Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 10, 10 March 1866 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

Hoao hoa elua.
( ROBERT BRUCE AND THE SPIDER.)

No Robe Bu, kuu mele nei,
Ke 'lii o Sekotia,
Ia ia la i kaumaha ai,
No kona pilikia.

Hoao no ia, a hoao hou,
E paa mau kona kalaunu,
Ua kaua me na koa pu,
Auhee nae i ka mauna.

Hoao hoa ia, a hoka no,
A pane kanikau la,
" He makehewa ke hoao hou,
Ua lilo loa kuu kalaunu."

A ma ia wa, ua ike ia,
He lanalana i lele,
Mai luna mai, a moku hia,
Ka punawelewele.

Ua nanaia ka hana'na'e,
A keia nananana,
Pehea la e loaa hou ai,
Ko ia la hale lana ?

Hoomaka ia e pii hou ae,
Me kona ikaika nui,
Haule hou, hoao hou nae,
Me e ke ahonui.

Ma kona hooikaika nae,
Ua pii i mau iniha,
Haule no a pii hou ae,
Ma kona ala luhi.

Haule hou a lewa e,
Pii koke hou nae ia,
A luna a alalo io ia nei,
Ehiku hoaoia.

Manao ke 'lii, e, naaupo!
Ua pau kou hoao ana,
Ua luhi loa, a luhi hou,
E ole'ka ; kau hana.

Hoao hou nae, a pii hou ae,
A mau no kona pii la,
A hiki i kahi e paa ai,
A lanakila ia.

He koa! ne koa! huro ke lii,
Mahaloia kou aho ;
E paa mai paha kuu kalaana nei,
Ke mau ka hoao ana.

Hoao hou no Robe Bu,
Ke lii o Sekoti,
A wahi a ka lohe o'u,
U lanahila ia.

Na hoahanau, na keiki pu,
E like ka oukou hana,
Me keia alii o Robe Bu,
Me kona lanalana.

HAWAII.

He Delagona nui ulaula.

            E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :- Aia ma ka apana o Mauna Hoano ma Hamakua nei, he moo ino i kapaia he delagona, ke moe nei oia ma kahi kokoke i ka luakini.
          Ke huki nei kona huelo i kekahi mau Luna ekalesia, a me kekahi mau hoahanau mamuli o kana hana ino, a ke hookuonoono nei oia me ka manao e kiai paa i ka makaha o ka pono o ke Akua e komo mai ai, a e hemo aku ai hoi.
          A o ka hoike e maopopo loa ai ia moo ino aia no ia i na maka o lakou la e noho mai la mao aku, ua hele kela a me he mea 'la o ka wahine o ka lua, a o kekahi inoa o keia moo ma ka olelo mai a kekahi poe, o " Awa."
          Aole io no o ke ino, "aohe ino," wahi a ka poe e makemake ana ia mea, he mea lealea no lakou, aole paha o ka lealea i ka hele a haueka na maka, nakakaka ka ili.
          Eia kahi kauoha hope ma keia kakau manao ana, e alu ka pule a ko ke akua poe kanaka, i hoopau ia ka hana a keia moo ino e haakei mai nei i ka maka o ko makou mau makamaka. Ina he ono keia wahi mea ai no kou aina ahiahi e ka " Nupepa Kuokoa," moni ia a luai ae ma na wahi a pau au e hele ai. Aloha aku hoi i ka poe a pau e heluhelu ana, e hoi ana au, ke hea mai la o iala. Me ka mahalo.
A. W. KAMAKI.
          Hamakua, Hawaii, Febuari 24, 1866.

Na ke Aupuni.

            O na poe lepe ra a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia ; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua, e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera e pono e hai mai.
T. C. HEU CK, Kakauolelo o ka Papa Ola.

          UA HOOKOHU IA. - Ua hookohu ia o C. H. Lewers e ka Papa Hoonaauao i Luna Kula no ka Apana alua o Maui, Wailuku, ma kahi o Hon. A. M. Kahalewai.

          Ke noi ia aku nei ka poe hana aupuni, a me kekahi poe e ae i hiki mai ka manawa e hookaa ia aku ai ka lakou mau dala, ma ka la 31 o Maraki, e kii mai i ko lakou mau uku ma ia la, a me kekahi mau la e ae e pili koko ana i ua la la, i mea e hiki ai i keia Keena ke hooponopono koke i na Buke.
          Ma ke kauoha a ke Kuhina Waiwai.
G. WUN DENBERG, Luna Buke Helu.
          Keeana Waiwai, Mar. 1, 1866.

          Ma keia ke kahea hou ia nei ka poe Mahiai a me ka poe hana lima, a me kekahi poe e ae e ke Kuhina Kalaiaina, ua pau ka manawa i haiia ai no ka houna ana mai i na mea e hoouna aku ai i ka Hoikeike o Parisa, na ka M. H. 1867, ma ka la mua o keia mahina, a ke hai ia aku nei nae, ina he poe kahi i koe e manao ana e hoouna mai i ka lakou mau mea, e pono e hoouna koke mai.
FERD. W. HUTCHINSON, Kuhina Kalaiaina.
          Keeana Kalaiaina, Ma r. 3, 1866.

Waa make ma ka moana.

            E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : - E hookomo iho oe i keia wahi mea hou iloko o kou wahi kaawale, a nau ia e lawe hele aku ma na kai ewalu, a loaa aku na kinikini o kaua e noho mai la, mai ka la puka i Haehae, a hiki aku i ka welona o ka la i Lehua, oia hoi kela hua e kau ae la maluna, " Waa make i ka moana." E holo ana keia waa mai Aleamai a pae i Ulaino, oia ka palena o Hana, a me Koolau, malaila ka ukana o keia waa e hoouka ai, he awa ka ukana. E alo ana lakou i keia apukoheoheo no na uhane o ka puulu kanaka ma Wailuku, i ka la umikumamakolu o Feberuali o keia makahiki no. Puka aku lakou e holo ana mai ke awa aku o Ulaino, o ka nui o ka poe i holo maluna o keia waa, elima lakou. Eia ko lakou mau inoa pakahi, o Kunewa no Aleamai, o Pake no Kipahulu, o Moae no Paauhau, o Waha no Honomaele, o Kahawae no Honolulu mai, a noho oia ma Honomaele i keia makahiki i hala iho nei, o laua nei ka mea nana ka awa.
          Ia lakou e holo hoolai ana mawaho ae o na palikahakai o ka pali Koolau, aole lakou i ike i ka pilikia e hiki mai ana ia lakou ia manawa, ua noho nanea wale no lakou maluna o ka waa, e like me ka ia i hoohei ia i ka upena, aole lakou i ike o ko lakou manawa ia e make ai. Pela no keia poe e holo nei maluna o keia waa, e kau ana ka ihu o ka waa i ka lae o Mokumana, a hala ia wahi mahope o lakou, hiki lakou mawaho ae o Keane a me Nuaailua, loaa iho la lakou i ka pilikia, hiki mai la ka alele a ka make he makani. Alaila, ninau mai la na keiki o ke kai, oia hoi na ale, mahea hoi au, aohe wahi pii ole o na ale, kupikipikio ae la na ale o ke kai, a ike iho la lakou a pau ua hiki mai ka pilikia maluna o lakou, nana ae ia lakou iluna, ua poele mai la ka lani i na ao, ua huna ia aku la ka malamalama o ka la. Poha koke mai ia ka leo o ka hekili, anapu mai la ka uila, haule mai la na pakaua mai ka lani mai. Alaila, kahea aku la o Kunewa ia Waha, e kuu iho oe i ke o o ka pea, kuu koke aku la no o Waha, a hemo mai la ke o o ka pea, kahea hou aku la o Kunewa, e hoopaa mai oe i ke kaula o ke o i ke kia, nole nae i loaa pono aku i ka lima o Waha, no ka ikaika loa o ka makani e ka ana i ka pea, o ka nee koke aku la no ia o Kahawae iwaena konu o ka iako, o ka ikaika o ka makani i ka pea e poho ana a me ke kaumaha ia Kahawae, o ka napoo aku la no ia o ke aina, o ka huli iho la no ia o ka waha ilalo, oili ae la lakou mailoko ae o ke kai, " hamohamo ana lakou o ke kua la o Puna, haalele koawaa i koakanaka, a hai ae la ka lana i na iwi auwae," akoakoa like ae la lakou a pau ma ka aoao o ka waa e lana ana, e kamailio ana i ka mea i pilikia ai lakou, e hoike ana kekahi i kekahi no Kahawae ke kumu i pilikia ai kakou, mahope o keia walaau wale ana o lakou, hoohuli ae la lakou i ka waha o ka waa iluna. Alaila, kahea mai la o Kunewa i kona mau hoa, i mai la, pau ka pono, aohe pono i koe, no ka mea, aole au i ike i ka hoolana ana o ka waa, i na paha i make ko'u waa mamua loa mai, ina ua ike au i ka hoolana ana o ka waa, aole, akahi wale no a make ko'u waa.
          Alaila, pau ka Kunewa olelo ana mai, hoohuli ae ia lakou i ka ihu o ka waa iuka, e hoau ana me ke kai o ka waa, e manao ana lakou o Makaiwa kahi pono e komo ai, ua hapalua paha kahi i hala ia lakou ia hoau ana. Alaila, huli hou mai la ka makani ma uka mai o ka aina, manao lakou aole pono i koe, haalele iho la lakou i ka waa, au aku la iuka pono o Keopuka. Hiki aku la lakou a kokoke i ka poina nalu, loaa hou ia lakou ka pilikia, he wai e kahe ana mai uka mai, a me na piha-a a ka wai e lawe hele mai ana maluna o ka ili o ke kai, a me na nalu e poi ana me kona ikaika. Komo aku la no lakou iloko o keia pilikia me ka hoomanawanui, ke aneane mai la o Kahawae e pilikia, no ke poi mau ia e ka nalu, ua paupauaho loa, kokua aku la o Waha iaia e paa ana ma kona lima, no ka ikaika loa o ka nalu i ka lumilumi ana ia laua, hemo aku la o Kahawae mai ka lima aku o Waha, a make iho la oia i ka lumilumi ia e ka nalu. Pae aku la o Kunewa a me Waha iuka, o Pake a me Moae he okoa no ko laua wahi i au ae ai, poeleele pae o Pake, make iho la o Moae no ka opili, auwe! Aloha ino laua, ke waiho nei ko laua mau kino kupapau maloko o ke kai, ma na pali kaha kai o ka pali Koolau. E na makamaka o Kahawae e noho mai la i Honolulu, ke ike iho la oukou maloko o keia olelo hoolaha, ua hala oia i ka make. Aole oia i ike o kona la hope keia, e na makamaka a pau mai Hawaii a Niihau, e hoomanao kakou "o ka la o ka Haku me he aihue la i ka po e kii mai ana i ka waiwai a lawe aku," pela no ka make ke kii mai ia kakou. Eia nae o ka la a me ka hora i manao ole ia e kakou, oia ka la a me ka hora e kii mai ai ka Haku a lawe aku ia kakou mai keia ao aku. E hoomanao kakou i ka Makua, a me ke Keiki, a me ka Uhane Hemolele, e hoomanao i ka la e make ai, e hoomanao i ka la hookolokolo, i ka luaahi kahi weliweli, e hoomanao i ka pomaikai maluna.
          Eia kekahi, o na kamaaina, o uka o ia wahi, ke ku mai la lakou maluna o ka pali, ke nana mai la me ka menemene mai, e manao mai ana lakou e kokua mai i ka poe popilikia, aole nae e hiki mai no ka pilikia i ka waikahe o kahawai, a me ka nalu o ke awa kahi e puka aku ai ka waa, o ke aloha wale mai no ka mea hiki ia lakou ia manawa, ke oki nei au maanei. Me ke aloha i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa.
DANIELA PUHI.
            Hana, Maui, Feb. 26, 1866.

Auwe! Ke Akua Lele e!

            Heaha ia ? He akua lele hoi paha, nana aku, welowelo lua i lele ae nei. Nui ke poo, wiwi o hope; makai mai nei i lele mai nei, a haule aku la i uka.
          E na hoa, ua lohe pinepine paha oukou i nei mea he akua lele ; a ua ike io no paha oukou i ka lele ae; a e olelo mai no paha oukou he akua io no. Owau no kekahi i lohe pinepine i ka olelo ia he " akua lele ;" a ua haiia mai au he mea hana mana ia na kekahi poe kahiko o Hawaii nei. Penei ko'u wahi lohe iki: "Ina e makemake kekahi elemakule anaana e make kekahi kanaka, lalau aku ia i kona akua kii, ina o Kalaipahoa, a wau i ua kii la, alaila ka lele ua akua lele nei, a ike aku ai kakou i ka lele ae. Aia wale no i ka po e ike ia ai ke "akua lele ;" a he " akua hana" kekahi inoa o ua akua lele la. O oukou aku paha kai maopopo loa i ke ano o ka hana ia ana.
          Ea ! ea ! auhea oukou ! nani ka mea maikai he akua lele. Eia no ka hoi kekahi mea lele ia kakou Hawaii, huna ia mai hoi; o na kao lele a na haole ka kakou e pipili ai. Hiki mai na la nui o na haole, olioli lakou la, kani na pu, lele na kao. A hiki mai hoi ko kakou mau la nui, aohe hoi hoolele ae o ua poe hapauea nei i na kao lele a lakou; o ua mau akua lele la. Ea, heaha hoi ka mea i hoolele ole ia ae ai ua poe akua lele nei i na po nui o ko kakou aupuni ? Hoouluulu ae ka poe akamai i ka hana akua lele a luna o Puowaina ; wau ae ia i kana, wau ae ia i kana; lele kela, kohu kao a na haole. Kani ka piha uwa, olioli, huro, akaaka, a kaulana na la nui o ko kakou aupuni no ke akamai o Hawaii nei i ka hana kao lele. A i ole no hoi, e waiho no a ka po hanau o ko kakou Moi, a ia po e hoolele ai i ua mau akua la. Noho kahi poe iluna o Leahi, noho hoi kahi poe iluna o Puowaina, iluna hoi o na pali kahi poe. Lele mai mao, lele mai hoi mao, haualaoa kela; a he mea hou ia, a hanohano hoi ia ka ike ana'ku i na mea kupanaha e hana ia ana i ka po hanau o ko kakou Moi aloha.
          E o'u mau hoa opiopio ; e ku iki kakou, a e halo, a e makaikai hoi. E ninau iho kahi i kahi, he akua lele io no anei ? He mea hana mana anei na ka poe hapauea o Hawaii nei ? E ao kakou o puni i ka wahahee a na kupuna o kakou. He wa naauao keia, he wa noonoo, he wa hoi e ao ia nei o Hawaii nei ; a ua ike no kakou i ka kakou mau mea i ao ia mai ai. E ku kakou mamuli o na mea i ao ia mai, a mai puni wale aku ia lakou la ; o Hawaii akamai no nei i ka haku kaao.
          Me he mea la i ka nana'ku he wahahee, aohe mea hana mana na ka poe kahiko o Hawaii nei. Ina he oiaio, alaila he mana io ka na kanaka o Hawaii nei. A ina he mana, heaha la hoi ka mea e make mai nei o kahi poe ? A heaha la hoi ka meu i hooulu ole ai i na Lahui Hawaii, a piha ka aina i na kanaka ? Kai no hookahi wale no mea iaia ka mana o Ieho va, eia no ka ia Hawaii nei ea ? Ua kuhihewa a wahahee na kanaka Hawaii i nei mea he akua lele ; no ka mea, wahi a lakou, "he mea wau ia, a lele aku." Ina pela, he mea wau ia no ka paha na hoku oiliili a kakou e ike nei i ka po ? A ina noi o na hoku oiliili no ua mau akua lele la ; nani ka wahahee i ke kapa aku he mau mea i wau ia e na elemakule. E olelo iho paha uanei lakou la ; he okoa no ka hoku oiliili, he liilii ia, a he nunui pohukuhuku ke poo o ke akualele. Alia, e nana ae kakou i na hoku oiliili o na aina naauao i kapaia ma ka inoa "shooting stars," a o kekahi hoi "meteors."
          Ma ka la 12 a me ka la 13 o Novemaba, 1833, he nui loa na hoku oiliili i ike ia'ku. Ua like kekahi o lakou me he mahina piha la. I ka M. H. 1799, ua ike aku o Humboldt i kekahi mau hoku oiliili he nunui launa ole. Ma ke ahiahi o ka la 18 o Mei, 1838, ua ike ia'ku kekahi hokulele e lele ana ma ka lewa ; a ua hoomaopopo aku o Prof. Loomis i kona anawaena he 1320 ia, oia hoi he ekolu hapaha mile. Ua moe aku he moali maamaama mahope e like me ko ke ahi kao. Ma ka malama o Aperila, 1832, ua ike ia kekahi hoku lele ma Torehuta, i Inia, ma ka wanaao. Ua kohu popo ahi ke ano, a hookahi kapuai kona anawaena. He huelo loihi hoi mahope me he welu ahi la ; a nalowale aku la me ke pahu ole.
          He nui wale na mea i ike ia ; aka aohe i kapa aku na haole he mau akua lele. Ina paha o na kanaka Hawaii kekahi malaila, o ke kapa aku no paha ia he mau akua lele. O ka uwa ae paha ia, " ke akua lele e ! ke akua lele e !!" Hu mai paha ka aka o na haole i ka lohe mai i ke kapa ia he mau akua lele.
          Nolaila e na opio Hawaii, mai puni aku i ka wahahee a na kahiko. Ina no nae ua ike io no oukou, e wau ia ana, a lele io no; e pono e hoolawa like ae ia mea ia kakou i loaa ona mea paani na kakou ma na kapa alanui. Lele mai ka na haole, lele aku hoi ka kakou; loaa ka mea walea o na po lai o ko kakou Kaona nei. E oki wau maanei me ka leo henehene, "Auwe! ke akua lele e !!" Aloha auanei.
D. M. COLLEGIATE.
            Rain Tuahine Hut. Fe b. 28.

Ka Moolelo o Hene ri Opukahaia.
HELU 15.

            Ua ike iho nei kakou i ka moolelo no ua wahi keiki Hawaii nei, mai kona wa i hanau ai iloko o ka pouli o ka wa kahiko, a i kona make ana ma ka aina malamalama. O ka hua makamua ia no Kris to mai loko ae o keia lahui Hawaii. A he mau haawina nui ka kakou e hoomaopopo ai ma keia moolelo. Eia paha ka mua.
          Ua hooiaio kela olelo ma ka Bai bala ma Roma 9:18, - "Nolaila hoi, ua aloha mai oia i kana mea i manao ai, a ua hoopaakiki hoi oia i kana mea i manao ai."
          I ka nana wale aku, he mea kupaianaha keia i ko kakou wahi ike kuhihewa, moowini, o ke ao nei. Eia ua wahi lahui holookoa o Hawaii nei, mai a Kahiko, laua o Kupulanakehau, na kupuna mua loa mai, a i ke au ia Kamehameha I, ua waiho mai ke Akua ia lakou a pau, i ka pouli a me ka hoopaakiki ana o ka naau ma ka hoomanakii, iwaena o ia mau makahiki he mau haneri paha, he mau tausani paha. Hala wale aku i ka make na ohana Alii he nui loa, a me na hanauna makaainana he nui wale, me ko lakou lohe ole, a ike ole no hoi i ka inoa nui o Iusu Kristo ko kakou Haku, a o ko kakou Hoola. Eia wale mai no i na la mahope mai ko ke Akua wae ana i keia wahi keiki hookahi i wahi hua mua nona noloko ae o ko Hawaii nei lahuikanaka a pau. Wae no hoi i keia a me kekahi hoa ona, a haalele ae i ka lahui okoa no kekahi mau makahiki hou aku. No ke aha la keia ? no ke aha la. Aole paha kakou i ike i ka ke Akua mau kumu hana i huna ia iloko o kona manao; aka, eia ka mea i maopopo ia kakou; ua ike ka Mea Hemolele loa i ka pono o kana hana ana iwaena o na mea a kou lima i hana ai, a o ka mea i pono iaia, ua pono iho la. Aohe a kakou wahi mea iki e hoohalahala ai, a e ohumu aku ai iaia no kona koho ana i kekahi poe no ke ola, a me kona waiho ana ae i kekahi poe no ka make mau. " E pono anei i ka mea i hanaia ke olelo aku i ka mea nana i hana; no ke aha la oe i hana mai ai ia'u pela ?" Kin. 9 : 20. Ina ua manao ke Akua e hoola mai i kekahi, na kona lokomaikai wale mai no ia, a ina hoi ua manao oia e waiho i kekahi no ka make mau, na kona mana Hemolele no ia i mea e hoonani aku ai kakou i kona inoa, a e makau aku ai hoi i kona Kanawai.
          Eia hou keiia Ke ike nei kakou ma keia moolelo, aole e hoopaaia ko ke Akua lokomaikai. Aole ma o kekahi lahui kanaka wale no, a o kekahi inoa hoomana paha o keia ao, a me na moo kahuna, a moo Ekalesia paha a kanaka e helu wale nei, aole ma o keia mau mea ko ke Akua haawi ana mai i ke ola no na uhane o kanaka, aka, ma o kona Uhane Hemolele no, nana e alakai, a e hoohuli ae, a e hoomalamalama, a hoomaemae i ka uhane hele hewa o ke kanaka. No ka mea, ua ike kakou i ka wa o Opukahaia i loaa ai i ka manao e holo aku i kela aina, aole i hiki mai ka inoa hoomana o na aina Kristiano ma Hawaii nei, aole hoi i lohe ia maanei ka hoopaapaa ana, a me ke kaena ana o kekahi poe no ko lakou mau mookahuna mai a Kristo mai, a mai na luna olelo mai paha. Ua maopopo no hoi, aole ma ka inoa hoomana kahiko o Hawaii nei i loaa'i ia Opukahaia kono paulele ana i ka inoa o Kisto. Aka, aole paha e kanalua ana kekahi o kakou, ua lawe no ke Akua iaia, me kona ike ole i keia mau mea, a ua alakai aku iaia iloko o ka malamalama o kona aupuni ma ka lani.
          Eia hou nae keia. Oiai he oiaio no, he mea hiki no i ke Akua e hoola ae i kana mea i manao ai, ina no he kanaka pe gana paha, a he kanaka no ka lahui malamalama paha, aka hoi, ua koho no oia i hookahi alanui mau e ola ai na uhane o kanaka, oia ka lohe ana i kona Euanerio i hai oiaio ia, " e like me ka olelo o ka Baibala ma Roma 10: 11; 15." No ka mea, ua ike kakou i ko ke Akua koho ana ia Opukahaia, ua alakai aku oia iaia a i kahi ona i lohe ai i ka Euanelio o Ktisto i haiia e na kauwa o ka Haku. A i kona lohe ana, ua manaoio oia, a ua loaa iaia ke ola mau loa. Ma ka lohe ana, ka manaoio, ke hoolilo ka Uhane Hemolele i ka olelo i mea mana iloko o ka naau o ke kanaka. Aole i pau.

          HE KULINA ANO HOU. - Ua kanuia ma kahi o Mr. Maea ma Kalae, Molokai, he ano kulina hou. O ka inoa ma ka olelo haole, he Indian Corn (Kulina Ilikini). Ua hoounaia mai i Honolulu nei kekahi oia mau hua ana i hooulu ai. Mai ka 10 iniha a hiki i ka 11 ka loa, a he 7 iniha ke anapuni. Me he mea la ua kupono loa kela wahi no ka hooulu ana ia ano kulina hou.
          HE MAU LAAU KANU HOU. - Ua ike iho makou ma ka nupepa haole o ke Aupuni, ua loaa mai i ke Kuhina Kalaiaina o kakou, he mau laau kanu hou, mai a Kauka Hilibarani mai. Ma Batavia kahi i loaa ai o keia mau laau kanu hou, a hoouna ia mai nei. He elua haneri a me kanalima paha mau ano i hoounaia mai nei, a ua manao ia, ua kupono ia mau mea kanu no keia mau aina.

HUNAHUNA HUIKAU.

            Ua hoao kekahi poe kolohe ma ke kulanakauhale o Ladana, e puhi i ke ahi i na hale oihana aupuni oia wahi. Ua eli ia he lua nui malalo o ka hale Dute, me ka manao e waiho i la pauda malalo iho o ka hale, a i ka wa a lakou i makaukau ai, alaila hoopahu. Ua lohe e nae ke Aupuni ia mea mamua o ka hookoia ana.

          I ka haunaele ana ma Iamaika, ua pepehi ka poe nika i kekahi poe he umikumamakolu; a ua hoopai aku ke Aupuni ma ka pepehi ana i na kanaka he elua tausani a keu o ka aoao hoohaunaele. Ua kela loa aku paha ka poe i hoopaiia mamua o ka poe i hewa.

          He 30,000 bipi i make ma Enelani i ka mai ahulau holoholona. Iloko o ka pule hope loa o Dekema ba he 7,000 a keu na holoholona i loohia i ka mai.

          Ua hoao kekahi kanaka kolohe e pepehi i ka Haku Lu tenela o Irelani me kana wahine. Oiai laua e holo kaa ana, ua kiia ko laua kaa i ka pu, aole nae i ku.

          Ma Farani he 18,741,037 wahine, he 18,645,279 kane. Iloko oia poe he 8,579,016 poe i ma reia, a i waena o ka poe i mareia he 4,479,850 wahine. O na kane i mareia a noho pono me na wahine, he 7,508,766.

          Ua loaa i kekahi kanaka akamai i ke pena kii he 120,000 dala iloko o na makahiki ekolu no kana oihana.

          Ua malama ia keia a me keia o na la a pau o ka he bedoma e na lahui okoa o ke ao nei i la pule. Penei, o ka Sabati, oia ko ka poe Kristiano la pule ; o ka Poakahi, oia ko ka poe Helene la pule; o ka Poalua ko Perusia ; o ka Poakolu ko Auseturia ; o ka Poaha ko Aikupika; o ka Poalima ko Tureke ; a o Poaono hoi ko na Iudaio.

          Hookahi biliona kika i puhiia e ko Amerika poe puhi baka i kela makahiki keia makahiki.

          Hookahi haneri galani kupa i ai ia ma kekahi ahaaina ma Ladana; he honu ka mea i hana ia'i ua kupa ono la.

          Ninau aku la kekahi i ka elemakule, " Eia no oe ma ka aina o ka poe ola ?" Hoole ua elemakule nei, " Aole, aka, e hele ana au i ka aina o ka poe ola. He aka keia ao, o ka Lani ka oiaio."

          Ua make aku nei kekahi luahine kahiko ma Misouri, 106 ka huina o kona mau makahiki.

          Aia ma ke komohana akau o Irelani kekahi mokupuni, he 400 kanaka malaila a he poe hoomana kii lakou.

          Mawaena o ka makahiki 1827 a me 1860 he 38,282 poe i pepehi ia lakou iho a makeloa, ma ke aupuni o Farani. He 28,952 o lakou he poe kane, a 9,330 he poe wahine.

          Ma Ladana ua hoopai ia kekahi kanaka ui he iwakalua makahiki e noho ai ma kahi paa, no kona hoana i ka pahi e oki i ka puu o kana mea aloha.

          Ua make aku nei kekahi wahine a ke poo o ka poe Moremona, aole oia i pilikia nui, oiai he kanaono ana wahine 5 koe.

He poho auanei na dala 2.00 ke lilo i ka " Nupepa Kuokoa ? "

            ALOHA KE KAPENA O KE KUOKOA ; A me na keiki uleu kepau o ka Hale-pai. E oluolu oukou e hookowa ae i kauwahi puka no'u e komo aku ai ma kahi kaawale hoi o ko kakou kolamu. Na kela mau wahi hua e kau ae la maluna, e komo mai ana ia'u, e hai aku i ka haina o ka ninau maluna, oiai, owau kekahi mea e lawe ana i ke kino holookoa o ke Kilohana, ka manu aeto hoi e lele hoolai ana, mai ka hikina a ka la i Kumukahi, a ka welona a ka la i ka mole o Lehua, aole no hoi au i ike i ko'u poho ana, no ka mea, he mau makahiki ko'u o ka lawe ana i ke kino momona o ke Kilohana, aole o'u wahi mea a poho iki, aka hoi, he leo ka'u e lohe mau ana, e olelo ana " Poho ke dala i ka Nupepa, poho ke dala i ka Nupepa." Aole no paha makou wale no keia mau leo a'u e lohe mau nei, ma na wahi e ae no paha kekahi, ke kuhihewa ole au. Nolaila, ua kaupaona iho au i ke poho, a i ke poho ole, a nolaila, ua maopopo ia'u aole poho. Aka hoi, o ka leo o ka mea e olelo ana he poho, manao no ia he poho io no, ina pela, o kona manao kuhihewa no ia, a manao naaupo no hoi, no ko'u ike i ke poho ole, nolaila, hoomau loa au i ka lawe ana i ke kino holookoa o ke Kilohana, no ka mea, o ka nupepa he mea hoonaauao no ia i ke kanaka, a ma ka nupepa hoi, i ike ai au i na mea hou o Hawaii nei, a me na mea hou o na Aina e. A me ke kaao kaulana o ke keiki Pikoiakaalala, hoa hoopumahana o ke kaikamahine Keakalaulani, a me na mea Hou o ke alo Alii.
          Nolaila, e wiki kaua e lawe i ka " Nupepa Kuokoa," o puni auanei ko ninau, heaha na mea hou o ka nupepa ? He ole loa ka ninau, e aho no ka lawe, no ka mea, he $2.00 dala wale no no ka makahiki. Eia kekahi, ua hoomaopopo au i ke ano o ka mea lawe ole i ka nupepa, me he kanaka kuli la ka lohe ole i ka leo, pela oe e lohe ole ai i na mea hou o ka nupepa, nolaila, mai manao oe e poho kau mau dala ke lilo i ka nupepa.
S. K. HAUKAWEWE.
            Makawao, Maui, Feb. 25, 1866.

LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
            Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

            He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
          Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao? A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
          He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
          Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
          O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI. NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA. ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.