Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 11, 17 March 1866 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
Na Palapala.
Mau mea ia Anoi ia.
E KA LUNA HOOPONOPONO O KE KUOKOA E; Aloha oe: -
Iloko o kou ahonui ke waiho aku nei au i kekahi mau mea a ka manao i hoomalaai ai, me na wa, a me na kau i hala'e, a me ia no la e kulolia nei i ka imi ana, e hoomaopopo loa iho i ke ano o keia mau mea i anoi wale ia. A malia paha, he oluolu ia no e na Ku-, (too old) no lakou na makahiki loloa i hoonaniia, e wehewehe moakaka lea mai i ua mau mea nei la o ninau aku au, ke hoikeike aku oe imua o lakou; i mea e pau ai ia pohihihi, -- o lilo auanei ua mau mea nei i huaolelo) i mea lealea kalakalai wale no na lakou, he ole ka mio pono, a he manumanu hoi ka loaa.
Ua maa ia, (mai ka wa kahiko loa mai no paha) ke kapa inoa ana'ku i ka ua, makani, a me ka la welawela, ma kela wahi a me keia wahi o keia mau Mokupuni, mai ka wa kahiko mai; a ua mau mai no ia a hiki i keia wa, a pela aku no paha auanei a hiki i ka puaaneane, oiai, ke mau nei kakou i ka mana ma ka olelo ana, a ke hoohiohiolo lua nei ma ke mele ana, a me ka okomo ana iloko o na kaao a me na mea like, a me ka kakou olelo ana kekahi no kela ano keia ano, a me ke kanikau pu ana hoi.
A malia hoi, o muli aku paha auanei la, he wa ka anei e ike powehiwehi ia'i o ke ano io o ua mau mea nei e ka hanauna hou e hiki mai ana, a nalowale io,----nolaila, aole hewa ka ninaninau wale, hoomoakaka pono, hoomolaelae e i o lahonua. No ka mea, " i kahi e ka ua waele e ke pulu " wahi a kahiko, a pela hoi keia. E hoakaka e mai oukou e na Kakauolelo Hawaii akamai (ke oluolu ia nae) i mea e moakaka lea'i i kou hanauna opiopio ke ano o keia mau mea a ka poe kahiko i kapa aku ai, he ua Lanipolua, he ua Kiowao, he ua Nahua, he ua Kipuupuu, he ua Kuahine, he ua Opuakea, he ua Apaapaa, he ua Koiula, he ua Kanilehuhua, he ua Ukiukiu, he ua Awa, etc, etc, etc, etc.
No ka mea, kuhi iho la no au iloko o ko'u mau manao huhewa, o ke ano la o ka ua Lanipolua, penei : He ua la ia no na la elua, ekolu paha, a nui aku ; he ua la e eloelo ai ka aina, ku ku halelo, moku kahawai i ka naoa la e na paka ua kulu koikoi, me ka paa mau la o ka lewa i na ao ua i ko ao a me ka po, a nolaila mai ke ano o kela huaolelo polua; pouli mau o ka po a me ke ao ke ano. Aka, i ko'u manawa i ninau aku ai i kekahi mau kahiko no keia mau manao o'u, hoole mai la lakou, aole pela. A nolaila, e wehewehe mai kekahi kahiko e pono ai, he like paha ko oukou manao me ko'u malaila ? Aole paha? No ka mea, " o na oleloao, a me na wehewehe a ka poe kahiko noonoo noiau, oia na olelo waiwai."
O ka ua Kiowao. I hea la kahi kupono e kapa aku ai i keia ua, he Kiowao? No ka mea, eha no mau wao i moakaka lea ia kakou, oia hoi keia : 1. Waoakua. 2. Waonahele. 3. Waokele. 4. Waokanaka. O ka ua la i ka wao hea, ka ua i kapaia'ku ai pela ka inoa?--I ka waokele paha—i ka waonahele paha—i ka waoakua paha? E hai mai ka mea ike i ke ano.
O ka ua Nahua. No Kaanapali keia ua. Heaha ke kumu, ka mole, a me ke ano o ka olelo ana " Nahua ?" I ko'u manao wale no ka eha paha o ka ili ke pa mai, a me ka huihui pu nolaila mai ke ano o kela huaolelo "nahua." (nahu) No ka mea, he ua ehu kilihune wale no, aka, no ka pa puahihio ana mai a ka makani, nolaila eha'i ka ili ke pa mai. Aka, e wehewehe mai ka mea ike i pau ai kuhihewa.
O ka ua Kipuupuu. No Waimea ia, heaha la ka mea i kapaia'i "Kipuupuu?" A pela hoi o Kohala ua Apaapaa, no keaha la ka mea i kapaia mai ai "Apaapaa?"
Ua Ukiukiu. Heaha ka mea i pili ai o keia inoa "ukiukiu" i ka ua ? A pela hoi, Ua Kanilehua o Hilo , heaha ka mea i pili ai o ka ua kani i ka lehua ?
Ua Kuahine o Manoa ? Ua Awa ? a me ka ua Koiula? etc. etc. E hoakaka mai i ke ano.
He mea maikai no ia oukou e na keiki kupa o kahi a oukou e noho la ; e hoikeike ae imua o ka lehalehu i ke ano a me na inoa o ka ua, makani, a me na ouli hiki o ua mau mea la, a mai manao maua iho oukou, he mau olelo ano ole, a he mau mea waiwai ole paha ia. No ka mea, pehea la auanei hoi e kohu ai ka inoa ana, ko ole ke kapa ana ! A pehea hoi e kohu ai ke kapa ana, ke ole e maopopo ke ano? A ina hoi ua maopopo ia kakou he inoa ko ia mau mea, aole auanei e ole ka loaa o ke ano o ia mau mea, a ina he ano ko ia mau mea, oia iho la no ka waiwai nui iloko o ia mau mea. No ka mea, he mea makehewa ia kakou ke olelo i keia mau mea me ka hoomaopopo ole i ke ano, o like auanei me he manu aloha la i hoomaamaa ia e kamailio i kekahi mau huaolelo, aole nae maopopo ke ano ia ia.
Ua kaulana o Lahaina i ka ua paupili o Lele; a o Honolulu hoi kuhi a ka lulu i noho ai, i ka ua Kukalahale ; a o Hana i ka aina ua lani haahaa ; a me Kahaluu i ka ua poaihala. He akaka ko lakou ano ke hoomoo iho i ke ano o ka inoa, aka, manao kuhihewa wale no nae kekahi, ke ole he mea nana e wehewehe pono mai. I keia manawa, ina oe e nana aku i ke kula-pili o Lele nei, ua pau ke pili i ka amu ia e na holoholona ai weuweu, aole nae ia ke kumu e pau ai ka olelo ana, " he ua paupili o Lele ;" no ka mea, ua hookuluma ia pela mai kahiko mai. Iloko no hoi o na la i aui ae nei, he pili wale no ka nahele nui o ua mau kula nei o Lele, a i ka nee ana mai a ka ua; halii ia iho la ua mau kula nei. A i ka nana ana aku a na kupa kahiko o ua wahi nei la, ua mulei wale aku no iuka, me he papahi lei la no na puu o Paupau a me Lihau, a nolaila ka i kapa aku ai lakou, he " ua pa-u i ke pili," a oia iho la ka waiwai o ia olelo ana pela; a pela hoi ka " ua poaihala o Kahaluu," no ka wili okai wale iho no i ka hala o Kekele e poai ai ka ua, &c. Aka aole pilikia no na mea i akaka ke ano.
NO KA MAKANI A ME KA LA.
Lehulehu wale na inoa o keia mau mea a ka poe kahiko i kapa aku ai, a pela no a hiki wale mai i keia wa ; e helu aku no au i kekahi mau inoa o na makani i loaa ia'u, (aka, makehewa nae paha kakou ke hoomaopopo i ke ano, no ka mea, ma ke kukulu a me kahi a ka ua a ka makani i pa mai ai, malaila i kapa aku ai na poe kahiko ; aole no nae hewa ke hoakaka mai, ina he ano ko kekahi mau makani.)
He Moae kekahi makani, he Kaao, he Kiu, he Kona, he Hoolua, a pela'ku, he inoa okoa ko kela, ko keia makani ma na wahi a pau o keia mau Mokupuni, palima, paono, paumi na inoa ma ke kauwahi; papalua, papakolu hoi ka inoa o ke kulana makani hookahi ma ke kauwahi. A o keia mau makani la, he mau mea wale no i anoi ia, pela ka ua a me ka la.
A iloko o ko'u noonoo ana, he keu aku no kakou o ka lahui kuekaa o ke aloha, o ka helu wale ia no ia o na wahi mea a pau, ina paha he malihini puka, he makamaka hele, he mea i make.
Alaila, o ke kuekaa aku la no ia o ka helu papa ana mai na mea ai, a hiki i na mea aahu, mai na mea aahu a na mea o ka hale, mailaila aku a na mea ulu, a pela aku i na mea o ka lepo, laau, pohaku, na wa, a me na kau, a mahina hoi, &c., &c., a maluna'e nae o keia mau mea a pau, ekolu wale no mau mea mau e helu ai, o ka ua 1, o ka makani 2, a me ka la 3. Ua aloha ia ka la no kona welawela, hulili, lailai, kualiilii, kuawa, etc. A ke noho nei kela mea keia mea me ka pau ole o ka hoomanao ana i na ouli, na hiohiona o kahi i hanau ai, i noho ai hoi me na makua, i hoewe ai hoi a kupa, a me kahi i holoholo ai mai ka manawa kamalii a nunui wale.
He nui aku no na mea a kakou e kamailio nei me ka maopopo ole o ke ano, aka, ua nui keia kakau ana, a ina he wa kaawale no koe no kakou e kamakamailio hou ai, alaila, e ninau hou aku no e pono ai; ke ahonui mai ka mea hoopuka e hoolaha aku i ko'u mau mea ninau wale, a me ko oukou mau wehewehe mai. Me ke aloha ia oukou e na hoa kuwili o ke Kuokoa, a me kou Luna Hooponopono. G. WILLIE KANUHA, Ka oukou Kauwa Haahaa.
Anehenehe, Lahaina, Feb. 7, 1866.
Na rula o ka mai Piwa.
No ka Piwa, a me ka hiki ana mai, a me ka malama ana i ke kino, na rula e pono ai ke malama i ke ola.
Penei ka hoomaka ana, o ke anu ka mua, hoomaka mai ka lia, pii mai la ka wela, a puni ke kino, nalulu ke poo, o ka paila mai la no ia o loko e like me ka ipuhao ka okeoke oloko.
O ka hoomaka koke mai la no ia o ka make i kana hana, o ka hoi olohelohe i ka opu o ka honua, ke malama pono ole ia.
Ina i loaa i keia mai kekahi o ko'u mau makamaka, i ka Piwa lena, mai ai i ka ia maka, e kunu a moa i ke ahi, alaila, pono ke ai, mai ai nui e pakiko, mai ai i ka poi awaawa, o ka poi hou koekoe ka pono, e paila i ka wai a wela, hoo ma ke pola, me na kioe poi, hoowali me ke puna, pela e pono ai i ka wa mai.
E noho ma ka rumi kupono, mai hele ma kahi makani, mai inu nui i ka wai, ina i paapaa ka puu, i hookahi olopu wai e inu ai, aole i elua, mai auau i ka wai huihui, e hookomo i ka wai iloko o ka iputi, e paila a wela, ninini ma ke poi, o ka hapalua o ka wai wela me ka wai huihui, pela e pono ai ke auau.
Ina i ono i kekahi ai e ae, i palaoa me ke ti kofe e inu ai, oia ka wai ikaika i ke pale i keia mai i hai ia ae la maluna, ina he ia maloo, e kunu a koala i ke ahi, a hoomau i ka wai, alaila pono, ina i nele i ka ia ole, e pulehu i ka luau, e ai i ka wa mahanahana.
Ke kau leo aku nei au i ko'u mau makamaka, ili keokeo, ili ulaula, e like me ko'u ili, ina e hookuli oukou i keia kauoha a ko oukou wahi kauwa, ua kaawale au. Ua hala ole wahi a Paulo.
Ina e komo keia mai maloko o ke kino, o ka pii mai la no ia o ka lena, aole nae e hiki wale mai ka lena ke maikai oloko, aka, ina ua piha oloko o ka naau i ke oka awa, a me ke koana pia, hui pu me keia mai, o ka pii mai la no ia o ka lena a puni ke kino, lena na maka, puni mai la i ka ula, hui pu mai la me ka hui, a me ke aki.
A no ko'u ike pono ana i ka loaa ana i ka pilikia i nei mai. He ike pono ko'u, aole i lohe pepeiao. Ua ao aku au i ko'u mau ohana, a me ka'u mau keiki, e malama ke loa hia i ka wela. Ua oluolu no e like me ka'u i hai ae la maluna.
Nolaila, ke hai hookamani ole aku nei au i ko'u mau makamaka, mai ka lae hakoi o Kumukahi, a ke kalele muku ana aku a ka la i lehua, pau mai ko kaua palena.
L. Z. E. KAHAUKUMOLE.
Lahainai Maui. Maraki 13, 1866.
No ke Kula Kaikamahine ma Waialua.
" He kahua palahalaha maikai kahi i kukuluia'i ka hale kula, a ua paa i ka pa ia i ka pa-pohaku ma ka aoao akau, a ma ka aoao hema ka muliwai o Anahulu, a maloko iho o keia mau palena owaho o ka aina, he mau pa-laau a me na pa-pohaku no hoi, a o kekahi o ia mau pa, ua kanuia i ke kulina a me ka papapa a me ke ko.
KE ANO O KA HALE.
He ano like ke kii o ka hale i ka nana'ku me ka Punahou, a he okoa nae ke ku ana a me na helehelena. He hale nui, a he maikai loa i ka nana ana'ku, aole nae i pau loa na hemahema o ua hale ala i keia wa, aole i hana keena ia o loko kahi o na kaikamahine e hiolani ai ; ua moe like no lakou a pau ma na hale elua, oia hoi, ka hale iluna loa ilaila na kaikamahine mahuahua, a ilalo iho na mea liilii, a ia hale iho hoi, ilaila na Kumu, (a o ia wale no kahi i hanaia i mau keena;) a malalo iho oia hale ka hale ai. He like loa me ko ke Kulahanai a Rev. D. B. Lyman o Hilo, pela ke ano nui o ua kula ala ma na mea ai. Elua wale no nae o lakou mau papa-aina. Aka, ua olelo mai ke Kahu o ua kula ala e hookaawaleia'ku ana kahi e kula ai i hale okoa aku, a e hooliloia ua hale la i hale noho no na kaikamahine a me na Kumu. Aia nae a loaa hou ke dala.
NA MEA I AO IA'I.
Ua ao ia lakou ma na mea a pau i pili i na wahine, e like me ke ano o na wahine haole a ua ao pu ia no hoi me na mea helu Hawaii, Helunaau, Helukamalii, Huinahelu, Palapala-aina. Pa-ko-li, a pela'ku. A ua ao nui ia hoi ma na mea o ka Uhane. Aka, ua hoohalahala nae kekahi poe no keia kula no ke ao ole ia i ka olelo haole, a oia ka ka mea i hoi ai o kekahi mau kaikamahine o ka malu ulu o Lele. I ko'u manao he mea makehewa no ke ao ana i ka olelo haole ma ua kula ala, ke ao pu ia me na mea Hawaii, aole no e ike, no ka mea, he hiki ole i ka waikai a me ka wai huihui ke loaa no loko o ka punawai hookahi pela no keia. (E nana aku ia Lahainaluna a me Hilo.) Ehia la huaolelo haole i paanaau loa ia lakou ? Ke manao nei au elua no paha la, "o ke aha ? A o ke aha ? " O ka yes yes, a me ka no no, a o ka nui aku he hikapalale wale no.
NA KUMU A ME NA HAUMANA.
He oluolu maikai ke ola o na kumu a pela no na haumana. He nui ko'u mahalo i kekahi o ua kula ala no kona oluolu a me ka lokomaikai ia makou, a pela no ka i na malihini a pau ke kipa ilaila.
Ke hooki iho nei au i ka'u kakau ana maanei, a nau hoi ia e ke Kuokoa e hoolaha aku. Me ka mahalo. T. PUUOHAU.
Ola kupanaha ka lolo.
E na makamaka o ke Kuokoa ; Aloha oe:
Ma kela mau huaolelo e kau ae la maluna, ka hue na ole o ko'u puuwai, e hai aku imua o ka lehulehu, o ko kakou mau mokupuni.
O Mahi ka inoa o keia kanaka, ua waiho oia maloko o kona hale iho, iloko o na makahiki he 10 a oi ae, o ka mea nana e kokua iaia, o kona kaikuahine o Mahaoi. Ma ke kaikai ana e lawe iwaho, e hoopau i na pilikia kino, a i keia la 2 o Maraki nei, ua ike au iaia ua ola.
A ke manao nei au e haalele ana ka lolo iaia ma keia hope aku, ke ole au e kuhihewa.
A ua hele mai oia i ko makou luakini. He mea hou ia i kona ike ana, mai ke kapili ia ana o keia hale a hiki i keia wa, a kahi no oia a ike.
O ke kumu o keia ola ana, a kakou e kamailio nei, na kekahi kahuna i lapaau iloko o keia mau hebetoma i hala iho nei.
Ua manao ko nei poe, aole e ola, he kupapau ka oia iloko o ka lua, a i keia kamaeu hoi; he mea ole ia, a i ka ike ana a ka lehulehu iloko o keia mau la pau ke kanalua, a ke manaoio nei lakou i ka hana a keia wahine.
G. W. KAUAPOHINAOMOLOLANI.
Kawela, Hamakua, Hawaii, Maraki 6, 1866.
He wahi Moolelo uuku no ka Lio.
Ma ka hoohalike ana a ke kanaka i ka lio, me he mea la, ua like oia me ka ilio a me ka elepani. O ka lio, he hikiwawe loa kona hoomaopopo ana i ka leo o kona kahu hoopono, a he lohe hoi i kana kahea ana e hele mai. E hauoli ana oia imua o kona alo iho, a me he mea la, aole oia e hoomaha a oluolu hoi, ke nalowale kona kahu imua ona. E pili pu ana oia i kekahi wa me kona kahu me ka olioli nui, a he huhu hoi, a hana ino i na malihini i maa ole iaia, a he kakaikahi kona hoohuhu i ka poe i launa me ia, aia no nae a malama maikai ole ia.
Iloko o ke kaua ma ka anemoku o Sepania, ua loaa i ka mea puhi ohe o ka puali kaua lio Farani, he lio maikai loa, a he lio hoi nana i makemake nui ai. Ia wa, ua hoike ka lio i kona aloha nui i kona kahu hou. I ke kani ana o ka ohe a kona kahu, a i ka panio hoi o kona aahu koa, aia hoi, ua hoopihaia ka lio e ka haalulu a me ka pihoihoi, a aohe mea e oluolu ai, aia wale no a kau aku ke kahu i ka noho lio maluna o kona kua.
He mea kamahao loa i ua lio nei kona hoolohe ole ana aku i na mea e, no ka mea, i kekahi wa, ua hoolilo ia ua lio nei ma kahi e o ka puali kaua, a ua waiho ia aku malalo o ka hooponopono ana a kekahi wahi alii opio. Ua hoole loa ua lio nei i ka lawe ana i kona kahu hou maluna iho ona, a ua holo aku ma kahi kulana o ka poe puhi-ohe. Malaila oia i ku ai, a ua loaa iho la ka manao noonoo pono, e hoihoi hou i ka lio ma kahi kulana mua ona i ku ai, oia hoi, kahi o ka poe puhi ohe, a lawe hou ae la kona kahu mua i ua lio ponoi la nona.
Ua lawe hele keia lio i kona kahu maluna o kona kua ma ke kaua o Anemoku a kokoke e pau ekolu makahiki, a ua hoihoi ola mai i keia kahu mailoko mai o na hoouka kaua ana a me na pilikia eae. Mahope iho o ke pio ana o ka puali kaua nolaila ke kahu, auhee aku la, a iloko o ka manawa e huikau ana, aia hoi, ku mai la kona kahu i ka pu a make iho la. Haule iho la ke kino o ke kahu ma ka lepo ; mahope iho o kekahi mau la, loaa iho la ke kino kupapau o ua kahu nei o ua lio la ma ka lepo, me ua lio la no e ku ana ma ka aoao o kona kahu kino-wailua.
Iloko o keia manawa loihi, me he mea la aole i haalele ka lio i ke kino kupapau o kona kahu make, aka, ua ku loihi oia malaila, me ka hoemu aku i na manu e lele mai ana e kiko i ke kino make ; a ua ku wale ua lio la me ka ai ole i ka ai a me ka inu ole i ka wai iloko o ia mau la. I ka wa i loaa aku ai ua lio la, ua nawaliwali loa kona kino, no ke kahe mau mai o ke koko mai kona wahi i ku ai i ka poka, a no ka nele loa no hoi kekahi i kahi weuweu ole e hookomo mai ai i kona waha, a no kona noho kaumaha paha kekahi i ka laweia ana aku o kona kahu.
He hoolohe loa ka lio a he oluolu no hoi, aka, ua lohe ia nae, he nui wale na mea i hoeha ia e lakou. O kekahi kanaka ma ka mokuaina o Maketuseka, e kokoke ana kona wahi ma Bosetona ; o ka mea mau i ua kanaka nei, ina makemake ia e kii i kona lio e hele ana ma ke kula, o ka lawe aku i bakeke kulina ma ke ano pakali me he ano maunu la. I ka wa no a ua kanaka la e kahea aku ai i ka lio, o ka hele mai la no ia e ai i ke kulina, a hookomo aku la no hoi ke kahu i ke kaula waha.
Aka i kekahi manawa, ua hoopunipuni mau ua kahu nei, a ua lawe wale aku i kapakeke me ke kulina ole, a ua maa mau ka lio me ke kuhi he kulina ko loko o ka pakeke, nolaila, hele mai ka lio me ke ano mau, aka, ua paa nae i ke kahu. Ua hana aku a hana aku ua kahu nei me ka hoopunipuni, a nui loa. A i kekahi la, pii mai la ua kahu nei me ke ano mau, a kahea aku la i ua lio nei, a hele mai la ua lio la, a ike iho la i ka pakeke, aohe kulina o loko, nolaila kapae ae la ia i kona mau wawae hope, a kope mai la kona mau wawae mua i kona kahu a make iho la ua kahu hoopunipuni nei. No ke aha ka mea i make ai o keia kahu? No kona hoopanipuni no. No ka mea, o ke kahu maikai aole oia e hoopunipuni i kona lio. I kekahi manawa, ua hoike mai ka lio i kona hoopaakiki, a ua ae mai e huipa ia e kona kahu, a poholehole. Aka, he wahi kanalua iki, he mea mau paha keia ka huipa ana, aole paha. O ka mea no e hoopaakikai o ka lio, o ka malama kapono ole ia i ka wa uuku, no ka mea, o kekahi poe lio, he poe kupono ole ka poe nana e hoolakalaka.
I kekahi wa, ua ike ia kekahi lio e ku ana ma ke alanui, iaia e kauo ana me ke kaa pohaku. Ua manao ia ua eha paha oia i na ili e lawalawa ana ma kona nui kino, a no ke kaumaha paha kekahi kumu o kona ku ana. Ua huipa ia, a ua hahau ia, aka, aole nae oia i ae aku e hele imua. Ua manao wale ia, me he mea la, ua ae oia iaia iho e ku malie, a okioki liilii ia oia mamua o kona kaikai ana ae i kona kapuai e hele aku imua.
Mahope iho, ike iho la ke kahu kaa i ke poho wale o kena manao, a hoohei aku la i ke kaula hao ma ka ai o ka holoholona i hoeha ia, a hikiikii ia aku la no hoi kekahi piko i kekahi lio e aku. I ke kokoke ana no o ua lio hoopupu nei i ka paa ana o ke kaula i kekahi lio, hoeueu koke ae la ia, a huki aku la imua. Mai ia la mai, o ke kakani wale no o ke kaula hao ka mea nana e paipai ae i kona hoopupu ana.
He holoholona launa oluolu ka lio, a he makemake nui i ka hele pu me kekahi poe holoholona. O kekahi poe lio, aohe makemake e noho iloko o na halelio, a i ole ia ma na kula me lakou iho. Aka imua o ke anaina a ka ilio, pipi wahine, kao, a me ka hipa liilii e olioli mau ana lakou. O ka noho launa ana a keia holonolona, he ano kupanaha loa.
O kekahi kanaka ma Barisetola, Enelani, ua loaa iaia he ilio-hae, a ua kukulu pu ia eia iloko o kona hale lio, me kekahi lio maikai ona, nona na makahiki elima. O ka mea mau i ua kanaka nei, o ka hele mau i kela kakahiaka keia kakahiaka i ka hale lio, e kii aku i ka ilio hae e holoholo pu meia. A i kekahi kakahiaka hiki aku la oia ma ka hale lio, i kii aku i ua ilio-hae la e holoholo pu meia, aka, nana mai la ka ilio maluna o kona poohiwi i ka ilio hae me ka oluolu, a me he mea ia. e olelo mai ana ua lio la, "e ae mai owau pu kekahi e hele pu me olua." Aole i pau.
MARE.
KALAIMANO-ALIIKAPEKA. Ma Honolulu, Mar. 9, mareia e Rev. H. H. Pareka, o Kalaimano k, no Honolulu, me Aliikapeka w, no Hilo mamua.
KAHALEKAI-KALEOOKAMANU. Ma Honolulu, Mar. 13, mareia e Rev. H. H. Pareka, o Kahalekai k. me Kaleookamanu w. No Honolulu laua.
ADAMU-POHUNUI. Ma Honolulu, Mar. 14, mareia e Rev. H. H. Pareka, o John Adamu k, me Pohunuiw, no Makawao, Maui, mamua.
HANAU.
Feb. 22, ma Monoloa, Hilo, Hawaii, hanau o Rebeta w, na Keahialani, he keiki kamehai.
MAKE.
Mar. 5, ma Mokuhinia, Lahaina, make o Kapono k.
Mar. 8, ma Kooka, Lahaina, make o Maihui w.
Mar. 15, ma Kaukahoku, Nuuanu, make o Kaalakai w.
Feb. 15, ma Maulua, Hilo, make o Kamakakoa w.
Feb. 20, ma Honomainoa, Hilo, make o Samuela k.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O maua na mea nona na inoa malalo iho nei, ke papa aku nei maua i na mea holoholona a pau, mai hookuu wale i ko lakou mau holoholona ma ko maua mau aina hoolimalima Ma Manawaiopae, Hilo, Hawaii. O ke mea e kue i keia, e kaki ia no ka lio a me na holoholona ano like ma ka hookahi Dala no ke poo, a o ka puaa a me na me na mea ano like, e uku no he hapalua pakahi. Ina aole e uku ia mai, e laweia no ma ka pa Aupuni e hoomalu ia ai. Na maua no e hooponopono a me ko maua Luna i na mea e pili ana i ua aina nei. MAKAHUHU w., KAUI w. Kihalani, Hilo, Hawaii, Mar. 13, 1866. 224-1t
OLELO HOOLAHA
E IKE NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano. Ke hookapu loa nei wau i ko'u Apana Aaina kuai, e waiho nei ma Kaalau, Hilo, Hawaii, Aole e komo wale na holoholona Bipi, Lio, Miula, Hoki, Puaa, ina e komo a loaa i ka'u Luna, e uku no i hookahi dala ($1.00) pakahi. Ua kapu loa ke kii ana i na mea ulu, a me na mea e ae. Ina e kue kekahi, e hoopii no au e like me ke Kanawai. NAU (w). D. Keola ka Luna. Kaalau, Hilo, Hawaii, Mar. 3, 1866. 224-2t
OLELO HOOLAHA.
O KUU OLELO HOOLAHA I KELA PULE aku nei no ke kii malu ana mai o Panee i kona lio iloko o ka Pa Aupuni i Pauoa nei, a me kona ki. Ua hewa ia puka ana. Eia ka pololei, Ua nalowale kekahi lio o loko o ka Pa Aupuni o Pauoa nei, i ka po o ka Poaono, la 3 o Maraki, o ka 15 ia o na la iloko o ka Pa Aupuni. He Lio kane eleele loa i kuniia i keia hao JE. akau, n hema. O ka mea e loaa ai o keia lio, eono dala ka uku. Aole pololei oia puka ana. KAAIAHUA, Luna Pa Aupuni. Pauoa, Maraki 12, 1866 224-1t
Lio Nalowale!
MA KE KAKAHIAKA O KA La 13 o keia malama, ua nalowale aku he Lio ulaula hauliuli, he huelo loihi, mai ka pa aku o ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ke kihi o ke Alanui Hotele a me Alanui Alakea. Nolaila, e oluolu ka mea a mau mea paha e loaa ai ka Lio, e hoihoi mai ma kahi o Kale Rikeke ma, ma Ewa iho o na Hale Mahoe, a e loaa no ka uku kupono, i ka mea a mau mea paha nana e hoihoi mai i ka Lio. ED. A. PIERCE. Honolulu, Maraki 14, 1865. 224-1t
$544!
MAKANA GULA NUI!
- E -
KOKUA I KA POE MAHIAI
- O -
HAWAII NEI!
ME KUU AKE NUI E HOOHOIHOI i ke kanu ana o ka PULUPULU SI AILANA, mawaena o na kamaaina o Hawaii nei, mai Niihau a ka lae o Kau, a e kokua no hoi i ka poe ilihune, ke manao nei au e haawi aku i na makana manawalea malalo nei, i ka poe e kanu ana a e mahi nui ana i ka Pulupulu, iloko o ka MAKAHIKI 1866, mai ka la mua o Ianuari, a ka la hope o Dekemaba, 1866. E haawiia'ku keia mau makana i ka poe e loaa ana iloko o ka malama o Ianuari, 1867.
1—E uku ia kekahi kanaka maoli e kanu ana i ke "St, AUKANA," i na eka he umi a oi ae paha, ke hoohua mai i na paona Pulupulu he 10,000 a oi ae, mai Ianuari1, a hiki i Dekemaba 31, 1866, i ka makana gula, - - - $200.
2.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho na paona malalo o ka ke kanaka mua, alaila, e loaa ia ia ka makana gula, - - - - $100.
3.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ke kolu, e loaa ia ia ka makana gula, - - $50.
4.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka ha, e loaa ia ia ka makana gula, - - $40.
5.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka lima, e loaa no ia ia ka makana gula, - - $30.
6.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ka ke ono, e loaa no ia ia ka makana gula, - - $20.
7.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka hiku, e loaa no ia ia ka makana. He Wili Pulupulu.
8.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupuiu i emi mai i ko ka walu, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.
9.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka iwa, e loaa no ia ia ka makana, 4 Buke Kuokoa i humuhumuia a paa.
10 —O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka umi, e loaa no ia ia ka makana, 4 Buke Kuokoa i humuhumuia a paa.
NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.
RULA 1.—O keia mau makana a pau, e haawi ia i ka poe i loaa iloko o Ianuari, 1867.
RULA 2.—Na ke kanaka hookahi wale no e mahi i ka Pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka Pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.
RULA 3.— Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana, aia a he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)
RULA 4.-- O na Pulupulu a pau loa, i loaa'i keia mau makana, e kuai mai lakou me a'u, a na'u no e malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.
RULA 5. —Ina elua a ekolu kanaka paha, i lawe mai i na paona he Umi Tausani a keu, e haawi la aku no ka makana mua i ka mea nona na paona i oi ae, a o ka mea ma lalo iho, e loaa no ia ia ka makana elua, a pela aku.
Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e ala oe oukou; a e hooikaika nui oukou, e hana pauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. O ka poe i hana hooikaika me ke akamai, e loaa no ia lakou na makani maluna'e nei.
O ka poe e makemake ana i na Hua Pulupulu Hou e kanu mai Kaletona Hema mai, e loaa no ia lakou ma ko'u Hale Wili Pulupulu, ma ka Hale Leta. H. M. WINI. 224-tf
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. Omaua o na mea nona na inoa malalo iho, ke papa aku nei maua i na mea holoholona e kela ano keia ano, Bipi, Lio, Hoki, Kekake, a pela aku. Ua kapu loa ko mana aina e moe ana mai ke Alanui Aupuni mauka, a hiki aka ma kai o Irama, e pili ana me ka Wela ma ke aoao komohana, a ma ka aoao hoi mauka e pili ana me ko Keo haole, a me Kanealii. A ke hookapu aku nei mau i na kanaka a kela ano keia ano, i ke kii ana i na mea ulu o luna o ko maua aina. L. PULEOLE, P WANA. DAVIS KAWAILIULA, Kakauolelo. Puumakaa, Kau, Hawaii, Feb. 21, 1866. 233-3t
OLELO HOOLAHA !
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA waiwai a pau, a me na Haole a me na Pake. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa aku nei au ia oukou, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare Ia KAALOA, no ka mea, ua haalele kumu ole mai ia ia'u, a me ko maua wahi moe, ina e hoale mai oukou i kuu wahine mare, aole au e hookaa i kona ale, maluna no ona ko oukou poho. M. W. HANEOA. Puumoi, Hilo, Feb. 25, 1866. 223-2t
E NANA MAI! E NANA MAI!!
MA KA LA 17 O FEBERUARI, UA wehe ia ka HALEKUAI o na kanaka Hawaii ma ka aoao ma Ewa o ka Pa O Kauka Luka, Ma ke Alanui Nuuanu, Honolulu. Nolaila, ke noi nei makou i ka lokomaikai o na Puuwai Hawaii, e kipe mai ma ko makou Halekuai mamua o ke komo ana aku i na Halekuai e aku, oiai he Halekuai keia no na kanaka Hawaii, a he kanaka Hawaii ka mea nana e kuai aku me oukou, a aole no hoi e olelo ae e lohe ana ko kakou mau pepeiao i na olelo kakana e like me ka poe o na aina e. NA KA POE HUI, J. K. KAUNAMANO, Luna Halekuai. Honolulu, March 8, 1866. 222-4t
OLELO HOOLAHA.
UA KOMO MAI ELUA PUAA ma ko'u Kuleana aina, a ua hoopau ia kekahi o ka'u mau mea kanu. He Puaa kane keokeo kekahi, he Puaa wahine eleele kekahi. E kii mai me ke dala ($10.00.) E loaa au ma Niuhelewai, Kapalama ; e wiki o hala na la he 30, lilo loa keia mau Puaa ia'u. H. KAMAALEWA. Niuhelewai, Kapalama, Feb. 9, 1866. 222-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A pau ma keia Olelo Hoolaha. Ke kahea ia aku nei lakou e hele mai: Eia ma HEEIA nei ka Halekuai Awa, Make pono loa, no ka mea, owau ka mea i ae ia e kuai aku me oukou. E wiki !! Mai lohi a kanalua oukou. W. KEAHO. Heeia, Feb. 28, 1866. 222-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE MAI NA ANO KANAKA A PAU loa ke nana mai lakou, o ka aina o HANALUA e waiho nei i Kaneohe, ua kapu i na holoholona a pau ke komohewa ana ma ua aina nei, a me na kanaka. Ina e komohewa ka Lio, Bipi, Hoki, Piula, he $1.00 ka uku. O ke kai lawaia o ua aina nei, ua kapu loa. O ke pili a me na mea ulu a pau e ulu ana ma ua aina nei, ua kapu. Ina e kii kekahi kanaka i na mea a pau i hai ia ae la maluna, e uku $5.00, ke ae ole makou, a o kekahi o makou, Ina o na mea holoholona a pau e manao ana e hoolimalima, e hele no ia S. KANEHAKU, ka luna. A no ka oiaio, ke kau nei ko makou mau inoa. S. POKEA. KAHUNAHANA. KEALO. KEAUHULIHIA. Kapaa, Kailua, Koolaupoko, Feb. 24, 1866. 222-4t
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa, ke nana mai, ke hookapu aku nei au i kuu mau apana alua kuai ELIMA e waiho nei ma KALIHI, OAHU. Ina wa e ike i kekahi holoholona a mau holoholona paha, e hele wale ana maluna o kuu mau apana aina, e hoouku no au hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi. O ka lio, bipi, miula, kekake, puaa. A o ka mea e kue mai i keia mau mea i halia ae la maluna, e hana no wau e like me ke kanawai. Ua pau. Me ke aloha, PETERO SAMILA. Kalihi, Oahu, Feb. 28, 1866. 222-2t
Olelo Hoolaha
- A KA -
AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI
- A -
MOKU MAOLI KULOKO
- O KO -
Hawaii Pae Aina.
KA MOKU KUNA MAIKAI "ONWARD," E holo ana i KOLOA, a me WAIMEA, Kauai, mahope iki iho o kona hoi ana mai KAWAIHAE mai. O KE KUNA MAIKAI Alabani, 161 tona, e holo ana i Kawaihae, a me Kona, ma ka Poaono, a mamua ae paha, la 10 o keia malama. O KE KUNA KALEPA O Neti Mela E holo mau ana i Lahaina, a me Maalaea, No na mea i koe, e ninau ia Kapena Mokina, a i ole ia, ia JANION GREEN & CO., A. H. M. K. H. 222-tf
E NANA MAI!!
MAKANELA MA. Ma na huina o Alanui Papu me Alii, Honolulu. Ua makaukau mau E uku aku i ehiku keneta no ka paona Pia MAEMAE a MALOO hoi ma ke dala, Ke lawe ia mai imua o maua. Ua makaukau pu no hoi mau e kuai mai - I KE -KOFE a me ke KULINA, I na manawa a pau. Makanela ma. 219-tf
MAKANELA MA.
Ma na huina Alanui Papu a me Alii, HONOLULU. Ua makaukau maua e kuai lilo aku i na ANOANO HOU ano MAIKAI, i loaa mai nei ia maua mai luna mui o ka Mokuahi Ekake, no lakou na inoa malalo nei : ANOANO PU, ANOANO UALA PAKE, ANOANO KAIMA (Thyme) ANOANO KERAKI (Celery) ANOANO KULINA ONO, ANOANO AKAAKAI, ANOANO OLENA, ANOANO UALA PILAU, ANOANO BITA, ANOANO PI, ANOANO KALI PALAOA, (Cauliflower) ANOANO TOMAKO, ANOANO KAVOA (Savoy) ANOANO KAUKAMA, ANOANO KULINA POHAPOHA, ANOANO KAPIKI, ANOANO KALAPI (Salsify) ANOANO LEKUKE (Lettuce) ANOANO PAKANIPA (Parsnip,) ANOANO IPU HAOLE. 219-tf