Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 13, 31 March 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Moolelo o Europa. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Europa.

KA I(A,S\ AKO KoMA I IiOAA AI K V JKAIK.V. Ka imia a ko Ilomu i li.uia ai i niea iiooimnniiano ni ia«». \jia u>» k«; »11 nnn o na Lnnnk(»a a }mu <» Ro«»»a. iho kaua aku i na au.a »* akn. i l<»aa ;«i k<- l<aui;ina, a ine na waiwai (>io «to iak«»u ilio, n nm ka uni ana i int a ikmka ai o R<una. Luku wnlo aku lakou 1 nn ! ilniikanaka nm kft uloha ole, a hao wule i ko hai miMi }>oi)o rne kn nienemene ole, n hooli- 1 10 wale in lakou i poe kauwa hooluhi wal<? ia, me kn manao nui oio i ko lukou i ano kunaka. 1 O na iiana keia a ko Iloma i hana ai a |)ii ne ai kona ikaika a ine ka iianohano. A p(*la wale k»»na liele ana me ke kaua akn i n:» lalinikanaka, iioko o na makahiki he 700, mamuii o kona manao hooiuiii waie i ko ke ao holookoa ia wa. j A he uuku waie liio no nae ka poe i : hoolianohanoio, na iunakoa, ka poe sena- ; l«). a m»' na Kiaaina; a o inkou wale iiio iio ka poi: i hauoh mau. a i v\aiwai hoi. A o kokahi poe koa no iu»i ki'kaiu i puni haiiiihano loa. me ke aua oh* o ka manao i ka ii hain'hiiiio ae nei. 110 u»ca weliweii ioa ka iko ana aku i ua iiiiliona kunaka i }>au l ka eiia, a mt> 11 i miih'iia o ka poe i lilo uku, u.i inakamaka; ka p<M! i {i I<> uku na i'ooiaikai. a me n i miliona kanaka i hooiuhi waie ia. Ua maopopo ma keia iiaua lokoino a | k«» R:«ma, hi? }>oe aiuuu waie iakou ina I pomaikai o hai, onn kanaka o Roi:ui } ' inaKen.ak»! inkou e iiooiiaiike e iike me ; k;i }>o(.' Ileleue, Pi:rosia, Aigupita, a me < na lahui e aku, ke kaulana i ka wuiwni, ■ a me ka hnnohnno. t A kt*ia poe ;i pau, un nelo loa ina ; manao pono, o ka pono a Kristo i no i«»ai ni penei; ,k K iiana aku oe ia hai e hke • iiie kou manao e haua ia niai ai oe e hai. M | 0 ka poe kahiko loa o Roma, ua nele loa ; 1 keia (iieii i uo ia mai e ka Uaku. j Mi! k;i nui o ka hanohnno o keia nu- 1 puui, p'.'ia koua naaupo i na mei naui io. | A «» kna nani lua ole, a me ke kuulan», i un manno ia e ka poe Kristi««io, he kau- ; iana wnhaiiee wale iiio no. L';i ina«»poj)o loa, o na aina i nnauj>o • ioa i ko )n;o o ke Akua, o laUou kai aio- | lia «»11: ika pono io mnoli, ka oiuio ame i ke dloh;t menemene. Ona !.ina a puu j o kt ia uno, ua pan lakou i ka hau'e i ka | lua p;i ii o ko lakou ike <»le i ke Akua, j aole he }>ake!e ana; aka ma imaina Kris- ; liuuo a pau. kahi i hiipoi ia ai nei loen lie kanawai o ka oiaio, a i liookumu in j hoi ma ka H.nhala, o iakou ka poe ma- j luhia. I No keia inau iiana ino a ko Uoma, i ; hoiokiki <ii oia iloko oku }ulikta. He ; wal»i wu pokoie wale no niahope mai o ; ke nu o Augu>-eto kona iauakiia iki »na ! a o ka lilo no ia i kn lua nieki o ku ma- j ke mau. Ko RoMA lIOOPONOPONO 1% A?«.\ E N A Emi:pcra. Oiai e noho nnu o Roma iloko o kona hanohano, aia nue ka popo iioko kaiii i ni ni, ano ia pau, uu wae wale oia. Ano iike (ii« ke kumulaau nui i punpu i na ia- ; i.» a iue nu iau, a o loko ua popo, mae i »v«ie nn (nu. lloko o na maknhiki he 350 mahope ' iho o kn make ana o Auguset»» Kaisara, j uia ma ia mau wa he 36 Emepeni o Ro- ' ma, n un nui nb ka hanohano o kekahi piH» o lakou iloko no o na hana ino, e kn ui kn m inao oko ka honua nei, e pau ko lakou ola e pouo ai. O ke Alii mahope mai o Auguseto, o j T»beri»>, wehweli kona nn»» ke nnna aku. i A ua maimo hewa wale aku oh in Ni, o \ ht»le «nai e kue kona ohi. t ? a ««ui ka p<»c i pepehi ia ei», o hoo- , puupuu ia ka poe niake ina ka puu hoo- s kahi iaiuu o kuhi akea, o ike ia ui e ka lehuiehu. Ai kekahi tya, ua hoopai ta « « ia kekahi lu ihine.e make, no kn uwe i kanikau ana i kana keiki, i inake no i ua 'lii nei. Amn ia ho|>e m«i, o kona hnu- i le maule uo ia ilaio, a na kona mau kiui ' no i uhi iaia mo konu kapa moe. A o ka mea i pani » kona

iiak «haka. r>i;» i na kan:ika a pn«.i o K«.'!•;!. t honk>tn po<», i hiki ai iaia ke oki i ke [>:>o o kanak;! i ka wa h«»<»knin. A [>< }>' !ii i:; i;o nae «<ia e koi.a mau kiai, a pam i;j kuija h.skaiiaka e Keiau(ho, he kanaka hii[)o h'.i ia. A make koke no hoi oia, i jiar»niia i ka iuau nuike e ka wal.ine pon<»i .*tna. A o Nero kiii noho aku iuahoj>o »>na. 0 (i-i l.i a p.ui o Konn noim Alii ana he hoo'.ahe koK<> v\alt; n<». Pep.eiii no oia a m.ike kona uiakuiihine }>onoi. a mr kad<i wahiJ'f. A puhi no hoi ia R»»ma i ke ain, uo koua 1« alea i ka nana «iku i ka a-u mai o ke ahi. Oi.ii ke kulanukauliale e a-a ia ana e ke ahi, pii ae la oia a maluna o kekaiii hale kiekie, malaila oia i noho iho ni a iioonant*a li«>i, me ka hookani violaiimi ana. A ma ia wn 110, ua hoopau in konn noho Aiiiana, me kona nhewa ia e make, i kon;i hooikaika ana e pakeie oia, eia nae make no oia iaia ihoA eiua mni Aiii niaiwpe ona, o Galaba, a me Ok». A miike no o Galaba i kona inau koa, a o 010, make no iaia iiio, A o kona hope iiio o Vitelio. Ka j)ihktia oiioli in;ui i ka hele ma na kahua kaua e nan.i ai, me ka hoohanulianu ana i na »: ea ino wsil« o n;i kanaka make. I ksi ua i iuhi ua'e ai ko Roma ia V'itelio, o ko lakou hooiiei ilio ia no ia i kona puamii me i.e knuia, ;i kano huiuliuiu aku l:i iakou iaia. ma kiiiii psiapu 1 n;i knnaka o ke kuianakauhale. A kapii;i oia i ka lepo, a pi'pehi ia iho 1j oia a make me ka mainoiuo ioa, p;ihu i;i kona poo i ka liie, a kauo iieie ia kona kino mu ua aianui. Ka HAHLL' ana o ka aoao komohana o Roma. Ma keia wa i haule ai ka aoao komoImna, ais» hoi k«-k;i!ii mau Aiii mnikai o Vasepa>i;iu;i, Tito, Anetonu. Mareko, Aurelio, Ah kaneiU ro Sevaiu. Auieiianp, a oie I)iokelctiaiin. Mai 01 loa ka mai--1 ai o keia poe, ina aoie lakou i ln a'ii ia mamuh o ko lakoii manao ino. O ke Alii iumi i iiuli i Kristiauo, oia o Konesetine ka Nui. Hoomaka <»ia i ka noho Alii ana i ka makahiki 306 nialiope mai o ka era Kiistiaoo. I kona wa i hoihoi ia ai ka noho Aln mai Roma aku a i Kunesetaneko. O ka pono o Kristo, ua kanu ia e na Lunaoielo ma k.i hapa nui o ke anpuni o Rotna; a ua h(>ino loa ia na haipule mua. () k«'k;thi pt»e, pau i ka hili ia. o ka nui |o;i aku ka poe i hoo ia iloko o ka halepaaiiao, a lie u»aii tausani i pepehi ia. Ua msiu no nae ka n!ti!iua!iua ana iloko o ia lianaino la o na haipule. A ma ia wa enai, ua papa ke Aiii Koneset'.ne, i ka poe iioooiaau i na haipule a rūa no kahi i imli i Kristiano ia wa, oia ka makahiki 311. Ua olelo ia, o Konesetine, ua liolo ae oia mamua o kona pu:i!i koa,a i kona ike nna i kalii ke» nani ma ka lani. a maluna o ia kea, ua kakan ia penei, He lanakiia mn keia hoailona.'' Ua manaoia o keia hihio ka mea nana i aiakai ae i ke alii v i ka oiaio maoii o ka f>ono Kristiano, & ha ia mea i koi ne iaia. e hoolilo ae i ka aina holookoa i Kristiano. Mu ia wa mai ka ulu nui aua o na Kristiano. Huli ko helene, a iue ko Roma u puni. Nui na hale o na kii i hooiiloia i mau lialepule, a,o ka poe i mau i ke kukuli ana i ua kii, kukuli lakou imua o ke kea. t l kn maka/ōki »364 mahope iho o ka liannu unn o Knsto, muiiele ia ke aupuni o Kouia i elua apana, o ka Hikina a me ke komohana. o ke kulanakauhale o ka a»*ao Hikina o Koneset»neko. Aia, ma ka mooielo o Tureke i hoike ia ui ke* kohi mau n.ta r.o keta kulanakauhale. O ke kulanaKauhaie o ka aoao Komohann, oīa o Roma. Aole i ioihi<i;ai o ka jiau no ia o ka ikaika e hiki ai ke pale uku i tia laiiui aun i iauakila ni maluna o ji»k*»u. N« ka poe «Hanpo o ka aoao Akau o Kuropa i iawepi», «naloko o ia poe, he poe lluna, Poka, Ventdal;i, a me iia »ku. O keia poe, lie poe kt»a loa, me ko lakou manao una e hoowaiwai in lakou iho, ma ka hao wale ana i ka waiuai o na lahui waiwai o ltalia, mamua o ko lakoo noho ana a inahi iho i ko lakou aina (epo momona iho. Oka mea kukalaihi mua n ka aknu o

Europa. i>ia no ke Aiii o ka poe (iota, oia hoi o Aianka. nana i l.iwe ae i koin puaiikiia nui. e kue aku i'i Rt>ma, nie ka hooweiīweii aim. La pi'»lcke ii-a na kanako no ke kaua ia n.ai, a noi uiu ua ae aku lakon e haawi akn i puu eiaia, i pakeie ai k<> iakou aina, aka, aole nne i hooko ia, ua iawe pi»» ia no ke kuianakauha le. ii"ko o na ia eono, o ka liio pio no ia 0 Ronia. iie mau tausani i pau ika iuku ia, a ii»j ieiiu waie no iioi ko ka hapa nui o ke kuianakauhaie. o ka inakahiki 410 ia. A maliope mai f hoi o Aiarika; ai ka makahiki <115, hoeueu ae ia o Atila, ke alakai o ka poe linna, e hana e like me ka A!arika hana. Aka, ma ka waenakonu o kona wa i manao ai e kue, ua make e oia, a pakeie iki iho !a o Roma. I ka makainki 476, ane pau loa ko Roma, a me ko ka Hikina i ke pio ia Odoakera, ke alakai o kaiii poe e ae o ka akau 1 kapaia ka poe lieruli; a ua nni na iinikahiki o kona noiio ana malalo <» keia aupuni. I ka makahiki 537, ua pau keia poe hupo i kfc kipakuia mai Roma nku e Belisariu, a ua lilo oia i Aiii no ka hikina. A hoohui hou ia ke aupnni o ka Hikina me ko Iloma, no kahi wa pokoie. I kekalii wa, ua lilo i ka poe Aiii o ka akau. Aole i pau.