Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 13, 31 March 1866 — Na Palapala. No ka mai Pake. [ARTICLE]

Na Palapala.

No ka mai Pake.

j E ka Nupepa huokoa e; Aloh i ot: No kn mai Lej>era, keano o kona hiki ana inai, a me ke ano o knna hana i ke kino o ; ke kanaka, a penei no ia. O ke ona ka me« inna e hoomaka mai ai, e iike me ka inaneo ana o ka puupuu knkio, ka wauwau i na wnhi a puni ke kino, me ka pau ole o ka noko* noko. 0 ka pii mai la no ia o ka manoanoa, aohe ike i ka eha. 0 ka hoomaka no ia o ka ula maluna mai o ke poo, manoanoa ka ]ae, me na papalina, a me na \va\rae. ' O ka pau ae la no ia o ka lihi kanaka, o ka lilo iho la no ia o na lima a me na \vnwae i kapuahi kui amak na Kiapalo, a me kooa poe anela, o ka hoomanao ae la no iao ko oukou wahi mnkamaka, i na oleln ao a ka buke nui hooweliweli, i hai mau ia e ua iua« kua hai ola, ma na luakini o Iehova. E kui a w.ili na maka o ka poe hewa, aotc mea e mananaloai, i ke ahia me ka luai* j>ele o ka make mau loa, auwe ! e au huhhin iiaio ka poe ktna. 0 ka pokea mni la uo ia o na manamaoa lima a me na wa\r«e, a muumuu, hue mai la ka polahehe ine he hu poi la ke aoo, ke x nana aku i ka hoomainoino a kehi mai i hai ia ac la uialuna, o4ce kahua o ke akamai, ; lula e j»ono ah 1 ka puka ana mai o keia moi. a puni kv

kino, *r auau ī ka ir:e'e o kesa laau. i kapaia. Herr<ikipaiaoa. e paiīa i?o o kekahi ipuhao. a!aib. a iau mau i keii kakahiaka keia kakahinka, p#»!a no i nn ia a peu. ina e pau ke ona a me ka alaila e hikiwawe no ke o!a aa?. ke maiama pono ia. Ina i oluoiu oie. e kanana i ka lehu oWa imu a maikai, me ka !o!e lahilahi. a ina oe i nele ia tnea, o ka aaniu no ka mea e hana ai a maikai, e paiia aku iioko & ka ipuhao a weh. alaila e ninini iTbko o kekaki poi iiaiia e waiho ai a maaiii alaila auau, o ka olena kekahi iaau, a me ka awapuhi. e puholoholo iloko o ke poi o ka ipu me ka pohaku wela, e kui rnua a wali i ka awapuhi momua o ka puhoiohoio una. aiaila e auau, i ka manawa e auau ai i k'eia mau laau i 'nai ia ne U inaluna, mai ai i ka io pipi momona. a ioe na niea momona e ae, ia kupono wale no ka ia e ai ai, aoie pono ke hapuku wale aku o keia iau o keia lau, he niea ia e hoopiha waie ai i ka iena iiokoo kenu, a lie mea ia e p:iikia ai ke o!a. iNo ka iuī o ke ino o ke koko, ke kumu 0 ka piiikia o kuu iahui. mai inu nui i ka awa, o piha ka opu i ka lepo, nolaiia mai kekahi ino o ke koko, komo keia lepo iloko o ka puuwai, hookahi ka hoio ana ma na aa koko a puni ke kino. O ka inu nui i kn pia, eia, waikeke, i na mea awaawa no a apau, o ka hooiilo i na mea ai, i mea awaawa e lealea ai. oia iioi ke Ki, Ipu-aiwaha, Ulu kalua, Papipi, Maia, Uaia. Uala-kahiki. Paipaiee, Papaia, Paina, Paina-kaiiiki, Kekohaae, Oheiopapa, Pinika, Poha, Kaio, a ine na mea ai e ae 1 hooiilo ia 1 mea ona. Ua haawi mai ke Akua i keia ai no ka opu, aoie i mea hoawaawa. oia kekahi mea e pilikia nei ko kakou lahui, a pau loa i ka make, kakaikahi ka make. o ua haole, o kuu lahui ka oi akn. Me ka mahalo. L. Z. K.AL.\AfhTMfOI,i:. l'uahoowuli, Lihaina, 3iaiii M;»r. 2S. l>>f>o. Ke ol<i ;in:i o Il;nv;iii iii'i.

' E 7ia makamaka n !,e Kuokoa \ Alnha oe: | Ownu no o ko oukou mnkamakn o keia ! kaona hoolailai, n ka īnakani e ume malie ana i kona pa maikai ana, oiai, un koi ia mai nu o k? makani kipe pua liala o Punkei, n me ka ua noe kipu anu o n i pali, e hoike nku in oukou i keia mau manao i kukuluia ; maluna ne o n;\ kahua o ka poniaikai, i uluhia mai iloko o keia lahui, ma ke nno alohn ī ko ilawaii nei, no ka mea, he poe keiki ka- • kou a pau no ka maiamalamn, nohe no kn pouli, a no ia mea au i manao ai e hoike i nku ia oukou i kn io, n me ka iwi o kn po . mnikni kuhohonn o keia pae nina. No ka men, o ka lahui o Hawaii nei, he lahui ano hihiu loa, e like me na kao nhiu > ma ke kuahiwi o Hualalai e noho la, a o ka ; mnnno hoi o na wahine o Hawaii nei i ka wa mainua, ua like pu ia me ka hau o Ha- : lemonn ke nini mnikai, i hoohalike ia konn nno me Mnunnken i Hawaii. Akn, ua hiki i mai nae ka In o ke ola, A. D. IS4O, nn Rev. ' H. Hinamu ma i lawe mai, a hoolaha ae i i keia pono mnnnei, mai lnila mai a hiki i ka j A. D. 1565 nei. He oiaio, ua pii kn naau- • ao o keia lahui iluna, a me ka ike, a me ka i i noiau, a me na mea e ae a pnu. i No ka men, ke ike mnka nei knkou i keia i wa, ke no ia nei keknhi poe i kn oihnna Lo- : io, a me ke ana aina ana d A ke hana nei : ia poe i ka lakou hana, me ka wehe aku i i ka pil'kia o nn kanaka i hoonjlikia ia. a o kn hnpa nui o ka poe naauao hohonu, a he nui i wnie lukou e noho mai nei, mai Hawaii a i Niihau, he innu hanen ko lakon nui. Xo- | laiia, ke lana nei kuu manao e ninau aku i , ka poe aknmai iwaena o na hoomana ekolu ; e ku nei mnloko o keia nupuni, no kn mea he oleio pololei loa keia. a he olelo hoi e ho- ! ike ana i ka pono a me ka pomaikai o ka lahui» penei ua ninau la :—No ke kula hea la o A. Kahai i make aku nei, kekahi o na , keiki i ao ia i ka ike hohonu ? i minamina : nui ia e na haole a pau, a nohea mai hoi ka ike ana o na'lii i ka olelo Beritania ? a no- . hea mai hoi ka ike o J. Kaaukai, ka Luna- | hooponopono no keia pepa ma ke ano kokua, f a nohea mni hoi ka ikeo John. M. Kapena ? ; a me J. D. Halai ma, a ine kekahi poe e ae : o ia ano, ke i aku nei au no ka hoomana o • Amenka mai. Aole keia poe maluna ae nei no ke kula Molemona, a Kakohta, a £nelani, oleloa, i hea keia mau hoomana kuhi i pee ai i a ulu, a knwowo na hua o ka hoomann o loane Ka larina i kanu ai, a mahope ua oo ka hua, nolaila, he pono ia'u ke olelo ae, a me he mea la he oiaio ia, no ka mea, na J. Kalariua i waele mua ka nahelehele o leeia aina, nana i paeii na kihapi, uana i kanu na huii, { na iau unla, a me ia mea aku, a ua hua mai nae i na hua paumi, a pi tausani, a nui wn- ! le. A ke ike nei knkou, ke komo hewa nei na iima menemene ole o ka palaualelo iloko oka hua a J. Kalanna i kanu ai, aohe i ae he hilahila, opi ka waha puu ka auwae, ina- ' ona ka opu. i ae oe nou kou pono, a no kou ; mau mamo aku hoi, ka hooilma ku mau. No ia hoi. ke i nei au, a me ko'u iunaikel hala pu. O ka hoomana Kalavina, o ko u J aoao kahi au e ku nei, he hoomana ia i mahaio nui ia ma na aioa m\auan, a he mau i miiionn na kanaka i huii mai iluko o oa ma- ] knhiki he iwakalun kumalima, mai ioku mai ī iakon o ka hoomana n o ka hapa uuku

0 ia poe i hui pu h. h»> mau ko Ukou nui. £>a ka oiunu o keia uoe-enaaa e ku nei ma Hiwai» nei. o;va; ka i 01 ae mai a lesu ir«ai a hiki i keia !a ? ? ma» paha auanei oukou. oka hoomana Kakohta Koma poha. Eia ka'u maiaiia. pela io paha ko'u kuhihewa ana, aka, ma ka Baibaia, keia buke nui. u* nana au. aoheau. i ike.

A pe!a no ka hoonaana i kukulu ia e Kamika ma Lokopaakai (Alon.Miiona'i, kela hoomana kupono ole i ka oiaio, no ka iihm. he wahahee ka mea i hana ia. oia hoi, he pohaku nui i pena ia, a maluna iho i kakau ia ai na huaolelo i ua pohaku !a. a penei i pa!apala ia ai. *• He pohaku !aa keia mai ke, Akua mai, he pohaku kapu, n:\ ko Akua : haawi mai mai ka lani mni," nolaiia, ke hoole nei au i ko'u uianaoioana, heekalesia ia niai ke Akua mai, pehea hoi ka ekalesia o Enelani, a Heneri VIII i kukulu ai, ke Aiii n\au paakiki o Beriuuiia i kona mau la, nana i alakai i kona lahuikanaka nn ia hoomana. a o koua oiaio aole au i ike. Xolai-, la, e na hoahanau, e kupaa kakou ma ka pono mua, a mai kipi aku kakou i ko kakou s mau makua, oiai, ua noho aie kakou i ke aupuni aloha o Ainerika Huipuia, nolaila, e, noonoo kakou. Na ko oukou hoahanau. B. Manao weliewelu 1 . Eka XrrEfA Ki'okoa k ; Ahha oe :—\o ko'u ike ana iho i na manao a ko'u makamaka e nmau mai ana i na inoa o mnua, i ke kupa pono ana ; a me ke kohu pono ana o ka mea i kap.iia'ku ai he inoa. ■ Aia ma kou Helu 11. Buke "}, aoao3o* kou la hanau. Malaihi ka mea i ini ia'ie' ka manao, ka mea i nnoi ai. Eia niai ka hnina. a me ka wehewehe ana. Ua lani Polua, he mea hoomaikai i ka mt-a i aloha ia, kane a wahiue paha, ua lilo aku i ka mea e, puka mai la ke aloha. Uwe lielu aku ia, "kuu hoa o ka ua lani polua ; me he ipo la no ke amnoe o Koolau. kuu lioa o ka :r.alu kukui, malu kuawa e malaila mai keia inoa. ua lnni Polua, i kapaia'hu ai e ka poe k.ihiko ua lani Polua, ua lanipili, 2 mahina a oi aku. Ua Kiowao no ka ua mau i kanaheie, i ka waokele. wao akun, i k.i moku laau. pewa ; laau, noho mau ka ua ma ia wahi, nolaila i kapaia'ku ai ka inoa o keia na ; ua Kiowao, he ua Nahun, 110 ka ua mau i ke kakahiaka me ke ahiahi, aole puka mawaho o ka haK' ke kanaka, o ka mea i helo i kahi e hele ai ; a loaa i ka ua, 1010-laa, opili, haukeke, nanahu liewa i ke alelo a moku, me ka lehelehe a moku, haaluhi ke kino a puni, nolaila mai keia inoa ua Nahua. Ua Kipuupnu, owni la ? Ua Kipuupuu o, Waimea, (ua Kipu) ka pono, iuka no ka ua e kipu mai ai, o ka wai ke hue ana i kai o Waiauwia, me Waihnkn, he hiki no i ke kanaka ke liele i kahi e makeinake ai, me ke kipu no i ke kapa nui, nolaila mai keia inoa, ua Kipu o Waimea, he u.i Kuahine, ua 110 i ke kukahiaka a awakea malie, hoihoi ka manno i ka pau koke ana o ka ua, olioli ke kauaka malaila i knpaia'ku ai keia inoa, ua Kuahine o Manoa, kaena ai ko Majioa poe kahiko, penei: " E hoi ka ui o Manoa ua ahiahi, ka ua Apuakea.'' Xo ka hoiiioi ana o ka poe kahiko i ka ua iluna 1 pouo o Pohakea e ua ai, ma ka olelo ana'ku: penei: •' Mauka ka ua, makai ka tia, kioia» ! kio'a ka ua i Pohakea," ua hoolohe no ka . ua ika olelo ana, ua hooko no. Nolaila i kapaui'i keia inoa, ka ua Apuakea o Molo-' lani. £a Apaapaa, he ua keia i hui pu me ka makani ; mauka inai o ka aina, pupuhi i ka moana, ina e holo ka waa i ka la e pa ai keia ; makam me ka ua, a piho i ke kai ; puhi ia eka makani a niake. Nolaila, i kapaia'ku ; ai keia inoa, ka ua Apaapaa o Kohala. Ua Koiula, he ua keia ma ke kula, i huipu ia me ka ua Koko, pa-pa iho la ka ia, pio | ke anuenue ; huipu keia mau mea elua, me ka ua i ke kula ; ka ula, e hke me ka ua Koko ika moana. Nolailn mai keia inoa i kapaia'i ua Koiula, ua noweo ula o Na-pili. Ua Kamlehua, he ua keia mai ka moana mai. a kiola ae la iuka o kn aina, nihi ae la ma na lae-laau, hehi ku mai la i ka liko o ka ohia, me ka pua o ka ohia, be ua hehi; iehua o Panaewa, malaila i kapaia'ku ai e ka poe kahiko, he ua Kanilehua. Ua Ukiukiu, he makani keia mai ka Hikina, e puhi ana i ke Komohana, ekolu inoa he ua Kiu t be Koholalele, me ke Koholape» ho, nolaila keia inoa he ua Kiu. Ua Awa, he ua keia ma ka Mauna, he ua Awa, he ua liilii, oke ehu waleno; oole iloko o ka ua, o ke poo ke kuakea me he kanaka poohina la, be ua poo nui o ke kuahiwi, o ke anu nae ka mea nui, nolaila mai keia inoa ua Ami, he ua Noe. Eia mai na ninau o ka ua roe na haina au e kuu hoa o ka malu ulu o Lele, e G. Wiilie Kunuha. o Anehenehe, i Lahaina, i kau leo ai i ko kakou Kilohana Pookela o ke Ktiaina, e hai ae i na haina o ka ua, i pau kou kuhihewa, o ka haina iho la ia. Ke ahonui mai ka Luna nai, a me na keiki uieu hoonoho kepau, e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua kaula gula e hiipoi nei, i ke kau me ka hooilo, i hookoia kou makemake. Me km mahalo. L. 2. E. Lahaina, Maui, Mar. 26, 1566.

K \ w.u-ko o K^hala.—K* 1 hoomaka tu n nes ku w:!» noi o k? 1 ko ma KohaU i keu W3. i k:\ noio ana aku noi o Manla. 'ia lav\*oia aku on:; kekahi ipuhao puhi k.i. Oka pukauwnhi oua h »ie puhi ko la. ( ua nak'ikak;\ i ke o!ii an* iho twi m*.uua» ■ aole no nae i ino. he ho'o jx>no no ka hana. oki niea coK '.o a T >a ina ka maiatnalama ia.a ua inaina aku o;a i kona hoahan»u. aia no oia iioko o ka pouli a hiki i keia «:>.