae la o Manokalanipo ke alii o Kauai, " Heaha keia pihe e uwa mai nei o kahakai ? " Olelo aku la ka poe i ike, "He mau waa nui ua pae mai la i kai ;" a o ka poe hoi i ike pono i na'lii nona na waa, hele mai la lakou a hai mai la i ke alii, " O ke kaiaamahine a ke alii o Hawaii, a Keawenuiaumi, o Pikoiakaalala ke keiki akamai no hoi i ka pana o kakou nei, o ke kane ia." A lohe o Manokalanipo ke alii, kena ae la ia i na haia alii ona e kii aku e hoihoi mai i ka hale nei. A kii ia'ku la o Pikoiakaalala me Keakalaulani, a hoihoi ia'ku la i na hale alii oia wahi.

A ma ia po no, hoouna ae la o Mano i kekahi mau kukini ona, ma Koolau kekahi, a ma Kona ka lua, e hele e hai aku i na konohiki a pau o Kauai, e lawe mai i waiwai na ke aliiwahine opio o Hawaii, aohe konohiki a noho aku ; a ina aole o hiki mai kekahi konohiki, alaila, e hemo kona noho ana i ka aina. A pau ka ke alii olelo ana, o ka holo no hoi ia o na kukini i na wahi i olelo ia ia lakou, a lohe aku la na konohiki a pau o ka aina. Ma ia kakahiaka ae no, hiki mai ana na konohiki a pau me ka lakou mau waiwai, a hookupu no hoi i ke aliiwahine opio o Hawaii. A o Kahili ke konohiki o Koolau, oia pu no kekahi ia wa hookupu.

A pau ka hookupu ana a kela konohiki a keia konohiki, o ka pau no hoi ia i ka hoi, a kaohi ia iho la o Kahili e Pikoiakaalala. " Heaha auanei ka'u e kaohi nei oe, ua hookupu ae la no i kahi waiwai, aohe wahi waiwai a'u o kau kaohi ana," wahi a Kahili. " Aohe o'u manao e kaohi ia oe no kau waiwai, aka, he makemake wale aku no no'u ia oe i aikane na kuu makuahonowai, na ke alii o Hawaii  na Keawenuiaumi," alaila pane mai la o Kahili, "O ke aha auanei ka'u waiwai nui o kou makemake ana mai ia'u e lawe i aikane na ke alii o Hawaii." A no ke kanalua ana mai o Kahili no kana waiwai ole, nolaila, ninau aku la o Pikoiakaalala, " Auhea ka ilio a olua o Puapualenalena ?" " Aia no i ka hale," wahi a Kahili. Alaila, pane aku la o Pikoiakaalala, " Oia wale no ko mea a ke alii Keawenuiaumi i makemake ai e ike i ka helehelena o Puapualenalena.'' A ma ia wa, hahai aku la o Pikoiakaalala no na mea a pau ana i olelo ai, no ke akamai o ka ilio i like me kona akamai; a no ka wa hoi a Pikoiakaalala ma e heihei ana me ua ilio la (Puapualenalena) i Kauai nei, a ua hele ka lohe ia o na inoa o laua i Hawaii no ke akamai, o ko'u akamai hoi, o ka pana, a o ka ka ilio hoi, o ka aihue. A ma ia lohe wale ana no o Keawenuiaumi ia maua me ko ilio la, nolaila, i upu ai o Keawenuiaumi i kana kaikamahine. A hiki aku au, alaila, pana au i na enemi ona a make, alaila, hoao maua me kana kamalei; a ua pau hoi ke kaunui ana o ua'lii la no'u, a ua hooko ia mai au i ke aliiwahine opio i wahine na'u, a oia hoi keia a oukou i hookupu iho nei. No ka ilio Puapualenalena wale no kona kaunui i koe, a oia hoi wau i lawe ae la ia oe i aikane na ua'lii la ; malia o ae hoi oe e hele me a'u i Hawaii e ike hoi i ko aikane ia Keawenuiaumi, nou hoi ka hele no ke kahu, hahai pu hoi me ko ilio Puapualenalena."

A no keia mau olelo i hoikeia'e la a Pikoiakaalala, ia wa no hoi i ae koke mui ai o Kahili. A lilo ae la o Kahili i aikane na Keawenuiaumi ma ka Pikoiakaalala olelo; ia wa, haawi aku la o Pikoiakaalala i na waiwai a pau i hoolawaia i makana no Kahili, ka makuakane hoi o Puapualenalena.

 (Aole i pau.)