Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 11, 17 March 1866 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
Na Mea Pili Kalepa.
No ke ano okuku o ka moana, a me ke ano loli mau no hoi o ke ano o na la i hala iho nei, nolaila, aohe mau moku i ku mai mai Kapalakiko mai, me na eke Leta, a me na nupepa o ka Hikina mai, oiai he mau la ku wale mai no keia no ka moku mahu Ajaz a me ka Whistler, a me he mea la no ke ano pakuikui o ka makani ke kumu i ku koke ole mai ai o neia mau moku i haiia ae nei maluna. He minamina no hoi makou i ka loohia mau o ka mokumahu hou i ka makani pakuikui iloko o neia mau huakai mua o kona hoomaka ana e holo mau i o kakou nei.
Puanuanu keia mau kakahiaka e hele nei, no ke ano hehi mau mai a ke kehau i ka nae o ka mauu, ua ane omaimai ka noho ana o ke Kaona nei i keia mau la. Aohe no he mea nui i hanaia ma ka aoao kalepa iloko o keia mau la, me he mea la, ua hoopili ke ano poluluhi o na ao, i ka oihana kalepa.
O ka ino ke kumu i nele ai o Ulakoheo i ka ia i keia mau la. Aohe ohuohu pono o na papakaukau, o ke kamano no kahi ia ano mahuahua iki i keia mau la, aka, oia no ke kamaaina o ka makeke. Ua ike iho makou i ke kamano maikai loa ma kahi o McCandless ma, Ma kanela ma, ke kuai liilii ia nei no hoi, nunui no ka poke o ka hapawalu me ke ko, ki, palaoa, a me na mea ai maikai e ae no hoi, a he makepono loa ke kumukuai, aka, na oukou no nae e hele e ike maka no oukou iho.
O ke ano mau no o ke kuai ana o na lole haole, aka, me he mea la nae e hele aku ana paha. Ka emi ana; ke holo mua nui ka hana ana o ka Hui Kalepa a kanaka Hawaii, aia ko lakou Halekuai ma ke alanui Nuuanu, mamua ponoi mai o ka pa o Hou. Mrs. Kamaikui Rooke ma ka hale o Kalakini. O ke ano o ke kuai ana o na mea kanu o kakou, penei no ia:
Uala maoli, no ka pahu - $ 1 50
Uala kahiki, " " - 4 50
Alani, " haneri - 1 50
Maia, no ka ahui - - 50
Kopaa, no ka paona - - 09
Pepeiaolaau, no ka paona – 20
Lalamano, no ka paona 6 a 7 ken.
Pinaki, no ka paona 3 a 4 ken.
Niu, aole i maopopo ke kumukuai,
Malakeke, " " "
No Kalani " Kauikeaouli Kamehameha III."
O hanau a Hua ka lani,
O hoona ku iluna nei,
O momoe o maule ka piko,
O kolokolo ia po ke ewe,
O mulea o malahia ka nalu, ka, aa,
O hoona ku o ka malama,
O kaahe a ka, Iloli,
O hoowiliwili e hanau kala-ni,
Oia hoi, o kala-ni, hanau kalani,
O kala-ni la hoi auanei ko luna nei la,
Owai la hoi auanei ko lalo na ?
Ai-a, aia hoi ha,
" Hole Waimea i ka Ihe a ka makani,
Amo i na Alaa a ke Kipuupuu,
He laau kalai ia na ke anu,
I o o i kanahele o Mahiki,
Ku aku la i ka malana a ke kipu,
Puhalu ka maka o ka howai o Uli,
Niniau eha ka pua o Koaie,
Eha i ke anu kanahele o Waika-e,
E aloha-e.
Aloha Waika ia'u me he ipo la-hae,
Mehe ipo la ka maka lena o ke koolau,
Kapu ai ka nahele o Maluleia,
He lei hele no ke ala o Moolau.
Lau ka huakai hele i ka Paliloa,
Hele hihiu Pili noho i ka nahele,
O ka noho wale iho no i Kahu-e,
E aloha-e.
O ke aloha kai kipa mai i o'u nei,
Mahea la ia i nalo iho nei-a-hae."
JOHN ADAMS KUAKINI.
O hanau ka Honua a mole ka honua,
O kokolo ke aa ka weli o ka honua,
O lani weli ka honua o lani Ii,
O holo pu ka mole o uina ke aa,
O hale Kaopulewa ka honua,
O Palinuu ka honua akea ka honua,
O honua ku o honua noho ka honua,
O honua lewa o honua paa ka honua,
Ka honua ilalo-ilalo nuu ka honua,
O honua a " Kea," na kea ka honua.
O honua a " Papa ," na Papa ka honua,
O ka hiapo honua a Papa i hanau,
Oia ho-i, o ka honu-a, hanau ka honua,
O ka honua la hoi auanei ko lalo nei la,
Owai la hoi auanei ko luna la ?
Owai la, o ka po, aia-aia hoi ha,
"Pala kiohoa i ka ua ka pua koa,
Puai aweawe ula i ka laau,
I ena mai i ke aha kauka huna,
I ku puupuu no i ke Kuahine,
Kahe koko koko iole ka ua i ke kula,
Mala ka ili mala wale o ka ilima,
I ka powa haalele ia e ka La,
He oki ua ka hau opu o Kalena,
Ku i ka hono o Lihue newa na pua-e,
E aloha-e.
Aloha ka pua lena o ua Koolau la,
Ka lana wale iho no i Kanoenoe-a hae.
Noenoe leleha ka maka o ke kaunoa,
Polenalena ha iluna o ke kukui,
E uwiki kahi ana oia wale no ia,
Newa ae ka maka oia hoi kekahi,
Ua mapu nae ka hanu i ke kupukupu,
Iho i ke kula honi mai kai o Ewa,
U ke kupa, o Puuloa he aha nei-e,
E aloha-e.
He aloha moe lawalu na ka houpo,
I ke ala wale no hihina e au-e, hae.
Na IOULI KAMEHAMEHA II.
Aole i pau.
Ka Nupepa Kuokoa.
He nui loa ko makou ao ana i na makamaka kakau manao no ke Kuokoa, e kakau pono i ko lakou mau kope. Aka, heaha la ia i kekahi poe ? Ke hoouna mai nei lakou i na palapala i kakauia ma ke ano kapulu maoli, me he mea la, e manao ana lakou na ka poe hoonoho kepau e hooponopono i na wahi hemahema, a e hoolawa i na hakina manao. Pehea la e hiki ai ?
Ma ka aoao eha o keia pepa makou i hoolaha ai i ka palapala a E. Helekunihi no ka hookahuna ana ia Waiamau, o Mr. J. Waiamau paha, no Lihue, Kauai. Ma ka hapa hope o ia palapala, maluna o ke kolamu ekolu ua hai ia " Rev. J. W. Kamika ka haiao, na------------------ka pule hoolilo, a me kau lima ana, na--------------ka olelo ao i ka ekalesia." Owai la ia mau kaha loloa nana i lawelawe pu iloko o ia hana. Aole hiki ia makou ke hai aku, oiai aole makou i lohe, a ke hoolaha nei makou ia palapala me ka hemahema. He nui na palapala i loaa ia makou o ia ano, he maikai na manao, aka ua hemahema maoli ke kakau ana. E noonoo mai oukou i keia, e ka poe kakau palapala.
Ka Ahahui Himeni.
E like me ka olelo hoolaha no ka Aha Himeni ma Kawaiahao, pela no e hookoia mai ai, a ua. himeniia ma ke ahiahi Poaono i kela pule i hala iho nei, e like me ka hoolahaia ana e makou. Ua hoomaka ka himeni ma ka hora ewalu ponoi, imua o ke anaina lehulehu wale i akoakoa aku ma ka Halepule o Kawaiahao, ka poe hoi i hele ae e hoolono i na leo lea o ka Hui Himeni o ia po.
No ka puni loa no i ka maikai o na hana, a me ke mele ana, nolaila, aole e hiki ia makou ke hoopuka ae i ka mea hookahi i mea e mahalo hookahi ai, aka, ua mahalo makou mai o a o,a e mahalo nae hoi makou ma na leo i mele ma na leo oi wahi a ko makou manao.
O kekahi o na mele lea loa a makou i hoolohe ai, oia no o Flow on, thou Shining River ("E kaheaku no e ka muliwai hulali,") ua himeniia na huaolelo o keia mele, e ka Mea Hanohano Lilia K. Dominis, a me Miss M. K. Kohau, i ko makou lohe ana ia mele, i ka hele a hoehoene o na leo, oia no oe ka pupukanioeoe la, ka hoene. Kunahihi pu no hoi makou i ka lohe ana ia L. Kikaha, a me Kaleiokamoku, ia laua i mele mai ai i ka Leomele " Ah ! Could I teach the nightingale." Umi makou i na hanu a haalele wale, i ka hele a kuhikuhi i ka lea a me ka hoene o ka laua himeni ana. Me he mea la, ua uumi like ke anaina makaikai i ko lakou mau hanu i moni pono ai na pepeiao i na leo hoene lua a lua e oli ana. Ua kamaaina loa ka mea nana e kakau ana keia, ia laua a elua, a ke hoomanao nei no hoi i ka lono ana i ko laua mau leo, i ke aumoe kukonukonu o kekahi mau po mamua loa aku nei ma kekahi mele kanikau o kekahi mea aloha i hala'ku nei no na lalani hope.
"Ei nei hoi e, e moe mai nei. I ka moe kau hooilo." Lono e no makou ilaila i ka hoehoene launa ole o ua mau kaikamahine la, no ke kauo ino ia nae hoi paha kekahi e ke aloha i ka mea nona ua kanikau la, ka mea i hele ai a me he hanehane la ka hoene. O kekahi mele a makou i mahalo nui ai, " o ke kai kuihene o Kona," i mele kukahi ia e Hon. D. Kalakaua, ua nui ko makou mahalo i kana mele ana no ka hoene io no ; a me kona kokua ana i ka hana a kona mau kaikuahine, he mea no ia na makou e hoomanao oluolu ai, me ka mahalo. He nui no hoi ka maikai o na mele i mele pualu ia, a i mele pa-ha. He nawaliwali na huaolelo, a he hiki ole hoi ke hoakaka lea ae i ka nani maoli o na mea i hanaia ma ke anaina Hawaii, a o ka makou wahi mea wale no e olelo ae ai o ke kumu i hapai ia'i o keia hana maikai.
Ua hapaiia keia Aha mele, i mea e loaa mai ai ke dala e kuai aku ai i Pila Nui no ka Halepule o Kawaiahao, a ua hapaiia hoi e na'iii ka Mea Hanohano Mrs. B. Pauahi Bihopa, a me ka Mea Hanohano Mrs. Lilia K. Dominis, a ua kokua ia laua, e kekahi poe maikai o ka aoao palupalu pu, me kekahi poe o ka aoao oolea. A ua ala like mai no hoi na poe maikai a pau o ke Kulanakauhale alii nei, a ua hele ae e hoolohe i na mea lealea i hanaia e ua Ahahui Himeni nei o Kawaiahao. Malaila no na poe o na ano a pau, a me na kalana a pau, he hoike maopopo no hoi ia no ka makaukau mau o na poe o keia Kaona, e kokua i na hana maikai a pau.
O ka nui o na dala i loaa mai no na palapala komo, he puu dala kupono no ia no ke kokua ana i ke kuai ana'ku i Pila Nui no ka Halepule o Kawaiahao.
KA AHAOLELO.—Ua ike iho makou ma ka olelo hoolaha Alii, e halawai ana ka Ahaolelo Kau Kanawai o keia Aupuni ma Honolulu i ka la 25 o Aperila ae nei. Menei hoomakaukau mai na Lunamakaainana, i na mea e pono ai ko lakou poe nana i koho mai.
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
HE PALAPALA.—Ua loaa mai ia makou he palapala hookahi iwilei ka loihi, mai a W. B. Kauilaokalani mai, nona ke poo, "Ka wa rama ole o ka honua." A no kou uhaki ana i ko makou rula, nolaila, ua waiho makou "e moe malie i ke kai o ko Haku."
KE KAU AHAOLELO o KEIA MAKAHIKI.—Ua ike iho makou ma ka nupepa Au Okaa o keia pule iho nei, ua hoolaha ae ka Moi i ka olelo kahea i na Lunamakaainana o keia kau Ahaolelo, e halawai mai me ia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, ke hiki aku i ka la 25 o Aperila o keia makahiki.
MAKE MAINOINO.—Ua loaa mai ia makou he palapala na Mr. Kupahu mai o Niihau, e hai mai ana i ka make mainoino ana o kekahi keiki uuku ma Waimea, Kauai. O ke kumu ka o kona make ana, ua hauhili keia keiki i ke kaula o ka lio iaio iho a paa, aka, iaia e holo malie ana, puiwa koke ae la ka lio, a haule iho la ua wahi keiki nei, a kauo hele ia aku la. " He manaonao ke ike iho" wahi a ka makamaka i palapala mai.
ALOHA INO.—Ma ke awakea o ka la Sabati iho nei, ua haalele mai o Haumea (w) i keia ola ana, a ua laweia aku la e ka mea menemene ole he make. Ua waiho iho oia ma keia ao he mau keiki kane. He makuahine keia no kekahi o ko makou mau hoa imi naauao o ke kula wela o Kahehuna. Ke noho nei na keiki me ke kaumaha nona. Aia pu no nae me ia me na keiki i hooneleia i ka makua ole ko makou aloha.
HOTELE HOOKIPA MA KA LUA O PELE.— Ua ike iho makou ma ka nupepa a H. M. Wini, ua paa loa ka hale Hotele hookipa ma ka lua o Pele, a ua wehe hamamaia ua hale la no ka poe makaikai a pau e hele ana e ike i na kinohinohi a ka wahine o ka lua. Aohe no i ike ia kekahi hale maikai e ae e like la me keia i ku mua ma keia wahi. Ua hoolako ia maloko o ua Hotele nei na mea ai a pau e kuonoono ai keia ola kino ana, me ka uuku loa o kahi lilo no ka mea e hele aku ana e kipa ma ua Hotele la.
Ua ike iho makou ma kekahi nupepa haole o kakou, ua mahalo loa ia ka pohaku i hanaia maanei e ka haole nona ka inoa, Mika Osabona. Ua olelo ae kekahi haole kalepa, e lawe ana oia i kanaha tausani pohaku, o na pohaku mua a ua haole la e hana ai. Aole nae no ka maikai wale no o na pohaku, aka, no ka emi mai i ko Kaliponia.
KE MAEMAE AE NEI.—Ua ike iho makou i keia mau la iho nei, i ka hoonoho papapohaku ia ana o kapa alanui mai kahi o J. Perry aku a hiki i kahi o Geoki Macalena, ma ke alanui Nuuanu. Ke lana nei ko makou manao, e hana ae ana kekahi poe e like me keia. Ina pela, he mea nani no ia.
HE KO-PAA HOIKEIKE MAKAHIKI.—-Ua ike makou ma kekahi nupepa o kakou, ua hoouna mai ka o Bal & Adam i ka laua ko-paa i hanaia ma Waiehu, Maui, i ka hale oihana o ke Kuhina Kalaiaina, he wahi eke ko-paa, me ko laua manao e hoouna aku i ka hoikeike makahiki nui o Parisa ma Farani.
NA OLELO A KA LUNA DUTE NUI.—Ua ike iho makou ma ka nupepa haole o ke aupuni, i ka olelo hoolaha a ka Luna Dute Nui, e hai akea ana penei, "Mahope iho o ka la 1 o Aperila, o ke kanawai no ka lawe ana i na ohua ma na kai Hawaii nei, e hoopololei loa ia ana ua kanawai nei."
KAWILI MANU.—Ua loaa mai ia makou he palapala na T. P. Kaaeae, o Hamakua, Hawaii, e hai mai ana i ka huliamahi o na kane a me na wahine oia wahi i ka pii i uka o ka nahelehele e kapili manu ai. A o ka nui o na manu a ke kanaka e loaa ai no ka la, mai ka eono a hiki i ke kanakolu. O ka manu e loaa mai, o ka Oo o ka nahele.
I ke ahiahi Poalua iho nei, holo mai kekahi makamaka o makou o ka wai o Kalihi, ma ke alanui Maunakea, me na puawa elua i ka lima, me kona lio keokeo anapau a kokoke ma ke alo o ka Hale- aina o ka poe Laka, o ka okupe iho la no ia o kahi lio, a kaanini ana na alo a i elua iluna, lele koke ka hauli o na pua hinahina o ke kula e ku koke ana, a naholo, aku la e kokua, a ninau aku i kona eha, a o ka hoole mai no hoi ka ia la, e like no hoi me ka hana mau a ka poe holo-lio. Aole no e pakele ana, ua ona e no paha kahi lio i kehu o ka awa o "Hanaikualanakila ka makani ua lau awa."
AUHEA KA OIAIO ?—-Ua hiki mai ma ko makou nei keena, he olelo pane na P. Kahuhu, o Heeiauli, o Oahu, ia S. M. Kaui, ka mea nana i hoopuka iho nei i ke Kaao o Pikoiakaalala, ma ko kakou nei Kilohana. A no ke kupono ole o kau olelo pane, oiai ua ike ia ma ke akea ke Kaao o Pikoiakaalala, ua Hele aku no hoi oia i ka loa a me ka laula o ke ao nei, nolaila, ua peku kahi ia aku e makou ma kuono, a e lilo ia i punana na kekahi o na mea kolo." Ihea no la hoi i kinohi hoohalahala mai oe, aia ka a ua puka a maka iwaho, hiki mai kau hoohalahala, e hiki mua mai la hoi paha, ina ua lilo nau e hoopuka, anoai o kau paha ka oiaio ole wale.
HALE HOU.—Ma keia mau pule aku nei, ua hoomaemae ia, a ua kapili hou ia ka hale ma ka aoao ma Ewa o ka Halekuai o Kakela a me Kuke ma. Ua lohe mai makou, e hoi ae ana o Mika Hone ka haole hana mea ono maloko o ua hale hou la, e kuai ai i kana ukana o ka hoonoonoo i kana mau mea ono.
HEAHA MAI NEI LA KEIA ?— Ma ka po o ka Poakolu iho nei a ao ae Poaha o keia pule, ua komo malu ia ka hale kua: bipi ma Monikahaae, ma Honolulu nei, e kekahi kanaka kolohe i makau ole i keia mea he aihue. Ua lawe aku oia i kekahi mea oloko o ka hale, a kiola aku ma kahi e, me ka hoomokaki liilii.
HOOHULIIA KEKAHI MAU MOKU.—Ia makou e kaahele ana i kekahi kakahiaka o keia pule iho nei, ua ike aku ko makou mau kiionohi maka i kekahi mau moku e kapakahi ana na aoao ma na uwapo o kakou. I ko makou hoomaopopo ana, e kapili hou ia ana i ke keleawe. Mawaena o keia mau moku, o ke kuna Alabani kekahi.
O KA INU PINIKA.—Ua loaa mai in makou he palapala na Iolama Kaipu, o Kahului, Maui, e hai mai ana no ka pau o na kanaka o kona wahi e noho la i ka inu pinika. A penei no kekahi o kana mau olelo, " He wai kahe nui keia (ka inu pinika) e kauo ana i na kane a me na wahine, a ke puu nei ko lakou lae i na Makai i keia wai ikaika. Nohea mai keia ino ? No na hale puhiko mai no. Ua puapuai mai ka wai awaawa no loko mai o ka wai momona."
MAKEMAKEIA I MAU KUMU HOU.—Ke hoomakaukau nei ka Papa Misionari Hawaii e hoouna hou aku i mau kumu hou i ko na aina pouli, ka poe no hoi e noho mai la i ke kae o ka po mau. Ke ninau nei hoi makou, owai la na mea i makaukau no ka hele ana aku i ko na aina e ? E like me ka hoomalamalama ana a ko Amerika poe ia kakou, pela no kakou Hawaii e hoike aku ai i ko kakou malamalama i ko na aina pouli.
KA MOKU OKOHOLA MUA.—Ma ke kakahiaka o ka Poakolu iho nei, ua ku mai ma ke awa o Honolulu nei, o Josephine, mai na kai anu mai. A ma ka lokomaikai o Ed. Pierce, ke kakauolelo o ka Hui Rikeke, a me Jones, ua hai mai oia, he eono haneri na pahu aila maluna o ua moku la. Ke lana nui nei ko makou manao, e laki ana keia Kikina, oiai ua pio ka moku powa o na kipi.
HE AHI E !—Ma ka auina la o ka Poakolu iho nei, ua hoomaka ae ke ahi e a i kekahi hale pili makai o Kapuukolo, a ua kinai koke ia no e ka poe mua i hiki ilaila. Ua hiki ae no na kaa-wai malaila, aka, o ka Helu 1 no nae ka mea i hiki wawe loa, no ke kokoke no paha i kona wahi.
PUE I KE ANU A KE KEHAU.— Ua kipa mai ma ko makou nei keena hana, kekahi kanaka mai Waialua mai, a ma o na la makou i lohe mai ai, i keia mau kakahiaka nui iho nei ka o na la mua o keia pule, ua nui loa ke anu a me ke koekoe. Haalele aku no ka ia, e pue ana no na elemakule o Waialua i ke anu a ke kehau.
OPILI HAUKEKE.—I ka la 8 iho nei o keia malama, i ka wa a na paka ua o ka lani e haaloku ana, aia hoi, loaa aku la i kekahi mau makamaka o makou kekahi kanaka e pue ana i ke anu me ke koekoe, ma ka hapalua o ka pali o Nuuanu. A i ka ike ana o ua mau makamaka nei o makou i ua kanaka la i ka hele a opili i ka ua, ua hoouhi'ku laua he huluhulu maluna o ua kanaka la, a laweia aku la a hiki ma kona wahi ma Kaneohe.
HE HANAUNA KUPANAHA.—Aia ma ka mokuaina o Mikikana, Amerika Huipuia, kekahi kane a me kekahi wahine. Ua mare aku laua pakahi, ekolu wahine a ke kane, a ekolu hoi kane a ka wahine, mamua o ko laua hoohui ana ia laua i io hookahi. Ua hanau na laua he mau keiki, i ko laua wa e mare ana kahi i ke kane, a o kekahi hoi i ka wahine. A i keia wa, ke noho nei lakou me ka oluolu malalo o ka lanai hookahi, ma ke ano elua mau hanauna.
KA LUAKINI O WAIKANE.—Ma ka Poalima i hala ae, la 9 hoi o Maraki nei, ua hapai'e na hoahanau o keia Ekalesia i ko lakou luakini, a ua kau iluna o na pahu laau i eli ia iloko o ka lepo, ma " kekahua e ae kahi ana i nee aku ai a noho. Mamuli o ka lokomaikai o J,Dicksona, ua haawi waleia mai na kui-kolu e kokua ai i ke kaikai ana i keia mea kaumaha, a ua pau ko makou noho aea ana ma na luakini e ae e hoonani ai i ke Akua." Na REV. Z. POLI.
PAU HOU NO I KE AHI.—Aole no i upuupu iho, lohe hou mai nei no makou, ua pau hou no i ke ahi eha mau hale ma Waiahole, Koolaupoko. O ke kumu no o ka pau ana, o ka hemahema no o na makua i ka malama ana i ko lakou mau ahi-koe ; a no ia hemahema, ua loaa na ahi-koe i na keiki, a mai a lakou aku, ua hana naaupo lakou, a ua puhi wale aku i ka hale i ke ahi, a ua nui ka poino i loaa. O ka makou no keia e kuawili aku nei, a kaawili hou aku no, aka, aohe no he wahi mea a hoolohe iki mai o na makua. "He kuli ka make, he lohe ke ola."
Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, ua naue aku maluna o na lio kekahi mau makamaka opio o makou o ka Punahou, a aia paha lakou ke hoonanea la ma na lai elua o Waialua. A e hele aku ana paha lakou e ike i ka wai o Kamapuaa ma Kaliuwaa.
UA HANAIA IHO NEI A PAA.—Ua kapili ia iho nei ka moku kalepa lawe guano i ili ai a naha lihilihi a kipa mai maanei me ka manao e kapili ia a paa, ua paa pono oia i keia wa, a ke hooili nei oia i kana ukana i lawe mai ai he guano. E haalele mai ana paha ia i na kapakahakai o kakou nei, a e holo hou aku ana i kana hana mau he lawe guano.
E HOIKE ANA KE KULA HAOLE MA WAIALUA. —- Ma ka palapala i loaa mai nei ia makou mai Waialua mai, ua ike iho makou, e hoike ana ke kula haole ma Waialua ma ka la elua o Aperila e hiki mai ana. Ke lana nei ko makou manao, e hele mai ana na makua e ike maka i ka hoike ia ana o ka lakou mau keiki, a aohe o makou kanalna i ke noi aku i ka lokomaikai o na makua, mai hoowahawaha i ke kumukula kupono i loaa ia oukou.
HE NELE LOA MAOLI NO PAHA.—Ia makou no e noho ana a, e kakau ana i na mea i hoike ia maluna ae nei, hiki mai ana kekahi mea, a hai mai ana ia makou, ua komohewa ia ka halekuai palaoa o Wilhelm ma ke kihi o Alanui Hokele a me Maunakea i ke kakahiaka Poakolu iho nei, a ua lawe aku i kekahi mea poepoe o ka pahu ume. O ka lohe hope mai nei, ua hopu ia ka mea i komo aku e hoao, aka, aole nae makou i ike mai i ka hopena.
WELIWELI OLE KA AIHUE.—I ke kakahiakao ka Poalima iho nei, ua hele aku ka mea kuai o ka Halekuai o Paluka, ma ke Alanui Papu, e wehe i ka puka. I kona hiki ana aku, ua wehe malu ia ka puka aniani mahope mai, e kekahi mea aihue, a e waiho hamama ana. Ua lawe aku ua kanaka aihue la, he kihei onionio, a me ka apa kaleko, a ke lawe hele la paha ia me ku manao he waiwai kupono ia nona. " O ka waiwai i loaa hewa mai, aohe ia he mea pomaikai ai."
NO KA MOKU LAWE LETA.-Ua ku mai ka moku lawe leta Whistler mai Kapalakiko mai, aole nae he ano nui o na mea i hiki mai maluna ona. A oiai ua makaukau ka papapai no ke pai ana i ko kakou pepa o keia pule, a nolaila, aole e hiki ia makou ke hoopuka aku i na nu hou i keia pule, aka, o na wahi mea iki la ea he hiki, oia hoi keia :
He 12 la o ka mokuahi Ekake o ka holo ana aku nei ku i Kapalakiko. O ka la 10 o keia malama kona la e holo mai ai, a e ku ana paha oia i keia pule ae. O ka manuwa mokuahi Lancaster hoi, he 12 no hoi ona la, ku aku nei i Kapalakiko.
PUANA HELE KAMAHELE.—Ma ka lokomaikai o kekahi makamaka o makou o Waianae, ua kipa mai oia ma ko makou nei Keena, a ua hai mai ua hiki aku ma Waianae kekahi mau keiki, mai Honolulu nei aku, i ka hora 3 o ka wanaao o ka po Poakahi. Ua hai aku ua mau keiki la, ua hu hewa lakou ma kahi i maa i ka hele ole ia, a ua auwana wale aku ma o a maanei. He poe malihini wale no lakou a pau. A no ia huhewa ana, nolaila, ua hiki aku lakou i ka wa kupono ole. A o ko makou lohe hope mai nei, ua hookipa maikai ia lakou e Rev. A. Kaoliko, a ma kona home lakou i hoohala iho ai, ia wahi koena po.
HE AIHUE :—Ma ka po o ka la 12, ua komo malu mai kekahi me ka ike ole ia, maloko o kekahi rumi o ko Pahau hale, e ku nei ma Manamana, Honolulu, Oahu; a ma ia rumi kekahi mau keiki ana. I ko laua hoi ana e moe, ua wehe ae ke keiki kane i ka lolewawae, a kapae ae la no ma kahi e kokoke ana i kahi moe. Oia moe a ao ae, i nana aku ka hana, aole kahi lolewawae, ninau aku la i ka wahine, auhea ka lolewawae? e, auhea hoi, oi noke wale i ka imi aohe wahi mea a loaa. Aia maloko o ka lolewawae, he hapalua dala, he pahi; he rula, he mau ki elua. E lawe ia ae ke ola o ka make no ia, no ka mea, aole mea i ike ae he poeleele. O ke kumu o ke komo ana, no ke ki ole ia o ka puka, aka, ua lilo keia i kumu ao, no na mea hale a pau, e ki ole ia ana i ka wa hiamoe, alaa ka hewa la o ke ki ole i ka ipuka, lilo kahi lolewawae, e lawe ia ae ke ola, o ka make no ia i ka mea lokoino e manao ole ana i ka maluhia like.
He mau ninau.
NINAU 1. I ka la hea a i ka malama hea e kokoke aku ai ka honua i na hoku o ka akau he 234 miliona mile ?
NINAU 2. Ehia minute o ka holo ana mai o ka malamalama o ka la, a hiki i ka honua nei ?
NINAU 3. He 887,000 mile ke anawaena o ka la, ehia mile kona anapuni ?
NINAU 4. I ka ehia o ka la a ke Akua i hana ai i ka honua i loaa ia ka malamalama i na hoku hele ?
NINAA 5. Ehia la o ke kaapuni ana o ka mahina iaia iho?
NINAU 6. O ka po he aka ia no ke aha ?
NINAU 7. O ka la pouli, he aka ia no ke aha ?
Oia ae la na wahi ninau i hoike ia ae la maluna, me ka lana no o ko'u manao e loaa ana no i ka poe puni ninau. Me ka mahalo.
John Iliwai.
Huleia, Maui, Febuari 14, 1866.
HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E.
NO KA PA KUPAPAU O ANETIEKEMA. Ua hooholo ae ka Ahaolelo o Marilana, e haawi ia i umikumamalima tausani dala, i mea e pa pono ia ai ka pa kupapau ma Anetiekema, oia hoi kahi hoouka kaua weliweli loa ai na koa o ka Akau a me ka Hema i ka wa kaua huliamahi iho nei ma Amerika Huipuia. O na kino make o ka poe i make maloko o ke kaua ana ma ia wahi, he ewalu tausani lakou, a ke waiho wale nei na iwi ma kahi i make ai lakou. A ke manao ia nei, ina e hiki mai i keia kau aku, alaila, e hoiliili ia a kanu aku.
PAU NA OLA I KA MAKE. Ua hiki mai ka lohe, ua pahu elua mau mokuahi ma na muliwai komohana o Amerika Hui. O ka inoa o kekahi mokuahi o Misouri. Ua pa-hu kona ipu-hao ma ka muliwai Omaomao ma Kenetuke, a ua manao ia, ua make he kanawalu kanaka. O kekahi mokuahi iho o Miami, ua pa-hu no hoi kona ipu-hao, ma kekahi muliwai e ae, a ua make he hookahi haneri me kanakolu kanaka.
HOOPANEEIA. Ua hoopaneeia ka mare o ke keiki alii Alaferuda a hiki aku i ka malama o Iulai e hiki mai ana, a ia malama laua e hoohui ia ai i io hookahi me kahi alii wahine opiopio o nei mau la, a ke lana uei ka manao, e hoohui ia laua ma ka mare hemolele ana e like me ka mare ana o na'lii kaulana o ka honua nei.
HOOLANA IA E KA WAI. Ma kekahi manawa mamua iho nei, ua hoolana ia e ka wai, hekahi wahi Kaona ma ka aina o Samona Amerika Hui. Hookahi paha a oi iki ae kapuai ka hohonu o ka wai mai ka lepo ae. O ka lua keia o ka hoolana ia ana o ua Kaona la. Ke lana nei ko makou manao e hoomakaukau ana paha lakou i mau hale hou ano kiekie mamua o ka hiki hou ana mai o ka poino e pilikia hou ai.
HE KANAKA DEMOTARAKA IO NO. O ka inoa i loaa mua ma ka papa inoa o ka poe hope Peresidena, ma ka halawai a ka poe Demotaraka ma Nu Olina, o Generala Biuregada. I ka wa i kahea ia ai kona inoa, o na paia o ka hale, wahi a ka pepa, aole loa i paipai me ka olioli.
Ua hiki ae ka Emepera o Ausetaria ma ke kulanakauhale alii o Hunegeri, a ua halawai aku oia me na hookipa hanohano ana a na kanaka oia wahi, a me he mea la, ke noho la oia me ka oluolu ma ua kulanakauhale la.
IKAIKA HOI KE OLAI: O ke kulanakauhale a Kio, ma ka mokupuni o Scio, ua aneane e hoopau loa ia i ka hoohiolo e ke olai. O na hale kukui nana po wale no e ku la i ke awa, na hale e ku la me ka poino ole. O na kanaka, ua haalele iho i ko lakou mau pono, a ua hele aku ma kahi e e kukulu ai i mau hale noho no lakou iho.
NA HOOPOINO WALE E MAKE AI: He hookahi haneli me kumawalu poe kanaka i make, a i pepe ma ke kulanakauhale o Ladana, i na kaa ukana, a me na kaa holoholo lealea mawaena o ka la mua o ka malama o Aperila, a me ka la 4 o Novemapa. He kanakolu kumahiku o lakou, he mau keiki ma ka umi makahiki, he kanaono kumaha o lakou mai ka umi makahiki a hiki i ke kanaono kumalima makahiki, a he umi kumaono o lakou he poe luahine a elemakule, no lakou na makahiki pakahi he kanaono kumalima.
KE ALII HOU O BELEGIUMA : O ke Alii hou o Beregiuma, o Leopolada, Lui Pilip, Marie Vikoa, oia ke pani hakahaka ma ka noho Moi o Leopolada I, ka Moi i make. Ua hanau ia oia ma ka la 9 o Aperila, o ka makahiki 1835, a ua noho moi oia i ke 31 o kona mau makahiki. O ka Moi mua, ua kaulana ia i kona aloha i kona poe makaainana, a ua hoohalike ia kona ano me ka Lani Hiwahiwa Kauikeouli Kamehameha III. Ke lana nei ko makou manao, e like ana keia Moi hou o Belegiuma, me ke Alii i hala e aku la i ka make.
PAKELE KE OLA O KAHI POE MAI POHO I KE KAI: O kekahi moku ahi, Kumukanawai kona inoa, iaia i haalele iho ai i ke awa o Sawana, me ka manao e holo i Nu Ioka, aka, ua ili e oia ma kahi papau, ma ka lae o Malama. A mahope o na hora he 24 o kona ili ana malaila, aia hoi, naha liilii iho la oia, a make iho la he 40 poe kanaka. O ke Kapena, a me na luina he 12 a me kekahi eemoku, ua pae aku lakou i ka aina maluna o na kukaa pulupuiu i lawe ia aku aai e ua moku la.
GENELALA SECOTA : Ua haalele iho o Generala Secota ia Nu Olina, a ua holo aku maluna o ka mokuahi Makalelana, a ku ma Ki Komohana, ma Ferolida. Ua lohe ia mai e noho ana oia malaila i kekahi hapa o ka hooilo, a i ole ia, e noho ana no pahu a pau ka hooilo.
NO KA POMAIKAI : Aia kekahi wahi keiki no kuaaina, i iho la oia "e pomaikai auanei wau, ina o ka lele koali wale no, a me ka ai malakeke ka'u hana."
Ua lohe ia kekahi kanaka haku mele, i kona hoike ana, o kana mea hauoli, o ka noho ana, a heluhelu maluna o na noho punee.
Ua hoike ae no hoi kekahi misionari no kekahi o kana mau haumana, he ehiku kona mau makahiki, i ka i ana i kona makuahine i kekahi la penei.
" E kuu makuahine, ua loaa ia'u ka mea e pomaikai ai."
Ninau mai la ka makuahine, "e kuu keiki pehea i loaa ai ia oe?"
Pane mai la ua keiki nei. " Ma ka hooikaika ana i ka mea hiki ia'u e hana aku a ia hai."