Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 10, 10 March 1866 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
A nele ihola o Roma i na Koa ole e pale aku ai i na enemi. E kai koke ia aku no e Hanibala me kona mau koa, ina no la ua lilo ke kulanakauhale. Aole hoi, kali loa ia a loihi, makaukau loa o Roma ma ke pale ana aku i na enemi.
O ka pau no hoi ia o ko Hani bala lanakila ana, no ka loaa koke hou ana mai i ko Roma he mau puali koa hou, a ua uleu aku ko lakou kaua ana ia wa mamua o ko lakou kaua ana mamua aku. O ko Roma lunakoa ia wa nana e alakai na koa, o Sikipio. Ua holo aku oia me na koa i Aperika, e kaua aku ai i ka poe Katage. A hahai koke mai la o Hanibala ia Sikipio.
A kaua iho la laua ma Zama. Aia hoi i ka poe Katage he nui na Elepani, ua pau i ka eha i ko Roma i ka houhou ia i ka ihe, a no ia eha, ua pau aku na Elepani ma ke kula, me ka hehi ana i na kahu o lakou.
A pau iho la ka poe Ka tage i ka make ia wa, a pomaikai hoi ko Hanibala pakele ana iloko o ia uluaoa. A oia kaua ana, ka hope o ke kaua Punika alua.
A o ke kaua akolu ana mawaena o Roma a me Ka tage, ua noho wale mai, a hala paha he 50 makahiki, hoomaka hou ai ke kaua. Ma ia kaua ana, he lunakoa e ae ko Roma. Ma ia inoa hookahi no nae me ka lunakoa mua o Roma oia hoi o Sikipio, nana i alakai na koa o Roma, aka, o ka poe Katage, aole o lakou Hanibala hou.
O ka pau ana o keia kaua, i ka wa i luku ia'i o Ka tage. Puhi ia ke kulanakauhale i ke ahi, he 17 ka nui o na la i puhi ia ai. A he nui no na kamaaina i hoomake pu ia lakou iho iloko o ke ahi. O ka wa o keia kaua ana i ka makahiki 137 mamua o ka era Kristiano.
I ka hoi ana o Sikipio i Roma me ka hauoli nui i ka lanakila. A oiai o ka lanakila ka mea hanohano no ka lunakoa Roma, a he mea mau hoi ka haawiia o na mea i pio i ka mea i lanakila, nolaila, eia iho na mea i lilo ia Sikipio malalo nei.
KO SIKIPIO HAUOLI ANA I KA LANAKILA.
I ka hoi ana a hiki o Sikipio ma Kanapusa Ma tiu, he kula ia, mawaho mai o Roma. Mai laila aku i ukali'a aku ai oia e ka huakai nui.
O ka mua o ka huakai, ka poe mele e hookani ana me ka lakou mau mea kani, a he huakai pi bi aku, i laweia i mea mohai iloko o ka luakini no na akua. O na pepeiao hao ua hoonani ia a nani loa, me na lei maluna o na poo.
Mahope aku, he huakai koa, ua hele a kaumaha i ka waiwai pio o Katage. Nui ke gula a me ke dala, a me ia mea nani aku.
A he huakai Elepani kai ike ia aku e panee hele mai ana ua maa i ke, kaua e hiki ai ke lawe pau ia na koa ma ko lakou mau kua.
A o ka poe koikoi o Katage i hoopaahaoia, e uke hele ana me na hao.
A mahope aku he poe mele, e hookani ana me na mea kani e ulono hele ana i ko lakou pio.
A o ke kaa aku o Sikipio, eha lio keokeo nana e kauo ana, ua hana wale ia ke kaa a nani me ka iwi palaoa. A o Sikipio, ua hoaahu ia oia me ka lole nani loa, me ka lei kalaunu ma kona poo.
A he mau popo gula ma kona umauma, a ma kona lima akau ka hoailona Alii, me ke kii aeko gula ma ke poo o ua kookoo nei. A ma ia kaa, e ku ana he kauwa e hawanawana ana ma na pepeiao o Sikipio penei; " E hoomanao oe, no ka mea he kanaka wale no oe." A o keia mau olelo, he mea anoninoni ia i ko Sikipio hauoli ana.
A mawaho mai o ke kaa, na kini o Sikipio, a me na kamaaina, he lole keokeo wale no hoi ko lakou. A o na luna o ka Hale Ahaolelo, me ko lakou mau lole hanohano.
A mahope loa aku na koa lanakila. O ka mea paahae, he aeko gula a dala hoi, a ua like loa ia me he hae la. Ia lakou e kai hele ana, he mele ka mea paa ma ko lakou waha, no ka lanakila ana o Sikipio, a o na kamaaina e ae hoi, hookahi ka pualu like ana, pela wale no ka hana ana a komo iloko o ke kulanakauhale. He wawalo ia o ka leo o na kanaka me ka hauoli nui i ko lakou lanakila. A ka mai hoi ke kaumaha i ka poe Katage no ke pio ana, a me ka pau ana o ke kulanakauhale i ke ahi.
(Aole i pau.)
No na Makuahine mea keiki. - Helu 3.
O kekahi kumu nui o ka mai ana o na keiki liilii, oia no ka hoomaopopo ole ia ana o na rula o ka malama ana; a oia hookahi no ke kumu nui o ka make ana o ka hapa nui o na keiki. Nolaila e malama ia na rula e pono ai.
Penei e hana ai i ka wa e hanau ai ke keiki : E holoi'a ke keiki me ka wai pumehana me ka huahuakai. A he maikai loa no hoi ka aila oliva uuku, i mea e hoopalupalu ai i ka ili o ke keiki. Mai kuai ino i ka ili, o ka hamo malie wale no ka pono me ka huahuakai. Mai ake nui a maemae loa ke keiki i kinohi ma ka holoi ana. O ka mea pono ole loa no ke lawe ae, a koe iho kahi, a kahi wa aku hoopau loa.
Mai hooloihi loa i ka hoauau ana i ke keiki. I 10 minute a 15 paha ka loihi kupono e hoauau ai. I ka hoauau ana i kekahi hapa o ke keiki, e pono e uhi ia ke kapa ma kahi i hoauau ole ia, i ole ai e loaa i ke anu. He nui wale na keiki i loaa i ke anu i ka la akahi mahope iho o ka hanau ana, aole loa he mea e ola ai ia anu. Nolaila, e hoopumehana ka pono i na keiki. O keia ke kanawai nui akahi. O na lole huluhulu pahee ke kapa kupono loa. E hooholo pono i ke ea oluolu ma na pukaihu o ke keiki; e wahi nae a paa pono ke kino o ke keiki i ke kapa. Aole no hoi he pono loa o ka nui loa o ka ea, o kahi mea kupono nei no. Mai hooheahea i na maka o ke keiki ma ka malamalama o ka la, - o ka uhi no ka pono. Mai hoikeike wale i na keiki i na kanaka. O ka maluhia ka pono, mai milikaa wale, a hoolealea ia oe iho me ke keiki, i na wa kinohi. Mai hoowalaau wale i ka wa e hiamoe ai ke keiki i kekahi mau hora me ka haawi ole aku i ka waiu ia wa kinohi. No ka mea, aole i anoi loa ke keiki e ai i kekahi mea ia wa kinohi.
Mahope iho o ka hanau ana o ke keiki, mai hoowalaau i ka hiamoe o ke keiki, a me ko ka makuahine, e kuu loa ia laua e hiamoe. Mai kamailio aku ia laua i ekolu a eha paha ho ra. A i hapa la mahope mai o ka hanau ana, alaila hanai aku i ke keiki i ka waiu o ka makuahine aole i ko hai waiu. Ma ia wa nae, aole kau loa ka waiu o ka makuahine, aka o ka mea e kau ai o ka waiu o ka ai mau mai o ke keiki i ka waiu o ka makuahine.
Eia hoi, aole pono ke haawi i ka laau hoonaha i ka wa i hanau mai ai ke keiki. Aia no maloko o ka waiu o ka makuahine he mea ano waiu a na ia mea no e hoonaha ke keiki. A ina e noha ole ke keiki iloko o na ho ra he 24 mai ka hanau ana mai, alaila e haawi no i ka aila noha i hookahi puna ki piha i ka aila.
E hanai pinepine i ke keiki i ka waiu ke uwe ke keiki, a ke anoi mai paha i kinohou. Mai ka la 1 a i ka 12 hanai aku e like me ka makemake o ke keiki, mai hookina nae i ka aina hookahi ana. No ka mea o ka opu aiai o ke keiki ua uuku, a ua hiki ole ke ai nui, nolaila aole pono ke hookina loa i ka wa hookahi, no ka mea, e ai ana no i ke ao a me ka po ke keiki.
A hala ka hebedoma, a he 10 paha la, alaila hookahi ai ana o ke keiki iloko o kela aha ho ra keia aha hora, ekolu ai ana o ka la, a ekolu o ka po. O ka pakela aku i ko keia mau hora i hai ia ae nei, a ina hoi he nui ka waiu o ka makuahine, alaila e piha loa auanei ka opu o ke keiki no ka ai pinepine ana. Anolaila, uwe pinepine ke keiki i ka pihapiha o loko. Aole i ike na keiki i ke kumu o ka pihapiha, a omo no i ka waiu ke haawi ia aku. Nolaila la ea, mai haawi pinepine i ka waiu i ke keiki, mahope mai o ka akahi hebedoma a 10 paha la, mai ka hanau ana mai.
A hala hoi hookahi malama, a eono paha pule o ke keiki, alaila i hookahi ai ana o ke keiki i ka po. Hanai i ka ho ra 10 o ka po a a hoomoe a hiki i ka wanaao, hanai hou. Oia wale no ka mea kupono e hana aku ai i na keiki. He rula maikai no hoi keia e hana ai na makua mea keiki i ka lakou mau keiki. He mea no hoi e hiamoe lea ai ke keiki a ao ka po ma ka hahai ana o na makua i keia rula i hoike ia ae nei, a oluolu ke keiki a me ka makuahine.
O keia iho la na rula o ka hanai ana i ke keiki a hiki i ke kupu ana o ka niho mua. A ina e uuku a nele loa paha ka waiu o ka makuahine, alaila e haawi aku i ke keiki na ka wahine mea keiki e like ana ka manawa o ka hanau ana. Aka, e malama loa no nae, i wahine maimai ole ka waiu e ai ai ke keiki. Ina he wahine maimai, mai haawi i ke keiki nana e hanai. A ina e loaa ole ka wahine waiu kupono, alaila i waiu iloko o ka omole. Aia a ia manawa aku, alaila hai aku makou no keia waiu.
Ke Ola kino.
E MALAMA I KA MAKA.
Aia kekahi kanaka kaulana, ma ke kaha hua palapala ana ma na papa keleawe a me na mea like. Ua hoopaakiki loa i ka heluhelu ana ma ka mea pono ole, a ua ohikiia kekahi maka no ka loaa ana i kekahi mai aai loa ma ia maka i poalo ia, a ua poino kona ola kino, iloko o na makahiki i kaa ai oia ia mai, a ua nui no hoi na dala i lilo i mea e ola ai.
A he kanaka kakau moolelo no hoi, no ka pono ole o na aa liilii e hoohana ai i ka maka ma kana hana, nolaila, ua hiki ole ke ike ma ke kakau ana, a me ia mea aku. Me keia hemahema no oia i kakau ai i kana mau moolelo, a lilo ia i mea makaukau ma ka heluhelu ana mamua o na haku moolelo o ka wa mamua aku nei, a loaa no hoi ka pomaikai ma kona imi akamai ana i na mea e hiki ai iaia ke kakau.
A i mea e loohia ole ai ka poe opiopio i keia mau poino, nolaila, ke kau leo aku nei makou, mai hoohana i na maka ma ka nana lealea ana i na mea alohilohi, a e lena wale ana paha i na maka ma ka mea kuponoole, a pela no hoi ma ka holo kaa ana.
A ke kau leo aku nei no hoi makou i na makua mea keiki e papa loa oukou i ka oukou mau keiki, mai heluhelu i na palapala i ka liula, aole hoi mamua iho o ka puka ana o ka la, aole no hoi mahope iho o ke kapoo ana. Ua oi loa ka pono o ka hana ole ana, mamua o ka hana ana, a ina e kakau, a e humuhumu paha i ka po, e aho no ka hana a hiki i ka ho ra 9, alaila oki. A ina e hana ia pela, alaila, pomaikai no.
HE ANAINA HIMENI!
NA NA KAMALEI HAKU O KAKOU ! HON. MRS. PAUAHI BIHOPA - A ME - Hon. Mrs. Lilia Kamakaeha Dominis ! - A ME - KO LAUA MAU KOKUA, NA IO PONOI O ka nani o ka aina nei. Ilaila na Hiwahiwa io o Paliuli ! - A ME NA - Kaikamahine Nani io o ka Liula ! - HE - Anaina Himeni ke kukulu ia ana - MA KA - Halepule ma Kawaiahao - ma ke -Ahiahi Poaono, la 10 o keia malama. A e himeni ia ana na Mele maikai loa o na ano he nui wale - E KA - HUI HIMENI O KAWAIAHAO. He poe Hawaii wale no mai o a o. Ua hapaiia keia hana i mea e loaa mai ai ke dala e kuai ai i PILA NUI No ka Halepule o Kawaiahao. Nolaila, e na keiki Papa o ka aina, e hele mai oukou a pau ma ka Po Poaono, i hooinu ai i ko oukou mau pepeiao i ka lono i na Leo Lea o ke Kahulikanikuamauna, a i ike ai i ka hele a " Hoinainau mea ipo ka nahele, Hookokoe ana ka maka i ka moani, I ka ike i ua pua hoomahie luna, Ua hihina wale i Moeawakea," &c. A malaila no e ikea'i i na pua nani o ka aina o " Maemae i ke kai ka pua o ka hala." UKU KOMO - MAI KA HAPAHA A HIKI I KA HOOKAHI DALA. E hamama ana na puka i ka hora 7, a e hoomaka ana i ka Himeni ma ka hora 8. E loaa ana na Balota ma ke Keena o ka Nupepa Kuokoa, A ma ka Hale Kuai Palapala o H. M. Wini.
KA PO HOIKE HIMENI: - E hoike ana ko Hawaii nei Aha Hui Himeni i keia po ma ka luakini ma Kawaiahao, e like me ka makou hoike pinepine ana aku ma na pepa o kakou i hala aku nei i kela mau pule. A o keia poe no hoi na hoku o ke ano ahiahi, no ka mea, ma ia wa ka makou ike lihi ana aku i ko lakou hoomaa pinepine ana i ko lakou mau kileo i ka pii pono iluna, a me ka iho ana ilalo, i ka nunulu a me ka oeoe. A i ko makou lohe mai i ka poe i ike maka aku i ko lakou mele ana, ua hoohalike aku lakou e like me ke kani ana a na Kahuli leo lea o ka nahele. He mau keiki kupa keia no ke Alo Alii nei, i noho hoi a ewe i ke one o Kakuhihewa, aole no paha e nele ana ke kipa nui mai o na kupa i koe e ike i ke mele ana a na keiki papa o ka aina: - Nolaila,
E naue mai kakou,
E ike a e lohe,
I lohe pono kakou,
I ke kani a na Kahuli,
E like me ka lohe ia,
I pau ke kuhihewa,
O lohe pepeiao,
Hoopuka hewa i ka ino.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MA RAKI 10, 1866.
Kokua ke "Au Okoa" i ka hoomaloka.
Ua ike ia iloko o keia he bedoma iho nei ke kue ana o na nupepa Aupuni, oia hoi ka Gazette a me ke Auokoa, i ka hoolaha ana i ka pono o ke Akua ma na aina pouli.
I kela makahiki aku nei, ua hoouna ia kekahi mau kala e na ekalesia o Hawaii nei, i ka Papa Misionari o Ame rika Huipuia ma Bosetona, oia hoi ka Ahahui Misionari i hoouna mai i ka Baibala, a me na misionari ma keia Pae Aina o Hawaii nei. He hana nui kela i hanaia iloko o Ianuari 1865, ka hoomanao ana i ka makua nana i hoomalamalama ia Hawaii nei. Aole lakou i noi mai ia mau kala no lakou iho. Aka, no ko kakou lohe ana he kaua weliweli loa ia manawa ma Amerika Huipuia, ua manao lana kekahi mau ekalesia o Hawaii nei, he manawa pono ia e kokua aku ai i na hoahanau o kela aina ma ko lakou hoolaha ana i ka pono o Iesu ma na aina Pegana.
O ka hana o kela Ahahui, oia ka hoolaha ana i ka malamalama ma na aina pouli, a o na kala a pau i waiho ia ma kona waihona, no na aina naaupo wale no, e like me Hawaii nei i ka wa kahiko, a elike me Maikoni sia, a me Nuuhiva e noho nei, a me ko Aferika, a me Inia, a me ko Kina no hoi.
Eia nae ka ke Auokoa: - " E manao no paha ua mau ekalesia la a me ka poe e kakoo ana ia lakou, he hana nui ia a ua mau ekalesia la i hana ai. Pela io paha ko lakou manao ana, aka, iloko o ko makou noonoo akahai ana, aole i komo iki mai iloko o makou kekahi kulu o ka manao ana pela, oiai he Bosh (he mea ole wale) ia hana ana pela."
He Au Okoa io no keia e hoopuka ana i keia manao hoomaloka. Ke kue nei na nupepa o ko kakou nei Aupuni i ka hana Misiona ri nana i hapai ae i keia aina a hoolilo i aupuni io iwaena o na Aupuni nui a naauao o ka honua nei. Nani ke akahele ana o ka noonoo ana o kahi Auokoa.
Aole no ka ilihune o ko Ame rika ke kokua ana o ka Ekalesia Hawaii i kela Ahahui, aka, no ka ilihune, a naaupo, o na aina kahi a lakou e hoouna nei i na misionari. Ua ike ko Hawaii nei i ka pomaikai i loaa mai ma ka hoolaha ana mai o ka pono lani mai Amerika mai; a nolaila ke hooikaika mau nei lakou e hoolaha aku i ka Euanelio i na aina naaupo aku. Ke keu keia o na hana maikai i waiho ia mai i kanaka e hana.
A eia kekahi; ke hapai nei ka Ekalesia Hawaii i keia hana me ka wiwo ole, no kona lohe i ke kauoha hope loa a kona haku i kaulia ma ke kea, a ala hou mai, a i kauoha, e hele oukou a e hoohaumana i na lahuikanaka a pau. Aole no e haaleleia keia hana. E hana ia'na no a paa na waha o na mea a pau e peku aku i ka pono nana lakou i hapai iluna.
Ke kuhikuhi nei ke Auokoa i ka Halemai o ka Moi Wahine, a i ka Halemai Lepe ra, a i ka Halemai Pupule, me ka i ana, ilaila e haawi ai i ko kakou mau dala, mai loko ae o ko kakou ilihune. Aole no makou e kue ia mau hale, ina i hoomalu pono ia. A ke i nei makou ua hoomanao ia no, a he nui no na dala i haawiia i ka Halemai o ka Moi Wahine i na manawa i hala. Aka, ke manao nei makou aole e haawi nui ia na dala i keia hope aku ina e hoomau ia na hana e hana ia nei malaila. Ke lapaau ia nei na wahine laikini e ke aupuni, me ka hoopakele mau ana ia lakou mai ka hoopai ana, a me ka hookuu ana ia lakou e hoi hou i ka lakou bana haumia lua ole. Aka, i ka hele ana o kekahi mau kanaka a wahine maikai a noho malie, kipakuia no ka waiwai ka.
Eia no imua o makou i keia manawa, he palapala mai kekahi wahine o keia kaona nei, i hoole ia aole e lapaauia ma ka halemai o ka Moi wahine, no ka mea he waiwai kana kane, Ekolu kala kona loaa i ka pule. A he nui na mea i kipakuia e like me keia wahine iloko o keia mau mahina iho nei.
He makehewa ke kahea ana o na nupepa Aupuni e haawi manawalea aku i ua Halemai la, ina i hoomau ia keia mau hana ku ole i ke aloha, a i ka hoomaemae lahui. A ua like no hoi ka makehewa o ko laua hooikaika ana e hoopau i ko makou hoomanao ana a me ko makou kokua ana i na kaikaina a kaikuaana, e noho ana iloko o ka pouli o ka make.
O Hawaii no ka Hawaii.
Ke holo nei imua ka hana ana i ka Hale Pupule, a e paa ana paha ia iloko o keia mau malama elua e hiki mai ana. Nolaila, he manawa kupono keia no ka hoopuka ana i na manao ma ke akea, e pili ana ia hale i pili i ka lehulehu.
Hookahi mea i maopopo, a paa ae ua hale nei, alaila, e hoonohoia ana kekahi mea i Luna no ka Hale Pupule, i mea nana e malama a e kiai hoi i na pupule, a malaila makou e kamailio ai i keia manawa, me ka manao e wehewehe pono aku i ke ano o ka poe kupono e pono ai ke hoonohoia i Luna no ua Hale Pupule la, me ka hoao hoi e hoakaka lea aku i ke kupono ke hoonohoia i kanaka Hawaii, nolaila makou i lawe mai ai i na huaolelo "O Hawaii no ka Hawaii," ma ke poo o keia mau wahi mamala olelo.
He mea ia i ike maopopo ia o ko ka Moi makemake a hauoli nui no hoi, o ka hoonoho i na kanaka Hawaii ma na oihana o Kona Aupuni, ma na hana hoi e hiki pono ana i ua mau kanaka Hawaii la ke hana ; ua hoike mai oia ia mea, ma Kana mau hana iloko o ke kau pokole ana i Lei iho nei i ka Leialii o kona mau Kupuna, me he mea la o kekahi o na mea ana e makemake nui loa nei i keia manawa, o ka ike i kona mau alii, a me kona poe kanaka e ku mai ana iluna, a hoike mai i ko lakou hiki ke lawelawe i na oihana o ko lakou Aupuni iho. Ina pela io kona manao, alaila, o ka mea mua a kakou e ninau iho ai, e hiki no anei i kekahi o ka poe keiki papa o keia aina, ke lawelawe i ka oihana Hale Pupule ? A ina e ae ia mai, alaila, e pono i ke Kuhina Kalaiaina ke hoonoho i kanaka Hawaii ma ia wahi, ina e loaa kekahi kanaka Hawaii i makaukau me ka hoopono. Ke hilinai nei makou i kona koho ma na mea i makemakeia e Kona Haku Alii Ka Moi. Aka, ua lohe wale nae makou e hoonohoia ana ka kekahi wahi haole ma ia wahi, he lono olelo wale ia iho no nae. Ina pela io, alaila, me he mea la, o ka hana ana no ia o ke Kuhina Kalaiaina ke Kauwa a Ka Moi i ka mea kue i ka makemake o kona haku Alii, no ka mea, ua ane maopopo he hiki loa kela oihana ke lawelaweia e na kanaka Hawaii. Ua hiki no ia makou ke hoopuka i na inoa o kekahi poe a makou i manao ai he kupono ma ia oihana, oia hoi, P. Naone, o J. Komo, W. N. Pualewa, S. K. Kapahukula, W. Pinehasa Wood, E. H. Boyd, E. Kanihina, A. W. B. Nahakualii, J. Maluaikoo, Captain Mahuka, a me Simon K. Kaai. O ka mea nona ka inoa mahope loa nei, ua noho loihi ma ka Oihana Wiliki, a kokua Luna no hoi no ka Hale Paahao o Oahu nei, a o ka hoailona o kona noho makaukau ana ma ia Oihana, oia no ka loihi o kona noho ana ma ia wahi. Ua hiki loa i ke Kuhina Kalaiaina ke koho i Luna no ua Hale Pupule nei, mailoko mai o kekahi o na poe nona na inoa i haiia maluna.
He nui no na kuleana e pono ai ke kohoia ke kanaka maoli mamua o ka haole, oia hoi, o ka nui o na pupule, noloko mai no o na kanaka Hawaii, a o na kanaka Hawaii no ka poe i kamaaina i na mea liilii a pau e pili ana i na mai o ka poe o ko lakou hanauna ponoi iho, a o na pupule haole, he kakaikahi wale no. A eia kekahi, mamua o ka hoonoho ana i kekahi mea i Luna no ka Hale Pupule, e hoomaopopo mua ia kona ano naau aloha, a me kona ano oluolu, a pono hoi ; aole pono ke hoonoho i ka poe haakei aloha ole ma ia Oihana, o hana ino wale aku auanei i ke ola o na pupule.
Eia no hoi kekahi mea hewa o ke koho ana i ka haole, ina he haole ike ole, a i ao ole ia paha i na rula o ka poe maikai a me ka naauao, alaila, aole e nele kona lilo i kanaka hookaumaha, no ka mea, he mau olelo mau na ka poe kahiko, " e hookau i ke kanaka makilo iluna o ka Lio a e holo auanei kela, a moe okoa ka lio." Pela ka haole ike ole e hoonoho ae iaia ma kahi ona i kamaaina ole ai, me ka naaupo pu a e like auanei ia me ka haawi ana'ku i ka pahiumiumi iloko o ka lima o ke keiki opiopio.
Eia ka makou mau olelo noi aku i ke Kuhina Kalaiaina e hoomanao oia i na kanaka Hawaii, ka poe nona ka aina, ana e noho kauwa nei, e makaala mau ia lakou, no ka mea, no lakou no ka olelo kaulana " Ka Hawaii imi Loa." Ua waiho akea makou i keia mau manao, i hiki ai iaia ke loaa e i ka lono mamua o kona hoonoho ana i kekahi i Luna no ka Hale Pupule. Me ka manao no hoi e hoomanao ana oia, me ka ike iho i ke kupono o na olelo ma ke poo o keia mau wahi mamala olelo oia hoi, " O Hawaii no ka Hawaii nei."
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
NO KA MAI PAKE. - Ma ka pule i hala iho nei, ua lohe mai makou, i ka hoomaka hou ana o ka moku kuna Wawiki, i ka hoihoi mai i na mai Pake, ma ka hale mai lepera o Kalihi.
I keia mau la iho nei, ua hana maikai loa ia ke alanui e hele ai i Waikiki, a ke mahalo nei makou i ka makaala o ka Luna Alanui. Ina pela e hanaia ae ai na alanui e ae e waiho mai nei, alaila, palekana.
KA HALE HOOKOLOKOLO O HONOLULU. - Ma keia pule i hala iho nei, ua hoonani hou ia ka Hale Hookolokolo, a ua nani ia e ku nei. Malaila no hoi e haukawewe ai na Lunamakaainana o kakou o keia makahiki, ke hiki mai ke kau Ahaolelo.
HE KEIKI MANO NA KE KAO. - Ua haiia mai makou e D. P. Oliva, o Kahuku, Kau, Hawaii, i ka hanau ana o kekahi Kao wahine i ke keiki Mano. Aole nae o makou manao, ua ku-a mano io ia keiki.
Ua loaa mai ia makou elua moolelo o ka pilikia ana o kekahi poe elima maluna o ka waa ma ka moana. Aka, ua pai iho nae makou hookahi oia mau moolelo, a ke mahalo aku nei makou i ka lua o ka mea nana i kakau mai ma ia ano hookahi no.
Ua loaa mai ia makou he palapala na Kanepikonui o Maui, e papa mai ana ia makou, aole ka he kupono ke hoolaha i na ninau baibala maloko o ka Nupepa Kuokoa. Ua manao no makou, aole e hoopiha loa i ko kakou nupepa ma ia mea, aka, he kupono no paha ke hoopuka uuku aku.
LA MAKAHIKI HOU O NA PAKE. - Ua manao makou, e molowa ana paha oukou ke ike hou i ka hana a na Pake ma Lahaina ma keia pepa, oiai ua hoopukaia aku no i kela pule aku nei, aka, mamuli o ka hai ana mai a Pehu Kukahi ma kana palapala ia makou i ka nui o na dala i hoohuiia no na hana oia la, nolaila, ke hai aku nei makou, he 266.00 dala ka nui i hookaawaleia no na hana oia la e na Pake o Lahaina.
MAI A G. W. D. HALEMANU MAI. - Ua hiki mai i o makou nei he palapala mai Waipio, Hawaii mai, na ka mea nona ka inoa i haiia maluna, no ke koho houia ana o Rev. S. Kukahekahe i Kahu no ka Ekalesia o Hamakua Komohana, a ua kohoia no hoi o N. Keikenui i luna malalo o ke Kahunapule no ka Apana o Waipio, a o Kapololeo no ka Apana o Waimanu. Ua kohoia no hoi ma ka halawai ana, o Halemanu ka Puuku waiho dala, a ma ona la e kikoo aku ai ke Kahunapule i kona uku makahiki, oiai aia ma kona lima na dala e waiho ia ai na dala a kela hoahanau keia hoahanau i haawi mai no ke kokua ana i ke ola o ke Kahunapule. He "wahi aupuni ilihune hoi keia," wahi a ka Bihopa o Okefoda, he hiki no ka ia kakou ke malama i ko kakou mau Kahunapule ma ka uku ana i ke dala ? Alakai o Kauka Holaniku ia Bihopa o Okefoda, a haule pu laua iloko o ka lua.
KA MOKU KIAPA KOME TA. - Ua hoomaemaeia iho nei kekahi o ko kakou mau moku lawe leta, oia o Kometa, a ua maikai kupono ia a e makaukau ana paha oia e lawe aku i na ukana Hawaii maloko o na kaiaulu o na Aina Puniole.
E HEMO ANA PAHA KILAUEA. - Ma ke ahiahi o ka Poalua iho nei, ua kau aku maluna o ke kuna Onward na kanaka nana e wehe ke Kilauea e ili mai la i Kawaihae. Na Hulipahu ma i hoolimalima iho nei, a hoouna aku la, a ke lana nei ko makou manao, e hemo ana ua Kilauea la, a e ike hou ia ma ka uapo o Ainahou.
KAUMAHA LUULUU. - Ma kekahi mau la o ka pule i hala aku nei, ua laweia aku e ka make ko Mose Ulunahele mau kaikamahinei, a ua kau iho maluna ona a me kona ohana ke kaumaha luuluu no ka laweia ana aku o ka hua o ko laua mau kino, a ke noho nei laua iloko o ke kanikau nui. Aia no me na makua i hooneleia i ke kamalei ole ko makou aloha paumako.
KA PELE MA KA MAUNA LOA. - Ma ka hoi ana mai nei o ke kuna Emalaina i kela pule iho nei, ua haiia mai ka lohe, ua emi loa ke a ana o ka pele ma ka Mauna Loa, aohe ike ia aku o ka wena ana o ka ula o ka pele ma Kona. A ma ka holo ana mai nei o ua moku la, ua ike maopopo loa ia ka mauna, aole nae lakou i ike i kekahi hoailona no ka pele. Ua hoomaha paha oia i kana hana.
MAI WAIMEA KAUAI MAI. - Ua hai ia ma ka lohe ia makou e P. R. Holi, o Hulumoa, Kauai, ma kana palapala, e hai mai ana, he wahi waiwai nui ole o Waimea mamua, he hookahi wale iho no wahi waiwai, o ke kalewa pai wale no, mawaena no olaila a me Koloa. Aka, i keia wa, ko kanu nui nei na kamaaina i ka raiki, a eia no hoi ke ku nei elua halekuai lole ma ia wahi.
MEA E NO UA KALI ANA. - Maloko o kekahi palapala a Rev. S. Kamakakahiki i hiki mai nei i keia mau la aku nei ma ko makou nei keena, ua ike iho makou, ua hiki aku i ka wa hookahi, eono ope Kuokoa ma ka la 19 o Feberuari. Mea e no ua kali hoomanawanui ana a ko makou makamaka. No na Luna Leta paha keia lohi o kau mau ope Kuokoa. Ke mahalo aku nei no nae makou i kou paupauaho ole.
UA HOI I KA AOAO MAU O KE KINO. - Ua loaa mai ia makou he palapala maia L. W. P. Kanealii o Waikapu Maui mai, e hai mai ana i ka make ana o D. H. Kuahaua, i ka la 27 o Ianuari i naue aku nei. Oia kekahi haumana o ke kula Kahunapule ma Wailuku. O na makahiki o kona huli naaua o ana, he aneane i ka umikumalima.
E HOOKAA ! E HOOKAA !! - Eia ma ko makou nei Keena he palapala na G. H. E. Keauiaole, o Waianae, Oahu, a maloko o laila makou i ike iho, e kala hea ana oia i ka poe a pau i aie i ka "Nupepa Kuokoa" no ka hapa hope o ka makahiki 1865, " e hookaa mai ! E hookaa mai !!
AUWE KE POHO E ! - Ke lohe wale nei makou ma ka olelo nui ana a kekahi poe kanaka o ke kaona nei, e kukulu hou ia ana he Ahahui Kalepa Hawaii ma Honolulu nei. A ina e hooko io ia ana keia hana, alaila, e kahea e ae no makou me ka leo nui. Aloha ino oukou i ke poho nui.
MAKEMAKE E IKE I KA NAAUAO. - Ua loaa mai ia makou he palapala na S. D. M., e hai mai ana i ko Rev. A. Pali ao ikaika ana i na keiki o Kawaihae-uka ma ka naauao. A maloko no hoi oia palapala hookahi, ua hai mai oia, ke ao nei o P. Papaua he Kula Loio ma Kawaihae. He 12 ka ka nui o na haumana a ua kumu Loio nei, a o ka uku, he $20 pakahi. E lilo ana paha keia poe haumana i poe loio no keia Aupuni, mamuli o ke alakai ana a P. Papaua, oiai o G. M. Robertson, a me P. Papaua wale no na kumu ao loio ma keia Aupuni.
E KUAI IA ANA KA HALEPULE BIHOPA MA PELEULA. - Ma na nupepa haole o ko kakou nei kulanakauhale, ua ike iho makou, ua hoolaha ae o J. W. Aukina, e makemake ana oia e kuai aku i na waiwai paa o R. C. Wale ma Honolulu nei, a maloko oia mau waiwai, ua ike iho makou, o ka Halepule Bihopa kekahi e kuaiia ana. O ka hokoia ana paha keia o ka wanana a ka Bihopa o Okefoda, "he lahui ilihune ka lahui Hawaii." Aka, ina paha e ike ana o K. Holaniku i ka lulu dala ana o ka Ekalesia o Helani ma Kona Hawaii, e paweo ana paha kona mau maka i ka ike iho, he $500 a keu ae i ka la hookahi, ina la ua palapala aku oia i ka Bihopa o Okefoda.
NO NA PALAPALA. - Ua mahalo no makou i kekahi mau palapala i hiki mai nei, he mea ia e hikiwawe ai ka heluhelu ana, a he mea no hoi e hoohakalia ole ai i ko makou manawa nana. A o kekahi poe aohe no i kakau maikai mai, a he manawa loihi ko makou e akahele ai i ka nana, a o kekahi kumu no ia e kapaeia'i kekahi mau palapala. Ke manao nei paha kekahi poe, he mea uuku ke kakau inoino a haukae ana. Ke hoole nei makou, aole ia he hana e mahaloia ai, aka, he hana no e paulehia ole ai ko makou mau puuwai i ka hookomo ana.