Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 11, 17 March 1866 — Ka Moolelo o Europa. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Europa.

No KA MAL* 0 K.V LANAKILA 0 KoMA. Ma ke!a holu nku nei o kakou, ua ike kakou i ka lanakila nna o ko Roma mnluna o ka poe Ka(age. A ma keia hoi, lanakila hou rio inaluna o leo Sepnnia poe, a lilo o Sep.v nia i panalaau no Roma. A pcfn no hoi o Numielia, am ia wahi ma Aferika; e kapaia nei i keia wa o Alegiela. f ke kaua ana a pio o lugala ka Moi o Numidia, lawe pio ia oia ma Roma, a hoopaahao ia oia ma Roma iloko o ka halepaahao, a make oia iloko i ka pololi a ka ai. A mahope mai, kaua hou o Roma, me na kulanakauhale e pili pu ana iaia, i ka makahiki 91 mamua o Knsto ka hoomaka ana o keia kaua. A ua kapaia ka inoa o Ireia kaua arw, ke kaua hoalauna, no ka mea, he mau makamaka no ko feo Rocna poe ma kela mau kulanakaohale i kaua o Roma. A ua pau i ka make he 30,000 koa o na aoao a ieloa. Alaila kaua hou o Rom& rae ke Alii o Poneto o Mitaridate ka inoa, aia ma Asia CJuku keia wahi. Aole nae i lanakila loa o Koma, a hiki i ke 40 o na maleahiki mahope mai. No SILA LAUA MS MaKIU. Ma keia mau kaua jina a pau, eiua mau iuoakoa kauiana loa o Roma, oia hoi kela mau iaoa e kau ae'la maluna. O Alanu, he kanaka apiki oia, aka, he kanaka koa nae, aole aoa mea ike e ae, o ke kaua waie no. A he kanāka maikai no hoi o S»la, aka, he aoo poni nani nae. A kukui ioa ae'la ke kaulana o keia mau kanaka a iilo i mau kanaka koikoi, a me ka ikaika, a enemi no hoi iaua ia laua iho, n* ka manao nui e lilo kekahi i mea nui loa. Nolaila, o ke kaua kuloko iho la no ia o la» ua, a luku iho la no o Koma iaia iho. Ma keia kaua ana, ua pepehi aka kekahi koa o Siia i kekahi koa o Manu, a make kii aku la oia e irehe i ka aahu kaua o ke koa i inake, a ike iho la he kaikaina nona, alaila hoomake pu iho ia no oia iaia iho. ) ka hoomaka ana o ke kaua, ua palupalu

0 Manu, aka, mahope m»i lilo ia Mahu ka hooilum o Ro:n*. U lilo *d* mia, kauoha »• la oia e pepehi ia k» po* e ku« ana ia\a. P*u pu i k» pepehiia k« poe ?enate, a mc ka jxv h»rwk» kauUna. He ahu mai ia Uoo ka poe make ma na alanui, a me na wahi e ae oke kulauakauhale. Aka, aolo i pakwle u* \Lariu nei no kana mau hana lokoino. iiio nui oia. ika iuu waiooa ana. A noia men iu hiki mai ka maikuai jaia, a mako oia. Mahope iho o ka make ana o keia kannwn hanaioo. Lilo ae la o Sila i alihikaua no na koa o Roma. A o kana olelo ua ltlo ia 1 Kumukanawai no Koma. A e like no hoi rae ka Mariu hana ana, pela no hoi ka SiU, oka pepehi no i kona poe enenu. Ika pau ana i ka make, ua lawe koke ia ae na poo o ka poe i make i ooa la. Ika lawa ana ok* koko a Sila i makemake *i e hookahe. A pioleke ae'ln ka lahuiWauaka; aole no hoi kekahi mea i knnikau i kona make ana. O ka hope no ia o ka lokoino. No Kaneiu Pomepe a me leuu Kaisaia. Make aku la kela mau kinaka oia hoi o Sila, a me Mariu,a nohomai keia mau mea 1 hoike ia ae nei oia hoi o Pomehe, a me fCa» isara. 0 Pomepe, ka mea mua i mahuahua kona kaulana, ma kona lanakila ana maluoa 0 Milnridate, a me kekahi mau lanakila e ae. He 15 aupuni i pio inin, a lawepio oia he SOO kulnnaknuhale. A o luliu Kaisara hoi ka oi kelakela o ka nnni o Roma, ua kaua aku oia i ko (Jaula f Oelemanin, n me ko Beritnnia, a lanakila oia maluim o na kanaka ho 3,000,000, a pepehi ia hookahi iniliona Wanaka. A hoomanama» na kona mnu koa iain. A mahope mai, like mai ana keia mau kanaka ine Si!a ma laua o Mariu, t ka noi a me ka ikaika, a aneane e pilikia ka honua nei ia laua, ohi ae la kela a me keia i mau koa no laua iho. A kaua iho la laua kekahi i kekahi ma Paresalin i Makedonia, o ka poe nnni o na koa o Pomepe, oia no na'lii opio o lioma. Hc poe keiki nohea wale no i ka ihu anu. A o keia nohea ka moa i lilo ai ko Pomepe Innnkila ana. Kauoha ne la o Kaisara i kona mau koa e hele a e kuikui, aku i na maka o na koa nohea. Hoopiha loa ia mai !a nao na koa o Pomepe i ka makau, o inoino auanei ko ia* kou mea i nohea, nolaila haliu ae U lakou a holo aku In. A lilo oe ia ka ianakila ia Kaisara. Holo hoi o Pomepe i Aigupita, a malaila 1 pepehi ia ai oia a make. A oUi ia ai kona poo, a iawe ia ke poo a hiki i o Kaisara la, i ka ike ana aku i ke poo. huli ae la oia ma kahi e a uwe ihola oia, no ka weliweli. Lilo ka Nohoalu o Roma u Kaisaka. I ka lohe ana o ka aha Senale i ka lonakiia ana o Kaisara, aiaila, hapai ne la lakou e maiama i inau manawalea ina akua. A haatvi aku Ukou i ka mana 'lii maluna o Knisnra. A ua waiho pu in kona kii mnwaena o na kii o na akua, a me oa kii o ka poe koa maloko o ka Haie Ahaolelo; a ua kapaia kainoa o ia kii peneiO ke kii o Kaiwm ka hapa akun." Oia hnna ana, he hoike ia e hooiaio ana i ko Roma lilo ana i kauwa kuapaa mahope mai f i ko lakou hoomanao ana i ke kanaka. Eia noiioi kekahi makemake o ua o Ka* isara i iini ai. £ hooiliia mai ka moa Moi maluna onn. me kona hooikaika ana i na mea e pili ana i ka makemake o na ko«i, a n.e na kanaka, i ole ai iakoue kue mai i kona manao puni haoohano. No keia manao ana, ua Hooiiio nui aku oia i ki waiwai. Haoa no hoi oia i ahaaina uo na kanaka a pau o Roma. Ha 22,000 papaaina i ku* kuluia ma oa alanui o Ronia. Ua hoolako ia na enea ai ono a pau a me na wai ona. Ae ia na makiio a pau e noho iho a e fi a maona. No keāa hana a Kaiaara t ua pau ka manao Aiii o na kanaka, a oa liio nui ko lt« kou manao i ke kanaka « hanai mai ana i na kanaka, a na ia kanaka e hoomalu i n« kanaka. A no ia mea, ua pipiii lon km naau o kanaka ia Kaisan. Aka hoi o kekahi poe uoko, ua manao no ina ano mui ka malama Alii. A nauki no hoi kekahi poe ui Kaisara, no kona kiakie loa maiuna o n« mea a pau o Koma. Ano keia kiekie o Kaisara. manao ih« la ka poe inaina, e pepehi ia Kaisara a make. O na iana nui o ka poe inaina, o Beruta. ame Kasio. O Berota, he kanaka oia i manao nui i ka noho aoa kahiko, he aioha no oia ia Kaisara, aka, no kona mauao i boio pono oa kanaka a pau o Rotaa. noiaila, kokua oia ma ka manao ana • pepehi a make. O ka oi ioa aku nae o ka hoino loa, o Kasiu, a he 60 poe senate ī hui pu e pepehu 0 ka manno nae okekahi poe e pepehi maiu Ika po. Aka, aole nae i make o Kaiaam i ka po, waiho k no a ao alaila e hookaheia kona koko iloko o ka haie o ka aha senatr»