Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 10, 10 March 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. HE KAAO NO PIKOIAKAALALA! [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

HE KAAO NO PIKOIAKAALALA!

Ke Keiki akamai i ka PĪna. HELU 13. | A noho o Keawenuiaumi i Kawaihae me ka maona kupono ika ai a lakou mai Wai- ' pio aku, a pau ka ai a lakou, pololi iho la I ke alii me na ohua, kau aku !a na maka o j ka lawe ia mai o ka ai e na konohiki o Waipio, a me Hnmakua me Kohala hoi, a rae ka Ehu ni hoi, ke alii Kiaaina o Kona. A no ka hiki ole mai o kela poe i oleloia ae la. Ma ke ahiahi iho o kekahi la, kuka iho la o Keawenuiaumi me kona mau kukini, e hele aku e hoolale iai ma na wahi i haina'e ia maluna, inoe iho la na kukini a kakahiaka'e la hoi, alaiia, h#le lakou mamuli oka ke alii olelo. A o Pikoiaknalala pu no hoi kekohi i lohe i ka ke alii olelo ana, a no ko Pikoiakaalala lohe ana no ka ke alii olelo kena i na kukini, e hele e hoolale i ai na /akou ; hoi nku la ia a ka ilioana*ia Puapualenalenu, olelo aku la o Pikoiakaalala ia Puapualenalena, penei: "E ! Auhea oe e ka ilio maikai a'u i ike ai, ua hoowahawahaia oe e Keawenuiaumi, no ka hai ana o ke kileo o Kihapu ; a ina he mea hiki ia oe ke hooluolu aku i ko ke nlii nianao no keia pololi nui, alaila, e hele oeehana e like ine kau hana i maa o ku aihue," a no keia kena ana o Pikoiakaalala e hele o Puapualenalena e aihue ai, o ka hele iho la no ia, a kahi i honi ai i ka ai kokoke, o Puainako ia wahi ; i honi aku kn hana mauka o Waimea, aohe ai oia wahi, hanu hoi ma Kohala-uka, aohe iio he ai; i hanu aku ka hana ma Kona, loaa iaia ka hauna ai, o ka hele aku la no ia malaila. A hiki ona keia ma na Puu, oia o Puuanahulu me Puuwaawaa, i nana īlio ka hana, aohe no hoi he ai o kana mai, eia na ai, ke j kalo, ka uala, ka maia, ke ko; oka hoomaka iho la no ia i ka uhuki, o ka noke no ia a pau ke kalo, a pau na mala uala, ka maia pala, ke ko, nohe no hoi he wahi mea a hunahuna wahi kalo a koe, e laa no hoi ka uala, koe nae ke kalina, pela no hoi ka muiii me ke ko, koe no ka pumaia me ka elau o ke ko, nana iho, aneane launa ole, ku noke a ka aihue i oo na iwi, o ka hao aku la no ia 0 Puapualenalena hōi ana. ' A ma ke aumoe oia po no, hiki ana keia i Kawaihae, a i kona hookuu ana iho i na mea a kona waha e paa ana, he mea e ka halulu, nei ana me he olai lu. n na ia halulu 1 hoala ae i ka hiamoe nui o Keawēnuiaumi, , hikilele ae la la a kahea ae la me ka leo ikaika, " Heaha keia mea halulu inawaho o kakou?" 11 E ! Heaha hoi ? " wahi ako loko oka hale. I heino ae ka hana o kekahi iwaho, e ku mai ana ke ahua o ua mea o ka ai, ka maia, me ke ko hoi, kahea ae la ia penei: " Auhea oukou e! Eta ka ai e!!" l hemo ae ku hnna o na'lii me na kanaka a pau, ike iho la lakou i ka nui hewahewa o ua mea he ai, i ka haanou wale iho no ka a uialamaiam* ana. o ke no ae la no hoi ia. A ma ia ao anae, ohi ae Ia ia, hao ae la kanaka i ke kalo, uala, maia me ke ko hoi, a i ke alii hoi ka hapanui o ka ai, a me ke koena iho i na lima ona kanaka. ia wa, ninau ae la ke alii Keawenuiaumi me na kanaka, " Nawai mai nei la neia ai, a ola ana nei pololi nui o kakou Alaila, hai aku la 0 Pikoiaknalala, na ka ilio, na Pupualena* lena, ia wa, hoomaopopo oe la o Keawenuiaumi i ka ilio, me ka hookaokoa i kona haawina ai me ka ia ; akahi no » manao ia o Pupualenalena ek* alii. A oka ai hoī, ke kalo, uala, maia, ke ko, ua ike ia iho la no e ke 'lii me na ohua no na Puu, no Puuanahulu me Puuwaawaa, no ka mea, ua maa j wale ike alii Keawenuiaumi kolaila kalo, rae I ka uaia, mnia, ke ko hoi. j E waiho kakou ika olelo no ka ioaa ana o ( ka Jakou ai ia Pupualenalena, a e kamiīiio | ae hoi kakou no kahi i loaa mai ai, na Puu. j Ika wa a ke alaula i wehe mai ai, e o | mai ana ka welau o ka malamalama. ma ia wa, i ala ae ai ka poe nana i mahi i keia mau ai a kakou i ike ae nei maluna, me ko iakou maoao e hele aku e oiaolao i na niala kalo, a « puepue i na mala uala, a e holehole 1 na mala ko, a e lauhulu i na ea maia, i hele aku ka hana o kela poe i oleloia ae la, ! aohe wahi mea a koe iho, he neooeo wale ( no na kihapai; o na kalioa oka ual& ke waiho mai ana, me na elau oke ko. Ma ia wa, he hoka waie iho ia no k* hana a na , mahiai, rae ka makau hoi i ko iakou ooake, ia Ehu, ke Alii Kiaaioa o Kona, no ka oea, he poe mahiai waie no lakou» na ke Alii no . nae lea ai, ninEhu, a he malama wale no hol, kana, na Keawenuiaumi no i kauoha aka ia ia e inahi ikaai i na Puu. Ano ka pilikia

i loaa koke i na mahiai, nolaila, ho'o aku kekahi poe i kai i o Ehu la, e hai aku i ka poino i hiki mai ia lakou. A hiki ka poe mahiai imua o Ehu ke Kiaaina, hahai aku la iakou e like me ka lakou roea i ike ai, a pau ka hahai ana imua o Ehu. alaila, ke aku !a o Ehu ia lakou, penei kana olelo, u E hoi oukou a i ka nui o j na mahiai o oukou, a me na konohiki hoi o | oukou, alaila, e hele aku oukou e huli i ka j mea nana i aihue i ka kakou mea kanu. A ] ma i loaa ea, e hopu iho ia lakou a e lawe mai imua o'o, no ka mea, aole na ka mea hookahi wale ro i aihue, he aihue moku maoli, fce pau loa la a neoneo na waena." Ma keia kauoha a Ehu i na mahiai, hooko aku Ia lakou ma kana olelo, o ka hoi aku la no ia a i ka nui o lakou, me ke konohiki hoi, o ka hookolo huli aku la no ia ma ka meheu o kahi a ka ilio i hoi ai. la lakou e hookolo ana, he nui ioa na mea e nhu mokaki ana i ke alanui, o ke kalo, ka uala, ka maia, a me ke ko; o ia ohi hookolo hele no ko ua poe kanaka nei a hiki wale i Kawaihae, wili no hoi ka aumaka o na kanaka, no ka nui launa ole o na ai i helelei mai ka waha aku o ka ilio. » A la ia ?" he hunahuna paha ia o na mea e muu mai ana i Knwaihae, no ka mea, ua ohi ae na'lii me na ohua a piha ko lakou mau hale, a o ka hapa nui o ka ai, ka maia me ke ko, e ku ana no ke ahua mawaho. A ike nku la, ka poe mnhiai o na Puu e ahu mai ana ka lakou mea i mahi ai, ma ka puka mawaho o ka hale o Keawenuiaumi ma, alaila, olelo ae la kekahi i kekahi, kainoa no na hai i aihue ka ai a kakou, eia "ka na na kanaka no o Keawenuiaumi," eia no paha la o ka pau, he uhuki na ka mea waena, la wa, hele loa aku la lakou a ike mai la na ohua o ke alii me na kaukau aiii, ninau mai la lakou, " O oukou anei ka poe nana keia ai ?" Ae, wahi a ka poe mahiai o Napuu, na makou keia ai, me ka maia, ke ko, eia " ka na oukou no i kii ae nei, ua kuhi makou na ka poe e." A no ka ukiuki o na haia'lii malalo iho o Keawenuiaumi la nKoiauaaiaia uie rupualenalena, no ko laua punahele i ke alii Keawenuiaumi, nolaila, hahai aku la lakou i ka poe mahiai, me na olelo hoinoino penei : " Aole na makou i kii aku ka ai a oukou, a aole no hoi i ike o Keawenuiaumi i ko makou kii wale ana i ka ai, e like me keia i ka wa e pololi ai; a he oi wale no keia mau mea nihue nui wale, o ke kahu no me ka ilio, aka nae, o ka ilio ka mea i oi loa aku o ka ikaika i ka hapai ana mai i keia mau mea kaumaha he nui wale, 1 A ina na oukou ■ ka ai ea ?' E kii aku no oukou a ke kahu o ka ilio, aia no i kela hale la, e hopu no oukou iaia, a e hoopaa e like me ko oukou makemoke, no ka mea, aole na Keawenuiaumi ko laua manao e aihue, na laua wale iho no." A lohe ae la na mahiai i na olelo a ka poe o ke alo alii, alaila, o ko lakou kii aku la no ia a hopu ia Pikrwikaala!a, a paa o Pikoiakanlala i ko lakou lim.i, a nakinaki ia iho la lakou me ke aku la lakou ia Pikoiakaalala imua o Keawenuiaumi, ninau mai la ke alii, " Heaha ka hewa o Pikoiakaalala u oukou e paa nei ?" " A j nohea oukou ?" No Napuu makou, wahi a | na mahiai, A no ka pau ana o ka ai a ko i makou alii a Ehu, i ka aihue ia e ka ilio a , lanei, nolaila, aole no ka īlio ka hew*a, no ia j nei no ka hewa, wahi mai nei a na ohua ou, | na ia nei no " ka i kena i ka ilio e hele i ka j aihue," o ka hele hoi ka ka ilio a kahi ihoo- j kapu ia e ko makou alii e Ehu, oia o Na- j puu. Ina he aihue ai, maia, a me ke ko- j nlaila, e mnke ia, ke loaa ia makou, pela ke ! kanawai a Ehu, a ko makou alii f kau ai. j O kahi aihue ae paha īa, a he ola aku i j ka uala iho i koe, a me ke kalo iho i koe, e j laa ka maia, ke ko hoi. A o keia aihue boi, | he alii maoli no paha, hookahi no " ka po > olohelohe ke kihapai." A no keia hewa a | ) na mahiai o Napuu i hoopii aku ai ia Ke- ! | awenuiaumi, noiaila, ae aku la o Keawenui- j | aumi, e oiake o Pikoiakaalala, me ka olelo , j aku nae i na mahiai, "E hoi oukou a ia j | Ehu, e hele mai e olelo no ka make o ka > j aihue, e like ine kona kanawai, a e ■ iho no ia Pikoiakaalala me ka paa o kona I : mau lima i ke kauia, a e noho iho no hoi ke ; kahi poe o oukou, e kiai no ka oukou lawe- » hali, a hiki mai ko oukou alii, alaila, olelo j hou a ike ia kona hewa, alaila, e make no ia." A pau keia mau olelo • Keaweauiaumi, | hoi aku ia kekahi poe mahiai, a ooho no hoi ( | kekahi poe e k»i ia Pikoiakaaiala. A hoo- <; paa ia iho la no o Pikoiakaalak e like me ka Keawenuiaumi kauoha, a iaia e paa ana hele mai U ka ilio Pupualenaleoa, a honihoni mai la iaia. Me ka maoao o Pupoalenalena e kena mai o PikoiakaaiaU, e iuku aku i kat poe nana i ! hoopaa iaia i ka kauU, aka, no ka manao ole o PikoiakaaUU e hoopai koke aku i kona poe nana i hopu a hauhoa i ke kaula; no*

; laila, ua hoomanawanui oia e like me ka ke ; I 'lii olelo hooholo. Aia a ike ia ka la e hiki mai ai ka make ; iaia, aUila, ilaila e ikea ai na keiki kupua. i Ma keia wahi, e waiho iki kakou ika ; olelo ana no ka paa ana o ke keiki kaulana ; Pikoiakaalala. A e nana pu ae hoi kakou, | no ka imi ana o Pupualenalena i kona kahu. | Ia Pupualenalena e hookaawili ana maUIo . o na wawae o PikoiakaaUla, ia wa, pane iho | ia o PikoiakaaUla, me na hua olelo kaukau penei: " E Pupualenalena ka īlio maikai, i ot ae mamua o na ilio a pau, mai manao mai oe owau kou kahu ; aole, he kahu au no ka wa e mau ana ka punahele i ke 'lii, a i keia wa ua Jawe aka ke'lii ika punahele raai c*n aku, nolaila, e hoomanao oe i kou makua, a e hookolo aku hoi oe ma ka meheu o ku laua wahi i hele ai, malia ua noho laua ma kekahi wahi a laua i makemake ai, a ua noho ae la paha kekahi o laua me ka wahine hou. Ina o Kahiii, a o Waiuii paha he kane hou, onoai ua ko ka laua mau mea i noho aku ai, he keiki kane paha, a i ole ia, he kaikamnhine paha. A ina e loaa kekahi o ka laua keiki ea, o kou kaikaina ia, a o kou kahu io hoi ia. E lawe niai oe iaia ianei, Ma keia pe no oe e hele ai, apopo hoi mai oe, ina no e loaa kau mea e hele ai, hoi mai no. Aka, ina «ole e Joaa, e hoi mai no oe, mai haalele oe ia'u i ka la apopo; no ka mea, apopo no hiki mai ka mea nana ka Ai 0 Ehu, ina oe e hoohala i ka la apopo, alaila, nole paha oe e ike hou ana ia'u." A no keia olelo a Pikoiakaalaia, ia wa, hoeu koke ae la o Pupualenalena no ka hele, a ike aku Ia o Pikoiakaalala e ane hele ana ka llio, alaiia, oielo aku lu ia mamua ae o kona hele ana. Ina oe e hele ana ea, e hoi mua aku oe a ko kaua mua, e paa pu aku oe me ona mau kalo eha, ame ona mau wahi ia eha. Aiaoe e hele ai, o kahi no hoi a'u e \raiho iho ai i kekahi kalo me kekahi ia, pela no oe e waiho pakahi ai i na wahi kalo me na wahi ia, a pau eha, alaila, hoohiki ioa aku oe i » wnhn n! nn mnL-un A ina ua hoi laua i Kauai e like me ko'u lohe, aiaiia, e honi aku oe i na kamaiii oia wahi. * A lohe ae la o Pupualenaiena i ka Pikoiakaaiaia olelo, o ka hoomaku iho la no ia o ka hele o ka liio imi kahu, me he makani ia no hoi paha kana holo ana a komo i Mahiki, a hoea mawaho, o Kahuaiianawai ia wahi, a he wai hoi ia; inalaila i waiho ai o Pupua- [ lenalena i kekohi kalo me kekahi ia. Holo . aku no keia, o Hamnkua ia, a haia o Hamakua, kau ana keia i luna o Hilo, a īna Manowaiopae, waiho hou no keia i ka lua o ke kalo me ka ia. Hoomau aku no keia ika holo, me ka honi no i kahi a na makua i hele ai, a hala ka Hilo paliku, liolo ana keia 1 ke one o Punahoa, a ma Waiolama, maiaila kahi i eli ai o Pupualenaiena i ke one, a kanu iho la i ke kolu o ke kalo me ka ia. A o ka hoio aku ia no ia makai o Puna. Eia na'e i ka po ia e holo nei, a haia o Puna, pii aku U keia ma Panau, a ma kenianui ma Kalehu aku, malaila aku, a hiki ana keia | i a ma ka huli ma-o iki iho o Oo* | kuauli, malaiia kahi i hpnu iho ai o Pupua- | lenalena, a loaa he wai ilaila, oia kela wai | ! eii a Maiualani, mamua na'e kn ka llio eli j | ana, a waiho iho U i ka ha o ke kalo me ka | ia, a mahope ka keiu Aiii i olelo ia, ka wai ! ; eli Maiuaiani. { ! Pau ioa ika waiho ia na kalo ana eha me | | na ia eha, oka hoio loa aku Unoia o ianei, | ! a i ka wa kakahiaka nui, hiki keia ma Ka- ! | makamaka i Kau, iaia i hiki ai i iaiia, honi j I hele aku Uia ma kahi i noho ai kona mau > I makua. Alka wa i mehana ae ai oka ia, i ! ma la wa i puhee ae ai na kamaiii i waho e ! | paani. Ano ka ike ana mai hoi kekahi o ' | na mea a pau oia wahi i keia ilio maikai, : | aka, o ua iiio nei o Pupualenaiena, aole ona ; makemake ke hooiauna mai na kanaka kna* i : kua, aU no he kamalii, oia iho U kona mea j e lealea ai. Ano ka lealea o ua illo nei i | kamalii, nolaila, piipii ae Una kamalii iluna ' ona rao kona oniooi ole ae; aka, o ka hooi- i honi wale no kana i keia keiki keia keiki. : 1 A ike ae U o Pupualenalena o kona kahu ; kekahi o Pupuakea, ia wa, hoohonehone ioa , ae U ka ilio ma na wawae o kona knhu, a hoohuhu aku Ui ka nui o na kamalii. A no ka laka loa o ka ilio ia Pupuakea, a kahi no ia a ee ae maluna. la Pnpuakea no a ee, o ka manawa iho U no U i holo ai ka ilio ; a i ka wa a ka ilio i kaili ai U Pupuakea, ia wa, hele aku U kekahi poe keiki a na makua lokoino ooa, olelo aku la no ke kailīia ana o Pupuakea e ka ilio. Ia manawa, pane mai la na makua aloha ole, penei: " Heaha U auanei ka hewa o kona lilo ana i ka ilio ? MalU oke kaikuaana ilio no U ona, ua noho mai !a a manao, hele imi mai !a, e iike no me ke kauoha a kona maknakane, noUila, kii mai U no ka ilio a e pono, n pela ka olelo aka ma* kuahine o Pupuakea.

A ia Puapualenalena ma hoi e holo ana j me kona kahu ma kona kua, hiki aku U U- | ua i ka Waieli, eli iho U o Puapualenaleua j i ka ai me ka ia ana i waiho ai ilaila, a ai i no hoi ke kahu a maona, o ke kau ae ia no j ia, o kau holo aku la no U, ma OUa Uua i hoio ai, a hiki Uua i WaioUma, paina hou no ua kahu nei iiaiia a maona, o ke kau ae U no ia, o kau hoio aku U no U ma na pali 0 Hilopaiiku, a hiki laua i Manawaiopae, paina hou oo laua iiaila, o ke kolu ia oko laua ai ana. A mailaila aku a h&la o Ha« makua, hiki laua i Kahuailanawai, paina no laua U kalo nie ka ia, o ka pau no hoi ia ; maiUila aku a hoea ana Uua nei i ke kai hn« wanawana o Kawaihae, a hiki no hoi i kahi a PikoiakaaUlae paa'na. A ma ia wa no hoi a laua i hiki aku ai, ia wa no hoi, pae mai ana o Ehu ke alii o Kona, ka mea hoi nana ka ai i aihue ia'i e Puapualenalena. Ia PikoiakaaUla i ike iho ai i ke keiki me ka ilio, oiai e paa'na no ko na mau iima i ke knuU, ia wa, pane maila o PikoiakaaUla i ka ilio, penei: "E Puapualenalena, Ka maka o ka iiio imi kahu, Loaa'ku i»Kau, i Kamakauiaka, Aohe makainaka o kaua o nei wahi, la oe no ia'u ua pau." A pau ke kanaenae ana o PikoiakaaUU ia Puupualenaiena, alaila, kauoha mai !a ia ia Puapualenaiena, " E lawe eoe i ko kahQ a kau wahi no hoi e ike ana he pono iaia ke noho, alaiU, waiho aku oe iaia ilaih, hoi koke mai oe, no ka mea, aole i ike ia'ku keia hope, no ka mea, ua hiki mai nei ka mea nana ka ai." A lohe ae la o Puapualenalena i kela olelo i hoikeia'e la, o ke amo ae la no ia i ke kahu ona, o kau haele aku la no ia a loaa iaia kahi kupono ke waiho aku i kona kahu, (Pupunkea) o Kapaniau la wahi, ma o iki iho o Wnima, mannei mei o Kainhuipuaa, aia malaiia, he a-na, maUila iwaiho ai o Puapualenaiena i kona kahu. A hoi hou no i Kawaihae, e like me ka Pikoiakaalala kauoha ia ia. A hiki no hoi o PuapualenaIpn.i i o PiWninkaalnla la. kakali iho la laua no ka mea e hiki inai ana mai na'iii m.ii. A o Keakalauluni hoi, mai ko PikoiakaaUla wa i hoopaa ia'i a hiki ma keia wahi i oieio ia'e U, ua uhi paapuia ia e na ao polu* iuhi no kana kane o ka wa kamalii, a ua hoopulu mau ia kona mau papalina Uhilahi e na waimaka oke aloha kane, e hoohanini mau ia ana no hoi na kiowai a ka ua leiko- | kouia no ka anoi a kona puuwai, aua hele mau aku no hoi ia i o Keawenuiaumi la, e noi aku e hookuu mai ia Pikoiakaalala, aka, aohe he komo iho o ke aloha iloko o Keawenuiaumi no ke noi a kana kamalei no kana mea i ehaeha'i kona puuwai iahiiahi. la Ehu hoi i kiki ae ai i o Keawenuiaumi U, kuka pu iho U laua no ka make o Pikoiakaaiala. A hooholo ia ka mnke oPikoiakaalala imua o na liamuku, me ka waiho ia a kekahi la'e, aiaila, hooko ia ke Kanawai a Ehu i kau ai no ka poeaihue ai,e like me ka mea i haiia mamua. Amaia po iho, iohe aku ia ke kahuna a ke alii, o Lonokahuna no kela mea i hoikeia'e la, ia wa, hele mai | Ia ia a imua o Keawenuiaumi, pane aku ia j ia penei: "Ea ! Auhea oe eke alii, ua lo- i ! he ae nei au, ua hoohoio ae nei o lua me ' | Ehu e make ko hunona o PikoiakaalaU, I no ka aihue ana o ktv iiio i ka ai a kakou e | | ai nei ? lim peU ea ? Aole peia e pono ai, | ina oe e pepehi aku i ko hunona ea ? Alaila, [ e pau loa ana kakou i ka make, no ka mea, | o kakou pu no ia e ai nei i ka ai aihue a ka | | ilio. Aua ike no oe ike ano oko hunona, ; | ua kn ka ioie i kahi loihi loa, a ua ku hoi | na manu hanaino waa o Ht!o, a he mau hia : pai ole wale no he nui kana i hana'i, a pela ; ! no hoi ka ka ilio mao hana nui. A pehea t auanei kakou e pakele ai ? Hookahi wale no j pakele o ka hookuu aku, oia hoi ia ko laua { ia aihue ana i ka ai a na Uua la wale iho ; no eai nei, aole. na kakou no eai nei na i ka poe nui, aohe o Uua ia ohua, elua wale no iaua la." Ma keia olelo ake kahuoa i ; a-kakuu iho ai na'lii, a hookuu aku U i ke kino o PikoiakaaUla. | A hookuu U o PikoUkaaUU, ma U wa, ! pane aku U o PikoiakaaUU ia KeawenuUu- ! mi, " Aohea oe e ke alii o Hawaii nei ? Ua hooili mai oe i ka hanohano o*u i na la i na- j : ue ae nei, aka, o ka mana, me oe no U, a ua . | hoowahawaha mai oe ia'u, me ka Uwe aku 1 na mea a paa au i haawi mai ai ia'u, noUiU, ke ku nei no au a hoi i ko'o wahi." A pau kana oielo ana imua o KeawenuUnmi, o kau haele aku U no U me ka ilio Puapualeoaleaa. me ka haaiele aku hoi i kana hiwahiwa o ka oa kanilehua o Haili. A hiki laua ma KapanUu, i kahi hoi a Pupuakea e noho ana i ka iaalu o ke a-na. lUiU ( kauoha ae ia o PikoiakaaUU i ka liio (Puapuaieoalena,) to E noho no olua ia nei e hanai ai oe i ko kahu a noi. aUiU, aU no 00 hoi U i ka oiua wahi e heie aku oi, a o lrou kahu iho U no ia, eU au ke hoi nei i kahi hanau o kaua i Kaoai, e aloha auanei o lua."

■ [Ma Weia wahi, ua pau ka olelo ana no | Pikoiakaaiaia, ua boi tku U kela i Kauni i j na palt o ahi. Ano k* maUma ana a l'ua* j pualenalena i koi» kahu k» olelo i koe.] [ No ka maUma ina o Puapualeoaleim i kona kaha ia Pupoakea. I ka ilio me ke keiki e noho ana i ke a»n& o Kapaniau, ike iho Ia ka ilio i ko laua hemahema no na raea aahu me na mea ai hoi, hele aku la ia e aihoe moena, kapn no laua, a )oaa ia mau mea, hele no hoi e aihue ia a me ka ai. A mikaukau laaa oo na inea a pau i hoikeia'e la, alaila, i lea «ra i noi ai o Pupuakea, 000 ae la ia i ka awa, ia wa no hoi i hele ai o Puapualenaieoa i kn aihue awa ma na pah o Kahulaaoa, a hoihoi no, inu no hoi ke kahu, peU no kana aihue ana a pau ka awa o Kahulaana, mahuna oo h«i o Pupuakea i ka awa, o ka Puapualenalena hana mau nn ka hanu i kahi e low'i k* awa. Oiai ua noe eia nei ka awa a pau ona pali, a hookahi wale no pali awa i koe, o ka p*lt 0 Opaelolo, oia awa, no ke alii iio KenWenuiaumi. A ma kekahi po ae, hiki aku lao Punpuilenalena ina Opaelolo, aka nae, aohe alanui eae e hiki ai o Puapualenalena, no ka paa 1 kiai, pii aku la im ma ka pali (aumania hiki ole ke hele ia. Malaila oia i pii ai a loaa iaia ka awa, huhuki no hoi ia a kaumaha hoi ana, a pela no i ka lua o ka po, a ma ke kolu o ka po o ka hiki ana i Opaelolo, ma ia po i loa&'i o Puapualenalena i ka poe kiai awa, « i ka wa i loaa'i i ka poo kiai, hopu iho la lakou i ka ilio, me ka puliki a p»a, oi aumeume na kiai awa me ka ilio mai ka ho* nua mai a hala loa ilalo o ke kahawai,oi oni oe no hoi o PuapualenaUna a aoho he hiki ne, no ka nui loa o ka ikaika o ka poe e puliki ana iaia. Aokeaoe «e la no ia, oka hookino pohaku iho la no ia o Puapuaienale« na iloko o ka wai. A ina kini awa no e paa ana me ka manao no he ilio maoli, i ao ao ka haoa, e paa ana lakou ika laau a KekuaokaUni. Aka nae, he kino pohaku ka Ukou e puliki ana ; a me ho ilio maoli U no hoi ia poliaku e wa» iho la ina Opaelolo maluna aku o Waipio, a hiki i keia la, a ua ike mau ia no hoi o ka poo e hele ana malaila. Ma keia u*ahi i manao ia'i, ua make no o Puapualenalena ilaila, no ka mea.aia ko waiho la kona kino ilaila a hiki i keia U a ka* kou e olelo nei. Ma keia wahi no hoi, ke hoopau aku nei au i ka'u olelo ana no Pua* pualenalena, no ku mea, ua hookala kupua iho la, kua pohaku ana kela. No k* kaliu Pupuakea kahi olelo iki i koe. la Pupuakea e kali ana i kana imi loaa, o i kali wale a aohe hoi aku, o kona noho iho U no hoi ia i ua ana nei, oiai ua nui ka ai, ka ia, ame ka awa. MaUila no o Pupuakea i noho ai, a ui, o kona kino nae, he aa. A loaa wale oia ia Kalanikapuakoawe iiaiia, ua hele no hoi a mahuna i ka awa o Pupuakea, a Uwe keiki hookamaia e ka Keawenui* aumi keiki, oia o Kalanikapuakeawe. A o kana keiki ponoi o Lonoikainakahiki. Nolaila i lilo ai o Pupoakea he hooilina aioa | no Lonoikamakahiki. ! Ina ho« kaana o PikoUkaalala ke aloha i waianuhea; ma keia wahi, ke hoi nei o Pikoiakaalala e ai i ke ko eli o HaUlii. £ hoomaha ae ana ka mea nana e uleu nei malo» na o ke keokeo o ke kanana. Me ke aloha ia oukou, S. M. Kaui. KuUnakauhale Alii, Oahu.