Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 13, 31 March 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
He Mele.
Je su loves me.
1 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Nona no ka poe liilii,
Nona wau ka pokii nei.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Iesu!
2 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Palupalu hina pu,
Hooikaika oia ia'u.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Ie su!
3 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Mai a ane make no,
Launa ia a kiai ia'u.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Iesu!
4 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Kahe kono koko no'u,
I pau ae ka hewa o'u.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Iesu!
5 He aloha ko Ie su
I ke keiki liilii no,
Nana no i wehe ae
I ka puko e ola'i.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Ie su!
6 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Hea mai e komo au
I ke Aupuni maikai mau.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Iesu!
7 He aloha ko Iesu
I ke keiki liilii no,
Ina he aloha ko'u,
Komo au a noho pu.
Hui - Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Kei ke aloha!
Ke aloha o Ie su!
No Kalani "Kauikeaoule Kamehameha III."
O hanau ka La o na'u,
O nau ka la o Kupauole,
O Kupauole ka la kohia,
Kohia ka la ia Hina,
O ke kukuna o ka la paa,
O ka pea o hilima o hilinehu,
O ka lala o ke Kamani,
O ka hui o ke Kamani ula,
O ka ehu o Halulu,
Ke haina mai la hai,
Ke haki'a mai la e ka "La,"
E ke keiki hele lani a "Kea,"
O Wakea kai lalo o ka la kai luna,
O ke keiki la a Kea i hookauhua ai,
Oia hoi - o ka La - hanau ka La,
O ka La, hoi auanei ko luna la,
Owai la ua nei ko lalo nei?
Owai la - o ka moana - aia, aia hoi ha,
"Hemo kahili kuhao i ka pohu,
Mehe lala no ka hale loha maikai la,
Ka paia kua a ka makani,
I hoaho i ka hoa ia e ka lai o Hauola,
Oki ka kahi Lahaina i ka malino,
Honi na hono i ka makani paalaa,
He hana ia no ke ka Kaalani-e,
E aloha-e.
Aloha aku la i ka lau o ka manao,
Aiwaiwa i ka moe ke pa mai-a,"
Hae.
Pa na lima o ka he Kuawa,
He makemake okoa no i Wailuku,
E like na manao me Kaiaiki,
Kahiko i hoao ai i ka moe e,
O ka momoe aku la ia i Hopukoa,
Hi hihina i ke kula me ka Haakea,
Loaa ka hoa i ke kaha o Kahuaiki-e,
E aloha-e.
O ka hue Kamehai ka inoa e nalo,
Aia no ka hewa o ka lonoia-a,
Hae.
O hanau ka moana a Kea,
O na nalu na Kea, o ke kai na Kea,
O kai kane o kai wahine na Kea,
O koa ku o koa halelo ulu na Kea, hanau ku La,
O hoowiliwili a ka ia iloko o ka moana,
Uliuli eleele nei lae - o ka moana,
O ka moana la hoi auanei ko lalo nei la,
Owai la hoi auanei ko luna, owai la?
O ku, o Lono, o Kane, o Kanaloa, o Kaekae,
O Maliu, o ka haku o ka pule, o nuupule,
O Nuukahuna, o elieli holo imua kapu,
O elieli holo imua noa, noa ka hanau ana o ke 'lii,
Hanau "Ku," o ku la hoi auanei ko luna la,
Owai la hoi auanei ko lalo nei owai la?
O Haloa, Puka kanaka laha na 'lii,
Loaa iluna nei o Kalani Mehameha,
A Ekahi ka lani - la - akahi o luna nei,
O Kalani "Kauikaalaneo - la - alua oluna nei,
Pili laua - ua mau paha - oia paha?
O Kalani Nui kua Liholiho akahi,
I ke kapa la - akahi oluna nei,
O Kalani Kauikeaouli-la alua o luna nei,
Pili laua ua mau paha oia paha."
Ma keia wahi e na makamaka, akahi no a loaa pono ia kakou, kahi o keia mele i kau ia'i ka inoa o ka mea nona keia la hanau, ma ke mele i kapaia, "O hanau a Hua." Oia hoi o "Kapu Puna i ka wahine Ihiihi ka ma," a mahope aku nei la, e hoike aku no ko oukou "Olohe," i ka la a me ka mahina, a me na mea a pau, e pili ana no ka hanau ana o ua "Leiopapa la."
He mau Rula e pololei ai ka hana ana.
E ka mea heluhelu, i ka manawa e manao ai oe e hana i kekahi mea, eia ka pono ea, e noho iho, a e hoomanao e mamua i keia mau Rula.
1. Mamua o ka hana ana, e ninau mua ae oe ia oe iho penei. He pono anei keia mea a'u i manao ai e hana ? Aole paha? A ma kou imi ana i ka hewa a me ka pono o ua mea la au i manao ai e hana, elua mea e maopopo ai: O ka Lunaikehala, a o ka olelo a ke Akua. E nana pono oe i ke kuhikuhi ana o keia mau mea elua, no ka mea, ina i hana wale aku oe me ka waiho wale i keia mau mea e akaka ai ka pono, hewa loa auanei kau hana, a e hoopai mai ke Akua i kou hewa. Mai lalau e i hana, alia a maopopo ka pono o ua hana la, alaila, lalau aku, no ka mea, aole pono e hoopaa e i ka manao ia mea a mahope imi i ka pono a me ka hewa o ua mea la, aole loaa ka pono pela, no ka mea, ua pau e ka manao. E imi e mamua ka pono.
2. Ka mea e nawaliwali ai ka Lunaikehala. Eia ka mea e nawaliwali ai, o ka hookuli me ke pakike aku iaia. No ka nawaliwali o ka Lunaikehala, ua pohihihi ka pono i kekahi manawa, a kanalua ka manao. A ina hoi e kanalua loa ka manao ma kekahi mea, pehea e pono ai ? Penei paha, mai hana aku i ua mea la, e waiho no. Ina no nae ua ike oe ua like a like ka hewa me ka hana aku, a me ka hewa o ka waiho, e aho no e hana, oiai e kau ana ka la i ka ili o ke kai a nalo aku.
3. E paa loa keia kanawai iloko ou, a penei e hana ai i na mea a kou Lunaikehala i kuhikuhi mai ai, a e kiola aku ma ke kulakula na mea ana i papa mai. Ma kau olelo ana, noonoo ana, hana maoli ana ma kahi nalo a akea paha, i ka hoomaauia mai a hoino paha no ka pono, e hoomau loa aku ma na mea au i ike ai he pono, a he uleu maoli, aohe pueo pookihikihi nana e seku mai, ua malu ke kula. Mai manao nui i kou pono wale iho ma na mea o keia ao, aka, ma ka pono maoli e hana'i, no ka mea, o ka hewa wale no ka mea e poino ai ke kanaka, aole poino e ae e like me ia. A pela no, aole waiwai a me ka pono e ae e like me ka pono oiaio. Mai nana nui i ka mea kue ia oe, he mea ole ia, e hooi loa aku i ko ke Akua pono mamua o na mea a pau, e lai auanei.
Eia kekahi mau rula hooponopono mahope iho o ka hana ana i kekahi hana. 1. E noonoo mau i ke ano o na mea au i hana ai, i ike pono i ka hewa a me ka pono o na mea a pau au i hana ai, oia no ka hookolokolo ana ia kakou iho. 2. E imi ikaika ia oe iho a maopopo ke ano, alaila, uai ae i ke aniani kilohi o ke Akua imua ou mau maka, a e hookolokolo ia oe iho malaila. E ninaninau i kou lunaikehala ma ke ano o kau hana ana. Eia no kekahi pono; e ninau haahaa aku i ka poe naauao i na mea paakiki a me na mea pohihihi o ka pono i akaka. Ma keia hana a pau, e hoohaahaa, a e hooikaika loa. Mai hoomolowa ma keia hana nui, o iniki ia mai ko wahi lehe-luna e keia wahi hua nioi wela penei: "Kohu ole kahi lio hulupala, Ka anaanau mai i ke kula." Ke uhi mai nei ka noe liula o ke ano ahiahi, e naue hoi ana ko Arctic Highland keiki, ke pu-a iki mai la kahi kukui iloko o na lau inia, me he pua lehua la i ka maka o ke hoa. Me ke aloha i ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," a me kou Luna Hooponopono, a me na nunu lawe lau oliva o ka hale pai, nana e hilo kupoki na hua kepau.
WAILOA.
Hilo, Mar. 22, 1866.
Emi na haumana o na Kula Aupuni.
E KE KUOKOA E; - ALOHA PU KAUA. E hoopaa iho me ka eleele o ka inika a me ke aiai o ka pepa, a nau hoi e hai lono ae i na hua olelo maluna ae, e kau kehakeha ae la ma kona poo, e hai ana, "Emi na haumana o na kula Aupuni."
A ma ia manao ko'u ike ana, he mea pono ia me ka lanakila iwaena o keia lahui Hawaii a me na aina e no hoi, a malaila ka loaa ana o na pomaikai o keia lahuikanaka iwaena o na la i hiki mai ai na Misiohari. Oiai hoi, mahope iho o ka pau ana o ke kaua ia Kuamoo, alaila, pae mai na kumu misionari, ka poe nana i ao mai i nei mea maikai e hele i ke kula, a ua hele nui keia lahui i ka manawa i hoomaka ai keia mea he kula. Nolaila, ua pae mai na misionari ma Hawaii nei ma ka malama o Mar. 30, 1820, i ke au ia Liholiho ke Alii, oia hoi o Kamehameha II., iaia e noho ana ma Kona, i Kailua, a owau pu kekahi i ike i ka nunua launa ole o na kane a me na wahine i ka hele i ke kula, oiai e hoohuli nui ana o Eliisabeta Kaahumanu. A he manawa hele nui no ia o na mea a pau i ke kula, a ua hoomau mai no ia hana a hiki i ka makahiki 1847, lilo au i kumu kula, ua piha no na halekula. He 12 halekula ma Lahaina, he 80 nae a oi ae a'u haumana ia manawa. A i keia mau makahiki mai nei, oia hoi, mai ka makahiki 1851 mai ka emi ana o na kula, a he emi loa hoi keia manawa. Ua ike iho nei au ma keia Apana Kula, mai Kealia i Kealaae, a hiki i Keawakapu i Puuiki, he 25 wale no haumana ke pau pono. No keia mea, ua emi io no na haumana o na kula, a pela no ko'u ike ana ma na halekula o Maui Hikina nei: no ka hele nae paha o na makua, hele pu no me na keiki, a oia paha kekahi mea i emi ai na haumana i keia manawa; a no na lunakula ole paha kekahi e like la me mamua. Ekolu ano oia wa; O ke Kuhina Aopalapala ka mua, a malalo iho ona na Kahukula, a malalo aku o na Kahukula na Lunakula, me ko lakou uku makahiki pu no na oihana i loaa ia lakou a pau mai ke Aupuni mai. A i keia makahiki nae hoi a'u e noho kumu hou nei, aole pela, ke ole nae au e kuhihewa e na hoa o kauakanilehua, a hiki aku i ka welo ana a ka la i Lehua - eia, he lunakula malalo iho o'u, a ia'u no ka uku, he $2.00 no na malama ekolu, mai loko ae o kuu luhi ana, pela mai kana hoike ana mai ia'u, alaila, ku iho la au a noonoo ia mau huaolelo, aohe nae he paipai o ua lunakula nei i kana oihana. Oia kekahi mea i emi ai na haumana. A no ke kau like pu ole paha kekahi o ka lawelawe ana o na mea iaia ka hana, ma ke alakai ana i na Rula o na Kula, e like me ka manao o ka Papa Hoonaauao, i hooholoia ma ke Kanawai no na Kula.
Ma kuu aina hanau, he ikaika na makua i ke kipaku i na keiki, oiai $5.00 ka uku no ka makua hoouna ole i kana keiki i ke kula, a ina no ke keiki ka hewa, e uku no oia $5. A no ka malama ole ia o keia Kanawai, ke manao nei au, o kekahi mea ia i emi nui ai o na haumana.
A no kuu ike ana i ke kaulike ole o ka noho ana o na makua o na Apana Kula a pau, nolaila kekahi emi o na haumana, aka, ma ka mokupuni o Hawaii, ua hele mau na haumanu a nunui loa me ke ao pono aku o ka makua i na rula o ke kula. Pela mai o Kama ia'u a me Kahulu no hoi.
He mea pono paha ia oukou e o'u hoa kumukula, e hoouna mai ma ko kakou Kilohana Pookela, i ka nui o ka oukou mau haumana, ke oluolu mai ka Luna Hooponopono, a owau pu kekahi e hooiaio aku i ka nui o na haumana, ke mau iho au ma Keaukaha nei. A ia kakou pu ae hoi kekahi e na makaainana o keia Lahui Hawaii, e ala ae a e noonoo pu i ke kumu e piha hou ai na Kula Aupuni, oiai eia'e ke kau Ahaolelo.
D. H. L. KUMUKULA.
Kaluaihakoko, Kula, M., Mar. 15, 1866.
He olelo Nane no ke Aupuni Hawaii.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:
Ke ku nei ke Aupuni Hawaii maluna o kahi papa lahilahi, he 6 kapuai ka loa, a 6 no hoi kapuai ka laula, a he hapa iniha ka manoanoa; a malalo aku o kahi ana e ku nei, he lua hohonu loa, aole i ike pono ia na miliona mile kuea ka hohonu; a ke hoomakaukau nei oia e hookomo i ke kaula ma kona pu-a-i e kaawe iaia iho, a ke paa nei ke Akua i ka piko o ke kaula, a hiki mai i kona la a me kona hora e hukiia'i iluna, a lewa ae oia maluna o kahi ana e ku nei, a hookuuia aku la oia ilalo a make loa.
Imua o oukou e ka poe noiau a me ka poe naauao o keia Aupuni, e imi oukou i ke ano o keia nane, a hai ae imua o ka lehulehu, a oiai au e ike ana i ko oukou manao, iluna wale no kahi i akake ai. Aole au i manao e lilo ana keia i enemi no oukou, aka, e kike me ka haawina i loaa mai ia'u, pela hoi au e hai aku ai, a na oukou hoi e hai ae i ka loaa. Me oukou no ke aloha.
J. W. K. LIONANOHOKUAHIWI.
Punahoa, Hilo, Mar. 12, 1866.
Mahu ke Ola.
E KA LUNA HOOPONOPONO O KE KUOKOA E; ALOHA OE: - A no na hua e kau ae la maluna, ke poo hoi o ko'u kukulu manao, oia hoi "he mahu ke ola." A penei ia: Ma ka la 31 o Ianuari, oiai e kowelo hele aku ana na kukuna olinolino o ka la i ka ili o ke kai, a kaalo ae hoi malalo o ka aina o Kanehunamoku, hoomakaukau iho la au a me ko'u hoa, a me ko maua hoa hele hoi i na lio, a o ka naue aku la no ia a hiki i Kalahuipuaa, hiki no hoi i ka hora 9 1/2, hoomaha iki, a o ko makou hele aku la no ia maluna o na pohaku inoino loa, (Kaniku) a hiki ma Keawaiki, he mau wahi hale no; malaila, he mau elemakule ko kekahi hale, a ma ko makou hale hoi i moe ai, hookahi wahine, a me na keiki elua, oia hoi ka hora 12 o ka po, ia makou e kamailio ana me na kamaaina, hoopuka mai la kela penei: "Aloha ino oukou, he wi ko makou wahi la."
A ninau aku la au iaia, "Mai hea mai ko oukou wahi ola?" A i mai la kela, "aia i kela uka lilo la, a i ole ia, nana'ku ka pono i ka ihu o ka waa holo mai a pela wale aku." Me ka i mai, he noho wale ka nui o na la me ke komo ai ole. Iwaena o ko maua kamailio ana, kii aku la kela he ipuhao palaai a haawai mai la na makou kekahi mau apana, a he mea hou loa ia i ko'u mau maka ka ai ana i keia ipu i kanu ia iluna o ka pahoehoe keia mau anoano a lakou i kanu ai iloko o ke okaoka pohaku me ka lepo ole. O na keiki liilii ka mea'loha, he ano ai ka ka ia, hala na la maka-poniuniu.
Ka inoa la hoi malaila wale no, aole ka, eia no ka hoi ma Kiholo kekahi, a malaila au i ike ai, ua kupa ia ke kao a moa, a o ko na lua, o ka waiu kao no, a o ka mea mau no ia lakou, o ka like no o na noho ana, me kuu pane aku no ia lakou. "Heaha ka mea i haalele ole ai i keia wahi wi, no ka mea, he nui na wahi momona o Kona nei, a kupono hoi i ka noho ana, a he pono e nee aku a malaila e noho ai, ma kahi hiki ke mahi, i ole e halawai hou mai ka pilikia maluna o kakou i keia wa aku?" A i mai la lakou la, "Ua pono io no ia, eia ka hewa, ua'loha loa makou i ko makou home." A-ka iki iho la au iloko o'u, me ka i iho, "kupanaha! i ku no hoi paha keia mea o ke aloha i ka aina, i ka nana ae hoi, he uliuli na lau kanu, alaila, ku la hoi ke aloha i nei mea he home, aole ka anei, he uliuli pahoehoe wale no."
E ahonui aku oe e ka Lunahooponopono a me kou mau wahi hoa i ka hoopuka ae ma ko kakou Kilohana. Ua oki au maanei, ke hele loa aku nei i ke aumoe.
D. P. KALAUAO.
Alohihale, Kawaihae-kai, Mar. 10, 1866.
Lanakila ka Hui Halekuai o Maui nei.
E KA NUPEPA KUOKOA E: ALOHA OE: Ke kukulu nei ka Halekuai Hui o Huelo ma ka malumulu o ke kukui o Kokomo; he 170 dala alaila paa. Ekolu Luna o keia Hui; o J. Keohokaua ka Puuku; o P. Nui ka Peresidena; o S. Kuewa ke Kakauolelo. A o ka nui o ke dala ma ka lima o ka Puuku, he tausani ($1,000) a oi aku. Aka, ina e paa ka hale i keia malama, alaila, komo mai kekahi poe, a o ka manawa no ia e kakau ai i na inoa malalo o ke Kumukanawai o keia Hui, a o ka manawa no ia e kii ai o ka lole i Honolulu. O ka 7 keia o na Halekuai Hui o Maui nei; 3 Halekuai ma Honuaula, a 1 hoi maKula, 1 ma Waikapu, a 1 ma Koolau; a o keia Halekuai hoi ma Kokomo nei. Kokoke puni o Maui nei i na Halekuai Hui.
Ia Puniole a me Punihana, a me lakou la ae hoi kekahi - He wahi manao wehewehe iki aku ka'u ia oukou e ka poe e kue mai ana i nei mea he Halekuai Hui, ma ko oukou hoolaha Nupepa ana a nui aku. O makou wale no paha ke ike i nei mea he pilikia i na halekuai o na haole, i ka hoopii i ke kumukuai o ka lole, a me na mea i makemake ia. Aole oia wale, eia no kekahi; ina i lawa ole kahi lole i makemakeia, aie aku la i ka halekuai, me ka maikai o na olelo ana, aka, aole nae e liuliu, o ke kena mai la no ia i ka makai, a, o ka laweia aku la no ia imua o ka Lunakanawai, a hookolokolo ia iho la. Ninau mai la ka Lunakanawai, Ua aio io no oe ia Manuahi? Ae aku no hoi au, me ka hooponopono aku i na mea i kamailio pu ai me Manuahi, o ka hoopai mai la no ia. Ina he hapalua ka mea i aie ai, i ka hooholoana o ka Lunakanawai i kona manao, he $3.00 koina, $1 no ka palapala kii, eha hoi hoike ma ka aoao o ka mea hoopii, $1 ilaila, huipu $5.50. Aia hoi paha ka pilikia la. He nui aku na pilikia no ka poe ilihune.
E wehewehe iki aku au no ko'u ike ana i ka Halekuai hui ma Honuaula. Ua hoomakaia ka Hui Halekuai ma Honuaula, e ka poe nona na inoa i haiia ma ka Helu 8 o keia nupepa, e pane ana ia Puniole. I ka wa i hoomaka ai oia halekuai hui, ua kiiia ka waiwai ma Honolulu, ma ka Halekuai o Watahausi. I ka hoi ana mai o ka Peresidena me ka waiwai, a me na bila o ka waiwai i kuaiia'i i Honolulu. Ma ke kuai ana o ka pililakeke i Honolulu $4.00, hiki mai ma Honuaula, $1 oi ae i ko Honolulu, huipuia, $5 ke kuai ma ka halekuai o Honuaula. A i ka nana ana ma ka Halekuai o ka haole, me ka ninau aku i ke kumukuai oia; ililakeke, he $8 a oi ke wahi a Manuahi, a me lakou la ae hoi. Aole o keia wale, he nui aku no ka pilikia, aole no o olua e Puniole a me Punihana, he mau kanaka waiwai olua, ma ke ano nae o ko olua inoa ka'u i kapa aku ai, aole i ike maka ia olua.
S. W. KALAIKAU.
Hamakua, Maui, Mar. 14, 1866.
Ka paewa o ka manawa.
Ua ike pinepine wau ma na Buke Alemanaka, a ua lilo ia ike pinepine ana a'u i mea e hoomanao nui ai i ka po a me ke ao, ma ia mea wau i hapai ai i ko'u lima e kakau i keia leta, malie he nui aku ka poe i koe aole i lohe i nei mea o ka paewa ana o na hora o ka la.
Ua oleloia penei, ina ka o ka hora 12; o ke awakea ia ma Nu Ioka Amerika, he paewa loa ia ma na wahi a pau o ka honua nei, a penei kakou e ike ai.
Honolulu, Oahu, hora 6 ia o ka A. M. 24 minute, 06 sekona.
Oregon City (Oregona) hora 8 ia o ka A. M. 66 min. 40 sek.
Nu Olina (New Orleans) hora 10 ia ka A. M. 35 min. 40 sek.
Cincinnati, hora 11 ia o ka A. M. 16 minute, 18 sekona.
Charleston, hora 11 ia o ka A. M. 36 minute, 40 sekona.
Pilailelepia, hora 11 ia o ka A. M. 55 minute, 52 sekona.
Buffalo, hora 11 ia o ka A. M. 56 minute, 32 sekona.
Montreal, hora 12 ia o ka P. M. 01 minute, 44 sekona.
Lubec Maine, hora 12 ia o ka P. M. 28 minute, 06 sekona.
St. Helena, hora 4 ia o ka P. M. 33 minute, 40 sekona.
London, hora 4 ia o ka P. M. 55 minute, 42 sekona.
Roma, hora 6 ia o ka P. M. 46 minute, 63 sekona.
Ierusalema, hora 7 ia o P. M. 27 minute, 24 sekona.
Calccuta, hora 10 ia o ka P. M. 49 minute, 56 sekona.
O keia ka paewa nui a kakou e ike nei, a o kekahi paewa nui a'u i lohe wale ai, oia kekahi aupuni i ka wa o ka la e napoo iho ai i ka ili-kai, e mau ana no kona liu-la, a hiki i kona puka hou ana mai, oia o Aina Malamalama, o keia ka paewa o na mea a ke Akua i hana'i.
E ka mea e heluhelu ana e like me ka paewa o ka manawa, pela wau i wehewehe iki ae la i ka paewa o na hana Mana a ke Akua i hana'i i na Lahui o ka honua. Me ke aloha. DANIELA MASONA.
Henle y, Caliponia, Feb. 12, 1866.
He hoopailua ia Ieho va na lehelehe Hoopunipuni.
I KA LUNA O KE KUOKOA: ALOHA OE: E oluolu oe e hoopuka ae ma ke akea ina olelo hoopunipuni a J. W. G. Kailiwela o Waimea, i hoopuka ia ma ke Au Okoa, Helu 45, o ka la 26 o Feberuari, o ka A. D. 1866, i kahakahaia i ka la 22 o ua malama la, nona ke poo i kau ia maluna. "Na hana kupono ole i ko Iesu Aupuni."
Ke hoike hoopunipuni nei o J. W. G. Kailiwela, aole ia o kona inoa ponoi. Owai la? O J. W. G. Nawai, kahi kumukula o uka o Puulima ma Waimea, oia kona hoopunipuni mua.
Eia ka lua o kona hoopunipuni. Ke olelo nei o ua o J. W. G. Nawai nei, "ku iho ia au mawaho, lohe aku ia i na leo e ano huhu ana me ka paio ikaika." E noonoo kakou malaila no keia hoa paio o P., ua ike paha ka lehulehu holokoa, o keia wahine, oia no ka wahine a Wini kane, kekahi o na makua o kakou nana i hoomanawanui i ko kakou mau la mea o ka noho ana naaupo; ua luahine loa ia, ua nawaliwali, aole ona leo ikaika, e like me ka olelo hoopunipuni a J. W. G. nei. Me he leo la no ka mea ikaika i ka hakaka, ua kupono anei ia i kona kino nawaliwali ka paio ikaika ana me keia kane me P? Ke hai aku nei au, aole, he ole loa no he hoopaapaa malaila me ka huhu, no ka mea, owau kekahi malaila ia la ma ko Wini hale, no ka hooponopono hou i ua aina la o Wini ia makou me P., oia hoi o Puaiole, a o ka malama pau no ia o ko makou hoolimalima ana, no ka mea, ua hana makou i olelo Aelike mai ka malama o Ianuari 1865 a hiki mai i ka malama o Ianuari 1866 nei, nolaila, ua pono loa o Mrs. Wini.
A ua ninau makou i ka hoolimalima hou o ua aina la ia Wini, ua hai mai kela ia makou i ka hoolimalima no ka loi hookahi, elima dala $5.00, a ua ae oluolu no makou, no ka mea, no ia la no ka waiwai, aolo e like me ka J. W. G. Nawai e kalaea hoopunipuni nei imua o ka lehulehu holookoa mai Hawaii a Niihau, "he mau olelo huhu ka Wini," he hoopunipuni lapuwale keia, he kanaka ike ole no paha keia i ka Baibala Hemolele a ke Akua.
Eia kona hoopunipuni ekolu. Ke olelo nei o ua o J. W. G. Nawai nei, aole ia o Kona inoa i keia wa aku. Owai la? O Wahawai; ua kipaku aku ka o Mrs. Wini ia P., oia o Puaiole, manomano no hoi ua hoopunipuni, o ka hana mau ka paha keia a keia wahi kumukula o ka hoopunipuni, a no ka mahaloia paha o kana hana he hoopunipuni, hoopuka okoa aku nei ma ka Nupepa Aupuni, mahalo ia mai ai paha e ke Alii a me na Kuhina, a me ka lehulehu holookoa i ka ia nei hana, me kona manao paha oia wale no ka mea ike i ke kakau manao pepa, i ole hoi e keakea ia kana hana hoopunipuni, ke ole hoi.
Eia hoi, aole no a makou olelo me Mrs. Wini ko ka poe e hahai ana mahope o G. B. Rowela, he ole loa no, wahi ana e apuhi nei, "he poe hahai oukou mahope o Rowela." Keukeu no hoi a ka apuhui o keia kakana ehu o uka o Waimea, he maikai hoi ke kino, eia ka he omole, he oi ke naha ae, ua kuhi anei oe e nalowale ko wahi inoa, ke nalo hoi; ke i mai nei ka Haku, "Aole mea huna e koe i ka hoikeia." O ka inoa i hana malu ia ma kahi pouli, ua hoikeia ma kaupaku hale ma kahi kiekie, i ikeia mai ai e ka lehulehu. Alaa hoi paha ka ikeia la, ke ahuwale la na iwi o Hua i ka la. Aole no hoi he huna a nalo ka no-a ; i na no hoi oe e ike i ka Solomona palapala, "O ke kaupaona hoopunipuni, he hoopailua ia Iehova, o ke kaupaona kupono, oia kona makemake." E ka lehulehu holookoa mai Hawaii a Niihau, e wehe ae oukou mai ko oukou puni ana ia J. W. G. K. Nawai.
Me ka mahalo, S. V. N. KAHAOA.
Kauai, Mar. 14, 1866.
He leo olioli no na elemakule.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - E oluolu paha oe a me kou Luna Hooponopono, e hookomo iho i keia wahi manao ma kahi kaawale o kou mau Kolamu, oiai ua koi ia mai au e na leo palupalu o na elemakule i aneane e hele a "kanikoo, a haumakaiole, a palalauhala."
Ma ke kakahiaka o ka la 11 o Maraki nei, ua hoomakaia ka ahaaina a ka Haku ma Kailua, e Rev. G. W. Pilipo, a mahope iho o ka ainaawakea, ka ahaaina ana ma Holualoa. A ma ka hookuuia ana o ka ahaaina ma ia la, lohe aku la au i ka leo o ua poe nei i oleloia ae nei maluna, me ka olelo ana iho, "Kupaianaha ka hana a ke Akua; ke kanahakumaono keia o na makahiki o ka olelo a ke Akua me kakou nei, akahi no kakou a ike, ua hookokoke loa ia mai na hana a ka Haku (Ona maluna o na mea a pau) ma ko kakou wahi ponoi nei." Pane aku la hoi kekahi, "Ae, Nu hou! Nu hou! Nu hou maoli !!" Pane hou mai la no hoi kekahi. Ina paha o keia ahaaina ana a ma Kailua wale no e like la me ka wa mamua, ina paha aole kakou e hiki aku, no ka mea, ua palupalu, ua kaumaha mai na iwi. Ae mai la no hoi kekahi, Ae, he oiaio no ia. Me ke aloha no.
S. H. P. KALAWAIAOPUNA.
Ma raki 19, 1866.
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI. NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA. ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.