Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 8, 24 February 1866 — Page 2

Page PDF (1.78 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

            O ka poe Sabine nae, aole lakou e ae e mareia ko lakou mau wahine me ko Roma pee, aka nae, ua hooikaika loa o Romulu e mare i wahine no loko ae o keia ohana ma ka lima ikaika.

KA HANA ANA A ROMULU I LOAA I NA WAHINE.

            A penei ka Romulu hana ana i ka poe Sabine Kauoha ae la o Romulu i ka poe Sabine e hele mai e ike i kekahi hana lealea a Romulu ma. A no keia kauohaia ana o ua poe Sabine nei, ua hele mai lakou me ka manao ole he hewa mai ka Romulu ma, lawe mai la i na wahine puukani kupono i ka mare.
         
I kinohi, nui no ka olioli o ka poe Sabine no na hana a Romulu ma, no ka hookipa ana ia lakou iloko. Aka, aole i liuliu iho, o ka huki ae la no ko Romulu i ka hae hoailona, o ka manawa iho la no ia a na kanaka ona i huki ai i na pahikaua a lakou, a holomoku aku la iwaena o ka poe makaikai i hele mai me ka maluhia. A lele ae la ka hauli o ko Sabine poe, aole nae e hiki ia lakou ke pale aku i pakele ai lakou. A hopu aku la kela Roma keia Roma i ka wahine maikai e loaa aku ana a lawe loa. A o ka pau no hoi ia o ka hopuhopu ana i ka wahine me ka menemene ole.
Aole i pau.

ka nupepa kuokoa.

HONOLULU , FEBERUARI 24, 1866.

No na Luina
Hawaii .

            Ua ike iho makou i ka leta a kekahi mea kakau no ka nupepa Aupuni Hawaiian Gazette nona ka inoa " He kanaka maoli" i hoopukaia ma ka pepa o ka pule i hala, a ua nui ko makou mahalo no ia mea, a nolaila makou i manao iho ai e unuhi i kana leta, a eia hoi ia malalo nei :
"NO KE KEPA ANA O NA KANAKA HAWAII ILUNA O NA MOKU O NA AINA E."
         
" E KA LUNAHOOPONOPONO. - Aole au he mea i maa i ke kakau i na palapala no na nupepa, a, aole no hoi au i kakau iloko o nei mau makahiki loihi. Aka, no na olelo i hoea mai ma kau pepa o ka la 10 o keia malama, no na mea e pili ana i ke kalaia ana o Kapena Tuka (Tooker) i hoopaiia'i mamua iho nei ma Kapalakiko no ka hanaino ana i kekahi Luina Hawaii maluna o kekahi moku Okohola Amerika malalo o kona malu pu, me na lono pinepine i hiki mai io'u nei iloko o nei mau makahiki elua, no na hana ino i hanaia aku i ko'u mau hoahanau holo-kai e kekahi o na poe Kapena moku Okohola, na ia mea au i kono mai e waiho aku ia mea imua o kou poe heluhelu, me ka manaolana ae hoi e loaa ka hoomaopopoia mai e ke Aupuni, - oiai hoi ua maalahi, ke kokoke mai nei ka Ahaolelo e akoakoa.
         
" Ua lohe pinepine mai au he poe Luina maikai na kanaka o keia Pae Aina, no ka noho malie, ka hiki wawe, hoolohe, a me ka noho malie maluna o na moku. He oiaio, ua olelo kekahi poe Kapena, ua oi ko lakou makemake ia lakou mamua o na Luina ili-keokeo e holo ana mai keia awa'ku. Ina o ko lakou ano kupono ia, alaila, ua hiki ke manaoia e loaa ana ia kakou ka hana maikai ia. He mea mau no ke Sepaia o ia poe no ka le i emi iho malalo o ko na haole o ia ano like, heaha la ka ke kumu o lakou i hana maikai ole ia'i.
         
" O ka mua no, no ko lakou ano noho malie, a me ke ano hoolohe i ka poe maluna o lakou, ua kue no ia mea ia lakou, ina lakou i kau iluna o na moku i nohoia e na Kapena a me na'Lii moku ano hookiekie huhu me ka hookikina, oiai he ano piikoi kekahi o ia poe, me ka manao iho i ko lakou ano kiekie loa maluna o na kanaka maoli naaupo, a mo ke ano nui i ko lakou manao o ko lakou lilo ana ma ka naauao poo, a me ke akamai hana i kupono ai ke lilo i Kapena no ke Okohola. Ua maopopo no ia kakou a pau ka hana kupono a na Kapena i ko lakou poe Luina, ina paha lakou he poe ulaula, eleele, a keokeo paha o na ili. Ua haawiia iaia ma ke Kanawai ka mana nui maluna o kona moku, aka, e pili pu nae me ia mana ka hana ano makua'ku i kona poe Luina, e like hoi me ka malama ana i ko lakou ola. He kakaikahi wale no ka laweia ana mai o na hihia ano like me ko Kapena Tuka (Tooker) imua o na Aha Hookolokolo.
         
" A he mea no paha i maopopo i na mea a pau, ina na poe Kapena e makemake ana e hookaumaha, he wahi pono loa ka lakou e hana'i, oi loa'e hoi mamua o ka na poe hookaumaha o uka nei, a ua hiki hoi ia lakou ke alo ae i ka ikeia ame ka hoopaia. A no ia kumu hookahi no hoi, o ka poe i hanaino ia, na poe i hookaumahaia e ko lakou mana hookaumaha, ua emi mai kahi e hiki ai ia lakou ke huli aku i na mea e hoopau ai i ko lakou pilikia. Nolaila, he hana kupono anei ka ae ana i ko kakou mau kanaka ui opipio e sepa mau ia mai ko lakou mau home aku, me ka waiho ia lakou iho malalo o na poe holo moana hookaumaha? E like no me ka olelo i olelo pinepineia, he nui loa no ka hana na lakou maanei. Aka, e oleloia mai paha auanei, aole lakou e hana ana ina lakou e noho i ko lakou wahi nei. Ina no paha aole lakou e hana, no ia kumu anai e ae ai kakou e hookuu, no ka hoaiaiia mai e loaa ana ka haneri, a elua haneri dala paha, me ka waiho ia lakou - ma na wahi e hiki ai ke hana ino ia ma ka moana, a waiho paha i ka aina e.
         
" Aka, aole au e ae ana i ka oleloia aole lakou e hana ke noho ia nei. Ua ike no kakou he lehulehu wale lakou e noho nei ma na aina mahiko a puni keia pae moku, a, ma na wahi o lakou i hana ponoia'i me ka uku kupono ia he poe paahana lakou i oi ka makemakeia mamua o na poe paahana o na aina e mai; a, aole anei o ke kau ana i kekahi Kanawai e papa ana i ko lakou Sepaia, ka mea nana e hookonokono ia lakou e imi i na hana mauka nei ?
         
" Aole loa au i halawai me kekahi lahui kanaka i oi ae ka hikiwawe i ka lokomaikai a me ka oluolu. He oiaio, he mau Kanawai no ko kakou e hoomalu ana ia poe, a o kekahi o ia mau Kanawai, oia no ka waiho ana mai o na Kapena a o na Agena paha i ka bona no ka hoihoi ana mai ia lakou i keia pae aina. Aka, aole au i lohe iki no kekahi hoopii malalo o ia Kanawai. Malia paha, no ka hooko pono ia no o na bona i na manawa a pau i ka poe i hoopaa ia lakou iho no ia mea.
         
A he hiki ole loa no hoi ka'u ke hoomanao ae no ka hoopiiia ana mai o kekahi Kapena Tuka (Tooker) a hoopaiia paha no ka hana ino i na Luina kanaka maoli, a o ke kumu paha oia no ke ano maikai maoli no oia poe Kapena.
         
" O ka oiaio maoli no, aohe makemake o na poe kanaka haahaa o luna o na moku Okohola e hele mai iloko o na Aha Hookolokolo e hoike kue mai ai no ko lakou mau poe luna. Ua oleloia me ka oiaio, o na kanaka Hawaii , ua like me na kamalii. A ina pela, aole anei he pono i ke Aupuni e malama makua aku ia lakou ? Aole au e manao ana maanei e kuhikuhi aku i ke ano o ke Kau Kanawai ana i puupale no keia mea, o ka'u mea wale no i manao ai o ke kau-o mai, ina he mea hiki, i hoomaopopo pono ia'i keia mea, ioi ae mamua o na manawa i alo mua'e nei.
         
" Ua ehaeha pinepine au, i ka lono ana i ka hahaiia mai i ka hana ino ia o na kanaka Hawaii , a i kekahi manawu, ua make maoli no ma ka moana. A o ka mea wale no i loheia mai e ko lakou mau makamaka, mai ia kekahi wahi mea a ua make no, a ua hiki ole iaia ke lawelawe i na hana o ka moku, i ka manawa loihi wale mamua o kona make ana. A o ke ano a me ke kumu o kona hiki ole ana ke hana, aole no kakou a me lakou e lohe iki ana, koe nae i kekahi manawa, ua mahui iki ia mai, i ka wa loihi wale mahope aku o ka hanaia ana o ka hewa, a i ka wa hoi ua hala ka mea nana i hana ka hewa ma kana wahi i hele ai me ka hauoli.
         
" He oiaio no e Mr. Luna Hooponopono, he poe maikai no kekahi, a mai lilo i moolelo kaumaha e kue ana i ko ke kanaka ano mau, ina aole, a o ka poe wale no e inaina mai ana, ka poe e kupono ana o keia kuka." HE KANANA MAOLI."
           
HONOLULU , Feb. 15, 1866 .
            Ua maopopo ae la ma ke ano o keia palapala, " He kanaka Maoli " ka mea nana i kakau, a he makamaka oiaio no hoi no na kanaka o keia lahui, ua maopopo no hoi ke kupono o kona koi ana i ke Aupuni e hoomaopopo i ke ano e hanaia nei na Luna Hawaii, a o na Luna Makaainana hoi kekahi poe kupono e hooponopono mai i keia mea nui, o ka laweia o na kanaka ma ke ano Luina no na moku Okohola, a me ko lakou hana ino ia. Ua pili i keia mea ke ola o ka Luina, a ina e ae mau ia keia mea o ka lawe i na kanaka Hawaii me ka hana ino ia o lakou, alaila, o ka hoohamama ana no ia i ka auwaha nana e kau-o i keia lahui i ka make a me ke emi ana.

         
Ke apono loa nei makou i na manao o He Kanaka Maoli, ana i i ae nei, ua kupono ke auaia na kanaka Hawaii aole make hookuu e holo ma na moku Okohola. I ko makou manao o ka pono maoli no ia. Ke hoolaha mua ia nei ka emi ana o ka Lahui, malia paha o ka hoounaia ana o na kanaka Hawaii iluna o na moku Okohola kekahi o na lua mimilo nana e ume hope nei i keia Lahui.
         
Aole loa e hiki ke oleloia mai, aohe hana o uka nei, no ka mea, ua ike maopopoia, ua nele ka hapanui o na aina mahiko i na kanaka paahana ole, a, ilaila no e paa mau ai na luina o ka poe e hele nei i ke kai i keia wa i ka hana ; a he hana maikai no hoi ia, no ka mea, aole i hoowaiwai wale ke kanaka paahana iaia iho, aka, ua hoowaiwai pu oia i kona haku, a me ke Aupuni nana oia i hoomakua, a ua oi maoli aku no hoi ka pomaikai o ke Aupuni mamuli o na waiwai i loaa mai ma ka mahiai ana, mamua'e o kona pomaikai ma na waiwai i loaa ia lakou mamuli o na moku Okohola, ina me ka make ana o ke kino e loaa mai ai ia waiwai. Heaha ka hewa ina e holo ole mai na moku Okohola ia nei.
         
He kupono loa ke kau i Kanawai e papa ana i ke Kepa ana o na Luina Hawaii ma na moku o na aina e, koe wale no na moku Okohola o Hawaii ponoi nei. Mai oi ka pomaikai ina e noho ia no e na kanaka e holo nei i ke Okohola, i ka aina nei no e mahiai ai, ina la aole e konoia ka Ahaolelo i hala e kau i Kanawai e ae ana i ka laweia mai o na paahana o na aina e, i mea e hiki ai ke hooholo pono i na oihana mahiai a lakou, a mamuli o ia Kanawai i laweia mai ai na pake paahana, ka poe hoi i maopopo ole ko lakou ano maikai ; a iloko no hoi o keia mau mahina i kaahope ae nei, ua pa-e ia mai ka lono no ka pepehi kanaka, a no ka lawe ola paha o kekahi o na poe pake hou mai nei. Mai hiki ole keia poe ia nei ina e noho ia no e ko kakou poe kanaka iuka nei, ina la, ua hiki ole mai keia poe hoowahawaha ia o ka pake kinikiu io kakou nei.
         
He nui no na poino e ae i loaa mai i ka Lahui mamuli o ka hele ana o na kanaka Hawaii i ke Okohola, o kekahi o ia mau pono, oia no ke kaawale o ke kane me ka wahine, a i kekahi manawa, ua lilo ka holo ana o ke kane i ka aina e i mea e paipai ai i ka wahine e hele i ka auwana, a me ke koaka, a lilo maoli i mea lapuwale; oiai hoi, ina paha e noho ke kane ina la ua noho maikai ka wahine, a ua hookuonoono la i ka noho ana, me ka hanau mai i na keiki, i mau mea nana e hoopumehana ka noho ana o ka hale. Ina la ua lilo ia poe i poe e kokua ana i ka hoolehulehu ana i keia lahui. Nolaila, ina e kaupaona ia ka pomaikai a me ka poino i loaa mai ma ka hookuu ana i ko kakou poe ui e hele i ke Okohola, ua maopopo no ua oi loa ka poino nolaila, ua pono loa no ka aua i ko kakou poe kanaka nei, aole e ae e holo i ke Okohola.
         
Eia no keia mea hewa i ua poe Luina Hawaii nei, o ka hele i ka luhi a loaa ke dala, alaila, hoi mai la i ka aina nei, a i ka noho ana i na la ewalu iluna o ka moku, aie mai la i ke dala a ka poe mano aina, hookahi dala e aie aku ai, he elua dala ke pani i ka wa e hookuuia mai ai, pela wale no e nokeia'i, a, koe na hulu i ka puapua. O keia kau ia ana o ka panee hookahi dala no ke dala hookahi, he hana Kanawai ole, a he kalohe maoli no hoi, a ua hiki ke hoopiiia ma na Kanawai Hoopai Karaima o keia Aupuni. A me he mea la, ua hiki no ke noelo ia'ku a loaa ka poe MANO AINA nana i hana ia mau hewa, i hiki ai ke hoopiiia ia poe imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni.
         
A keia pule ae paha hoaiai aku makou i ke ano o ka hana ana a na MANO AINA i na Luina Hawaii , i kauaheahe ai lakou imua o keia Lahui, malia o ikeia iho lakou " E hene ana i ke kula o Keahumoe."

Naaupo lua ole.

            Imua o kekahi anaina kanaka nui loa i hoakoakoaia ma ka hale Vikoria, ma kekahi kulanakauhale o Enelani, ua haiolelo ka Bihopa o Okefoda ; a eia kana i olelo ai no ka Lahui Hawaii :
         
" He aina ilihune loa ko lakou. Mamua ua kuai aku lakou i ka iliahi, aka, i keia wa ua pau i ke oki ia ka iliahi, a aohe a lakou waiwai i kuai aku ai i na aina e. Mai ka wa i hoopau ia ke kuai ana o ka iliahi ua aneane nele loa lakou i ka waiwai e kuai aku ai i na aina e ; a nolaila he uuku ka waiwai i hookomoia mai na aina e mai. Nolaila, he poe ilihune lakou, aole hiki ia lakou ke hooiliili dala e paa ai na halepule mua, a e pono ai hoi na misionari mua o ko kakou hoomana iwaena o ko lakou Lahui."
         
Aole o makou manao e hoahewa nui aku i ua Bihopa nei no na olelo ana i hoikeia maluna, oiai ua kamailio oia noloko ae o kona naaupo. Ua hoike mai oia i kona naaupo loa ma na mea e pili ana ia Hawaii nei. I na oia e ike i ka oiaio, he mea e paha kona hilahila. Aka, auhea la ke Kanikela Hawaii ma Ladana, i ao ole aku ni oia i ua Bihopa nei, a me ka poe ano like ? No ke aha la i pane ole aku ai ko kakou poe makamaka Hawaii malaila i na olelo a ka Bihopa me ka i ana ; " E, kuhihewa oe ?"
" Aloha ko na mauna
I paa mau i ka hau ,
Ko Enelani pouli,
Ko Asia naaupo."

Eia hou no.

            I ka wa a Bihopa Staley i hoolaha ai i kana olelo oiaio ole e i ana, " He paumi ke ino o ka Lahui Hawaii i keia wa i ko ka noho ana kahiko," ka inoa ua lawa kona makemake no na olelo hoino i ka aina a me na kanaka nana ia i hookipa maikai a hiki wale i kona la i hele aku ai, aole ka ! I ka nana'ku, he mea ono loa na ka Bihopa na olelo hoino a hoohilahila i kanaka Hawaii . Ua halawai iho nei makou me kekahi pepa i paiia ma Ladana, ma ia pepa ka Bihopa i hoolaha ai i ka moolelo pokole o kona kaapuni ana i ko kakou nei mau mokupuni, a eia kana e olelo nei no Waialua :
         
" O ka pono uhane i hoomakaukau ia no kekahi apana he 45 mile ka loa, a he 10 ka laula ma ka aoao akau o ka mokupuni, (Oahu) oia o Waialua, he kahunapule ae ole i ka bapetiso ana i na keiki liilii. I ka wa e make ai na kanaka, ua kanuia lakou me he poe ilio la me ka pule ole ia."
         
Ua like ka pono a me ka ike o ko Waialua poe me kanaka o ka aina a ia Bihopa i hele mai ai. Aole loa i oi ka pono o na makaainana o Vikoria mamua o na makaainana o Kamehameha e noho mai la i Waialua. Eia nae ke kanaka i kapa ia he poo no kekahi lala hoomana, ke i nei oia, o ke kanu ana o ko Waialua poe make, ua like me ke kanu ana o na ilio ma kona aina!
         
A o ke kahu ekalesia hoi o Waialua, ke i nei ua kanaka la o Enelani, " He kahunapule ae ole ka ia i ka bapetiso ana i na keiki liilii!" E haohao ana paha ko Waialua i keia. Pono anei i ke kanaka i kapa iaia iho he kahunapule, ke olelo hoino e like me ia ? Oia anei ka hana a lakou i hele mai ai ia nei, o ka hoino a hoonaukiuki i na kamaaina ?
         
He nui na mea i koe maloko o ia pepa e pili ana ia kakou, a mahope paha makou e hoolaha hou aku i ike oukou na makamaka heluhelu pepa i na mea a kekahi poe uuku e kamailio nei no kakou ma na aina e.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

            HE PULE I KA ILIO. E ike ana paha oukou e ka poe heluhelu i keia pule i oleloia ae la ma ke poo, maloko o ke kaao o Pikoiakaalala. Aole o makou manao e manaoio ana oukou ia pule lapuwale.

         
HE HALEKUAI HOU. - Ua lohe mai makou, ua wehe ia kekahi Halekuai Hou no ka Ahahui Kalepa Hawaii ma ke alanui Nuuanu, ma ke Kaona o Honolulu nei, ma ka Poaono o ka pule i hala.

         
NO NA KEIKI I HOPUHOPUIA. - Ma ka Poalua i hala ae nei, ua ike aku makou i kekahi wahi keiki uuku mea makua e laweia ana i ke kula ao hana. Kai no paha o na keiki hookuli loa, a me na keiki makuaole la hoi ka ke Kanawai i ae e hoihoi maloko oia Kula ao hana, eia ka he pau pu no me na keiki hewa iki, a me na keiki mea makua.

         
PAKELE MAI PEPE. - Ia makou e naue ana ma ke alanui Beritania, ma ka Poalua o kela pule, aia hoi, ike aku la makou i ka pii ana mai o ka huila o ke kaa Kikane, maluna o na wawae o kekahi keiki Pake. Aole nae i poino nui loa ke keiki, oiai aohe ukana maluna o ke kaa. Mai luna mai no nae o ke kaa ka lele ana mai o ua keiki la, pii wale mai no ka huila o ke kaa.

         
AHU KINOHINOHI. - Ua loaa mai he palapala ia makou, mai a S. Ieremia, o Onomea, Hilo mai, e hai mai ana i ka nani lua ole o ka halepuhi-ko o S. L. Austin. O kela wahi i oleloia ae la maluna, me he moku manuwa la ka, ka hele ka a hihimanu na mea paahana.

         
HE MAU MALIHINI. - Ma ke kakahiaka o ka Poakolu i hala ae nei, ua ku mai ka moku kuna Haleakala, ma Honolulu nei, mai Maui mai. Ua kau pu mai o Rev. J. F. Pogue, me kana wahine, a me ka laua keiki muli loa. Ua oleloia e makou mamua aku nei, e hoi ana i Kau, i keia holo ana aku nei a Emalaina, aka, aole i ku aku ka moku ma Lahaina, nolaila, holo mai nei i Honolulu nei.

         
NO KA ALABANI. Ma ka Poakolu i hala ae nei, ua haiia mai ia makou ka lohe no ka moku nona ka inoa maluna, penei, hooukaia no ua moku nei i ka raiki a komo, alaila holo mai, aka, i ka holo ana mai nae a manao e lelepahuki, aole nae he hiki, o ka ili iho la no ia a nahaha. O ke poho o na ona no keia moku, a me Ane Laulia, a me ka mokuahi Kilauea , ua aneane paha e $40.000. O ka pomaikai paha keia la a ke Kanawai i papa iho nei i kanaka Hawaii .

         
NO KA MOKU BLUE JACKET. - I ka hooiliia ana iho nei o ka moku Blue Jacket i ka aila i keia mau pule aku nei i hala, ua komo pono loa, aka, i kona hoao ana ae nae e holo, paa iho la kona iwikaele i ka lepo. Ua hooiliia maluna ona he 9,500 pahu aila. A he mau waiwai e ae no hoi kekahi i hooilia maluna ona, me he, mea la ua hiki ka waiwai i ka akahi hapaha miliona dala.

         
MAKEE SABATI. - Ma kekahi mau pule i hala aku nei, ua holo mai kekahi kanaka o Kona Hawaii i Honolulu nei ; aka, i kona hoomakaukau ana e hoi aku i Kona, ua loaa ia ia he moku e holo ana i ka la Sabati. A no kona makeee hoi i ka wehe ana ae i na kapu o ke Sabati, ua noho iho no oia maanei no kekahi mau pule elua, a no ka loaa ana o ka moku e holo ana i ka la noa, ua hoi aku oia. Ke mahalo nei makou no kona makeee ana i ke Sabati o ke Akua.

         
HOOHANAIA NA KEIKI. - Ua lohe mai makou mai kekahi makamaka mai o makou, ua hoohanaia na keiki kula o ka mokupuni o Niihau , e ka haole nona ia mokupuni.

         
MAI KUHEWA. - Ma Poakahi i hala ae nei, ua loohiaia kekahi haole kamaaina o Honolulu nei, oia hoi o Lobe i ka mai kuhewa, ma ka puka iho o ka Hale Leta o Honolulu, hina ilalo, hoio aku la kekahi poe e lomilomi, a liuliu iki, hoihoiia aku la ma ka hale lapaau o Kauka Kilioe, a malaila kahi i lapaauia ai a oluolu iki, hoihoiia ma kona wahi, a elua paha po mahope mai, o ka okioki no ia o ua haole nei i kona mau lima me ka pahi, aole nae i make, no ka wahi koke ia ana i ka welu e kekahi haole e ae nae ka mea i make ole ai.

         
HOOULUHUA I KA MANAO. - Ma kekahi mau la o keia hebedoma a me kela la aku nei, ua ike iho makou i kekahi mau haumana o Lahainaluna i hoi mai nei i ka hoomaha, e hele wale ana me ka hoi koke ole i ke kula, ua loaa no ka moku e hoi ai i Lahaina, aole nae he hoi, noho wale iho no. Nolaila aole o makou mahalo ia hana lapuwale, he hana keia e wiwi ai ka noonoo ana ma na mea naauao. E pono e hoopaa ia keia poe i ka wa hoomaha.

         
PAA I KE ONEAE. - I ka la ua loa iho nei o kakou, oia hoi ka la 5 o keia malama, ua nui loa mai ka ua ma Waianae, a kahe nui ka wai, me ka lawe ana i ka lepo ma na alanui, a piha loa i ke oneae, a i ka hele ana aku o kekahi kanaka maluna o ka lio a hiki i Piliokaha, paa loa ka lio i ka lepo, a make loa no ka lio, a o ka lio o kekahi poe, kukuluia no ma kahi aole pilikia, a pakele ia mau lio.

         
KE KILAUEA . - Ma keia mau la, ke oleloia nei e hemo ana no ko kakou "Kilauea," a ua hoolaha ae ka hope Kanikela o Rusia, oia hoi o Kale Olelo e, e kahea ana i na kanaka, na lakou e lawelawe ma ke ano akamai, i hemo ai ko kakou "Kilauea." Ina io paha e hemo ana ke " Kilauea " e loaa hou no ko kakou ahailono hikiwawe no na mokupuni o Hawaii nei.

         
NO KILAUEA . - Ua kudala ia iho nei ua Kilauea nei, a ua lilo ia Hulipahu ma me kona mau hoa elua, no na dala $6.000. A ke lohe nei makou e hala ana paha he mahina okoa mamua o kona holo hou ana. I na pela, olioli no ko makou manao a me lakou la ae paha.

         
E KUKULUIA ANA I HALEPULE HOU. - Ua haiia mai ka lohe ia makou, e hoohioloia'na ka Halepule ma Wailuku, Maui e ku nei, a e kukuluia ana i halepule hou nui a maikai ma ia wahi e ko laila poe kamaaina, a me ka poe hoi e manao ana i ka mea nona mai ko lakou ola e ola nei.

         
LILO KE AHUPUAA O KEALAKEKUA. - Ua lohe mai makou, ua kuai lilo loa ia ke ahupua o Kealakekua e Mr. Logan, a e lilo ana nona ponoi. E kanuia ana i ke ko , oiai, he aina no ia e kupono ana no ke kanu ko ana. A ma keia hope aku, e ku ana he wili ko malaila no ua haole la i haiia maluna.

         
MANAONAO WALE. - Ua lohe mai makou, ua make loa elua kanaka maoli iloko o kela pule aku nei, ma ke awa eli o Honomalino, Hamakua , Hawaii , i haneeia e ka pali ; a pepe pu no hoi me ka Luna hana he haole Kaila (D. W. Stiles) kona inoa, aole i maopopo kona ola. Aloha ino. Pela ka lohe mai ia Halemanu.

         
KE AWA O HONOMALINO. - Wahi a G. W. D. Halemanu ma kana palapala i kekahi o ko makou mou hoa. Ke hai mai nei oia, he ekolu anana wale no i koe, alaila, hiki loa aku ilalo ke alanui o ke awa o Honomalino, alaila, o ka palekana ana no ia . A i na makahiki e hiki mai ana, e lilo ana ia i awa ku moku maikai. E pomaikai ana ko laila poe, a e pau ana hoi ko lakou pilikia.

         
HE LUA DALA MA KA INOA OWAIHI. - E olioli ana paha kekahi poe o makou ke ike iho, ua kapaia kekahi lua eli dala ma ka aina o Idaho , o Hawaii ka inoa. Ua oleloia nae, ua kapaia ua inoa la e kekahi mau kanaka Hawaii e noho ana malaila, mamuli o ka moa a Kapena Kuke i kapa ai ia Hawaii nei, o Owaihi (Owhyhee), i ka wa i loaa ai o keia mau mokupuni ia ia.

         
EIA NO KA KE OLA MAI NEI. - E nui ana paha ka poe oluolu ke lohe aku, eia no ke ola nei o A. E. McGregor, a makou i hoolaha ai mamua aku nei no kona make ana. Ua hai no hoi makou ma keia pepa mamua iho nei, ua make oia ma Ladana, aka, i keia manawa, ua ike iho nei no makou ma kekahi nupepa, ua ku ae oia ma Kapalakiko me ka maikai no o kona ola.

         
ONA I KA UWALA. - Ua hai mai o Iosepa Kealohapauole, o Puna, Hawaii ia makou, i kona ike ana i ka hana a kekahi poe wahine ma Halepuaa i ka uwala a awaawa, a inu no hoi, a pau nui iho la i ka ona, a hakaka kekahi mau mea, a ua eha ka kekahi wahine. Aloha wale no ka hoi ka poe ona, ina o ka hana nui ia o ka ona, he wi aku no ka hope, no ka mea, aole no e hiki aku ke mahiai, ua lilo loa i ka ona.

         
NO MELE MOKU O KAUAI. - Ma ke ahiahi o ka Poaha, - oia hoi ka la 8 o Feberuari, ua hele haaheo aku oia ma ka moana o Kauai , aka, i ke kaa loa ana aku i ke kai hanupanupa, ike ia iho la ka nui o ka liu, o ka hoi hou mai no ia i Honolulu nei e hooponopono hou ai. O kahi naauao no nae ia , o ka hoi hou ana mai, ai ia no kalo moa.

         
KE LOHE WALE IA NEI. - Ke lohe wale ia nei, e mahiia ana ke kula o Lihue, ma Oahu i ke ko, a e ku ana he wili ko malaila i ka wa e hiki mai ana. Ina he oiaio keia lohe, alaila, o ko makou makemake nui no ia, o ka ike aku i ko kakou mau aina maikai, e uliuli ana i na mea kanu e pomaikai ai ka lahuikanaka.

         
NO KUALOA. - Ua poloaiia mai makou e Hopeni Kualaau, o Waikane, Oahu , i ka hana e o kekahi poe Pake, aole he hoolohe mai i ka olelo a na lunahana, a pau pu no me ka Waila olelo. No ia hana e mai, lawelawe lima maoli aku la ka luna i ka pake e pakike mai ana, o ke alu mai la no ka ia o na pake a pau, ia wa, iliki aku la no ka hoi ka luna i ka hili me ka huipa, pau aku la ka pake i ka puehu. O ka niho hoi i hai ai o ka wiliko ma Kualoa, i hoikeia aku ai maloko o ke Kuokoa o kela pule i hala aku nei, ua hanaia iho nei no a paa hou.

         
LULU DALA LUAKINI. - Ua hoike mai o N. S. Ikeole-opio, o Kalaoa, Kona Akau, Hawaii, no ka hapai ana o na hoahanau i wahi ahaaina lulu dala no ka luakini o Kalaoa. O ka nui ka o na dala i loaa mai ma ia ahaaina ana, he $90 a oi aku. Penei no hoi ka hookupu ana : No na malihini, he $15.50, a no na kamaaina hoi, he $75.87 1/2, no na malihini a me na kamaaina, he $2.00. Nui ko makou mahalo no ka poe a pau e hooikaika mai nei ma na hana e holo pono ai na hana o ko ke Akua aupuni.

         
E HOIHOIIA MAI ANA KE POHO. - Ua ike iho makou ma kekahi nupepa, e uku ia mai ana ke poho o na ona o ka moku Have, i puhia’i e ka moku powa Sanadoa, e ka poe hui ma Bremen . Ua like ko lakou manao ma ka olelo ana. O ke puhi ana a ke Kapena Wa-dela i na moku Hawaii , he hana ku no ia i ka powa. O na ona o ka moku Have, o Kale Olelo e ma, o Kimo Pelekane, o Mokina

         
LUAHINE MAAUAUWA MAUU. - Ma ka hora 11 o ka Poaha iho nei, ua halawai iho ko makou mau kiionohi me kekahi luahine e kalewa ana me kana auamo mauu maloko o ke kulanakauhale alii nei. Kai no paha ua pau ia wahi koena kahiko o Hawaii nei, eia no ka ke kawele iki nei no. Auhea no la hoi kona wahi hoa pukui anu o na po loloa o ka hooilo ? O ka luahine kama ole paha keia la e olelo ia nei ? Oia iho la no hoi paha.

         
MADAME ANNA BIHOPA. - I ka poaono i hala aku nei, ua weheia ka luakini o Kaumakapili, no ka hoolohe i ke mele ana a ka Madame Anna Bihopa. Ua piha no ka ha-le i nanaole a me kekahi mau wahi @@@@. Ma ke kakahiaka o ka la Sabati iho nei, ua kau aku oia ma ka moku e holo ana i kina. Ua minamina loa makou i kona holo ana i ka la Sabati, oiai aole oia i noho a noa ka la Sabati, alaila la hoi holo.

         
BINAMU OPIO. - No Ko Binamu Opio omaimai, ua hoi aku oia i Amerika e imi ai i ke ola kino. A i ka halawai nui ana o na misionari ma Kigako, ua hele aku oia ilaila, a i ka pau ana oia halawai, ua hoi aku i Nu Ioka. A ke manao nui nei no hoi oia, ina e oluolu kona ola kino, alaila, e hoi hou mai no oia maluna o ka Hoku Ao hou.

         
MAI HOOUNA WALE MAI. - Ua poina paha kekahi poe o makou, a ua hoouna wale mai i ka lakou mau olelo hoolaha me ke dala pu ole. A no ia pale ana oia poe i ke kanawai o ka nupepa, nolaila, ua waiho iho makou ma ko makou nei keena, me ke kakali aku o ka hiki mai o ka uku pai, e hiki ai ke hookomo iho ma ko kakou nei " Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii ."

         
HOOKUI KA LIO MA KA HAOLE. - Ma ke kakahiaka o ka la Sabati i hala iho nei, ua hookui ka haole me kekahi kanaka maluna o ka lio, ma ka uwapo e hele ai i Kawa. A ma ia hookuiia ana, ua hoehaia ka haole me ke akaka kupono ole o kona maikai. O Mr. Thrum ka inoa o ua haole nei. Ua hopuia ua kanaka la, a ua hoopaaia ma ka hale paahao. "E li ana paha ka io i ke anu.”

         
NA DALA O KA LA 31 O IULAI I HALA. - E makemake ana paha kekahi poe heluhelu o makou, ke hai aku makou i ka nui o na dala i loaa i ka Puuku Nui oia la. Ua loaa ma ka lima o ka Puuku, he $ 2,100 ; a mai loko mai oia mau dala, ua kuaiia na mea a pau e pili ana no ka hoomakaukau ana no ia la. A i keia wa nae, ua lohe mai makou, ua hiki aku ka aie i ka $479, o na Komite.

         
PAKELE MAI POINO. - Ua lohe mai makou, ua o-e ia kekahi kanaka o ka bipi ma Kalihi-uka, i ka pule i hala iho nei, a ua pakele no nae ke kanaka. Ua oleloia mai, he kahu ponoi no ka ka mea i o-e ia e ua bipi la. Ua kau no ka ua kanaka la iluna o na kiwi o ka bipi, a no ka honi ana o ka bipi i kona kahu iho, ua lu-lu iho oia a haule ke kahu ilalo, me kona kii ole-iho nae e hoeha i kona kahu. " I moe ino ko ka po, ina ua pilikia,” wahi a ka olelo a ka poe kahiko.

         
HALEKULA HAOLE MA WAIALUA. - Ma ka palapala a kekahi hoa imi naauao o makou e noho mai la i kehu kai o lalo o Waialua, ua ike iho makou, ke kukulu la oia he kula haole pualu ma Waialua, i kula e ao ia ai na keiki Hawaii i ka olelo hihiu a ka haole. E pomaikai ana ko Waialua poe, i ka loaa ana o ke kumu kula haole e ao ia ai na keiki kanaka. A oiai no hoi, o ua kumu la la ea, he keiki no oia i ao ia ma ka naauao hohonu o ka olelo haole, a mai kanalua oukou e na makua, i ka hookomo ana i na keiki a oukou i kana kula, oiai e loaa ana no ka ike.

         
PAKELE KE KAPENA ME KA MOKU. - Ua hai ia mai makou e J. H. Maikunu, o Hilo, e hai mai ana penei, Ma ka la 12 ka o keia malama, ua hoolei ukana aku kahi moku kiakahi Laive Janake, o Poonahoahoa, ma Kaupakuea, ia wa no, ua pa mai ka makani ikaika, a ala pu mai me na nalu kawahawaha o ka moana, a pihoihoi loa iho la ka manao o Kapena Napaliaola, a kena koke ae la oia i kekahi o na luina e au iloko o ke kai a hiki ma ka mouo, kahi hoi i hoopaaia ai ke kaula o ka moku, alaila ooki aku i ke kaula. Aole nae he luina nana i hooko aku i kana olelo, a lilo iho la kona mana Kapena ia hora i mea ole. A no ka hooko ole ia o ka manao o ua Kapena nei, o kona lele koke aku la no ia iloko o ke kai, a oki iho la i ke kaula a moku. Ia moku ana nae o ke kaula, o ka manawa koke no ia o ka poe maluna o ka moku i huki ai i na pea a holo aku la, a paa mai la hoi ua Kapena nei ma ke kaula, me ka manao paha e kau mai iluna o ka moka, aka, no ka holo kiki loa o ka moku, ua haalele aku kela i ke kaula, a huli aku la ke alo, a au aku la iuka, a pae aku la ma kahi e hakaka ana na nalu me na pohaku nui, a pakele no ke ola. Nui ko makou mahalo i keia Kapena, no kona ahonui ma ke pale ana i ka pilikia o ka haku waiwai.