Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 14, 7 April 1866 — Page 4
| This text was transcribed by: | Lynn Mangel |
| This work is dedicated to: | MacKenzie and Kendall Mangel |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
(No ke Kuokoa)
@ this way my father. Golden wreath.
1 I kuu holo ana'e ma ke kai mamua'e,
Paa mau i ka ohu, o kuu alakai,
He leo keiki no kahakai mai,
Me he leo mele la ina na ale hua'e,
"Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kanakai nei, ke kali nei nou.
Ma kikakai nei, ke kali nei nou."
2 Kaui mau ia leo, ke alakai o'u,
Ma kahi pukoa, a nalu, a po,
He leo hoolana no kahakai mai,
E o lea ana ina na ale hua'e,
"Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kahakai nei, ke kali nei nou.
Ma kahakai nei, ke kali nei nou."
3 E lohe au ia leo, a hoopololei
I kuu holo ana ia kahakai nei,
A pae au la i uka, a malu maikai
Ma ke keiki aloha i o lea mai,
Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kahakai nei, ke kali nei nou.
Ma kahakai nei, ke kali nei nou."
4 Pane mai la no ia, "ua ike no au
I kou lohe ana i kuu hea mau,
Me ka leo keiki no kahakai ae,
E o lea ana ma na ale hua'e,
Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kahakai nei, ke kali nei nou,
Ma kahakai nei, ke kali nei nou."
5 Apo wau i kuu keiki, a hauoli e,
A hoomoeia ma kuu poli nei
Me ke kani lea'na, "ua ike no au
I kou lohe ana i kuu hea mau,
Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kahakai nei, ke kali nei nou,
Ma kahakai nei, ke kali nei nou."
6 Ua pau no ia leo, o kuu alakai,
Ua hala kuu mea i apo mai ai,
Paa hou nae kona leo mai kela ao mai,
Me he leo anela ma na ale onei,
"Hele mai kuu makua, he malu no ko'u
Ma kahakai ao, ke kali nei nou,
Ma kahakai no, ke kali nei nou."
7 Pili mai ia leo ma kahi malu,
He ola, he mana i kuu nei naau,
Mai ke kahakai lani i pa maikai mai,
Me he leo paipai la ma ke kai hua nei,
"Hele mai kuu makua, he malu mau ko'u
Ma kahi ao mau, ke kali nei nou,
Ma kahi ao mau, ke kali nei nou."
HAWAII.
No Kalani "Kauikeaouli
Kamehameha III."
I ke ku o Hinaiaeleele la hanau,
O ka hanau la no ia nei,
O ka hauli la no ia nei,
Pupuu a oni la no ia nei,
A ene a pai la no ia nei,
O kolo Kalani.
O hookuku la 1. O ka'i la 2. O hele la 3,
O noho iho ka 4, o uhola ka moena,
Ono i ka ai, ai paha Kalani? Ke ai nei;
Ina no iluna kana ai e ai ai,
O ka hua walewale mea ono a Makalii,
O ke kolo ulu wehiwa lani,
O ulu wehiwa lani ka ai e ai ai,
Ai paha Kalani? Ke ai nei. Ono i ka i-a,
I ua no iluna kana i-a e ai ai,
O ka i-a nui "Leleiaka,"
E kau ana i ke kohiana o ka po,
I ka mokuna o ka Pawa, ka huli ka i-a,
O ka l@a ia - Ai paha Kalani? Ke ai nei.
Ono i ka wai - I na no iluna kona wai e inu ai,
O Ahiu, o ke kiowai kapu ona,
Oia wale no ke inu mai, oi'la'ku hoi kekahi,
O ke keiki Kualiholiho a Kalani ma i hanau.
Inu paha Kalani? Ke inu nei, O holoi ka lima
I Kahaka ke kapu noa ka ai-na, No - a,
A pili na moku,
Ka hoopilipilina o na maku e pili ai,
O Kaula, o Kamokupapa i ke kai la,
O kona Ina no ia, o laua no ia,
Ka hoopilipilina o na maku e pili ai,
O Niihau, o Lehua, o kona lua no ia, o laua no ia,
"Hookahi Kauai o "Mano" kona lua,
O Pipili, o momoe, o moe lea wale ka hiamoe-e,
O pulu wale ke aka i ke aloha - e
O ke kulu hao a ka waimaka - e,
A o i-i e---e kulu ana,
A kulu ka noe i Alakai - e, i ka lehua,
O ka pua ka'u mea i aloha - e,
Ua mohole aku la i ka noe,
Aloha wale ka noe o Alakoi - e -
A ui ke kupuna. -
"O huki kuemaka luku o ka la lena,
Ike ole i na pua koa o Lilikoi,
Ua lili wale ka ua i ka laau,
He pahi ia na ka ua ele malino,
I oki i ka eka mu-o o ka hala,
Ani ka pua noho e e i ke ka,
Ahu ino i ka lu ia e ka makani,
Mo-ka i ke alanui o Hamakua -e
E aloha - e.
He kua o ka awa la ia o maia, [hae,
Mama wale i ke aloha me ka hoka awa - la
Me he awa lena la ka lena o ke koolau,
Ka palalena i ka la o ka Makalii,
Kahuli ae ke kino ouli hou,
Noho mai he lipo ka lau o; ka palai,
He ke luaa Kona i ka ua ia.
Naowao ka laau hihi ke kaunoa,
Kuu welu iho i ke oho o ke kukui,
O ke alanui mauka o Waiau- e,
E aloha - e.
E u ana no au i ke aloha,
I kuu manao no a o i pau - a, - hae.
Na KEAHOLAWAIA.
Aole i pau.
I na Makuahine opiopio iloko o Keia Lahui.
E KA NUPEPA KUOKOA E: ALOHA OE: -
Eia mai ka ukali o na mea i hai mua ia aku ia oe, a e pono hoi oe e hoomanawanui iho i keia ; a hohola ae i ke akea, o ia hoi kela mau huaolelo e kau haaheo ae la ma ka pane poo o keia kukulu inanao ana, "I na makuahine opiopio iloko o keia Lahui" A o ke aha la ka hana kupono i koe ia lahou? Ke hai aku nei au, he nui loa na ano e pono ai i na niakuahine o keia Lahui ke noonoo iho, a ke makaala hoi, me ka malama pono i ka lakou mau kane mare, mai ka wa i ku ai laua imua o ke Kahuna, a hiki i ko laua wa i lilo ai i io hookahi ma ka mare ana. Alaila, noho malie iho no me ka makaaia loa ; a me ka malama ia oe iho e ka makuahine, malia o hiki mai ka manawa a ke Akua e haawi oluolu mai ai i ka hua na ko olua puhaka ae, a hiki wale i ke kani koo ana. A hiki mai i ko olua ano elemakule.
Alaila, ke olelo aku nei au me ke kanalua ole imua o oukou e na makuahine. ke poe opiopio pua mohala o ka aoao palupalu i oleloia he mau kaikamahine opiopio, a he mau makuahine hoi. Oiai o oukou no ka poe nana e hooulu ae i keia Lahui kanaka iluna a kiekie, e like me ka noho ana o na aupuni naauao o keia honua. Ke oluolu oukou e haliu mai e aloha i ko keia aina makuahine, ke kahua nana oukou i hoohanau ae. A ike i ka malamalama o ka la, a me ke konane ahinahina opulepule o ,a mahina, a ke kauoha aku nei ko oukou wahi kaikunane nei He pono ia oukou ke malama aku i na kane a oukou.
No ka mea, o ko oukou malama ana i ko oukou mau poo i oleloia (he kane) a na ia kumu hookahi no oukou e kono mai e malama pono i na keiki a oukou, me ke alakai pu ana ia lakou ma ka aoao pololei Hemolele o ko kakou Haku, e like me ka hana ana a na makuo Hawaii i ka laua mau keiki, oiai, noloko mai no laua o ka oihana naauao hiwahiwa o ke ao nei, oia hoi ka mea i haiia aku la ia oukou i ka pule i kaahope ae nei.
Nolaila, e na makuahine opiopio e noho mai nei ma keia mau moku, he pono ia oukou e ao ikaika aku i ka oukou mau keiki, e ao ia lakou i ka heluhelu, a me ka pule ohana, a me na mea e kupono ai ka noho ana o ko lakou wa kamalii, a oia no hoi ka manawa e lana maikai ana o ke koko o na keiki a oukou, a e holo pono ana hoi na a-a koko, oiai na la ; aole i hiki mai ka hoowalewale, a me ke kuko, a me ka lia i na mea o keia ao. A ina mai ka wa uuku oukou e ao ikaika mai ai i ka oukou mau keiki, a hiki i ka wa e nui ai. Alaila, e makaala loa auanei na keiki i ko oukou mau leo, me ka hoolohe loa. A ina pane iki mai ka makua ; hookahi no leo i ka lua ; o ka hele aku la no ia hana, a hooko i ka makemake o kona mama, e like me ka mea i kauohaia mai iaia e hana me ke ano lohe loa.
Nolaila, e na wahine opiopiio, na pua nani maikai e noho makaala ana, he pono oukou e ku iho maluna o ke alanui o ka pomaikai, a e hana'ku no hoi i ka oukou mau kane e like me ka rula o ko oukou kulana. Aole oukou e pono ke olelo aaka ; pakike i ka oukou mau kane mare, ka waiwai makamae a ke Akua i haawi mai ai i kokoolua nou. A ma kahi a ke kane e olelo mai ai malaila pu aku no ka pono e hana'i. Aole pono i kekahi o oukou e olelo kakana aku i kou poo (he kane,) a o kou ano e ka wahine, he hiu oe. Nolaila, e malama pono iho i ka oukou mau kane i haawi hemolele ia mai e ka mea Mana, a pela no e malama aku ai i ka oukou poe keiki, me ka olelo maikai aku.
No ka mea, aole e puka wale mai ana nei mea he Lahui kanaka, ina aole e malama pono ia na keiki, a ina pela mau oe e Hawaii e hana'i, alaila, ke huli ae nei au e uwe aku i ko kakou aina, no ka hehi haaheo ana iho o na Lahui e o ka honua, ma kahi palahalaha o kou hokua e Hawaii o Keawe, e Maui o Kama, e Molokai nui o Hina, e Oahu o Kakuihewa, e Kauai o Mano. Nolaila, e o'u kaikuahine i koe aole i mare i nei mea he kane, he pono ke noonoo e mamua o kou lawe ana mai i keia mea he kane.
A pela hoi oe e ke kane, e noonoo iho ai i keia mea he lawe ana mai i wahine nau, no ka mea, he mau mea nui loa keia o ko'u manao iho, aka, i ka manao o ka poe lealea he mea uuku wale no. Nolaila, he pono oukou e noho me ka noonoo pono iho iloko o ko oukou naau, pela ko'u manao ia oukou a pau e na makuahine opiopio iloko o keia Lahui, i kumu nana oukou e alakai aku i ka aoao e pomaikai ai, e like me na olelo i hoikeia maluna. Me ke aloha.
S. W. BENIKILA.
Haliimaile, Honolulu, Mar. 29, 1866.
Haina a J. Iseraela no ka ninau hiapo ana wahi ana.
Ua hoopukaia ka ninau ma ka Helu 43, Buke 4, o kou kino o ka la 28 o Oct. 1865 ; a penei ka heluhelu ana :
"E kau malie ana ka lupe a kahi keiki ma ka lewa, ninau mai la kahi keiki e ae ia ia, ehia la kapuai ka loihi o ke aho o kau lupe? I aku la keia, Ina oe e hele ae a kupono malalo o ka lupe, nana ae oe iluna, alaila, o ka loe mai a'u aku a ia oe, ua emi iho ia 200 kapuai ke kiekie mai ia oe ae a i ka lupe, a ua paumi hoi ia emi ana i ke kumu kuea o ka like ole o na loa pokole mai a'u aku a ia oe a me ka lupe ; aka, o ka loaa pokole mai ia'u aku a i ka lupe, 25/26 ia o ka loihi o ke aho, ehia kapuai ka Ioa o ke aho o ka lupe a ua keiki la?"
Auhea oe e Mr. J. Iseraela, aole i paoa kela mau huaolelo a'u i olelo ai ma ke Kuokoa o ka la 27 o Ianuari 1866, e i ana penei, "Ina no e hoopuka mai ana ka mea nana keia ninau i ka haina pono iaia, e puka pu mai no me ka hoopaapaa e hooleiia'i." Mai hoopuka ma ke akea, me ka akena iho o kau ninau hiapo ia, a oia ka mea e pono ai kau haina ma ke Kuokoa, o ka ia 17 o Maraki, 1866, ua like no ia me ka mea e kaena ana, aole mea like me ia ma ke akamei a me ka naauao. Aole no au e hoole ana i ka ike i loaa ia oe, no ka mea, aole no he hana hiki keia i ka mea ike ole a naaupo no hoi, aka, aia iloko o ka ninau an i haku ai ka mea nana i hoole mai, aole i pololei kau haina. Mai kuhi mai oe na'u, ina aole kumu hoole, ina he makehewa ia'u ke hoopuka aku ma ke akea. Penei kela mau huaolelo, e kue ana i kau loaa : "A ua paumi hoi ia emi ana i ke kumu kuea o ka like ole o na loa pokole mai a'u aku a ia oe a me ka lupe."
Aia ma ka hakina malalo iho o ka haina, "Mea hoohalike." Mahalo no au i kela hoohalike au, ua pono a ua polelei no, he huina kolukupono no kona kii, aka, ua hai mai oe, he 600 kapuai ka aoao moe, 800 kapuai ka aoao kupono, 1000 kapuai ka aoao hio loihi, (ka aoao koo) Ma kau hana a me kou wehewehe ana, ua maopopo, o ka aoao hio loihi, a me ka aoao moe, oia na loa pokole ia oe, e like me keia hooia, o ka aoao hio loihi, 1000 kap. - 600 kap. o ka aoao moe, ua like me 400 ko laua like ole ; o ke kumukuea o 400, ua like me ka 20 ; o na kapuai emi 200, ua like ia me ka paumi o ka 20. Ua like anei me ia ka ninau, a pela anei kona ano? Aole pela. I ka manawa o ka oaka ana ae o ka malamalama e u hola mai i kekahi hapa o ka honua, i na elemakule maka pohihihi hoi i ala ae ai mai ko lakou hiamoe ana, a ina e ku mai ana kekahi huinakolukupono e like me keia imua o lakou, aole lakou e koho hewa, he aoao pokole ka aoao hio loihi, a e maopopo koke no ia lakou, o ka aoao moe a me ka aoao kupono na aoao pokole, e like me ke kanawai no na huinakolukupono a pau, o ka aoao moe a me ke kupono, o ka huina o ko laua mau kuea, ua like ia me ke kuea o ka aoao hio loihi.
Ua oleloia no e ke ano o ka ninau, ua hele ka olelo a hiki a pii i ka lupe, aole i hoi hou, nolaila, o ka like ole o na loa pokole, (ka aoao moe a me ka aoao kupono) 200 no, ke kumukuea 14 kap. 1 5/8 iniha a newa iki, aka, aole i loaa.
Ke kolu keia o ko'u kamailio ana me oe no kau, pehea la, aole anei kaua e kamailio no ka'u mau wahi ukana liilii? Heaha ka hua ka? Heaha ka huaolelo na? Heaha ke ano o ka houluulu? Heaha ke ano o ka huina houluulu? Heaha ke ano o ka hoolawe? Heaha ke ano o ka hoonui? Heaha ka puunaue? Aole au i manao he mau mea paakiki keia ia oe, he mea ole wale no.
Aloha oe me ka mahalo.
J. H. KAAKUA.
Laniwahine, Waialua, Mar. 27, 1866.
Kamakamailio wale.
Mr. N. Kuokoa a me Mr. N. Au Okoa.
Mr. Kuokoa. Aloha hoi paha ou o o Au Okoa! Maloko mai. Kahaha! Manao mai nei paha oe ua make wau, hele mai nei ; lokoino no hoi oe! Mai ka hale mai la no oe?
Mr. Au Okoa. Mai ka hale mai la no au. Noho mai nei hoi a molowa, naue mai nei. Kuhi mai nei au ua hele oe.
Kuokoa. Akahi no nae oe a ikeia? O ka ike'na mai la no auanei ia. hala ka makahiki.
Au Okoa. I ka paa no hoi paha i ka hana. I ka lawe ko no au la i ka Poakahi nei, a, po pau. A o na eke pulupulu no hoi paha a Mr. Kakani ma ; pau hoi ia, hiki ana hoi na hunahuna mea hou o na aina e, lilo ilaila. Aohe hoi i pau ae, hiki ana na leta a mea ma, lilo hou ilaila e lawe ai. O ka mea luhi loa ia i ka lawe hele i-o ia mei; hanau ua maloeloe. A keia pule ae paha la, holo au i Hawaii e lawe i ka ukana a ko Hawaii poe. Hookahi no nae a'u mea molowa loa, o kuu hele e kuhikuhi i ke alanui no Habiba e hele ai, hele a manaka i ka pii i kuahiwi, i ka hele hoi ma kahawai ; nee iho ka la. He luhi no hoi neia ea, o ka hoomanawanui hoi i ka hana a na'lii. Aohe e pau ae ia, kukai mai ana no ; hele a mao-ha.
Kuokoa. Oia no hoi nei. I nehinei no hoi la i ka lawe laiki no hoi au a Mr. Iole ma. A awakea, hiki ana o Kauka Jayne, o ko'u lawe no ia i na omole laau o Opuohao ma ; a hoi mai, loaa hoi na wahi lawehala, e lawe ia'e ana e ka makai, lilo ilaila e hooponopono ai. E hana ana no hoi ia, ku ana o Kewiki makai, "e aia ma-o, pake pepehi kanaka no," lilo hou ilaila, "a, ma-o no, kanaka aihue huluhulu, " lilo ilaila ; nana'ku luhi. Hoomaha iho nei keia la, a popo no auanei la hana no. I ka Poaono ae nei no hoi la, holo au i Oregon Teritory, e lawe i na mea hou o Hawaii nei na ko laila poe. A holo loa'ku paha wau io Jeff Davis ma; a kipa'e e ike ia Peresidena Johnson ; ke hauwalawalaau mai nei laila. A pehea ou mau wahi Haku e noho mai nei ; aohe lele pi?
Au Okoa. Kahuhu! Ea, -i wahi kanaka ae nei paha wau a hoomolowa, ku i ka peku. He lele pi! He kuhi mai auanei kau a he pono. "I-o," lilo i-o. "Holo i-o, i o mea la," lilo ilaila. "Ei mai na polu," (proofs) a lilo aku la ia. Ke nui no nae hoi na kope, aohe e lele pi'ua mau wahi Edi - la ; u hoolipo mai la, aia no kau hiki mai i ke tuela.
Kuokoa. Ka! he olu wale no nei, Aia no hoi a nui no hoi na mea hana ; ea! kaupuu kikala. O ka noke iho la no ia a po. Ei nae, he mau wahi Haku maikai ko'u ma ka hooili ukana ana. He nana no ka laua nei. a na wahi ano maikai la, alaila kena mai la e lawe au. Aohe no nae e emo pau i ka lilo. He nana auanei ka laua la a ka mea kupono no paha la i ka iini o na kanaka, aliala hoouka iho la, nana'ku nae leho ka a-i i ke amo. A eia no kahi mea apiki ia laua la, o ka haawi ole mai i wahi lole hou, o ko'u wahi lole mau no e komo nei ; paa no nae. Aole he like me oe, nana'ku kuu hana, he wahi kuka olenalena ia ou e komo ana, mamua aku nei la. A ike hou aku no au ia oe me kahi kuka omaomao. O kahi keokeo wale no nei e komo'a nei.
Au Okoa. Ea, nui na ano lole i ko'u mau Haku. Ku mai ka paila o na apa keokeo ; aohe emo ua pau ka ; u haawi mai la, he olenalena. Aohe no hoi e emo opau ; hoea mai ana ke omaomao. He loli wale na ano kapa a ko'u mau Haku e haawi mai ai no'u. Hookahi no nae hoi o'u la i akolu ai ano lole. He omaomao no hoi ke kuka, he olenalena ka palule, a he mea hauliuli ka lole wawae. Hilahila hoi paha wau i ka olelo ia mai i ke ano e o ko'u kapa ; no ka mea ea, aohe i maa i ke komo ia mau ano lole. No ka nele loa no nae hoi kahi o ua mau wahi Edi. - la i ke keokeo ; nolaila, hoaahu ai ia'u i ke kapa o ka poe Akua Keaka.
Kuokoa. Aohe nae hoi ou lawe hou ae ia Kenete ; ua mai ia paha ea, aohe la hoi a hele pu mai olua? Eia oe ia Habiba e kuilu nei. Heaha kana wahi pala? E aho iki iho nei o Pikoiakaalala, he ai wahi laulau iole.
Au Okoa. Ka-u! He iole hoi kau a kanamai, koele mai piha na ipukai a hanini ma ka nihoniho. O kau Pikoiakaalala no paha ka hoi iole ole mai ; hoi mai ka'u Pikoiakaalala, loloa launa ole mai ua me he umiumi oka iole. Nana'ku no hoi i ka momona, aohe wahi mea a kelekele. O ka puni no hoi paha a o'u mau Haku o ka iole, ai nae hoi a pakui i ua mea he iole. Paina wahi Rabati nae paha oe i kela pule aku nei?
Kuokoa. Ae, ua ai Rabati wau ; no Lehua mai ka! Momona nae, ina paha he nui i na la ua manao aku ia oe, he wahi Rabati uuku wale no. O ke poo no ka ia'u, a i na wahi Haku no o'u ke kino. O kau wahi Haku o'u ka'u a-ka ; o kahi mea poupou iho. Ua haawi mai hoi na'u ke poo, ike paha kela la i ka loloa o na pepeiao, e lalau hou mai ana kela, pau na pepeiao ia ia la. Nana'ku i ka nuunuu mai me ke kalo, he hoopahu wale no ka ia la hana. Eia ka hoi o kana puni ia o na pepeiao loloa o ka Rabati, eia no la o ka nui pauhakaki lua o kahi kanaka.
Au Okoa. Ea! ponopono no nae kaua i ko kaua mau Haku. O kaua wale no na mea kaulana o keia mau la ; mea ae no o Kuokoa, a o Au Okoa ; ko kaua mau inoa wale no ia e lohe'a nei.
Kuokoa. Aole no ou, he alii oe, owau no paha o kahi lepo, eia ka e ike ana ia Jeff Davis ma, a me ka Peresidena hou o Amerika. Pela io no, o kaua io no na mea kaulana o kein mau la. Ua lohe iho uei au e hiki mai ana o Mr. Alaula ; a oia paha auanei ko kakou kolu. Ua nui ka la, a he hiki no ke lawe i na ukana kaumaha. Heaha la auanei hoi, loaa ko kaua wahi kaikaina, ike aku kaua ua kaumaha ia, kokua aku kaua. Ia kaua ka poe nunui, iaia la hoi na kamalii. I hakaka nui mai no ; a, o lakou kamalii no ia, o ka kaua hoi ka uwao aku.
Au Okoa. E hoi ana wau, e haohao loa mai auanei o'u mau wahi Edi. Well.
Kupai,
FABE.
Olelo pane ia J. Ikemaka.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE:
Ua ike iho nei au i ka manao pane o J. Ikemake, ma kou helu 8, e hoole ana, aole ka he poe palaualelo ka poe e hooikaika nei e kukulu i hui halekuai, me ke kuhikuhi i na kanaka eono, na lakou i hoomaka i ka hui Halekuai ma Honuaula.
Elua o lakou he mau kanaka hana no ka haole, wahi ana, a o na kanaka eha i koe he poe kumu lakou no Haili. O Haili hea la? o Haili lima nui anei?
Ke hoohalike nei o Ikemaka i keia poe e hoao nei e kukulu i hui halekuai ine ka poe hui mahi ko o Wailuku, a me Haiku. Ke hai aku nei au, aole like, no ka mea, na hele ka eke o ka poe mahi ko a alolo, a ke hana nei lakou me ka lakou dala ponoi; aole he poe palaualelo e miki ana i ka hai uala nui. Aole he poe puhikole, e makou ana i ka hana, a e kiiana i ke dala a ka poe lima hana, i kumu hoopukapuka no lakou, aole imi i ko lakou ola ma ka hou o ko hai maka.
Nolaila, i ko'u hoopili ana, aole pili, ua nakeke. Eia kekahi, akahi no au a lohe, he mau haneri na loa hui o ka Banako ma Honolulu. Kai noa o Bihopa a me Alika wale no. eia ka he mau haneri. I lohe hoi oe ia wai.
Ke hai hou oku nei no au e like no me kuu hai ana mamua, i ka'u ike ana, he poe palaualelo ka poe e hoao nei e kukulu i hale hui. Ke kii nei lakou i na kanaka hana, e hookomo i ka lakou dala maloko o ka hui; no ka mea, ua lako ke kanaka hana i ke dala, ina o lakou palaualelo wale iho no, aole ku ka halekuai.
Penei paha ka noonoo ana o ke kanaka palaualelo: - "Eia no au he kanaka noiau, aole nae a'u dala, pehea la wau e hana ai i loaa ai kuu ola? Aole hiki ia'u ke hana, no ka mea, aole au i ao ia ma ia mea, a e lepo auanei kuu lole, na ka poe naaupo aku ia mea. O ke kanaka noiau, he hiki no iaia ke imi a loa kona ola noloko mai o ka poe naaupo.
Ua makemake au e hoopukapuka, he hana luhi ole ia, aole nae hiki, no ke dala ole. Nolaila e kiiaku wau i ke dala a ka poe naaupo, a i puni lakou i ka'u olelo pahee, hui makou a loaa ka halekuai, alaila, e lilo ia'u ka hooponopono ana o ka waiwai, a e koho lakou ia'u i kupakako, a o ka hapa nui o ka puka lilo ia'u; pokeokeo, aole hooluhi i ke kino."
Ke olelo nei o Ikemaka, ku ko'u pepeiao i ka panaiole o ke keiki noiau o Honuaula. Keiki noiau la i ke aha? noiau e like me ke kanaka i hoike ia ae la maluna.
E ke hoa, e hoolohe mai oe. O ka luahine, a me ka elemakule a me ke kanaka naaupo, ua puni ia oukou, aka, o ke keiki naauao ua puni ole.
PUNIOLE.
Kaupo, Maui, Maraki 26, 1866.
Haina o na Ninau Baibala a S. Papiohuli.
Ninau 1. Owai ka Lahuikanaka i hakaka me Iehova?
HAINA. - O ka Iseraela.
Ninau 2. O ka hanu o ke kanaka, heaha ia no Iehova?
HAINA. - O ka ha o kona waha, Kin. 2: 7, a o kona mea hoi i poniia, Kanikau 4: 20.
Ninau 3. Owai ka Lahuikanaka i kakauia kona hewa ma ka peni hao, a me kahi oi o ke daimana?
HAINA. - O ka Iuda, Ieremia 17: 1.
Ninau 4. Owai kai hoohalikeia ; ua like me ke kulu wai hookahi o ka bakeke?
HAINA. - O na Lahuikanaka, Isaia 40: 15.
Ninau 5. Owai ke kiaha gula ma ka lima o Iehova?
HAINA. - O Babulona, Ieremia 51: 7.
Ninau 6. O ke kanaka hea kai hoohalike ia me ka mea hiamoe ma kahi oioi o ke kia mok?
HAINA. - O ka mea inu waina, inu ona, Sol. 23 : 34.
Ninau 7. Owai ka mea uuku loa iwaena ona tausani o Iuda? O Betelehema i Eperarta, Mika 5 : 1.
Ninau 8. Owai ke laau hahau o ko Iehova ukiuki?
HAINA. - O ka inaina o Iehova he laau hahau ia, Isaia 10 : 5.
Ninau 9. Owai ke kulanakauhale i piha i ka wahahee?
HAINA. - O Nineva, Nahuma 3 : 1.
MAU NINAU BAIBALA A KAEHUAEA.
Ninau 1. Ehia mau elele a ke Akua mawaena ona a me kakou ma ka honua nei? Haina. He 12 o lakou na Lunaolelo. Nui wale no na elele a ke Akua i hoouna mai ai i ka wa kahiko, aole nae pili ia ia kakou ; pili wale no ia i ka Iseraela, a ia lakou hoi ; a i ka wa o na Lunaolelo, lilo mai lakou no na kanaka e kekahi, kakou hoi.
Ninau 2. Ehia huahelu ka neenee malie ana o ka pono mai ka hewa make mai? Hookahi wale no.
Ninau 3. Heaha ka hoailona berita mawaena o ke Akua me honua? He anuenue, Kinohi 9: 13.
Ninau 4. Heaha ka puuhonua o na mea ola, a me ka honua nei a pau? Halelana i ka wa o Noa.
Ninau 5. Heaha ka waiwai ma ka lima o na kanaka elua e ku ana imua o ke Akua? He laau, a he wepa.
Ninau 6. Ma kahi hea o ka Halepakui o Babela i koele mua ai ka hamare a Nimeroda, ka olali o ia kau. I aha ai ka ninau ana i keia ninau ano ole, no ka nele anei i na mea oi ae o ka waiwai maloko o ka Baibala i ninau ai i keia ninau. Ua ike no oe i ka poe hahau hale pohaku ula o keia au e noho nei, ma ke kahua mua e ke ai a like : alaila, hoonoho na pohaku.
Nolaila, eia ka haina ; ma ka pohaku kihi mua malaila i koele mua ai ka hamare i ka wa o ke kalai ana, aole nae akaka na Nimeroda ponoi i kalai; no ka mea, he lehulehu loa lakou nana i hana.
Ninau 7. Pehea ka loihi o ka manawa i loaa'i ia Mose no ke kuihe i loaa ia ia ma Betela imua o Iehava? He kanaha makahiki. Oia hoi mai ka wa o ka hahau ana i ka pohaku ma Meriba, Nahelu 20 : 11. 12, a hiki i ke make ana.
Ninau 8. Pehea ka nui o ka waiwai i loaa i ke kanaka ma kela ao, ke make ia ma keia ao iloko o hookahi hana hewa ana? E loaa ia ia ka uku like. E nana i ka Iesu mea i hoike mai no Lazaro ma kela ao, a me kanaka waiwai. Aole i hoike ia mai ua hana hewa ke kanaka waiwai, aka he makee nae. E nana no hoi i ka Iesu olelo no ke kanaka waiwai i malama i na kanawai a pau, a koe hookahi.
Ua ninau keia mau ninau i ko Kualoa poe, aka, ina he mea oluolu ia e ka Lunahooponopono e hoike ae oe i ike mai ai oi ala. Me ke aloha. W. HAEHAK.
Lahaina, Mar. 31, 1866.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE.
Ma Honolulu.
J.T. GOWER. - Makawao, Maui
J.D. HAVEKOST. - Wailuku, Maui.
C.H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J.W. SMITH - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku,ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aole a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU? AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
--------
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI.
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
MAI KUNA,
MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA.
ALAALA,
KAOKAO, PUUPUU, PEHU,
KUNAKUNA, Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.