Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 9, 3 March 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
He Mele Ai Poi.
O dia, o dia, ua ikeia,
He wahi mele poi,
Ina no ia i hooleiia
Iloko o ka loi.
I kuu nana, he makapaa
O ua haku mele.
E malama o hina la
Iloko o ka pele.
He mea ka, e molowa,
Ka ai'na J ka poi;
Ka makou ai kahiko nei,
Noloko o na loi.
He hana nei e lepo ai,
Ke kanu i ke kalo.
A wehe no ka lole hou,
E koe nae ka malo.
Uhukiia, kahumuia,
A kuiia a wali,
Umekeia a waihoia
Iloko o ka hale.
Mahope mai e heaia'e,
Ua makaukau ka aina,
A pule no, a ai makou,
He nui ke anaina.
I kela wa kahiko la,
He ia ke kukui.
Aka, ano, ua naauao,
He bipi ka ka nui.
Mamua, ka hee ka ia maikai,
Ka ia manamana,
A me na ia makalii,
A naaupo ka hana.
Kekahi poe naaupo,
Ke ai nei no ilalo,
A komo pu na lima a pau
Ma kahi umeke kalo.
Aole no pela makou.
Ka poe naauao la,
He pakaukau, a lako no
Ke noho e kaukau la.
Nana oukou ia makou e,
Ka poe ai ka poi,
He poe bigamana anei,
Momona, hiamoe ?
Ua pau ia poe, nalii lakou,
A koe na makaainana,
Ke like nei me oukou, e,
Ka poe ai berena.
OWAI LA ?
A Poor Wayfaring Man of Grief.
1 He malihini hune u,
I hui pinepine pu,
Ma kahi a'u i hele ai,
A noi haaha "e kokua mai."
Aole au i ninau ae,
" O kuu inoa, owai, owai ?
Nohea la oe i hele mai ?
I hea la hoi e hele ai ?"
2 Ma kona ano hune no,
Aloha a kokua, wau,
I kahi la, ua komo mai
Iloko o kuu hale nei ;
Pololi a ane maule ae,
Aole ia i pane mai.
Haawi au 'ka'u ai a pau.
Hoomaikai oia, a ai no.
3 Ua hoihoiia mai
Kekahi hapa o ia ai,
He hapa anela nae ka'u,
He mane ia i kuu naau.
Loaa hou ia, ua makewai
Ma kahi pa pohaku nae,
Malalo ae he punawai,
A puni mau ka wai maikai.
4 O ko nei lima a mai loaa,
Pau e ka ikaika, uwe kela;
A holo au e hapai ae,
A hoohainu i ka wai,
Ekolu bola ka i pau,
Lalau a hoihoi ia'u,
A inu au ia wai maikai,
A pau loa'e kuu makewai.
5 Ua po, a ua nui mai;
Lohea ko ia la leo e,
Wehea ka puka a komo nei;
Ua pulu, a opili ae ;
Olala a mehana no,
A maha ma ka bela o'u,
He wahi bela lepo ko'u,
Me he Edena ia no'u.
6 Ua powa ia a eha pu,
Loaa mai ia'u, mai make no,
Hoala wau a hanai ae.
I waina, aila, me ka ai.
Pohala ia a ola no ;
Owau no hoi, he eha ko'u,
Pau no nae ia, a maha wau,
A oluolu kuu naau.
7 Ua hoopaa hewa ia no
Iloko o ka hale hao,
E make ana no ke ao,
A holo wau la e uwao ;
Nana kela a ninau ia'u,
" Ke ae nei oe e make no'u ?"
Loohia wau i ka makau,
Ua pane nae, "ke ae nei au."
8 Alaila, ku imua o'u
Ua malihini hune no,
Ma kona ano io nae;
Kuu Iesu ia, a pane mai,
Me kuu inoa, "o oe no
Ka i hilahila ole ia'u,
Owau no kau i kokua'i.
O oe ka'u o hoomaikai."
HAWAII.
HUNAHUNA HUIKAU.
Aia ma Rusia ka bele nui loa o ke ao nei. He 433,772 pauna kona kaumaha, he 19 kapuai ke kiekie, a he 64 kapuai ke anapuni o ia bele.
No ka makau i ka mai ko rela, he nui na kamaaina o Parisa i holo aku i kahi e, a ua lilo ia i mea hoopoho i ka waiwai o ka poe Lalepa o ia kulanakauhale.
Ua uku ia kekahi Loio o Kaleponi he iwakalua tausani dala no kona hooponopono ana i ka hihia o kekahi kanaka i pilikia ma ke kanawai.
Ke kuka nei kekahi poe waiwai o Ame rika me Enelani no ke kanu pulupulu ma na mokuaina hema o Amerika ; e manao ana lakou e kukulu i ahahui kanu pulupulu.
He popoki naauao, nana e oki i ke kuaina e paa'i na puolo o ka poe mea kuai ma ka halekuai o kona kahu. Ma Cancord ua owau la.
O ka nui o na ko i laweia mai ko kakou aupuni aku e ka poe kalepa iloko o ka makahiki i hala'e nei, ua like me ka umi miliona pauna. A ua manao ia e hiki ana ke ko i keia makahiki i ka iwakalua miliona i pauna.
He nui ka pomaikai i ili mai i ko Waimea poe ma Kauai no ko lakou hoomanawanui i ke kanu raiki. He pono e kanu nui ka poe mahiai ia mea, aole poho ka raiki.
Ua hopu ia ke Kakauolelo o ka Ahaolelo Kaukanawai o Sakarameto no kona apuka ana i ke dala o na koa aupuni. He $5.000 dala i apuka ia. Ua hai ua kanaka la na ka piliwaiwai i alakai iaia iloko o ia hana.
Ua hoopii ia iho nei ka Luna hana o ka mala ko o Kaneohe e na pake o ia wahi no kona oki ana i kekahi pake i ka pahi wahi a lakou. I ka hookolokolo ana o ka hihia imua o ka Lunakanawai o Koolaupoko, ua akaka ka hala ole o ka Luna. Ua haalele nae ua Luna la i ka hana no ka pono ole o ka manao o na pake.
Ka Moolelo o Hene ri Opukahaia.
HELU 14.
Ua nui no na palapala ana i kakau ai i kela makamaka keia makamaka ma kela aina. Hookahi nae ano nui i ikeia maloko o kana mau palapala a pau, oia no hoi ke kamailio ana, a me ka paipai ikaika ana ma na mea e pili ana i ke ola o na uhane o kanaka. Me he mea la, aole hiki ia ia ka uumi ana iho i kona aloha i ke Akua, a me kona menemene i na uhane o kanaka. Aole nae e hiki ia kakou maanei ke lawe mai i ka hapanui o ua mau palapala la. E ike nae kakou i kekahi mau huna olelo noloko ae olaila.
Palapala aku la oia i kekahi haumana o ke Kulanui (College) ma Nu Havane, penei:
" E kuu makamaka, o ke aha ko kakou rula ? Aole anei ia o ka olelo a ke Akua, i ike ia iloko o na buke o ke Kauoha Kahiko, a me ke Kauoha Hou ? Pela io no. Aka, ua makemake ole kakou e hookaawale aku i na hewa, no ka mea, ua oi aku ko lakou ono mamua o ko ka lokomaikai o ke Akua.
" E ka makamaka aloha, e hoomau kakou ma ka manaolana o ka nani o ko kakou Hoola, me ka naau oiaio, e hoomaopopo lea ana i ka manaoio. E pule hooki ole oe no ka mea makua ole, e like me a'u nei. Nani no hoi keia hana kupaianaha, i lawe mai ai ka lima mana o ke Akua ia'u, mai loko mai o kela pouli pegana, kahi i hiki ole aku ai o ka malamalama o ka oiaio o ka Haku. A maanei hoi, ua loaa ia'u ka inoa o ka Haku, o Iesu, iloko o ka Olelo Hemolele, a ua heluhelu hoi au, ua hookaheia kona koko no na mea he nui; a ke hoomanao nei au i kana mau olelo ponoi ana i olelo ai, " E kuu Makua, e kala aku ia lakou, no ka mea, aole lakou i ike i ka lakou e hana nei."
Ma kekahi palapala e ae, i kekahi o kona mau hoa Hawaii e noho ana ma Bosetona, a penei kekahi mau olelo :
" Ke manao nei au me ke kanalua ole, ua ike no paha oe i kekahi poe ma keia aina, ua hiki aku ko lakou mau makahiki i ka umi, a i ka iwakalua, a i ke kanakolu, kanaha, kanalima, a kanaono paha na makahiki, me ko lakou hoomanao ole i ka pono mai kekahi makahiki ae a i kekahi; aka, me ka hoomahuahua mai i ko lakou mau hana hewa i na la a pau o ko lakou ola ana. Aole pono keia; no ka mea, ua olelo ke Akua, " Aole e noho mau loa ana kuu Uhane me kanaka." Aka, eia ka poino, he hoapili aloha loa ka hewa na ke kanaka lawehala. Aole oia e haalele i kona mau hewa, ina no e ukuia mai i na ao-honua he tausani."
Penei hoi kana palapala ana i kekahi kanaka opiopio.
" Pono e hoomanao oe, o ka poe aloha io i ke Akua, aole e nele ka hauoli o ko lakou manao ma na wahi a pau a lakou e noho ai, ke lilo nui ko lakou hana i ka hoonani ana, a i ke aloha ana aku, a me ka hoolaulea ana ia ia ; aka, o ka poe hana ole pela, aole o lakou kuleana e manao aku ai i ka oluolu o ko lakou noho ana. Ma na wahi a pau loa a kakou e noho ai, he nui ka kakou e hana ai no ke Akua. O ko kakou hana mua, oia ka hooponopono ana i na manao o loko. Pono e noonoo nui kakou i ka mea Mana, a Hemolele hoi, nana i hana ia kakou nei ; e hoomanao i kona ano hemolele loa, a me kona hoopailua loa ana i na hewa a pau loa ; i ka lehulehu o na pomaikai ana e haawi mau mai nei, oiai he poe kupono ole kakou, a me ke aloha ole aku no hoi. Pono ia kakou e noonoo nui no ka make, a no ko kakou ku ana imua o ka Haku Mau Loa i ka hookolokolo ana. E heluhelu pinepine hoi i ka Baibala, a e pule pinepine, i ike kakou i ke ola, a i hoomaopopo hoi, a i kokuaia mai hoi kakou e hahai pono aku malaila. He mea nui keia e kokua ai ia kakou ma ka malama i ko kakou mau manao me ka hooponopono. A ina e malama pono ia na manao o loko, alaila, o maikai no na hana o waho. Aka, ina e lilo iki na manao i na mea lapuwale, a waiwai ole paha, alaila, e hoonaukiuki auanei kakou i ke Akua, a e haule aku auanei iloko o na hana hewa e poino ai ko kakou mau uhane iho. Aole hoi oia wale no, aka, e lilo keia hana hewa a kakou i mea alakai aku i na uhane e ae ma na hana hewa, a o lakou ae la ia lakou aku, a pela aku a nui loa. Aole e heluia ka nui o na hua o ka hewa hookahi a ke kanaka e hana'i."
Ma keia mau olelo, ua ike kakou i ke ano nui o ko Opukahaia paipai pinepine ana i kanaka ma kana mau palapala.
(Aole i pau.)
Ka Happy New Year o na Pake.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : a me kou mau Luna Hooponopono o kou la haaheo.
He wahi ukana no ka'u e waiho aku ia oe, ke pono ia ia oe, a nau ia e lawe aku ma na palena o ko kaua mau hono e waiho mai nei, nona hoi ke poo o ko'u kukulu manao e kau aheahe ae la maluna, "Ka Hape Nuia o na Pake." Ua malama ia keia la Hape Nuia, me ka hana ana i Ahaaina, ma ka hoohui ana o na Pake Hui Kalepa a pau o ka Lai o Hauola, ma ka la 21 o Feberuari o keia makahiki e naue nei, a ua malamaia no hoi ia la me ka hanohano loa, e like me ka malama ana o kekahi poe ilikeokeo e noho nei ma Hawaii nei, ma ko lakou ano aupuni. Aia i ka la i wehe ae ai i kona malamalana nui, e hoopau aku i na haumia o ka po, ike ia'ku la ka "Hae o Kina" e welo haaheo ana i ke aheia e na makani kehau anu o ke kakahiaka, a o kona kii ke alawa aku oe a nana, ua like me ke kii o ka aina Huinakolukupono, i hanaia me na apana lihilihi, ulaula, olenalena, uliuli hoi.
Akoakoa ana o ka huakai.
Aia ma ka hora 11 i akoakoa mai ai na Pake a me ka poe himeni, ma ka hale noho o S. P. Ahiong, me ka malama pu ia o ko lakou hanohano e ka poe Puhiohe, oia wehi Ulu o Lele, a mai laila ka hoomaka ana aku o ka huakai e naue.
Ka naue ana o ka huakai.
O ka poe Puhiohe no mamua o ka huakai, me ka Hae o Kina, o na Pake iho me na Ewa (wahine) a lakou, a me ka poe himeni no hoi mahope iho, a me ka poe makaikai iho ma na aoao I ka hiki ana ma ka puka o ka hale e ahaaina ai, ua mele ae ka poe himeni i keia Leo Mele :
The Morning Call.
1 He la hauoli! Olioli! Olioli !
Na gentlemen hui o Kina mai,
I oli haele mai lakou,
Ma ka moana Pakipika,
Ma ka lewa kai lipolipo;
He la hauoli! Olioli! Olioli!
2 Nana kakou ! I ka nani lua ole !
Na ahi kaolele e pipii ana,
E holu nape ana i ka makani,
I ka lewa nuu, i ka lewa lani,
I ka pio nani maoli;
Nana kakou ! I ka nani ! lua ole!
3 Auhea oukou ! na hoa ! hoa luhi!
E hui kakou a lokahi,
I like me ka po nui o Kina,
Puu hoomaha no ka lehulehu.
Olioli Hape Nuia,
E kon hi! Kon hi! ke aloha!
4. Eia makou! na flower of the West!
Me ka makou mau ladies no.
O na Iwa ia o Paliuli;
Na lole pua Welewe ta.
Eia makou ! na flower ! of the West!
5 Farewell! ke aloha ! kon hi!!
Na makamaka o Kina mai,
Na hoa no ia o ka like,
O ka malu ulu o Lele nei,
O ka wai hui o Kopoulu.
Huro kakou ! kon hi! kono hi!!
6 Ke welo nei! e ka Hae o Kina,
Ma na alanui o Lele nei,
E koelo ana i ka makani,
Ka makani he Ma-a-a ;
He nani ke nana.
Huro kakou ! I ka Hae o Kin.
7 Ulaula ! Uliuli! Keokeo !
He alohi maoli ke nana,
E anoi ai o ka makemake.
Alohilohi ke nana,
Hiwahiwa nani lua ole.
Huro kakou ! I ka Hae o Kina !!
A pau keia himeni ana, komo na mea a pau i ka hale ai, a ua hookaawaleia elua papaaina na ku haole, elua no hoi na kanaka. A elua a'u mea mahalo loa i ka nana aku, o ka maluhia o na papaaina, o na mea inu ole o luna o ua mau papaaina nei. Ma ia manawa, ku mai la ka poe mele a himeni mai la i keia Leo Mele :
Ioli dane :----Tahiti Tune.
1 La hauoli a pomaikai,
No ka lahui o Kina,
Ti ka char sow san nin fat choi
No ka makahiki hou.
Hape Nuia. Hape Nuia &co
E na makamaka nei.
2 Ke hui mai nei na kalepa
O ko Kina poe gentlemen,
Me ka lakou mau ladies no
A hauoli hoomaikai,
Ti ka kon hi. Ti ka kon hi, &co
And san nin Tat-i.
3 Na makua o keia hui
Me na keiki a lakou,
A pomaikai na mea a pau
Keia makahiki hou,
Choi tan qui sow. Choi tan qui sow
Hooili ia lakou.
4 Na ke Akua ma ka lani
Nana e hoomaikai mai
O keia hui ko Kina poe
E noho ma Hawaii nei,
Haleluia. Haleluia
No ka Haku ola mau.
5 Na Keonimana me na Lady
E aloha kakou a pau,
No ko kakou olioli,
Ka la nui Lahui o Kina,
Huro kakou! Huro kakou!!
A hauoli pu.
O keia himeni ua haku ia no ia e kekahi o keia poe pake, e S. P. Ahiong kona inoa, a oia no ka mea alakai ma ka hookani Selapina, a oia no ka mea nana e malama ana ka hookani Selapina o ka Luakini o Wainee, ma Lahaina, a hiki i keia wa, a he mea hou no hoi paha ia i ka ike ana iho a ka poe puni mea hou, i ka nana iho i keia pake akamai i ka himeni, aole no hoi paha e loaa kona lua iwaena o na pake a pau i hiki i Hawaii nei. A pau keia himeni, pule o Rev. D. Baldwin, a hoomaka iho la ka paina me ka maluhia loa, ua pau loa mai na haole hanohano oia aina Lai a ke aloha i waiho ai, a me ko makou Kiaaina kekahi i naue pu mai. A pau ae ia ka paina, himeni hou mai la ka poe mele i keia Leo Mele :
Kiss me Well.
1 He la hauoli no kakou,
Na malihini o Kina,
Ua noho wale a kupa,
I ka malu o Hawaii,
(Chorus):—E ulele kakou a hana mau
Ko makou la Hape Nuia.
Ua lai no, ua lai no.
2 Ko Ame rika me Europa,
Ua hana like wale no ;
Pela na aina a pau,
A hiki i Hawaii nei.
(Chorus):—E uleu kakou me ke aloha,
I ka makahiki hou ua puka mai.
Ua lai no, ua lai no.
3 He nani no keia,
Ma na aina naauao,
A pela no kakou a pau,
I keia la Hape Nuia,
(Chorus) :—E inu kakou a hoonuu,
I ka la kon hi o makou,
E kon hi me ke aloha.
4 E na makua hanohano,
O ka lai Ulu o Lele nei,
A me na Iwa a oukou,
I nohea wale i ka la.
(Chorus):—E good morning no ke aloha,
O ko makou makahiki hou,
Me oukou no ke aloha.
5 E na hoa o makou a pau
O na aina puni ole,
Ua naue like mai kakou,
I keia aina malihini
Pa mai e ka wai olu e ka puu,
Kela wai noho i ka pali
E huro no kakou.
A hookuu aku la ke anaina me ka hauoli, me ka huaolelo mahalo pu ma na waha. A ina io no hoi oe e nana ia loko o ka hale, ua puia loa oloko i ke ala o na launahele o kuahiwi, a ua uhi ia no hoi o luna o ka hale i na hae nui elua, o ka Hae Hawaii a me ka Hae Ame rika, a he nani maoli ke nana.
Nolaila, e o'u mau hoa o ka nupepa Kuokoa, e ahonui i ka mea a ko oukou wahi kauwa nei, i ike mai ai hoi na kini makamaka o kaua, mai ka puka ana a ka la i Kumukahi a ka huelo ana a ka la i Lehua. Me ke aloha no, ALEOKEKAI.
Haliimaile, Feb. 26, 1866.
Paumi ka hewa o Hawaii nei i keia manawa, i ko ka wa Kahiko, wahi a ka Bihopa.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :—
No keia mau hua e kau ae la maluna, ke kumu o ko'u manao nui ana e kamailio aku iwaena o ko kakou Lahui Hawaii nei, e like me ka manao o ko kakou nupepa e pane nei, a he olioli nui ko'u naau i ke kokua ana o ka Nupepa Kuokoa nei i ka pane ana ia mau olelo hoopunipuni, alapahi, wahahee maoli no, aole no hoi owau wale no kai olioli, o ko makou malu ulu no a pau, a koe ka poe ma ia aoao. Ma keia mau olelo a pau e kau ae la maluna, ua manao au, he mea nui keia a ka Lahui Hawaii e nana ai, a he mea no hoi e hou mai ana i na kui a lakou, i akaka ai ua kio kukae hao o ka lakou mau pahi kaua.
Ua kuhi paka ua Bihopa la, o ka wa naaupo loa o keia Lahui, i olelo ai oia i kana olelo hilahila ma kona aupuni, me kona manao paha, aole e lohe ia ana i Hawaii nei, kau mea ole iho ia o ka lohe ia. Ano, ke hoopuka nei au i ko'u manaoio maoli; aohe Lahui kanaka ma keia moana nui hiwahiwa, a me kekahi o na Ainapuniole, i alakai pololei ia e iike me keia Lahui kanaka, mamuli o ke ao pono ana o na Kumu kahiko, a kauo hoi i na'lii a me na makaainana maluna o ke kaa-ahi o ke ola mau loa, a me ka naauao pookela a lakou i hoomanawanui ai iloko o ka hupo a me ka eleele o ka pouli o ka make mau o kuu aina nei; i lohe oe. Nolaila, ua kaena ae ka Lahui Hawaii iaia iho no kona naauao, a me ka haipule io o kekahi poe, a me ka hanohano hiki ole ke hoalu iho ilalo, a me ka maluhia i ke kau ana i Kumukanawai a me na kanawai, a me ka noho kuonoono ana o ke kanaka maluna o kona kulana iho, a me ke Kuokoa ana o ke aupuni Hawaii nei, me kona Hae Hawaii e welo ana ma na palekai o ko kakou mau hono, a ke welo la no hoi ma na pali hauliuli o kekahi mau aupuni, no lakou na helu akahi o ka hanohano loa. Pehea keia mau wehewehe maluna e ka Bihopa ? No ko oukou mau la mai nei anei keia naauao ? No ko oukou mau la mai nei anei keia ano pono o kanaka, ano kuonoono, malahia hoi o ka noho ana, a lilo ai i aupuni Kau Kanawai ? Olekukahi! Olekulua? Olekukolu ! Oleloa no! Heaha hoi ka oukou ? He hoohenehene i ka Lahui o ko makou mau alii, me ke kapa mai i na huaolelo awahia, e eha ai ka manao o makou ka poe ili-ulaula, me ka olelo iho. " Ua paumi ka hewa o keia Lahui kanaka mamuli o ke alakai ana a na Kumu i keia wa, i ko ka wa ia Kamehameha 1." Ma ke aupuni naauao hea la o ka honua nei e ae ai i keia olelo ana a keia Bihopa ? Ke manao nei au o ke aupuni o Aitiopa, ko Inia me Makao, o ia na aupuni nana e ae mai ka olelo a keia Bihopa, ai ole o Beritania no.
O Nuzilani kekahi mokupuni nui loa o ka moana Pakifika nei, o ka hapa hea la o kona nui i ko Hawaii nei ? A ina e huli aku kakou na kanaka Hawaii a nana aku i ka noho ana, a me ka naauao, a me ka maluhia oia aupuni, he keu ka pilikia o ia Lahui kanaka i keia manawa, ke kaua mai la no lakou me na Beritania i keia wa, me ka manao no e lilo ia aupuni ia lakou. Nawai i hoonaauao ia lakou, na Binamu ma anei ? Aole, na ko Beritania poe i hoonaauao. A o ka pono anei ia o ke ao i ka olelo a ke Akua, me ka lawe pu mai i ko lakou mau pono, me ka hookahe koko pu no, me ke aloha ole i ka poe hune a hupo oia aina ? Ua haohao anei kakou i ka hana a keia poe, ua hoopoina anei oe e ke kanaka Hawaii i keia mau makahiki he 22 i kaahope ae nei ? Aole au i hoopoina, wahi a ke kanaka Hawaii, no ka mea, aia i ka M. H. 1843, i ka malama o Feberuali, laweia aku la ka hanu o kuu aupuni e ka poe o Beritania Nui iloko o na malama elima, ia manawa aole o kana mai o ka pilikia o kuu Lahui, a me ka Moi Kamehameha III. Ia mau la hookeai na hoahanau o ka aoao a oukou e henehene nei me ka pule i ke Akua, a hala na malama elima, haule ia ka Hae o Beritania ilalo, a huki hou ka Hae Hawaii, mamuli o ka lokomaikai o ke Akua Mana. Pehea hoi ka poe Pope, ua hookeai anei lakou no ke aupuni o Hawaii nei ? Aole, e like me ka hana a ka hiki mua, pela no kona ukali. Nolaila, Huro ka Hae Hawaii! E Huro ka Hae Hawaii!! Noke alakai ana a na Kumu Pulitano. Auwe! mai like maoli o Hawaii nei me Nuzilani, a me na aina moana a pau i alakai ia e keia ano hoomana Pope.
E nana ia Ame rika Hema e ke kanaka Hawaii, he Paniolo a me na Pukiki na kamaaina oia aina nui, a i ka makaikai ana i na kanaka o ia mau aupuni, he keukeu ka hupo, a me ka paumi o ka naaupo a me ka maluhia ole o ia mau aina, mamuli o ke alakai mua ana o ke Kakolita Roma. Ina he sikina moku nui e ku ana ma ke awa o Honolulu, a me Lahaina nei, a he 300 haneri Pukiki a Paniolo paha, maluna o ia mau moku, aole paha e loaa ana ia oe hookahi ua ike i ka heluhelu a me ke kakau, no ke aha, no ke ao ole ia, a ina 300 kanaka Hawaii, pomaikai ka loaa elima i ike ole i ka heluhelu a me ke kakau, no ka mea, ua ao pono ia e na Kumu. Nolaila, e na kanaka Hawaii, e ala e ku iluna, ua wehe mai ke ao, ua puka mai ka malamalama iloko o na makahiki he 46 e holo nei, nolaila, aohe au mea e kaena nui oe ai e ke kanaka Hawaii o ku pono paumi wale no i keia manawa i ko ka wa kahiko, o ka aina hiwahiwa lua ole o ka moana Pakifika nei, ka aina hoi a na ili-keokeo e kau nui nei.
Iloko o keia mau makahiki i ao ia'i kakou, ua hiki ole i ka Loio kaulana ke olelo ae ; ua kaulana au i ka loio akamai no ka aoao Bihopa, a me ko'u hanohano i ka noho ana i Lukanawai Kaapuni no ka apana kahi a'u i noho ai no ua aoao la, a me na poe a pau i loaa keia inoa hanohano, he ole loa no. Aka nae, i ke kaa ana mai ma ua aoao la, he puni ka hoole mai o ka waha, me na olelo ano keehi i ka aoao ana i hoopomaikai nui ia'i.
Nolaila, ua haaheo nui oe e ke kanaka Hawaii i ka lawe ae i kou papale, a kunou aku imua o na haole hanohano ili-keokeo, a pela no hoi lakou e haawi mai ai i ka huaolelo Beritania (good morning sir,) a me na huaolelo e ae ; a heaha ka mea i koe a'u e ke kanaka Hawaii, e imi hou aku, a e hoolohe aku ai i na olelo ano like me keia, aka, na kakou no ia e noonoo mai. O ku'u Moi Kamehameha V., kekahi mea a'u i minamina no ke komo pu ana iloko o keia mau huaolelo, no ka mea, oia no ke poo o keia Lahui Hawaii, a ina pela, aole anei he mea ia na ko ke ao nei e nana ai, me ka olelo iho, he oi loa mai nei ka ka hewa o ka Lahui Hawaii ia Kamehameha V., mamua o kona mau hiki mua i hala e aku, ke manao mai nei na aupuni nui i ka olelo a keia Bihopa he oiaio ? Pela io no. Ke minamina pu nei au i ka ohana alii i ke komo pu iloko o keia olelo alauka, a me na makaainana o kuu Lahui a pau. He wahi mele.
" He hilahila ole Makaukiu e kaunu nei,
Aole ke kohu o hanunanuna,
Puiwa ka manu eena i ke kanaka,
Aohe wahi lihi hopohopo iki hopo e.
I ka moe o ka ia o Kakaauki
Oiaio, oia no e—a—-e."
E na makamaka mai Hawaii a Kauai, e nana i ka olelo a ka Bihopa i ka nele, a me kona hilahila pu iho kekahi i ka oiaio ole o kana mea i hoopuka. Mai pani i ka waha o ko oukou makamaka e kuu mau hoa o ka " Nupepa Kuokoa" me oukou no ke aloha e na hoa. E hoi ae a kahea hou ia mai ka inoa, alaila no hoi o hou aku. Me ka mahalo. W. P. KEALOHAPAUOLE.
Lahaina, Feb. 13, 1866.
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI HE KUNU OO OU? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI. NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA. ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 182-1y.